Προβλέπεται η διαθεματικότητα να γίνεται και από τον γυμναστή; Η ερώτηση του συναδέλφου εκπαιδευτικού ΦΑ συνδέεται με την πρακτική κατά την οποία οι μαθησιακές εμπειρίες, οι οποίες παρέχονται κατά τη διδασκαλία ενός γνωστικού αντικειμένου/μαθήματος (της Φυσικής Αγωγής, στη δική μας περίπτωση), εμπλουτίζονται με το περιεχόμενο, τη μεθοδολογία ή τα μέσα ενός άλλου γνωστικού αντικειμένου/μαθήματος.
Η διαθεματικότητα (Thematic Integration, Cross-Curricular Thematic Approach), ως εκπαιδευτική πρόταση και πρακτική, υπερβαίνει τα όρια των διακριτών μαθημάτων με βάση τα οποία οργανώνεται το παραδοσιακό πρόγραμμα σπουδών. H γνώση αντιμετωπίζεται ενιαία και διεπιστημονικά, με πιο διαδεδομένη προσέγγιση τη μελέτη πολυδιάστατων θεμάτων τα οποία αναφέρονται σε πραγματικά ζητήματα και προβλήματα. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται μια γνώση αυθεντική, ελκυστική και ενδιαφέρουσα για τους/τις μαθητές/τριες.
Ας πάρουμε το παράδειγμα της μεταφοράς της διδασκαλίας στη φύση η οποία εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της υπαίθριας εκπαίδευσης/μάθησης (outdoor education/learning). Ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός ενός σχεδίου εργασίας μπορεί να περιλαμβάνει ποικίλες δραστηριότητες οι οποίες συμπληρώνονται μεταξύ τους για να αξιοποιήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα αυτό το ιδιαίτερο μαθησιακό περιβάλλον. Στη Φυσική Αγωγή, οργανώνονται κινητικές δραστηριότητες σε διαδρομές με διάφορα φυσικά εμπόδια με σκοπό οι μαθητές/τριες να αναπτύξουν και να βελτιώσουν κινητικές δεξιότητες καθώς και στοιχεία της φυσικής κατάστασης σύμφωνα με τη στοχοθεσία του μαθήματος. Μετά την ολοκλήρωση της διαδρομής, μπορεί να πραγματοποιηθούν επιπλέον δραστηριότητες όπως: 1) ένα εργαστήριο Μαθηματικών για τον υπολογισμό της περιμέτρου και του εμβαδού του χώρου τον οποίο κάλυψε η διαδρομή 2) ένα εργαστήριο Γεωγραφίας για τη χαρτογράφηση της διαδρομής με επισήμανση της θέσης των εμποδίων και της πορείας που πρέπει να ακολουθηθεί καθώς και δραστηριότητες προσανατολισμού και 3) ένα εργαστήριο Φυσικών Επιστημών για την καταγραφή της τοπικής βιοποικιλότητας, την αναγνώριση και την κατηγοριοποίηση των φυτών που υπάρχουν στην επιλεγμένη διαδρομή με διάφορα κριτήρια τα οποία μπορεί να επιλέξουν οι μαθητές/τριες (την αυξητική τους μορφή, τη ζώνη βλάστησης, τα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά κ. ά).
