Xριστουγεννιάτικα έθιμα

Τα κάλαντα πήραν το όνομά τους από τις καλένδες του Ιανουαρίου. Οι καλένδες ήταν οι πρώτες ημέρες των ρωμαϊκών μηνών, όπου συγγενείς και φίλοι αντάλλασσαν επισκέψεις και δώρα, που ήταν μέλι, ξερά σύκα, χουρμάδες, χυλός και μικρά νομίσματα.

Με το τριγωνάκι μου στο χέρι ρωτώ: “Να τα πούμε;”.

Σαν ακούσω “Να τα πείτε” από τον νοικοκύρη του σπιτιού να τραγουδάω ξεκινώ και σαν τελειώσω λέω δυνατά “Και του χρόνου! Χρόνια Πολλά!”, συνοδεύοντάς το με ένα “Ευχαριστώ” για το κέρασμα ή το φιλοδώρημα που θα μου δώσουν!

Τα κάλαντα των Χριστουγέννων τα τραγουδούν τα παιδιά από πόρτα σε πόρτα στις 24 Δεκεμβρίου, την παραμονή των Χριστουγέννων.

Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς τα τραγουδούν τα παιδιά από πόρτα σε πόρτα στις 31 Δεκεμβρίου, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

Τα κάλαντα των Φώτων τα τραγουδούν τα παιδιά από πόρτα σε πόρτα στις 5 Ιανουαρίου, την παραμονή των Θεοφανίων (της βάφτισης του Χριστού).

Για να ακούσεις κάλαντα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας κλικ εδώ

Για δραστηριότητες σχετικά με τα κάλαντα στο παρακάτω αρχείο

Να τα πούμε;

Λήψη αρχείου

2ο έθιμο: Το χριστόψωμο, το ψωμί του Χριστού

Το χριστόψωμο είναι το ψωμί που φτιάχνουμε την παραμονή των Χριστουγέννων και λέγεται έτσι, γιατί φτιάχνεται για τον μικρό Χριστό, του οποίου τη γέννηση γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα. Είναι το ψωμί του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, που θα φέρει ευλογία και ευτυχία στη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του.

Στα περισσότερα μέρη, στη μέσιο άλλο σημάδι, για να φανεί, κατά το μοίρασμα, ο τυχερός του σπιτιού.

Συνταγή για Χριστόψωμο αλλά και άλλες Χριστουγεννιάτικες παραδοσιακά γλυκά θα βρείτε σε προηγούμενη ανάρτηση μας κλικ εδώ

Και τα χριστόξυλα τι ήταν;

Σύμφωνα με την παράδοση, έπρεπε σε κάθε σπίτι να καίει η φωτιά από ξύλα (κυρίως ελιάς) στο τζάκι για όλη την περίοδο των Χριστουγέννων, όχι μόνο για να αποτρέπονται οι ανεπιθύμητοι καλικάντζαροι, που έφευγαν μακριά από την κάπνα, αλλά και για να ζεσταθεί ο μικρός Χριστός.

Κάνε κλικ στον σύνδεσμο για να μάθεις ακόμα περισσότερες πληροφορίες για το χριστόψωμο και το χριστόξυλο και να παίξεις με τα παιχνίδια.

Το χριστόψωμο και το χριστόξυλο

Λήψη αρχείου

3ο έθιμο το καραβάκι

Επειδή η Ελλάδα είναι χώρα ναυτικών, τα παλαιότερα χρόνια αλλά ακόμα και σήμερα (κυρίως στα νησιά) στολίζουμε ένα καραβάκι. Του βάζουμε λαμπιόνια, τo κάνουμε φωτεινό και γιορτινό. Θυμίζει ταξίδια σε θάλασσες και ωκεανούς.

Τα παλιά χρόνια, λοιπόν, με τα αγαπημένα πρόσωπα της οικογένειας να λείπουν για καιρό στα «καράβια», τα παιδιά που έμεναν πίσω, έφτιαχναν τα δικά τους καραβάκια, χρησιμοποιώντας ό,τι είχαν μπροστά τους: ένα κομμάτι ξύλο, λίγο χαρτί, παλιά κουρέλια. Κρατώντας ένα τέτοιο καραβάκι, τις ημέρες των γιορτών έλεγαν τα κάλαντα πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Ως δώρα έπαιρναν κεράσματα (γλυκά και χριστόψωμο).

