Η σημασία της προώθησης της αυτονομίας στα παιδιά προσχολικής ηλικίας

Αυτονομία δεν σημαίνει πλήρης ανεξαρτησία, αλλά αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να παίρνει πρωτοβουλίες και να αντιμετωπίζει προκλήσεις με υποστήριξη και καθοδήγηση από τους ενήλικες.

Είναι μια σημαντική δεξιότητα για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και της κοινωνικής προσαρμογής του παιδιού. Η ανάπτυξη της αυτονομίας στην προσχολική ηλικία είναι συνυφασμένη με τη συναισθηματική ωρίμανση, την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα λήψης αποφάσεων. Η ενίσχυσή της κρίνεται απαραίτητη για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού.

Στη θεωρία της αυτοδιάθεσης (Self-Determination Theory), η αυτονομία αποτελεί βασική ψυχολογική ανάγκη που επηρεάζει τόσο τη γνωστική όσο και τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Όταν ένα παιδί νιώθει ελεύθερο να λαμβάνει αποφάσεις και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, αναπτύσσει το εσωτερικό του κίνητρο, που είναι καθοριστικό για τη μάθηση και την εξέλιξη του.

Το παιδί μαθαίνει μέσα από την αλληλεπίδραση με τον χώρο και τα αντικείμενα. Αυτό συνεπάγεται πως η αυτονομία καλλιεργείται μέσα από ένα καλά δομημένο περιβάλλον που προσφέρει στο παιδί ελευθερία κινήσεων και επιλογών.

Η αυτονομία δεν αναπτύσσεται μόνο στο σχολείο, αλλά και στο οικογενειακό περιβάλλον. Οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν την αυτονομία του παιδιού μέσω:

• Δημιουργίας Σταθερών Ρουτινών

Τα παιδιά αισθάνονται ασφάλεια όταν ξέρουν τι έπεται. Δημιουργήστε σταθερές ρουτίνες για το πρωί, τα γεύματα, το παιχνίδι και τον ύπνο.

• Επιλογών μέσα στην ημέρα

Επιτρέψτε στο παιδί να κάνει απλές επιλογές, όπως ποιο ρούχο θέλει να φορέσει ή τι φρούτο να φάει.

Προσφέρετε 2-3 επιλογές αντί για ανοιχτές ερωτήσεις (π.χ., “Θέλεις μπανάνα ή μήλο;”).

• Ενίσχυσης της αυτοεξυπηρέτησης

Διδάξτε το παιδί να ντύνεται, να πλένει τα χέρια του και να τακτοποιεί τα παιχνίδια του.

Βοηθήστε το στην αρχή, αλλά αφήστε το να δοκιμάσει μόνο του, ακόμα κι αν δεν το κάνει τέλεια.

• Επιβράβευσης της προσπάθειας

Επαινέστε την προσπάθεια: “Μπράβο που προσπάθησες να φορέσεις τα παπούτσια σου μόνος σου!”

Ενθαρρύνετε τη δοκιμή και την ανεξαρτησία ακόμα και αν το παιδί κάνει λάθη.

• Υπομονής και υποστήριξης

Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο για να μάθουν. Δώστε τους τον χώρο να προσπαθήσουν χωρίς πίεση.

Μην βιάζεστε να παρέμβετε. Αντί να κάνετε κάτι για το παιδί, δείξτε του πώς να το κάνει μόνο του.

• Ενίσχυσης της ανάληψης ευθυνών

Βάλτε το παιδί να μαζεύει τα παιχνίδια του μετά το παιχνίδι.

Αναθέστε του μικρές δουλειές στο σπίτι, όπως να βάζει τα ρούχα του στο καλάθι με τα άπλυτα ή να στρώνει το τραπέζι.

• Αποδοχής λαθών και δοκιμών

Το παιδί θα κάνει λάθη και αυτό είναι μέρος της μάθησης. Δείξτε του ότι είναι εντάξει να αποτυγχάνει και να ξαναπροσπαθεί.

Ενισχύστε τη λογική του “Μπορώ να το καταφέρω!”.

Με την κατάλληλη καθοδήγηση τόσο στο σχολικό όσο και στο οικογενειακό περιβάλλον, τα παιδιά μπορούν να εξελιχθούν σε ανεξάρτητες και ικανές προσωπικότητες. Η αυτονομία αποτελεί θεμέλιο για τη μελλοντική μάθηση και επιτυχία του παιδιού.

Η αυτονομία είναι κάτι που καλλιεργείται σταδιακά. Όσο περισσότερο ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει πράγματα μόνο του, τόσο πιο σίγουρο και ανεξάρτητο θα νιώθει!

Πηγές

Dweck, C. S. (2019). The New Pschology of Success.

Fontana, D. (1995). Psychology for teachers. Bloomsbury Publishing.

Montessori, M. (2019). The Absorbent Mind. Oxford: Clio Press.

Ryan, R. M. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. Guilford Press.

Smith, P., Cowie, H. and Blades, M. (2011). Understanding Children’s  Development (5^th edn). Chichester: Wiley.

Wood, D. (1998). How Children Think and Learn (2^nd edn). Oxford: Blackwell.

Προτεινόμενες δράσεις για το Σαββατοκύριακο