Είναι αντιληπτό ότι οι ποικίλες δραστηριότητες, ενώ εντάσσονται σε διαφορετικούς τομείς γνώσης, αποκτούν μία συνεκτικότητα σε σχέση με το θέμα ή/και το περιβάλλον διδασκαλίας. Ωστόσο, πέρα από τη συμπληρωματικότητά τους, δεν είναι σίγουρο εάν και σε ποιο βαθμό επιτυγχάνεται μια ουσιαστική σύνδεση μεταξύ τους. Εάν κάποιος/α σταθεί κριτικά προκύπτουν και άλλα ερωτήματα. Κατά πόσο είναι επαρκώς αναπτυγμένες οι απαραίτητες δεξιότητες ώστε να εντοπίζονται και να αναδεικνύονται οι κατάλληλες συνδέσεις μεταξύ των εννοιών οι οποίες ενυπάρχουν στο περιεχόμενο των εμπλεκόμενων γνωστικών αντικειμένων/μαθημάτων; Μήπως πρόκειται για μια επιφανειακή αντίληψη για τη διεπιστημονικότητα η οποία τείνει να υποβαθμίζει την αξία της βαθιάς γνώσης και στερεί από τους/τις μαθητές/ τριες την πρόσβαση στις ειδικές γνώσεις οι οποίες προσφέρονται μέσα από τα ποικίλα γνωστικά αντικείμενα/μαθήματα;
Η διαθεματική μελέτη μιας έννοιας ή ενός θέματος μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική όταν οι εκπαιδευτικοί από διαφορετικούς κλάδους συνεργάζονται στο πλαίσιο ενός κοινού εκπαιδευτικού σχεδιασμού. Κατά την ανάπτυξη διαθεματικών σχεδίων εργασίας, η δημιουργία ενός κλίματος ισότιμης αλληλεπίδρασης είναι αναγκαία για την αναζήτηση των ενοποιητικών στοιχείων, την ανταλλαγή και την κριτική συν-εξέταση των διδακτικών εμπειριών αλλά και την αναπροσαρμογή πρακτικών οι οποίες έχουν εδραιωθεί μέσα από μονοδιάστατες θεωρήσεις. Μπορείτε να δείτε και άλλες διαστάσεις σχετικά με την εφαρμογή της διαθεματικότητας στη Φυσική Αγωγή εδώ.
Στο παράδειγμα το οποίο αναφέρθηκε πιο πάνω, η αλληλοϋποστήριξη μεταξύ των εκπαιδευτικών Φυσικής Αγωγής, Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών, σε όλο τον κύκλο εργασιών, (σχεδιασμού, εφαρμογής, αξιολόγησης και – γιατί όχι; – επανασχεδιασμού), θα μπορούσε να απομακρύνει ερωτηματικά και αμφιβολίες και να φέρει ένα βελτιωμένο εκπαιδευτικό αποτέλεσμα. Η εμπειρία δείχνει ότι η ανάπτυξη συνεργασιών στη σχολική εκπαίδευση παραμένει ζητούμενο και δεν εξαρτάται μόνο από τον βαθμό ετοιμότητας των εκπαιδευτικών καθώς υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες που οδηγούν στην έλλειψή της.
Κάθε προβληματισμός για να είναι γόνιμος και δημιουργικός, δεν θα πρέπει να αποθαρρύνει αλλά να κινητοποιεί προς τη συνάντηση με το νέο και το διαφορετικό. Οι εκπαιδευτικές πρακτικές ενσωμάτωσης της διεπιστημονικότητας είναι ποικίλες (στη βιβλιογραφία εξειδικεύονται ως πολυεπιστημονικές, διεπιστημονικές, διαεπιστημονικές). Η περιοριστική λογική η οποία τις θέλει αντιτιθέμενες περισσότερο μπλοκάρει παρά βοηθάει. Όπως προσδιορίζεται βιβλιογραφικά, η μία δεν αποκλείει την άλλη, αλλά αναπτύσσονται κατά μήκος μιας κλίμακας. Ο/Η εκπαιδευτικός διατηρεί την αυτονομία να κάνει την επιλογή του με βάση την εκπαιδευτική στοχοθεσία, λογαριάζοντας το διαθέσιμο χρόνο, με ανοιχτό νου και καρδιά στις ανάγκες και στις δυνατότητες των μαθητών/τριών του, στον προσωπικό βαθμό ετοιμότητας, δηλαδή, σε ό,τι μπορεί να κάνει ή να τολμήσει με την απαραίτητη υποστήριξη, καθώς, επίσης, και στον τρόπο λειτουργίας και στην κουλτούρα του σχολείου του.
