ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
ΑΣΚΉΣΕΙΣ ΣΤΑ ΡΉΜΑΤΑ
Να εντοπίσετε το χρόνο καθενός από τα παρακάτω ρήµατα:
Να κατατάξετε τα παρακάτω ρήµατα στην κατάλληλη χρονική βαθµίδα στην οποία ανήκουν:
Να συµπληρώσετε τα κενά µε την κατάληξη –τε ή –ται που ταιριάζει σε κάθε περίπτωση. Να παρακολουθήσε….. την ενηµερωτική εκποµπή.
Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραµµίσετε τα ρήµατα και στη συνέχεια τη διάθεση στην οποία ανήκουν.
Ομοιόπτωτοι και Ετερόπτωτοι Προσδιορισμοί: Νεοελληνική γλώσσα Α’ Γυμνασίου
– Όταν η ονοματική φράση (ουσιαστικό) που προσδιορίζει μια άλλη βρίσκεται στην ίδια πτώση με αυτή, τότε ονομάζεται ομοιόπτωτος προσδιορισμόςπ.χ. «Είναι ο φίλος του, ο Αλέξης» (πτώση ονομ.)
– Όταν βρίσκεται σε διαφορετική πτώση ονομάζεται ετερόπτωτος προσδιορισμός π.χ. «Είναι ο φίλος του αδερφού μου». (πτώση γεν.)
– Οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί είναι συνήθως σε πτώση γενική, η οποία μπορεί να δηλώνει:
α. Τον κτήτορα
π.χ. «Το καπέλο του πατέρα μου».
β. Τον δράστη μιας ενέργειας και λέγεται γενική υποκειμενική
π.χ. «Ακούγεται το σφύριγμα του ανέμου».
γ. Τον αποδέκτη μιας ενέργειας και λέγεται γενική αντικειμενική
π. χ. «Οι νέοι είναι συντελεστές προόδου».
δ. Τον τόπο
π.χ. «Το μέλι της Θάσου είναι εξαίσιο».
ε. Τον χρόνο
π.χ. «Τα επιτεύγματα του αιώνα μας είναι θεαματικά».
στ. Τις διαστάσεις ή μονάδες μέτρησεις
π.χ. «Έχτισε σπίτι με συνολική έκταση διακοσίων τετραγωνικών».
ζ. Την ιδιότητα
π.χ «Μας ακολουθούσαν πουλιά της θάλασσας».
η. Τον σκοπό ή την χρήση
π.χ. «Παράγγειλε τα παπούτσια του γάμου».
θ. Την αιτία
π.χ. «Τον αρρώστησε ο πόνος του χωρισμού».
Οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται:
α. Για να ορίσουν ακριβέστερα το ουσιαστικό που προσδιορίζουν, προσθέτοντας ένα γενικό γνώρισμα σ’ αυτό. à ΠΑΡΑΘΕΣΗ: από το ειδικό στο γενικό.
π.χ. «Του μίλησα για την αγάπη, το ομορφότερο συναίσθημα».
β. Για να επεξηγήσουν ακριβέστερα το ουσιαστικό που προσδιορίζουν
ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ: από το γενικό στο ειδικό.
π.χ. «Εγώ είμαι, ο Γιώργος».
ΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ
Στις παρακάτω φράσεις/προτάσεις να εντοπίσετε και να σχολιάσετε τους προσδιορισμούς:
Σχολικός εκφοβισμός είναι μια πραγματικότητα που απασχολεί πολλούς γονείς σε όλα τα κράτη του κόσμου. Είναι η χρήση βίας μεταξύ μαθητών με σκοπό να προκαλέσει στους άλλους πόνο και αναστάτωση. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ αυτά τα φαινόμενα είναι σχετικά πιο συνηθισμένα σε σύγκριση με την ελληνική πραγματικότητα. Τα τελευταία χρόνια όμως το πρόβλημα εμφανίζεται και στον τόΣτατιστικές της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης αναφέρουν ότι 15-30% των μαθητών εμπλέκονται σε φαινόμενα εκφοβισμού είτε ως θύματα είτε ως θύτες.
Οι μαθητές δηλώνουν ότι έχουν δεχθεί εκφοβισμό ήδη από το δημοτικό. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, τα ποσοστά εκφοβισμού και θυματοποίησης μεταξύ των Ελλήνων μαθητών του δημοτικού και του γυμνασίου είναι παρόμοια με αυτά των χωρών της βόρειας και δυτικής Ευρώπης, όπως η Ιρλανδία και η Νορβηγία αλλά πάντως μικρότερα από αυτά που αναφέρονται στην Αγγλία και στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του ΕΚΚΕ που έγινε σε 101 σχολεία και 2000 μαθητές, με σκοπό την χαρτογράφηση της ζωής των μαθητών στο Δήμο της Αθήνας, οι μαθητές του δημοτικού είναι πιο επιρρεπείς στην κακοποίηση σε σχέση με τους εφήβους. Επίσης το 11% των μαθητών του γυμνασίου ομολογούν πράξεις βίας σε βάρος συμμαθητών τους και ένα 11% δηλώνει πως έχει υποστεί βία από άλλα παιδιά Στις απειλές καταφεύγουν μαθητές όλων των τάξεων σε ποσοστό 5%. Θεατές σε πράξεις βίας υπήρξε το 43% των μαθητών γυμνασίου και λυκείου
Έρευνα της Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, δείχνει ότι η βία εκδηλώνεται σε διάφορες μορφές σε πάρα πολλά σχολεία, αφού το 60,1 % των μαθητών δηλώνει ότι παρατηρεί παρόμοια φαινόμενα είτε στην τάξη του είτε γενικά στο σχολικό περιβάλλον του.
Εντούτοις, αν και τα επεισόδια αυξάνονται σε συχνότητα και σε σοβαρότητα, η βία δεν αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της σχολικής ζωής στην Ελλάδα όπως συμβαίνει π.χ. σε πολλά δημόσια σχολεία στις ΗΠΑ.
Τα είδη του σχολικού εκφοβισμού
Η βία στο σχολείο μας απασχολεί συνήθως όταν ασκείται κυρίως σωματικά (σωματική επίθεση). Οπωσδήποτε τα σπρωξίματα, τα χαστούκια, οι γροθιές, οι κλωτσιές και γενικά η σωματική βία είναι η πιο ανησυχητική εκδήλωση της επιθετικότητας επειδή απειλεί άμεσα την ασφάλεια του παιδιού.
Υπάρχει όμως και η λεκτική επιθετικότητα που περιλαμβάνει βρισιές, κοροϊδία, ομοφοβικά σχόλια, χειρονομίες και γενικά ταπείνωση με ύβρεις ή εκφοβισμούς.
Κρυμμένη επιθετικότητα ή εχθρότητα βρίσκουμε και σε ενέργειες που δεν μοιάζουν καθόλου βίαιες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο αποκλεισμός ενός παιδιού από ομάδες συνομηλίκων και η κακή συνήθεια να του κρύβουν τα βιβλία, ή να του πετάνε τα πράγματα. Αυτές οι ενέργειες ουσιαστικά συνιστούν συναισθηματική επίθεση χωρίς χειροδικίες ή βρισιές.
Υπάρχει επίσης και ο σεξουαλικός εκφοβισμός: οι χειρονομίες οι οποίες προσβάλουν ένα παιδί, ο υποβιβασμός με απρεπή αγγίγματα, κινήσεις κ.λπ.
Νεόφερτος είναι και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός που περιλαμβάνει τη χρήση e-mail, chat rooms και κινητών με κλήσεις απειλητικού περιεχομένου, καθώς και τη χρήση κάμερας με σκοπό την απειλή ή ταπείνωση του εφήβου.
Τελικά, βία ή παράγοντας που προάγει τη βία στο σχολείο είναι κάθε φράση ή ενέργεια που ταπεινώνει το παιδί.
Από το Βιβλίο της κας Καππάτου “Οι γονείς κάνουν τη διαφορά” εκδόσεις Μίνωας.
ΕΝΟΤΗΤΑ 21
Το κρητικό ζήτημα (1821-1905)
1821-1840: Η Κρήτη υπό τον έλεγχο του Μωχάμετ Άλι της Αιγύπτου.
1840-1913: Η Κρήτη υπό οθωμανική κυριαρχία.
Η Κρητική επανάσταση 1866-1869 και ο Οργανικός Νόμος:
1866-1869: ξέσπασε η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση, η οποία καταπνίγηκε. Μία ομάδα επαναστατών στη μονή Αρκαδίου (8 Νοεμβρίου 1866) ανατινάχτηκε και το γεγονός αυτό προκάλεσε συγκίνηση σε Ελλάδα και Ευρώπη.
