Σχέση καινοτομίας – ανταγωνιστικότητας επιχειρήσεων

Καινοτομία

Το νέο περιβάλλον, που σταδιακά διαμορφώνεται από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, παρουσιάζει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• αύξηση των διεθνών εμπορικών συναλλαγών

• εντατικοποίηση του ανταγωνισμού, σαν αποτέλεσμα της εμφάνισης νέων ανταγωνιστών (από την νοτιοανατολική Ασία κυρίως)

• “εξάντληση” της Επιστημονικής Οργάνωσης της Εργασίας και του φορντικού καθεστώτος συσσώρευσης κεφαλαίου ή φορντικού μοντέλου ανάπτυξης για τεχνικό-οικονομικούς και κοινωνικό-οικονομικούς λόγους

• τέλος, η αναδιάρθρωση του συσσώρευσης του κεφαλαίου και των μηχανισμών ρύθμισης, συμβαδίζει με την επιλεκτικότητα και την ευελιξία να υποκαθιστούν τη μαζικότητα και την ομοιογένεια.

Με δεδομένες τις παραπάνω εξελίξεις, οι επιχειρήσεις βρέθηκαν μπροστά στις εξής παραγωγικές/ανταγωνιστικές προκλήσεις:

1. ανεύρεση νέων πρακτικών, ως απάντηση στον κορεσμό των αγορών και στην ένταση του διεθνούς ανταγωνισμού
2. ανάγκη για αύξηση της προσαρμοστικότητάς τους (ποιοτικά και ποσοτικά) στις μεταβολές της παγκόσμιας συγκυρίας,
3. διαμόρφωση μιας νέας μορφής οργάνωσης των παραγωγικών διαδικασιών, που να απαντά στα αδιέξοδα του “τεϊλορισμού”.

Η εντατικοποίηση του ανταγωνισμού (με την είσοδο νέων ανταγωνιστών από την Ασία) και ο σχετικός κορεσμός των αγορών, τα αδιέξοδα της Επιστημονικής Οργάνωσης της Εργασίας (τεϊλορισμός) σε συνδυασμό με τη γενικότερη αβεβαιότητα από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 όσον αφορά στην εξέλιξη της διεθνούς συγκυρίας, οδηγούν σταδιακά σε σημαντικές αλλαγές στα χαρακτηριστικά της προσφοράς. Διακρίνονται οι παρακάτω εξελίξεις:

• Εμφάνιση νέων “ευέλικτων” τεχνολογιών παραγωγής. Οι τεχνολογίες αυτές, βασιζόμενες στην πληροφορική και στην μικρό-ηλεκτρονική, επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να υπερβούν τις δυσλειτουργίες των παλαιών τεχνικών παραγωγής (ως προς την ικανότητα του εξοπλισμού να προσαρμοστεί χωρίς κόστος σε αλλαγές στα χαρακτηριστικά της παραγωγής) και ταυτόχρονα,να προσαρμοστούν πιο εύκολα στις απαιτήσεις της ζήτησης (διαφοροποίηση και συντομία του κύκλου ζωής των προϊόντων).
• Αλλαγή των μορφών συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων: μειώνεται σημαντικά ο αριθμός των υπεργολάβων και η σχέση μεταξύ επιχείρησης και προμηθευτή ανανεώνεται. Οι προμηθευτές επιλέγονται με βάση την τεχνολογική τους συμπληρωματικότητα (το κόστος αποκτά δευτερεύοντα ρόλο) και οι ορίζοντες της συνεργασίας γίνονται μακροπρόθεσμοι. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις προχωρούν σε νέες μορφές συνεργασιών μεταξύ τους, ακόμα και σε διεθνές επίπεδο (δίκτυα, στρατηγικές συμμαχίες, συμφωνίες συνεργασίας, βιομηχανικές περιφέρειες κτλ). Η διεπιχειρησιακή συνεργασία αποτελεί βασικό προσδιοριστικό παράγοντα των διαδικασιών ανάπτυξης της καινοτομίας.
•  ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
• 
• Ανάδυση νέων μορφών οργάνωσης της εργασίας που στηρίζονται στον “οριζόντιο συντονισμό” των τμημάτων της επιχείρησης (εξαλείφοντας με αυτόν τον τρόπο την ιεραρχική ακαμψία της Επιστημονικής Οργάνωσης της Εργασίας και προωθώντας την παραγωγική μονάδα προς μια πιο αποκεντρωμένη μορφή λειτουργίας). Παράλληλα, οι θέσεις εργασίας απαιτούν υψηλότερα επίπεδα ειδίκευσης αλλά και αντιστοιχούν σε μεγαλύτερη ικανότητα των εργαζομένων να ανταποκρίνονται σε ποικιλία ευθυνών και εργασιών.
• Σημαντική αύξηση των ερευνητικών δαπανών και των εξόδων για μάρκετινγκ και διαφήμιση από την πλευρά των επιχειρήσεων, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι πιέσεις του ανταγωνισμού.

Ο ρόλος της γνώσης και της καινοτομίας στα πλαίσια των νέων ανταγωνιστικών και παραγωγικών συνθηκών, είναι ευρέως αποδεκτός: σύμφωνα με τον C. Oman (μέλος του Κέντρου Ανάπτυξης του ΟΟΣΑ), “η ανταγωνιστικότητα βασίζεται στη γνώση και κινητήρια δύναμή της είναι η καινοτομία’’. Οι ευέλικτες’ επιχειρήσεις είναι οργανώσεις εκμάθησης και ρόλος αυτών που διευθύνουν είναι η δημιουργία και η στήριξη εργασιακών ομάδων, των οποίων οι γνώσεις, η δημιουργικότητα και η πρωτοτυπία θα παράγουν σημαντικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Η συντομία του κύκλου ζωής των προϊόντων και η επιτάχυνση της αλλαγής επηρεάζουν άμεσα τη λειτουργία των επιχειρήσεων.

Η επιχείρηση οφείλει να διασφαλίσει τη δημιουργία των συνθηκών που θα επιτρέψουν τη γρήγορη προσαρμογή των ικανοτήτων της στις μεταβολές του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος. Οι συνθήκες αυτές αφορούν στη δυνατότητα της επιχείρησης να μετατρέψει την πληροφορία σε γνώση. Αναλυτικότερα, η ικανότητα των μονάδων παραγωγής να επεξεργαστούν την πληροφορία (είτε αυτή είναι αποτέλεσμα ερευνητικής προσπάθειας είτε απλή επιθυμία του καταναλωτικού κοινού) και να τη μετατρέψουν το γρηγορότερο δυνατόν σε βιομηχανικό προϊόν έτοιμο για διάθεση στην αγορά, ορίζει και τη γενικότερη ικανότητα της επιχείρησης να ανταπεξέλθει στις σημερινές ανταγωνιστικές προκλήσεις.