Τι συμβολίζει;

• Την ευχή να πάνε όλα γαλήνια στη ζωή μας, σαν τον ήρεμο κυματισμό της θάλασσας.
• Την ευχή να επιστρέψουν γεροί οι ναυτικοί από τα δύσκολα και μακρινά τους ταξίδια.
• 
• Παράδοση είναι …τo μελωδικό νανούρισμα της μάνας, οι θρύλοι του παππού ,τα κάλαντα, τα χελιδονίσματα, οι μαντινάδες,τα έθιμα ,οι χοροί και οι σκοποί που μας συντρόφευαν σε κάθε χαρά ,οι ενδυμασίες ,τα κεντήματα ,τα δίστιχα, τα παιχνίδια και όσα άλλα είναι μέρος της ζωής του τόπου μας.
  Κατά την περίοδο των Χριστουγέννων δε, η χώρα μας είναι πλούσια σε έθιμα και αφηγήσεις!
• Ως χώρα της θάλασσας, η Ελλάδα είχε το έθιμο του στολισμού του καραβιού...
  Έθιμο πανάρχαιο της ναυτικής πατρίδας μας, το καράβι συμβολίζει την καινούργια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Χριστού. Έθιμο που υποχώρησε με το χρόνο, μπροστά σε αυτό του δέντρου, αλλά κανένας δεν δείχνει να το έχει ξεχάσει.
  Το ελληνικό παραδοσιακό καραβάκι αποτελεί παράδοση των παλαιών εποχών της χώρας μας, που τα παιδιά με αγάπη, χαρά και δημιουργικό νου κατασκεύαζαν τα παιχνίδια τους. Αποτελούσε, όμως, και ένα είδος τιμής και καλωσορίσματος στους ναυτικούς, που επέστρεφαν από τα ταξίδια τους.Πριν από 50 χρόνια, δηλαδή έως και την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, συναντούσαμε το καραβάκι σε πολλά ελληνικά σπίτια και στα χέρια των παιδιών που έλεγαν τα κάλαντα.Σύμφωνα με την κυρία Πολυμέρου- Καμηλάκη , διευθύντρια του κέντρου λαογραφίας της Ακαδημίας  Αθηνών, τα παιδιά των νησιών στις Κυκλάδες αλλά και σε ολόκληρο το Αιγαίο, κατασκεύαζαν με χαρτί και ξύλο ένα ομοίωμα καραβιού, το στόλιζαν με χρωματιστά χαρτιά και σχοινιά και γυρνούσαν με αυτό στα σπίτια και έλεγαν τα κάλαντα. Στο καραβάκι αυτό, τα παιδιά φύλαγαν τα γλυκίσματα και τα χριστόψωμα που έπαιρναν ως φίλεμα από τις νοικοκυρές, αφού τους είχαν τραγουδήσει τα κάλαντα…Σένα σου πρέπει αφέντη μου
  καράβι ν’αρματώσεις
  και τα σκοινιά του καραβιού
  να τα μαλαματώσεις…
  Σένα σου πρέπει αφέντη μου
  στασίδι να καθίζεις,
  το να σου χέρι να μετρά
  τσαι τ άλλο να δανείζει…Σενά σου πρέπει αφέντη μου
  καρέκλα καρυδένια
  για να κουμπάς τη μέση σου
  τη μαργαριταρένια…Σένα σου πρέπει αφέντη μου
  κάραβι από την Πόλη,
  όντας το φέρεις στο νησί
  να το ζηλεύουν όλοι…Να έχει απάνω το Σταυρό
  και την Αγία Σοφία
  όντας γυρνάς στα πέλαγα
  να έχεις ευλογία…Να έχει πάνω την ευχή
  απ’ το Πατριαρχείο
  και από τον ‘Αγιο Δέσποτα
  να μην δουγιάς θηρίο…Σένα σου πρέπει αφέντη μου
  καράβι από την Μάλτα
  τσαι κείνο που χεις στο νησί
  να το τραβάς για βάρκα…
• Σήμερα, η παράδοση αυτή τείνει να εξαφανιστεί, μιας και έχει αντικατασταθεί από το έλατο.Πρέπει να σημειώσουμε ότι το Χριστουγεννιάτικο δέντρο εκτόπισε το παραδοσιακό καραβάκι που στόλιζαν οι Έλληνες τις ημέρες των Χριστουγέννων. Σε ορισμένες περιοχές (κυρίως στα νησιά) εξακολουθούν να στολίζουν «καραβάκια», ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται μια αξιέπαινη προσπάθεια ορισμένων Δήμων της χώρας, να επαναφέρουν το έθιμο στην αρχική του μορφή, στολίζοντας στις πλατείες τους καραβάκια αντί για έλατα. Ωστόσο, το χλωρό κλαδί πάντα έμπαινε στο ελληνικό σπίτι τις ημέρες του Δωδεκαημέρου, για να φέρει την ελπίδα για μια καινούρια ανθοφορία, για ένα καλύτερο μέλλον.Ακούστε μια εκδοχή από παραδοσιακά κάλαντα των Κυκλάδων…
• ΚΑΡΑΣΚΕΥΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΤΕ
• 