1868: παραχώρηση του Οργανικού Νόμου από τον σουλτάνο, που προέβλεπε:
Η επανάσταση 1878 και η Σύμβαση της Χαλέπας:
1878: νέα επανάσταση à παραχώρηση από τον σουλτάνο της σύμβασης της Χαλέπας, σύμφωνα με την οποία:
Στην Κρήτη θεσπίστηκε ένα καθεστώς ημιαυτονομίας.
1889: νέα επανάσταση à κατάργηση της σύμβασης της Χαλέπας.
Η επανάσταση 1896-1897 και η Κρητική Πολιτεία:
1896: επανάσταση στην Κρήτη à 1897: ελληνοτουρκικός πόλεμος, στον οποίο η Ελλάδα έχασε à δημιουργία αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας με ύπατο αρμοστή τον πρίγκιπα Γεώργιο και Υπουργό Δικαιοσύνης τον νέο πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο.
1905: επανάσταση στο Θέρισο των Χανίων με επικεφαλής τους Ελ. Βενιζέλο, Κ. Φούμη και Κ. Μάνο à Οι επαναστάτες κήρυξαν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Ο Αλ. Ζαϊμης αντικατέστησε το Γεώργιο στο αξίωμα του Ύπατου Αρμοστή και η άμεση ανάμιξη των Δυνάμεων, που ήθελαν να διατηρηθεί η ισορροπία στην περιοχή, απέτρεψε την ένωση.
Η οριστική διευθέτηση του Κρητικού Ζητήματος θα γινόταν αργότερα (1913) με τον Βενιζέλο πρωθυπουργό της Ελλάδας.
ΕΝΟΤΗΤΑ 22
Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων
Η βαλκανική κρίση των ετών 1875-1878
Η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (Φεβρουάριος 1878)
Δημιουργία της «Μεγάλης Βουλγαρίας».
Το συνέδριο του Βερολίνου (Ιούνιος 1878)
Ανάκληση των αποφάσεων της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου.
Οι όροι του συνεδρίου του Βερολίνου:
Η Ενσωμάτωση της Θεσσαλίας και της Άρτας (1881)
Ήρθε μετά από διαπραγματεύσεις με την τουρκική πλευρά.
Η προσάρτηση της Α. Ρωμυλίας από τη Βουλγαρία (1885)
Οι Βούλγαροι το 1885 προσάρτησαν την Ανατολική Ρωμυλία, παραβιάζοντας τους όρους της Συνθήκης του Βερολίνου.
Το Μακεδονικό Ζήτημα και ο Μακεδονικός αγώνας:
Μακεδονικό ζήτημα: η διεκδίκηση της Μακεδονίας από Έλληνες, Βούλγαρους και Σέρβους στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα που οδήγησε σε σύγκρουση, η οποία εκδηλώθηκε αρχικά ως αγώνας για τον έλεγχο της εκπαίδευσης και της θρησκευτικής συνείδησης των Μακεδόνων και σύντομα πήρε ένοπλη μορφή.
1893: ίδρυση της Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης (ΕΜΕΟ).
1895: σχηματισμός της Ανώτατης Μακεδονικής Επιτροπής (Komitet).
1896-1897: δραστηριοποίηση των πρώτων ελληνικών ένοπλων ομάδων και προσωπικοτήτων, όπως οι Καραβαγγέλης, Δραγούμης, Κορομηλάς.
1898: οργάνωση στη Μακεδονία ένοπλων ομάδων Βουλγάρων, των κομιτατζήδων.
1903: οργάνωση από την ΕΜΕΟ της εξέγερσης του Ίλιντεν.
1904: άφιξη στη Μακεδονία Ελλήνων αξιωματικών, με ξεχωριστή μορφή τον Παύλο Μελά.
Νεότουρκοι: Τούρκοι αξιωματικοί και διανοούμενοι που ίδρυσαν την οργάνωση Ένωση και Πρόοδος, προτάσσοντας την εθνική αντί για τη θρησκευτική τους ταυτότητα, και εκδήλωσαν το 1908 κίνημα με φιλελεύθερες ιδέες στη Θεσσαλονίκη, υποχρεώνοντας το Σουλτάνο να παραχωρήσει σύνταγμα.
ΕΝΟΤΗΤΑ 23
Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα
Το ελληνικό κράτος στη διάρκεια του 19ου αιώνα:
Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής γεωργίας του 19ου αιώνα:
Το πρόβλημα των τσιφλικιών:
Δημιουργήθηκε με την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, το 1881, και την πώληση των τσιφλικιών (=μεγάλων γαιοκτησιών) από τους Οθωμανούς ιδιοκτήτες στους Έλληνες κεφαλαιούχους.
Αποτελέσματα από τη μονοκαλλιέργεια της σταφίδας:
Το εμπόριο, ειδικά το εξωτερικό, είχε μεγάλη βαρύτητα:
Η ναυτιλία ήταν ο κύριος μοχλός οικονομικής ανάπτυξης. Κύρια λιμάνια: Πάτρα, Σύρος και Πειραιάς.
Το τραπεζικό σύστημα άρχισε να αναπτύσσεται με την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας το 1841.
Η βιομηχανία αναπτύχθηκε με αργούς ρυθμούς. Κύριοι λόγοι της βιομηχανικής καθυστέρησης ήταν:
Ο ρόλος του κράτους στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας το 19ο αι. υπήρξε σημαντικός.
Το εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο στράφηκε προς την Ελλάδα στη δεκαετία του 1870, λόγω της οικονομικής κρίσης του 1873 και της εύνοιας του Τρικούπη.
Η ελληνική κοινωνία
Βαθμιαία αστικοποίηση à ενίσχυση του ρόλου των αστικών στρωμάτων.
Η κοινωνική πυραμίδα:
Κοινωνικοί μετασχηματισμοί:
Η μετανάστευση εντάθηκε στη διάρκεια του 19ου αι. με προορισμό τις πλούσιες ελληνικές παροικίες του εξωτερικού και, στα τέλη του 19ου αι., τις ΗΠΑ.
Οι αγώνες των ακτημόνων της Θεσσαλίας, που έφτασαν μέχρι και την ένοπλη σύγκρουση στο Κιλελέρ το 1910, ήταν ένας από τους παράγοντες που ώθησαν στη διανομή των τσιφλικιών.
Το εργατικό κίνημα έκανε τα πρώτα βήματά του αυτήν την εποχή.
Το γυναικείο ζήτημα τέθηκε στο πλαίσιο των γενικότερων αναζητήσεων που έφερε η αστικοποίηση, με κύριο αίτημα την ανάγκη εκπαίδευσης των γυναικών.
ΕΝΟΤΗΤΑ 24
Επιστήμες και στοχασμός στον κόσμο το 19ο αιώνα
Ο χαρακτήρας της επιστημονικής εξέλιξης
Ο επιστημονικός χώρος κατά το 19ο αι. χαρακτηρίζεται κυρίως:
Η Χημεία κυριαρχεί στον επιστημονικό χώρο, με σημαντικότερα επιτεύγματα:
Τα επιστημονικά επιτεύγματα
Δαρβίνος: η θεωρία της εξέλιξης
Η δημοσίευση του έργου του Δαρβίνου Η καταγωγή των ειδών αποτέλεσε σταθμό στην εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης.
Η δαρβινική θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής:
Τα ζώα και τα φυτά προήλθαν με αργή εξέλιξη από λίγα και απλούστερα αρχικά είδη. Από τα αρχικά αυτά είδη επικράτησαν τελικά εκείνα που μπορούσαν να προσαρμοστούν καλύτερα στις εκάστοτε συνθήκες.
Αντιδράσεις και αλλοίωση της θεωρίας του Δαρβίνου:
Στοχασμός
Ο Θετικισμός:
Ο Αύγουστος Κοντ υιοθέτησε το νόμο των τριών σταδίων, σύμφωνα με τον οποίο κάθε ανθρώπινη γνώση περνάει από τρία διαδοχικά στάδια: θεολογικό – μεταφυσικό – επιστημονικό ή θετικό και επιχείρησε να εφαρμόσει το νόμο αυτόν στην ιστορία.
Η διαλεκτική μέθοδος:
Ο διαλεκτικός υλισμός και η πάλη των τάξεων:
Ο Φρ. Νίτσε δεν πίστευε στην απόλυτη αλήθεια και θεωρούσε ότι η αξία στον άνθρωπο είναι σε αυτό που μπορεί να γίνει, δηλαδή στον υπεράνθρωπο, και όχι σε αυτό που είναι. Γνώρισμα του υπεράνθρωπου είναι η αποθέωση της δύναμης.
