Η σημασία της φωνολογικής επίγνωσης σε παιδιά νηπιαγωγείου

Ο όρος φωνολογική επίγνωση ή φωνολογική ενημερότητα, είναι η ικανότητα αναγνώρισης και χειρισμού των φωνολογικών χαρακτηριστικών της γλώσσας, όπως οι λέξεις, οι συλλαβές, οι ήχοι και οι ρίμες (Ziegler & Goswami, 2020). Αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές δεξιότητες που αναπτύσσουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας γιατί θέτει τα θεμέλια για την επιτυχή κατάκτηση του γραμματισμού.

Η φωνολογική επίγνωση αποτελεί προγνωστικό παράγοντα της αναγνωστικής ικανότητας (Ehri, 2022). Η ικανότητα των παιδιών να χωρίζουν λέξεις σε συλλαβές, διευκολύνει την κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στα γραφήματα και τα φωνήματα. Τα παιδιά που δεν αναπτύσσουν ικανοποιητική φωνολογική επίγνωση βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο για δυσκολίες στην ανάγνωση, συμπεριλαμβανομένων διαταραχών όπως η δυσλεξία (Hulme & Snowling, 2021).

Η φωνημική επίγνωση δηλώνει τη δεξιότητα του ατόμου να κατανοεί πως ένα από τα δομικά στοιχεία της λέξης είναι τα φωνήματα και να είναι ικανό να προβαίνει σε ανάλυση και σύνθεση των στοιχείων αυτών. Η διαδικασία αυτή είναι δύσκολη για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας τα οποία δεν αντιλαμβάνονται πως η λέξη /χώρα/ σχηματίζεται από τα φωνημικά στοιχεία /χ/-/ω/-/ρ/-/α/, όμως μπορούν να συνειδητοποιήσουν τη διαφορά που υπάρχει με τη λέξη /τώρα/. Η δυσκολία αυτή έγκειται στο γεγονός πως στον προφορικό λόγο τα φωνημικά στοιχεία προφέρονται όλα μαζί και όχι σαν ξεχωριστές μονάδες (Πόρποδας, 2002).

Η συλλαβική επίγνωση είναι η δεξιότητα του ατόμου να κατανοεί πως η λέξη απαρτίζεται από συλλαβές και να μπορεί να κάνει ανάλυση και σύνθεση των συλλαβών μιας λέξης. Η συλλαβική επίγνωση είναι πιο εύκολη από τη φωνημική και κατακτιέται νωρίτερα. Αυτό εξηγείται επειδή οι συλλαβές μιας λέξεις έχουν μεγαλύτερη αντιστοιχία με τις μονάδες του προφορικού λόγου (Πόρποδας, 2002).

Η φωνολογική επίγνωση στο νηπιαγωγείο καλλιεργείται μέσω παιγνιωδών δραστηριοτήτων, που δημιουργούν θετικές στάσεις απέναντι στη μάθηση της ανάγνωσης (Schatschneider et al. 2021).

Ενδεικτικές δραστηριότητες μέσω των οποίων τα παιδιά μπορούν να αποκτήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις προκλήσεις της ανάγνωσης και της γραφής είναι:

• Παιχνίδια αναγνώρισης συλλαβών: Τα παιδιά χειροκροτούν στον ρυθμό των συλλαβών μιας λέξης.
• Αντικατάσταση ήχων: Τα παιδιά μαθαίνουν να αντικαθιστούν έναν ήχο σε μια λέξη με έναν άλλο (π.χ., “γάτα” σε “πάτα”).

Η φωνολογική επίγνωση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της προσχολικής εκπαίδευσης καθώς προάγει την αναγνωστική ικανότητα αλλά και θέτει τις βάσεις για τη μελλοντική ακαδημαϊκή επιτυχία.

Βιβλιογραφία

Ehri, L. C. (2005). How Children Learn to Read Words: Theory, Findings, and Practice.

Hulme, C., & Snowling, M. J. (2021). Reading Disorders and Literacy Development. Wiley-Blackwell.

Schatschneider, C., Fletcher, J. M., & Vaughn, S. (2021). Interventions for Reading Difficulties. Guilford Press.

Ziegler, J. C., & Goswami, U. (2020). Reading Acquisition and Developmental Dyslexia. Oxford University Press.

Πόρποδας, Κ.Δ. (2002). Η Ανάγνωση. Πάτρα: Αυτοέκδοση.

Προτεινόμενες δράσεις για το Σαββατοκύριακο

3.

4.