  

  και μόνο  η συνταγή στο παρακάτω σύνδεσμο του εγγράφου

• ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΚΙ ΣΥΝΤΑΓΗ
• 4ο έθιμο: Το χριστουγεννιάτικο δέντρο
• 
• Ο στολισμός του χριστουγεννιάτικου δέντρου δεν ήταν πάντα ελληνικό έθιμο. Το έθιμο αυτό ήρθε στη χώρα μας για πρώτη φορά από τον βασιλιά Όθωνα!

• Πώς ήταν το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο;

  Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο που στολίστηκε στην Ελλάδα ήταν το 1833 στα Ανάκτορα του Όθωνα στο Ναύπλιο. Μάλιστα οι κάτοικοι του Ναυπλίου σχημάτιζαν ουρές έξω από το παλάτι για να θαυμάσουν το νεόφερτο όσο και παράξενο για εκείνη την εποχή έθιμο.

• 
• Το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου κλικ εδώ
• 
• Δεν είναι όλα τα χριστουγεννιάτικα δέντρα ίδια!
• 
• ΤΟ ΕΛΑΤΟ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ κλικ εδώ
• 

• Τι συμβολίζει το χριστουγεννιάτικο δέντρο;

  • Το δέντρο που στολίζουμε είναι το έλατο, επειδή τα φύλλα του δε μαραίνονται και δεν πέφτουν. Έτσι, συμβολίζει την αιώνια ζωή του Χριστού.
  • Το χιόνι που του βάζουμε: συμβολίζει τον χειμώνα.
  • Τα λαμπάκια: συμβολίζουν ότι ο Χριστός είναι το φως της ζωής.
  • Το αστέρι στην κορυφή: συμβολίζει το αστέρι που οδήγησε τους τρεις μάγους στη φάτνη.
  • Το αγγελάκι (στολίδι): συμβολίζει τον Άγγελο που ανακοίνωσε στη Μαρία και στον Ιωσήφ τη γέννηση του Χριστού.

  • Τι θα έλεγες να διακοσμήσουμε ένα  ψηφιακό δεντράκι;

  • κλικ εδώ
  • 5ο έθιμο: Το σπάσιμο του ροδιού
  • 

  • Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια συνήθιζε να πηγαίνει στην εκκλησία, για να παρακολουθήσει τη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και να υποδεχτεί τον νέο χρόνο. Στην επιστροφή, ο νοικοκύρης του σπιτιού είχε στην τσέπη του ένα ρόδι!

    Είναι αυτός που κάνει το ποδαρικό και σπάει το ρόδι. Πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι στην κλειστή εξώπορτα και να του ανοίξουν. Δεν πρέπει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του. Έτσι είναι ο πρώτος που μπαίνει στο σπίτι, για να κάνει το ποδαρικό με το ρόδι στο χέρι.

    Μπαίνοντας μέσα , με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα για να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει:

    «Με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι , τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά!»

    Τα παιδιά μαζεμένα γύρω – γύρω κοιτάζουν οι ρώγες να είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες , τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.