ΕΝΟΤΗΤΑ 25
Επιστήμες και στοχασμός στον κόσμο το 19ο αιώνα
Κλασικισμός ή νεοκλασικισμός
Κυριαρχεί ήδη από το δεύτερο μισό του 18ου αι. και θαυμάζει την τάξη και την πειθαρχία της κλασικής αρχαίας τέχνης. Κύριοι εκπρόσωποί του:Νταβίντ, Ένγκρ.
Πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία και τη Γερμανία και κορυφώθηκε στη Γαλλία μετά το 1830.
Κύρια γνωρίσματα του ρομαντισμού:
Πηγές έμπνευσης για το ρομαντισμό:
Μουσική
Ποίηση
Πεζογραφία
Ζωγραφική
Ο ρομαντισμός στη ζωγραφική εκφράστηκε με τα έργα των Κόνσταμπλ, Ζερικό και Ντελακρουά.
Ζωγραφική
Πεζογραφία:
Και η πεζογραφία έδωσε σπουδαία δείγματα ρεαλισμού στα έργα των Ντίκενς (Όλιβερ Τουίστ), Φλομπέρ (Μαντάμ Μποβαρύ), Ζολά (Οι Ρουγκόν Μακάρ), Ντοστογιέβσκι (Έγκλημα και Τιμωρία), Τολστόι (Πόλεμος και Ειρήνη).
Ποίηση
Δραματουργία
Η δραματουργία τόνισε την ανάγκη της κοινωνικής χειραφέτησης μέσα από το έργο του Νορβηγού Ίψεν (κουκλόσπιτο), του Σουηδού Στρίνμπεργκ (Πατέρας) και του Ρώσου Τσέχοφ (Ο θείος Βάνιας).
Ζωγραφική
Γλυπτική:
Οι αναζητήσεις στη γλυπτική εκφράστηκαν κυρίως στο έργο του Γάλλου Ροντέν, ο οποίος επιδίωκε την απόδοση βαθύτερων συναισθημάτων και πανανθρώπινων αξιών.
ΕΝΟΤΗΤΑ 26
Πνευματική ζωή, Γράμματα και Τέχνες στην Ελλάδα του 19ου αιώνα
Κύριες κατευθύνσεις της ελληνικής πνευματικής ζωής
Το κίνημα του δημοτικισμού:
Γράμματα
Ο Διονύσιος Σολωμός και η Επτανησιακή Σχολή
Οι Φαναριώτες και η Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή (1830-1880)
Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή και η γενιά του 1880
Τέχνες
Η ζωγραφική και η γλυπτική
Η αρχιτεκτονική
ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Αντώνης Σαμαράκης γεννήθηκε το 1919 στην Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά (1937-1941). Από το 1935 ως το 1963 εργάστηκε στο Υπουργείο Εργασίας, θέση από την οποία παραιτήθηκε με την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά και στην οποία επέστρεψε το 1945. Στην Κατοχή συμμετείχε στην Αντίσταση. Το 1944 συνελήφθη από τους ναζί και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ύστερα από περιπέτειες κατάφερε να ξεφύγει. Συμμετείχε ως εκπρόσωπος της χώρας μας σε διεθνείς συναντήσεις για θέματα εργασιακά και μεταναστευτικά. Την περίοδο 1968-1969 ηγήθηκε αποστολής εμπειρογνωμοσύνης στις χώρες της Αφρικής μετά από ανάθεση της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας. Ως εκπρόσωπος της Ουνέσκο ταξίδεψε στην Αιθιοπία και δραστηριοποιήθηκε με άρθρα του για τη διεθνή κινητοποίηση υπέρ της επίλυσης των προβλημάτων των κατοίκων της χώρας. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ως ποιητής από τις στήλες περιοδικών. Το 1954 εκδόθηκε η πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο Ζητείται ελπίς.
Ακολούθησαν πέντε ακόμη βιβλία του, τα οποία γνώρισαν πολλές επανεκδόσεις και μεταφράσεις σε ξένες γλώσσες.Τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο διηγήματος (1962 για το Αρνούμαι), το Βραβείο των Δώδεκα – Έπαθλο Κώστα Ουράνη (1966 για το Λάθος), το Μέγα Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία (1970 για το Λάθος). Τιμήθηκε επίσης για τη συνολική προσφορά του από τη διοργάνωση Europalia (1982) και με το Σταυρό του ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών (1995). Μετά τη μεταπολίτευση δημοσίευσε κείμενα κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Διηγήματά του έγιναν σενάρια για κινηματογραφικές ταινίες. Ταινία έγινε επίσης «Το λάθος» από τον Peter Fleischmann.
Η πεζογραφία του Αντώνη Σαμαράκη τοποθετείται στο χώρο της κοινωνικής καταγγελίας. Μέσα από τα έργα του προβάλλει έντονη η αγωνία για την πορεία του σύγχρονου κόσμου, η κοινωνική συνείδηση και η ανθρωπιστική κοσμοθεωρία του συγγραφέα. Η γλώσσα του είναι απλή, χωρίς επιτηδευμένο ύφος, ξεχωρίζει κυρίως για την πυκνότητα των νοημάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η ευρηματικότητα στην εξέλιξη και το τέλος της δράσης και η συχνή χρήση οπτικής χρήσης του λόγου (κείμενα δακτυλογραφημένα, σκίτσα, κ.α.).
Για 20 χρόνια προσέφερε ανεκτίμητη βοήθεια στην UNICEF. Το 1984 ήταν επικεφαλής ελληνικής εκστρατείας ενάντια στο λιμό στην Αιθιοπία που ταξίδεψε δις κι έγραψε τα κείμενα της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη «Αιθιοπία: Οδοιπορικό Θανάτου & Οδοιπορικό Ζωής» που «γύρισε» για τη UNICEF η ΕΡΤ. Με την ακούραστη προσφορά του , βοήθησε ν’ αναγνωρισθεί η UNICEF στη συνείδηση του κόσμου ως αποτελεσματικός κι αξιόπιστος οργανισμός που αγωνίζεται σκληρά για τα παιδιά. Για τη δράση του αυτή , το 1989 η UNICEF Ν. Υόρκης τον ονόμασε 1ον Έλληνα Πρέσβυ Καλής Θέλησης για τα Παιδιά του Κόσμου.
Υπήρξε επίσης από τους εμπνευστές, θερμότατος υποστηρικτής και πρόεδρος της επιτροπής του θεσμού «Βουλή των Εφήβων». Είχε πάντα το νου του στους νέους. Με τη λέξη «κατάληψη» ξεκίνησε την ομιλία του το 1999 στη Βουλή των Εφήβων, προτρέποντας τους σε «κατάληψη στη Βουλή των μεγάλων». Αγαπούσε τη Κύπρο και τη τίμησε πολλές φορές με τη παρουσία του. Το δράμα του νησιού αυτού δε μπορούσε ν’ αφήσει αυτό τον ευαίσθητο άνθρωπο ασυγκίνητο. Ο Αντώνης Σαμαράκης, αιώνιος έφηβος, έφυγε στις 8 Αυγούστου 2003, στα 84 του χρόνια. Τους τελευταίους μήνες βρισκότανε στη Πύλο. Σύμφωνα με επιθυμία του το σώμα του δωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για έρευνες φοιτητών της Ιατρικής Σχολής.
Α. Σαμαράκης, πεζογράφος της κοινωνικής συνείδησης
Ο Σαμαράκης έταξε ευθύς εξ αρχής ορισμένους στόχους, και στα είκοσι χρόνια της πεζογραφικής σταδιοδρομίας του δεν απίστησε ποτέ σ’ αυτούς· ίσα-ίσα τους εμπλούτισε, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται σήμερα σαν σταυροφόρος που έχει πάρει όρκο να χτυπάει μέχρι τελευταίας πνοής του τους μισητούς εχθρούς του ανθρώπου και της ανθρωπιάς. Και είναι οι εχθροί αυτοί ο κάθε πόλεμος, ο πυρηνικός πόλεμος, ο ολοκληρωτισμός, η εκμηδένιση του αδύναμου μοναχικού ατόμου μέσα στους τερατικούς μηχανισμούς της εποχής μας.
Οι ήρωες των διηγημάτων και των μυθιστορημάτων του προβαίνουν σε κάποια χειρονομία: ξεριζώνουν ένα δέντρο, καταστρέφουν μια εφεύρεσή τους, φυγαδεύουν εκείνον που συλλάβανε, σκοτώνουν ένα παιδάκι που παίζει τον πόλεμο κ.ο.κ. Δεν είναι, λοιπόν, άστοχο αν ονομάσουμε τον Σαμαράκη πεζογράφο της κοινωνικής συνείδησης. Και για να εκδηλώσει την εξανάστασή του ή για να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου συχνά χρησιμοποιεί την ειρωνεία και το χιούμορ. Όπλο από τα πιο αποτελεσματικά.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ
Κεντρικό θέμα: Η διάψευση των ελπίδων με το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου μέσα από την ειδησεογραφία μιας εφημερίδας.
Ενότητες
Ενότητα 1η: « Όταν μπήκε στο καφενείο…Το πανόραμα της ζωής!» Η ανάγνωση της εφημερίδας.
Η λιτή γλώσσα του συγγραφέα αποδίδει τον κοινωνικό προβληματισμό και το ψυχολογικό αδιέξοδο του κεντρικού ήρωα. Ο ίδιος παρατηρεί τις εξελίξεις στη λεωφόρο , η οποία συμβολίζει τη ζωή, περιορισμένος σε ένα καφενείο, πίσω από μία τζαμαρία που οριοθετεί ακριβώς αυτή τη φυλακή του. Οι ειδήσεις της εφημερίδας εντείνουν την αγωνία του και αποδίδουν το ζοφερό κλίμα της εποχής. Αυτό το κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας διαμορφώθηκε διότι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου δεν είχε ως αποτέλεσμα την πολυπόθητη και αναμενόμενη ειρήνη. Αντίθετα, δημιούργησε την προσδοκία και το φόβο ενός επερχόμενου πολέμου. Οι εφημερίδες εκείνης της εποχής περιείχαν σχεδόν την ίδια θεματολογία με τις σύγχρονές μας εφημερίδες και αναφέρονταν σε εγκλήματα, ειδήσεις που αφορούσαν την οικονομία αλλά και κοσμικά νέα και μικρές αγγελίες. Από τις ειδήσεις της εφημερίδας του ήρωα, ξεχωρίζουμε το έλλειμα του προϋπολογισμού και τις τρεις αυτοκτονίες γιατί πρόκειται για ενδείξεις του αδιέξοδου, ανέλπιδου μέλλοντος μετά τον πόλεμο.
Ο ήρωας κυριεύεται από πανικό και απελπισία, καθώς περνάει η ώρα και συνειδητοποιεί τη ζοφερή κατάσταση που βιώνει η γενιά του. Αυτή η ψυχική κατάσταση αποτυπώνεται στις κινήσεις του καθώς περνάει το χέρι του μέσα από τα μαλλιά του και ιδρώνει εκδηλώνοντας έτσι την αγωνία και την απελπισία του.
Ενότητα 2η: « Δεν είχε αλλάξει διόλου προς το καλύτερο… Δεν μπορεί παρά να’χουν» Η ελπίδα.
Σημαντικό χαρακτηριστικό της 2ης ενότητας του κειμένου αποτελεί η επανάληψη του ρήματος «ελπίζω» και των παραγώγων του. Επιπλέον, οι λέξεις σύγχυση, ταραχή, πόλεμος και ειρήνη είναι συναισθηματικά φορτισμένες και προκαλούν ιδιαίτερο αισθητικό αποτέλεσμα, ενσωματωμένες σε ένα διήγημα που σχετίζεται με τον πόλεμο.
Ανάμεσα στις ελπίδες του, που διαψεύστηκαν, ο συγγραφέας αναφέρει και αυτές που αφορούσαν την κομμουνιστική ιδεολογία του. Ο κομμουνισμός υποστηρίζει την κοινοκτημοσύνη των μέσων παραγωγής και τη θεμελίωση αταξικής κοινωνίας. Πρόκειται για μία ιδεολογία με πολλούς υποστηρικτές στην χρονική περίοδο που εντάσσεται το παρόν διήγημα.
Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η αναφορά σε μία παιδική ανάμνηση του ήρωα, η οποία παραλληλίζεται με την απουσία ελπίδας που κυριαρχεί στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων της συγκεκριμένης χρονικής συγκυρίας ( μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο). Συγκεκριμένα αναφέρεται στην ανίατη αρρώστια της θείας του όταν ο ίδιος ήταν παιδί. Του είχε μείνει χαραγμένη στο μυαλό η φράση του γιατρού « δεν υπάρχει ελπίδα» και του θύμισε αρκετά την τωρινή του κατάσταση. Ήταν ένα εύστοχο παράδειγμα για να μας εξηγήσει, πιο παραστατικά ίσως, ότι η απουσία ελπίδας στη ζωή του ανθρώπου, ισοδυναμεί με θάνατο.
Ενότητα 3η: « Ξανάριξε μια ματιά στην εφημερίδα…στο αυριανό φύλλο» Αντίδραση στην πραγματικότητα
Ο ήρωας αντιλαμβάνεται ότι η παθητική στάση της γενιάς του οδηγεί σε αδιέξοδο. Συνεπώς αποφασίζει να δράσει και να φανερώσει σε όλους – μέσω μίας αγγελίας- αυτό που λείπει από τον καθένα μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου πολέμου: η ελπίδα. Θα την ψάξει μέσα από το σπαρακτικό «ζητείται» της αγγελίας του . Η ελπίδα είναι απαραίτητη για τη συνέχιση της ζωής, για την εξέλιξη πέρα από τη στασιμότητα που έχει προκαλέσει η έλλειψή της. Η ελπίδα γεννά την προσδοκία, τους στόχους, τα όνειρα και αποτελεί βάση της ύπαρξής μας. Η ελπίδα είναι ο μοναδικός τρόπος διαφυγής από το αδιέξοδο που γέννησε ο πόλεμος. Όπως διαπιστώνουμε από την στάση του ήρωα, η ελπίδα αναδύεται μέσα από τη δράση και όχι την αδράνεια. Η αναζήτηση της ελπίδας πρέπει να είναι διαρκής…
Χαρακτηρισμός του κεντρικού ήρωα
Ο ήρωας συνηθίζει να διαβάζει καθημερινά εφημερίδα, να παρατηρεί τη ζωή γύρω του και επιλέγει τη συγγραφή διηγημάτων ως τρόπο έκφρασης των προβληματισμών του. Είναι πνεύμα ανήσυχο, κριτικό, με ενδιαφέρον για τα προβλήματα της εποχής του. Έχει αγωνιστεί υπερασπιζόμενος τα ιδανικά του τα οποία τώρα διαπιστώνει ότι καταρρέουν. Το πάθος που γεννούσε η πίστη του σ’αυτά , έδωσε τη θέση του στην απελπισία ως απόρροια της απογοήτευσης και της διάψευσης των ελπίδων του. Νιώθει βαθιά λύπη καθώς παρακολουθεί την πραγματικότητα να διαλύει τα όνειρα και τις προσδοκίες του. Πρόκειται για έναν ιδεαλιστή, γεμάτο αγάπη για τον συνάνθρωπό του με τον οποίο όμως βιώνει μία έλλειψη επικοινωνίας και αλληλοκατανόησης, οι οποίες θα ήταν λογικό να υφίστανται εφόσον η διάψευση των ελπίδων αποτελεί μία γενικευμένη κατάσταση. Η διάψευση φαίνεται από τα αποσπάσματα της εφημερίδας που παρατίθενται (κατά σειρά: τεταμένη παγκόσμια πολιτική σκηνή με τοπικούς πολέμους, απειλή από τη ραδιενέργεια, κίνδυνος νέου πολέμου, προβληματική οικονομία και εξαθλίωση των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων , απελπισία στα όρια της αυτοκτονίας, μιμητισμός και αλλοτρίωση της άρχουσας τάξης). Η ειδησεογραφία λειτουργεί σα μανιβέλα στο μυαλό του ήρωα ως αφορμή και όχι αιτία («Δεν έφταιγε η εφημερίδα….») για να προοικονομήσει τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν οι άνθρωποι της εποχής: Φόβο για νέο πόλεμο («η σκιά του 3ου… στην Ινδοκίνα σήμερα αύριο…, Ο πόλεμος, η βόμβα υδρογόνου…, … πως ο εφιάλτης του πολέμου δεν θα στοίχειωνε πια τη γή μας…, … Την ειρήνη, τη βαθειά τούτη λαχτάρα που κρέμεται από μια κλωστή., Η σκια του καινούριου πολέμου»),αρνητικά συναισθήματα, σύγχυση και κοινωνική αθλιότητα («είχε ιδρώσει, αυτοκτονίες για οικονομικούς λόγους, Σκεφτότανε τη φτώχεια, την αθλιότητα…, την ταραχή που είχε μέσα σου…, διάψευση από κάθε λογής ιδεολογίες, οι δυο αυτοκτονίες, Άγγιζε θέματα του καιρού μας: τον πόλεμο, την κοινωνική δυστυχία…»). Και, πάνω απ’ όλα, την ματαίωση, την διάψευση και , τελικά, την απουσία ελπίδας που διατρέχει όλο το απόσπασμα και εμφανίζεται καθαρότερα σε αρκετά σημεία με την χρήση των λέξεων «ελπίζω» και «ελπίδα» .Ταυτόχρονα θεωρεί ότι η απουσία ελπίδας είναι υποτιμητική. Αυτούς τους προβληματισμούς τους ξεδιπλώνει στα γραπτά του τα οποία όμως δεν εκδίδει διότι προσπαθεί να αποφύγει την δογματική κριτική και την απόδοση πολιτικής «ταμπέλας» στον ίδιο (αριστερός, δεξιός κλπ.) Ξαφνικά αποφασίζει να εκφράσει την υπαρξιακή ανάγκη του δημοσιεύοντας την αγγελία «Ζητείται ελπίς». Η βιασύνη του υποδηλώνει την προσπάθεια να βρει διέξοδο στην μοναξιά του και να συνδεθεί με τους συνανθρώπους του,να μη μείνει αδρανής και απαθής μπροστά στη ζοφερή πραγματικότητα αλλά να δράσει, έστω και με την δημοσίευση της αγγελίας, προκειμένου να ανοίξει μία χαραμάδα στην ελπίδα, να ξαναπιστέψει στον άνθρωπο και τα ιδανικά που απαιτείται να ξαναθέσει.
Ιδέες και συναισθήματα
Τα συναισθήματα του ήρωα αντιστοιχούν στη δυσβάσταχτη πραγματικότητα της μεταπολεμικής ζωής. Προφανώς τα ίδια συναισθήματα κατακλύζουν και όλη τη γενιά του. Γι’ αυτό ο ήρωας δεν έχει όνομα καθώς θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε, ίσως ο ίδιος ο συγγραφέας, ένας φίλος, ένας γνωστός αλλά και ένας παντελώς άγνωστος. Το νήμα που δένει αυτούς τους ανθρώπους είναι η απογοήτευση, η απελπισία. Γενικότερα κάθε γενιά που επιζεί μετά από έναν – ακόμη και νικηφόρο- πόλεμο, βιώνει την απόγνωση, τον πανικό και την αδυναμία να ανταπεξέλθει σε ένα αβέβαιο μέλλον. Η πολυπόθητη ειρήνη , η ασφάλεια και η ευημερία που θα έπονταν, δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα. Η σταθερότητα σε κάθε τομέα της ζωής αποδείχθηκε ευσεβής πόθος.
Ωστόσο μέσα στην απελπισία του ο ήρωας αφήνει να διαφανούν κάποιες χαραμάδες ελπίδας μέσα από αισιόδοξες σκέψεις («Βέβαια άλλοι θα ‘χουν ελπίδα, σκέφτηκε. Δεν μπορεί παρά να ‘χουν!») , από την ίδια την απέλπιδα ενέργεια του (την αγγελία) και από την όρεξη με την οποία όρμησε να την πραγματοποιήσει.
Αφηγητής: είναι τριτοπρόσωπος, ετεροδιηγητικός , με εστίαση μηδενική, παντογνώστης καθώς γνωρίζει και την εξωτερική δράση αλλά και τις σκέψεις, τα συναισθήματα του ήρωα. Συγκεκριμένα, εκτός από τις εικόνες της εξωτερικής πραγματικότητας ( η περιγραφή του καφενείου, η εφημερίδα, το τρόλει, οι περαστικοί κλπ.) παρουσίαζει λεπτομερειακά και την ψυχοσύνθεση του ήρωα.
Αφηγηματικός χρόνος: α) ιστορικός χρόνος , η δεκαετία του ’50 δηλαδή η μεταπολεμική περίοδος του ψυχρού πολέμου. β) Μυθικός χρόνος: Πολύ σύντομος, ουσιαστικά πρόκειται για ένα απόγευμα ως το σούρουπο. Ωστόσο υπάρχει και μία αναδρομική αφήγηση, μία αναφορά ενός περιστατικού από την παιδική του ηλικία, με το οποίο συσχετίζει την απελπισία του με τη μη αναστρέψιμη κατάσταση της υγείας της ετοιμοθάνατης θείας του. Μέσω αυτής της αναλογίας επιχειρεί να αποδώσει το μέγεθος του υπαρξιακού και ιδεολογικού αδιεξόδου του.
Η διαχρονικότητα και η παγκοσμιότητα του κειμένου εξασφαλίζονται από την ανωνυμία του ήρωα και από την αοριστία του χώρου και του χρόνου. Στην θέση του ήρωα θα μπορούσε να βρίσκεται κάθε απελπισμένος άνθρωπος, απογοητευμένος από την πτώχευση των ιδανικών και των ιδεολογιών του. Η ανωνυμία δηλώνει ότι το κεντρικό πρόσωπο του διηγήματος είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα των ανθρώπων της εποχής. Το ίδιο σημαίνει και η αοριστία χώρου (κάποιο καφενείο σε κάποια μεγάλη πόλη) και χρόνου (μετά τον Β’ Παγκόσμιο).
Γλώσσα/ Ύφος: Παρατηρούμε ότι ο συγγραφέας ενσωματώνει στη δική του γλωσσική έκφραση και στοιχεία της καθαρεύουσας.(« Αι απώλειαι εκατέρωθεν υπήρξαν βαρύταται», « Η σκιά του νέου πολέμου απλούται εις τον κόσμο μας» και ο τίτλος του διηγήματος «Ζητείται ελπίς».) Τα στοιχεία αυτά του κειμένου παρατίθενται αυτούσια, χωρίς να μεταγραφούν από το συγγραφέα στη δημοτική, που είναι το κατεξοχήν εκφραστικό του όργανο, διατηρώντας , με τον τρόπο αυτό, τη ζωντάνια και τη φόρτιση που έχουν. Ταυτόχρονα, η χρήση αυτή είναι σκόπιμη διότι επιχειρεί να αποτυπώσει ειρωνικά τη διγλωσσία που επικρατούσε στη δεκαετία του ’50. Η καθαρεύουσα ήταν η επίσημη γλώσσα του κράτους, κυρίως στο γραπτό λόγο. Είχε επιβληθεί από τα συντηρητικά καθεστώτα στην εκπαίδευση, τη διοίκηση, τη νομοθεσία και τον τύπο.
Η σκόπιμη ενσωμάτωση τύπων της καθαρεύουσας -στην εφημερίδα, στις Μικρές αγγελίες, στους τίτλους των ειδήσεων κλπ- μαζί με νεολογισμούς («ευμορφιάς»), στοιχεία της δημοτικής ( φόρεμα αντί ένδυμα, κομψότατο) και ξενικές ή ελληνοποιημένες λέξεις ( κοκταίηλ, εμπριμέ, τοκ, σικ, ελεγκάντικη, χολ, WC, ατζέντα) σαρκάζει την αλλοτρίωση και τον στείρο μιμητισμό της ιθύνουσας τάξης. Γενικότερα, η σύγχυση της γλώσσας αντικατοπτρίζει τη σύγχυση ταυτότητας της εποχής. Αυτοί που χρησιμοποιούν την καθαρεύουσα , θεωρώντας κατώτερη τη δημοτική, ενώ επιχειρούν να διασφαλίσουν την καθαρότητα της γλώσσας, απαλλάσοντάς την από λαϊκούς τύπους, την « εμπλουτίζουν» με ξένες λέξεις, νοθεύοντάς την.
Με ειρωνική διάθεση αντιμετωπίζει και τη στάση ζωής των Ελλήνων όπως αυτή αποτυπώνεται στις ειδήσεις και τις αγγελίες. Εκεί παρουσιάζονται οι ανάγκες των Ελλήνων ανάλογα με την κοινωνική τους τάξη και την οικονομική επιφάνεια. ( κοκταίηλ, τζιπ, νεόδμητος πολυκατοικία, τάπης γνήσιος περσικός, ενοικιάζεται δωμάτιο, ζητείται γραφομηχανή, ραδιογραμμόφωνον).
Η γλώσσα του συγγραφέα είναι η γλώσσα της καθημερινότητας, απλή δημοτική, άμεση, πυκνή, ουσιαστική, ρεαλιστική θα λέγαμε, ώστε να μπορέσει να αποτυπώσει την έλλειψη ελπίδας.
Το ύφος του συγγραφέα είναι λιτό,ζωντανό, παραστατικό με γρήγορο,κάποιες φορές ασθματικό, ρυθμό. Αυτός υπηρετείται από τον μικροπερίοδο λόγο ( «Πέρασε το χέρι του στα μαλλιά του. Σκούπισε τον ιδρώτα στο μέτωπό του· είχε ιδρώσει, κι όμως δεν έκανε ζέστη.»), τα ασύνδετα σχήματα ( «Και στο μεταξύ, το αίμα χυνότανε, στην Κορέα χτες, στην Ινδοκίνα σήμερα, αύριο…») , τις επαναλήψεις , τη βραχυλογία , την εκφραστική πυκνότητα και την κινηματογραφική τεχνική.
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Η ρεαλιστική ματιά του συγγραφέα και η σκοτεινή διάθεση του ήρωα δεν επιτρέπουν τη χρήση πολλών εκφραστικών μέσων. Εντοπίζουμε μόνο:
– Επαναλήψεις. «Σύγχυση στον τομέα των ιδεών, σύγχυση στον κοινωνικό τομέα, σύγχυση…» , «Και είχε ελπίσει. Μα τώρα ήτανε πια χωρίς ελπίδα. Ναι, δε φοβότανε να το ομολογήσει στον εαυτό του πως ήτανε χωρίς ελπίδα.Μια σειρά από διαψεύσεις ελπίδων ήταν η ζωή του. Είχε ελπίσει τότε… Είχε ελπίσει ύστερα…
– Αντιθέσεις. «Και είχε ελπίσει. Μα τώρα ήτανε πια χωρίς ελπίδα», «Ένας άνθρωπος που είχε ελπίσει άλλοτε, και τώρα δεν έχει ελπίδα»
– Μεταφορές/ Προσωποποιήσεις: «το μεγάλο τζάμι που έβλεπε στη λεωφόρο», « Έριξε μια ματιά στις «Μικρές Αγγελίες» , « Σκέψεις γυρίζανε στο νου του», «Πως θα ‘ρχόταν η ειρήνη, πως ο εφιάλτης του πολέμου δε θα ίσκιωνε πια τη γη μας », «η σκιά του τρίτου δεν είχε πάψει να βαραίνει πάνω στον κόσμο μας.» «το σκοτεινό πρόσωπο της ζωής.» « Την ειρήνη, τη βαθιά τούτη λαχτάρα, που κρέμεται από μια κλωστή» « Σκεφτότανε το φόβο που έχει μπει στις καρδιές», « Άγγιζε θέματα του καιρού μας», «Φοβότανε την ετικέτα που θα του δίνανε σίγουρα οι μεν και οι δε.»
– Παρομοιώσεις: «Σαν να ήταν έγκλημα αυτό. Σαν να είχε ένα σημάδι πάνω του που το μαρτυρούσε. Σαν να ήτανε γυμνός ανάμεσα σε ντυμένους.»
Να σημειώσουμε βέβαια ότι αυτά τα εκφραστικά στοιχεία στηρίζουν την παραστατικότητα του κειμένου και την άριστη απόδοση του υπαρξιακού αδιεξόδου μετά τον πόλεμο και δεν στοχεύουν να εξωραϊσουν την πραγματικότητα.
Να προσδιορίσετε το είδος της δευτερεύουσας επιρρηματικής πρότασης στις ακόλουθες περιόδους:
1. Η Ελένη στενοχωριόταν, γιατί δεν έγραψε καλά στις εξετάσεις.
2. Η Μαρία ήρθε σπίτι μου, για να παίξουμε σκάκι.
3. Χάρηκε, επειδή ήρθαν οι φίλοι του.
4. Πριν με ακούσει, θύμωσε.
5. Όταν διαβάζει, γράφει καλά στις εξετάσεις.
6. Θα παίξουμε επιτραπέζια παιχνίδια, αφού βρέχει έξω.
7. Έφυγε βιαστικά, για να μη χάσει το πλοίο.
8. Οι μαθητές ήθελαν να κλείσει το σχολείο, μόλις άρχιζαν οι ζέστες.
9. Ήρθε να μας χαιρετήσει.
10. Καταλαβαίνουμε ότι ήρθε το φθινόπωρο, όταν αρχίζουν τα πρωτοβρόχια.
11. Είμαστε χαρούμενοι, αφού πλησιάζουν τα Χριστούγεννα.
12. Σηκώθηκε στον πίνακα, για να λύσει την άσκηση.
13. Ώσπου να γράψει τις ασκήσεις, είχε νυχτώσει.
14. Σκόνταψε κι έπεσε στο χώμα, καθώς έτρεχε.
15. Μόλις γύρισε από τις διακοπές, συναντήθηκε με τους φίλους του!
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΉ ΓΛΩΣΣΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη των παρακάτω παραγράφων.
Οι Έλληνες έχουν μια χαρακτηριστική λέξη που περιγράφει θαυμάσια τη διάθεσή τους
απέναντι στους ξένους: φιλοξενία. Η φιλοξενία είναι μια αρετή των Ελλήνων από τότε που
εμφανίστηκαν στην ιστορία. Ήδη στα ομηρικά έπη περιγράφονται σκηνές πολύ εγκάρδιας
φιλοξενίας, όπου ο ξένος επισκέπτης αντιμετωπίζεται ως ιερό πρόσωπο. Οι θεοί των
αρχαίων Ελλήνων – και ειδικά ο Δίας- πολύ συχνά έπαιρναν ανθρώπινη μορφή και
εμφανίζονταν ως ξένοι στα σπίτια των ανθρώπων, για να τους βοηθήσουν σε διάφορα
σημαντικά ζητήματα αλλά και για προσωπικές τους υποθέσεις. Οι αρχαίοι Έλληνες λοιπόν, κάθε φορά που ένας ξένος χτυπούσε την πόρτα τους, τον υποδέχονταν με τιμές και τον αντιμετώπιζαν ως ιερό πρόσωπο, έχοντας πάντα στο νου τους ότι μπορεί να είναι κάποιος θεός. Του έβαζαν να φάει, του γέμιζαν το ποτήρι με εκλεκτό κρασί, του έστρωναν να κοιμηθεί, και μόνο όταν είχε χορτάσει και είχε ξεκουραστεί έπαιρναν το θάρρος να τον
ρωτήσουν ποιος είναι και από πού έρχεται.
Αστερίξ, ο ήρωας αυτών των περιπετειών. Μικρόσωμος πολεμιστής αλλά παμπόνηρος και με κοφτερό μυαλό, του εμπιστεύονται χωρίς αμφιβολίες όλες τις επικίνδυνες αποστολές, για τις οποίες συνήθως καταστρώνει και το σχέδιο δράσης. Ο Αστερίξ αντλεί την υπεράνθρωπη δύναμη του από το μαγικό ζωμό του Δρύίδη Πανοραμίξ.
Το ράφτινγκ είναι ο ιδανικός τρόπος για να πλησιάσουμε την ομορφιά της φύσης.Περισσότερο κι από την έκκριση αδρεναλίνης, απ’ το πνεύμα ομαδικότητας, το ράφτινγκ μας προσφέρει πρόσβαση σε υδάτινα τοπία που δεν μπορείς να τα γνωρίσεις με κανέναν άλλο τρόπο. Επιπλέον το ράφτινγκ είναι μια ήπια δραστηριότητα, που μπορούν να τη γευτούν παιδιά και μεγάλοι. Αρκεί να βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση, να ξέρουν κολύμπι και φυσικά να σέβονται τη δύναμη του νερού και να ακολουθούν πιοτά τις οδηγίες του συνοδού.
2. Χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις ως προς τη δομή τους (απλή , επαυξημένη,
σύνθετη , ελλειπτική).
Τέσσερα χρόνια στην υπηρεσία του ερασιτέχνη φωτογράφου.
Οι φωτογραφικές μηχανές μας διαθέτουν τηλεφακό, αυτόματο διάφραγμα και
φίλτρα.
Το όνομα αρκεί.
Η εστίαση , φωτογράφιση, εμφάνιση και εκτύπωση γίνονται παιχνίδι.
3. Μετασχημάτισε τις απλές προτάσεις που δίνονται σε επαυξημένες όπως στο
παράδειγμα
Πχ. ο φάρος κατευθύνει τα καϊκια
Ο θαλασσόδαρτος φάρος κατευθύνει τα γερικά καΐκια
Τα κύματα τρώνε τα βράχια
Τα κοχύλια είναι αμέτρητα.
Οι γλάροι σπαθίζουν τον αέρα
4. Χαρακτήρισε τις προτάσεις του διαλόγου με πλάγια γράμματα, με βάση το περιεχόμενό
τους (αποφαντική, προστακτική, ερωτηματική, επιφωνηματική)
– Πού θα πάτε;
– Στην Αθήνα, μαμά, άσε μας να πάμε. Πρέπει να έρθει κι η Ελένη μαζί.
– Στην Αθήνα; Αυτό είναι παράλογο! Ο καιρός το πάει για βροχή. Το μεσημέρι
να είστε εδώ. Πήρατε μαζί σας ομπρέλα;
5. Μετασχημάτισε τις καταφατικές προτάσεις που δίνονται σε αρνητικές και
ερωτηματικές.
Αυτός ο αρχιτέκτονας έχει πέντε βοηθούς σχεδιαστές.
Η δουλειά που τους ανατέθηκε είναι δύσκολη.
6. Να βρείτε τα μέρη της παραγράφου και να υπογραμμίσετε τις διαρθρωτικές /
μεταβατικές λέξεις που χρησιμοποιούνται μεταξύ των περιόδων. Τι σημασία έχουν
αυτές;
Το ανάκτορο της Κνωσού , χτισμένο σε μια περίοπτη θέση, ξεχωρίζει για τη
μεγαλοπρέπεια του. Είναι ένα συγκρότημα πολλών κτηρίων , έργο του μυθικού Δαίδαλου,
και αυτό που μας παραξένεψε με την πρώτη ματιά ήταν τα ζωηρά χρώματα και η καλή
κατάσταση μερικών κτισμάτων. Ο ξεναγός ωστόσο μας εξήγησε ότι αυτά τα κτίρια έχουν
αναστηλωθεί και οι φθορές τους έχουν αποκατασταθεί. Στο χώρο δέσποζε βέβαια το
πολυώροφο κεντρικό κτίσμα, αποκλειστικό ενδιαίτημα της βασιλικής οικογένειας.
Υπήρχαν όμως και οι κατοικίες των αξιωματούχων, εργαστήρια, αίθουσες τελετών, η
επίσημη αίθουσα με τον αλαβάστρινο θρόνο και δίπλα ακριβώς ιεροί χώροι, απόδειξη ότι
ο βασιλιάς ήταν παράλληλα και αρχιερέας. Καθώς μας το έλεγε αυτό ο ξεναγός, δήλωσα
ότι το ήξερα από την ιστορία και πρόσθεσα ότι η Κνωσός ήταν ταυτόχρονα διοικητικό ,
οικονομικό και θρησκευτικό κέντρο. Εκείνο, όμως που κέντρισε τη φαντασία μου ήταν τα
ερείπια από τις αποθήκες και οι «πολυδαίδαλοι» διάδρομοί τους. Κάπου εδώ λοιπόν
ζούσε ο Μινώταυρος, το μυθικό τέρας με τα κέρατα , και κάπου εδώ ξετύλιξε ο Θησέας
το νήμα της Αριάδνης. Χρειάστηκαν δυο ώρες για να τελειώσει η πλούσια ξενάγηση.
Ξέρετε άλλες μεταβατικές λέξεις; Τι δηλώνουν αυτές;
7. Να ετοιμάσετε μια παράγραφο (80-100 λέξεων) με θεματική περίοδο «Οι ταινίες
που μου αρέσει να παρακολουθώ είναι οι περιπέτειες».
8. Να βρείτε το Ονοματικό Μέρος και το Ρηματικό Μέρος στις παρακάτω προτάσεις.
Ο διαρρήκτης παραβίασε την πόρτα του διαμερίσματος
Ο Γιώργος πάει για μπάνιο.
Η διάρκεια της παράστασης ήταν μιάμιση ώρα
Με ζάλισε ο θόρυβος από τη μηχανή
Τα καταστήματα θα είναι ανοιχτά σήμερα μέχρι αργά.
9. Στα Ονοματικά σύνολα που περιέχουν επίθετα, πείτε κάθε επίθετο ποιο ουσιαστικό
προσδιορίζει και τι ρόλο έχει μέσα στην πρόταση.
Τα άσπρα πανιά ακινητούν στον υδάτινο ορίζοντα.
Ένα μικρό τρένο κυλάει με τρανταγμούς μέσα σε μια χέρσα δύναμη.
Οι πλούσιες χώρες του κόσμου πρέπει να βοηθούν τις φτωχές χώρες.
Ο νέος άντρας κοίταξε λυπημένος το ζώο που σφάδαζε από τους δυνατούς
πόνους.
Το ποινικό δίκαιο είναι κλάδος της νομικής επιστήμης.
10. Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη πτώση του επιθέτου που βρίσκονται
στην παρένθεση.
Ο υπουργός ενδιαφερόταν για την εξαγωγή των ………………(εγχώριος) προϊόντων
και την εισαγωγή …………..(ξένος) συναλλάγματος.
Δεν έλειψαν βέβαια και οι …………………..(μυστικός) συνεδριάσεις κατά τις οποίες
έπαιρναν …………(έκτακτος) μέτρα.
Στα πυκνά του φρύδια και τα ……………….. του στήθη (δασύς) έβλεπες ζωντανεμένη
την παλικαριά.
Έληξε η εποχή των……………(παχύς ) αγελάδων.
Οι άκρες των……………………(καφετής) ματιών της κατέληγαν σε μια
………………..(χρυσαφής) γραμμή.
Ήταν ένα αγόρι ……………………..(φοβητσιάρης).
Οι……………………(πεισματάρης) επιμένουν στη γνώμη τους και δεν μπορούν να
συνεννοηθούν με κανέναν.
Είχαν να διανύσουν ακόμη………………….(πολύς)δρόμο.
Στην αφετηρία είχαν συγκεντρωθεί……………….(πολύς)δρομείς.
Γύρισε ………………..(πολύς)χώρες και γνώρισε ……………..(πολύς) ανθρώπους.
Είχε όλα τα γνωρίσματα του συνετού και ………………………..(μεγαλοφυής) ανθρώπου.
Τα κράτη πρέπει να σέβονται τις ……………….(διεθνής) συμφωνίες.
Τα …………………… νησιά (κοραλλιογενής) είναι χτισμένα από αποικίες
………………….(μικρός)ζώων που μοιάζουν με ……………………….ανεμώνες (θαλάσσιος).
11. Να κατατάξεις τα υπογραμμισμένα ουσιαστικά του κειμένου με πλάγια γραφή σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα και κατόπιν να σχηματίσετε την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό.
Αρσενικά Θηλυκά Ουδέτερα Ισοσύλλαβα Ανισοσύλλαβα
Κι εγώ πέρασα τα μικρά μου χρόνια με τα ταξίδια που είχα διαβασμένα, αλλά είχα τη
σπάνια τύχη οι τοποθεσίες που ζούσα να μοιάζουνε με κείνα που είχα στο νου μου, και τα
ταξίδια μου να μην είναι ολότελα φανταστικά, αλλά σε πολλά ήταν αληθινά και η φαντασία μου τα τελειοποιούσε. Γιατί, το μέρος που γεννήθηκα κι έζησα μικρός, έμοιαζε σε πολλά με τα παράξενα μέρη που είχα στη φαντασία μου από τα διαβάσματα και τις ιστορίες που είχα ακούσει. Βέβαια δεν είχε αγριανθρώπους ανθρωποφάγους, δεν είχε ζούγκλες , μήτε κροκοδείλους, μαϊμούδες, ιπποποτάμους κι άλλα τέτοια ζωντανά, είχε όμως παράξενες θάλασσες, κάβους, σκυλόψαρα, χελώνες, ψάρια, φουρτούνες, ρέματα, αγριόχηνες, πελεκάνους, γλάρους κι άλλα θαλασσινά πουλιά. Κι η στεριά, είχε κι αυτή κάμποσα αγρίμια και αγριοπούλια, λαγούς κοπάδια, αλεπούδες, τσακάλια, φίδια, αγριογούρουνα….
12. Να βρείτε ποια η λειτουργία των ΟΣ που είναι με πλάγια γραφή.
Οι κάτοικοι ανοίγουν τα παράθυρά τους.
Όι άγριοι θάμνοι φράζουν το δύσβατο μονοπάτι.
Η επιφάνεια των νερών γυαλίζει.
Οι ψαράδες φυλάγουν εκεί τα σύνεργα της δουλειάς τους.
Προς τη θάλασσα το έδαφος γίνεται απότομο.
Η χερσόνησος του Σινά είναι μια άνυδρη έρημος
Ο ανήφορος αρχίζει από το εικονοστάσι και πέρα.
Οι ντόπιοι μαζεύουν πολλούς και νόστιμους καρπούς της εποχής.
13. Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε ποια είναι τα υποκείμενα, αντικείμενα και
κατηγορούμενα. Ποια ρήματα λέγονται μεταβατικά, ποια αμετάβατα και ποια
συνδετικά;
Ο ανήφορος αρχίζει.
Οι κάτοικοι ανοίγουν τα παράθυρά τους∙ βλέπουν ξένους ανθρώπους.
Προς τη θάλασσα το έδαφος γίνεται απότομο.
Το Καρούλι είναι ένας βράχος.
Οι θάμνοι φράζουν το μονοπάτι.
Οι ντόπιοι μαζεύουν πολλούς και νόστιμους καρπούς της εποχής.
Η θάλασσα έγινε ένα πολύ στενό κανάλι.
Η φύση γύρω μας φαίνεται ήρεμη.
Η επιφάνεια των νερών γυαλίζει σαν κρύσταλλο.
Οι μαθητές εξέλεξαν τον Κώστα πρόεδρο της τάξης.
Οι ψαράδες φυλάγουν εκεί τα σύνεργα της δουλείας τους.
Δάσκαλοι και καθηγητές εκπαιδεύουν τους μαθητές.
14. Να βρείτε τη φωνή και τη διάθεση των ρημάτων στις παρακάτω προτάσεις:
Οι κλόουν ντύνονται με ειδικές στολές.
Σε λίγα λεπτά το διαστημόπλοιο εκτοξεύθηκε στο διάστημα.
Οι ηθοποιοί ζουν μέσα σε όνειρο.
Το νερό πάγωσε.
Μηχανεύτηκε ένα έξυπνο τέχνασμα για να τους παραπλανήσει.
Η ομάδα μας έχασε με βαρύ σκορ.
Οι αστροναύτες κάθονται σε ειδικά καθίσματα.
15. Να κατατάξετε τα παρακάτω ρήματα κατά φωνή και συζυγία (τάξη όπου
χρειάζεται):
Αποβάλλω, υποκλίνομαι, λούζομαι, διψώ, φοράω, μελετώ, βαριέμαι, λαχανιάζω,
αιμορραγώ, χαλαρώνω, μαλώνω, κυριεύομαι, συκοφαντούμαι, διαφωνώ.
16. Να γράψετε την χρονική βαθμίδα, τον χρόνο και το ποιόν ενέργειας των
ρημάτων που υπογραμμίζονται:
Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι πετούν τα σκουπίδια στο δρόμο.
Έγραψε μια επιστολή.
Θα προσπαθήσει να με διαβάλει.
Φωνάζει, για να τον φοβηθούμε.
Όταν έρθουν αυτοί, εγώ θα έχω φύγει.
Ο υπουργός είχε προβάλει το έργο του.
17. Το κείμενο που ακολουθεί είναι αφηγηματικό. Σε ποιους χρόνους και ποιες
χρονικές βαθμίδες αναφέρονται τα ρήματά του; Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει αυτά;
Ο Φαρινέλι προχωρούσε αργά προς το προσκήνιο. Άφησε το βλέμμα του να πλανηθεί
στο κοινό, σαν για να το χαϊδέψει, προτού τραγουδήσει. Το πλήθος, μεθυσμένο, τον χαιρέτησε με παρατεταμένες ζητωκραυγές. Ο πρίγκιπας της Ουαλίας είχε σηκωθεί στο θεωρείο του, το ίδιο κι η μικρή αυλή του. Επιτέλους, η μυθική φωνή αντήχησε…. Φαινόταν σαν να ξεπετιόταν από το σώμα του Φαρινέλι όπως οι βλαστοί του δέντρου. Βγαλμένο από τα πιο αβυσσαλέα βάθη της ύπαρξής του, το τραγούδι μέστωνα λυτρωτικό με μια πνοή απόλυτα φυσική. Γύρω από αυτό το θαύμα, όλα ήταν σιωπή και προσήλωση. Και για λίγες στιγμές, τέλεια αρμονία. Ο Φαρινέλι τραγουδάει με τα μάτια ορθάνοιχτα στο συνεπαρμένο κοινό του, φροντίζει να του ξυπνήσει τις συγκινήσεις που ζητάει, δυνατές, εκλεπτυσμένες. Έξω χιονίζει…. Χαμένος ανάμεσα στις άμαξες, ο Χέντελ κρύβεται για ν’ ακούσει αυτή τη φωνή, τούτη τη θεϊκή πνοή που γκρεμίζει τους τοίχους του θεάτρου.
18. Στις παρακάτω προτάσεις να εντοπίσετε τους ομοιόπτωτους προσδιορισμούς
(επιθετικός προσδιορισμός, παράθεση , επεξήγηση)
Ο κ. Περικλής, ο γείτονας, άνοιξε ένα μεγάλο κατάστημα με είδη δώρων.
Ο κ. περικλής, που είναι γείτονας, …………………………………………(παράθεση)
Ειδικό και συγκεκριμένο (Περικλής) γενική έννοια (γείτονας)
Ο γείτονας, ο κ. Περικλής , άνοιξε ένα μεγάλο κατάστημα με είδη δώρων.
Ο γείτονας, δηλαδή ο κ. Περικλής, …………………………………………(επεξήγηση)
Γενική έννοια (γείτονας)διασαφηνίζεται από ειδική έννοια (κ. Περικλής)
Στερήθηκα τα πάντα, την ψυχαγωγία, το παιχνίδι.
Ο φαρμακοποιός, εκφραστής του πνεύματος της ειρήνης , επιδοκίμασε την
απόφαση των παιδιών.
Ένα από τα παιδιά της παρέας μας, ο Κώστας, διακρίθηκε στους πανελλήνιους
σκακιστικούς αγώνες.
Τα καλοκαίρια στη γειτονιά παίζουμε συχνά τα αγαπημένα μας παιχνίδια,
κρυφτό, κουτσό, κυνηγητό.
Ο μπάρμπα-Γάντζος, ο έμπορος παιχνιδιών, είχε το μεγαλύτερο κατάστημα
παιχνιδιών στη Μανωλίτσα.
Δώρισα στην Άννα, τη μικρή μου αδελφή, ένα πολύ όμορφο ζευγάρι πατίνια.
19. Στις προτάσεις που ακολουθούν να υπογραμμίσετε τις γενικές που έχουν θέση
ετερόπτωτου προσδιορισμού και να βρείτε ποια λέξη προσδιορίζουν.
Ήταν ημέρα αργίας.
Μόλις βγήκαμε από το σπίτι , ρίξαμε μια ματιά στα σπίτια των γειτόνων.
Στο μικρό εκείνο μαγαζί ήταν τοποθετημένα πολλά προϊόντα των δουλευτών του
κάμπου και κάθε νοικοκύρης έκανε τις προμήθειές του.
Η γοητεία της τηλεόρασης είναι μεγάλη.
Πολλές απαιτήσεις των παιδιών είναι αδικαιολόγητες.
Πολλοί παρακινούνται από την προσδοκία του κέρδους.
Ένιωθες να ξεχύνεται παντού η μυρωδιά των λουλουδιών.
Η Οδύσσεια του Ομήρου εξακολουθεί να γοητεύει ακόμη και σήμερα.
Είσαι μια σπίθα βουβή μέσα στο λαμπερό πλήθος των άστρων.
20. Στο κείμενο που ακολουθεί άλλες προτάσεις μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη
χωρίς σύνδεσμο (ασύνδετο σχήμα), άλλες συνδέονται παρατακτικά και άλλες
συνδέονται υποτακτικά. Να βρείτε το είδος της σύνδεσης.
«Μεγάλωσα με τη γιαγιά μου στο Μάλι. Όταν ήμουν ακόμη κοριτσάκι, μια γυναίκα
ήρθε στο σπίτι και ζήτησε να με πάριε στο Παρίσι, για να προσέχω τα παιδιά της. Είπε
στη γιαγιά μου πως θα μ’ έβαζε στο σχολείο να μάθω γαλλικά. Μα στο Παρίσι δεν πήγα
ποτέ στο σχολείο. Δούλευα. Ολημερίς σκούπιζα το σπίτι, μαγείρευα, πρόσεχα τα παιδιά,
έπλενα και τάιζα το μωρό. Δούλευα από τις επτά το πρωί μέχρι τις έντεκα τη νύχτα. Η
κυρά μου δεν έκανε τίποτα». Στα οκτώ της χρόνια η Σέμπα έγινε δούλα. Την έδερναν,
την κλείδωναν, τη βασάνιζαν. Το μαρτύριό της πήρε τέλος, όταν κάποιοι γείτονες το
κατάλαβαν και κάλεσαν την αστυνομία. Ήταν πια είκοσι ενός χρόνων.
Η ιστορία της Σέμπα θα ήταν συγκλονιστική, αν ήταν μοναδική. Όμως υπάρχουν
άλλες δυο χιλιάδες σαν αυτήν σήμερα στο Παρίσι. Σε 27 εκατομμύρια υπολογίζονται οι
σύγχρονοι δούλοι σε όλο τον κόσμο.
Τώρα είστε έτοιμοι για τις
εξετάσεις του Ιουνίου…
Καλή επιτυχία