  • 6ο έθιμο: Κουραμπιέδες, μελομακάρονα και δίπλες – Τα γλυκά των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς!
  • 
  • Ο κουραμπιές είναι γλύκισμα που ανήκει στην κατηγορία του μπισκότου και παρασκευάζεται από αλεύρι, βούτυρο, μερικές φορές αμύγδαλα και είναι πασπαλισμένο με άχνη ζάχαρη.
  • Εκτός από τα Χριστούγεννα σε πολλές περιοχές της χώρας προσφέρεται στους προσκεκλημένους αμέσως μετά τη βάπτιση ενός παιδιού.
  • Η λέξη «κουραμπιές» (Kurabiye στα Τούρκικα) σημαίνει Kuru = ξηρό, biye = μπισκότο.
  • 
  • Στην πραγματικότητα τα μελομακάρονα δεν έχουν καμία σχέση με… τα μακαρόνια, αν και η ετυμολογική ρίζα των δύο λέξεων είναι κοινή.
  • Και οι δύο λέξεις προέρχονται από τη μακαρία, που δεν είναι τίποτε άλλο από το φαγητό (παλιότερα ζυμαρικό) που προσφέρεται στις κηδείες για χάρη του μακαρίτη.
  • Επίσης η λέξη μακαρία χρησιμοποιείται και για ένα είδος άρτου ή πίτας που πρόσφεραν για την ανάπαυση της ψυχής του νεκρού, γνωστό και ως ψυχόπιτα.
  • Στο γλύκισμα αυτό αργότερα προστέθηκε και σιρόπι με βάση το μέλι και κάπως έτσι προέκυψε το γνωστό μελομακάρονο.
  • 
  • Τα γλυκά ΚΛΙΚ ΕΔΏ
  • 7ο έθιμο: Το έθιμο της χριστουγεννιάτικης γαλοπούλας
  • 
  • Στη χώρα μας συνήθιζαν τη μέρα των Χριστουγέννων να μαγειρεύουν για το εορταστικό τραπέζι κοτόσουπα.
  • Η χριστουγεννιάτικη γαλοπούλα είναι έθιμο που υιοθετήσαμε και στη χώρα μας από το Μεξικό.
  • Σήμερα οι νοικοκυρές μαγειρεύουν ξεχωριστά τη γαλοπούλα για τη μέρα των Χριστουγέννων, βάζοντας γέμιση με ρύζι, κουκουνάρι, σταφίδες και κάστανα.
  • Ο λόγος που η γαλοπούλα θεωρήθηκε ιδανική για τα οικογενειακά γεύματα ήταν κυρίως το μέγεθός της (επειδή οι μέχρι τότε επιλογές, όπως κότα, χήνα ή πάπια ήταν πολύ μικρότερες).
  • 8ο έθιμο: Η βασιλόπιτα και το φλουρί
  • 
  • Η ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ
  • 
  • https://youtu.be/Z5V1zYfLm98
  • 9o έθιμο: Τα δώρα μέσα στις… κάλτσες
  • Οι χριστουγεννιάτικες κάλτσες αποτελούν ένα ακόμη χαρακτηριστικό έθιμο των εορτών που προέρχεται από τις Βόρειες χώρες. Είναι οι κάλτσες που o Άι-Βασίλης αφήνει τα δώρα για τα παιδιά, και συνήθως τοποθετούνται κοντά στο τζάκι ή κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο δίπλα στη φάτνη ή στην εξώπορτα.
  • 
  • Σύμφωνα με την παράδοση, όλα άρχισαν σε ένα σπίτι ενός πατέρα με τρεις κόρες που πρόσφατα είχαν χάσει τη μητέρα τους. Οι δουλειές του πατέρα δεν πήγαιναν καλά και η οικογένεια μετακόμισε σε ένα παλιό και μικρότερο σπίτι. Όταν όμως οι κόρες έφθασαν σε ηλικία γάμου ο πατέρας έπεσε σε απόγνωση καθώς δεν μπορούσε να τις προικίσει, ενώ πλησίαζαν και τα Χριστούγεννα. Ο Άγιος Βασίλης όμως που γνώριζε την κατάσταση αποφάσισε να βοηθήσει. Έτσι όταν η οικογένεια έπεσε να κοιμηθεί, ο Άγιος Βασίλης τοποθέτησε από ένα πουγκί με χρυσό στις κάλτσες των κοριτσιών που είχαν βάλει κοντά στο τζάκι με άλλα ρούχα για να στεγνώσουν. Το επόμενο πρωί οι κοπέλες βρήκαν με μεγάλη έκπληξη τα δώρα του Άι Βασίλη και η ζωή τους άλλαξε.
  • 10ο έθιμο: Το έθιμο της Ειρεσιώνης
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 
  • 11ο έθιμο τα καλικαντζαράκια

  • Η ιστορία των καλικατζάρων

    Μια παλιά ιστορία λέει πως μια γυναίκα αφού ετοίμασε τα γλυκά της, βασιλόπιτες, κουραμπιέδες, μελομακάρονα, είδε από το παράθυρο πως ξημέρωσε. Όμως είχε ξεγελαστεί από το φεγγάρι, γιατί όπως λένε: “του Γενάρη το φεγγάρι παρά λίγο να ΄ναι μέρα”. Έτρεξε λοιπόν αυτή η γυναίκα και ξύπνησε τα παιδιά της για να τα στείλει με τα γλυκά για ψήσιμο στο φούρνο. Τα παιδιά σηκώθηκαν πρόθυμα, πήρε το καθένα από ένα ταψί και ξεκίνησαν για το φούρνο. Όμως η αυγή αργούσε να έρθει και ξαφνικά μέσα από τα κοντινά στενά ακούστηκαν αγριοφωνάρες και δυνατά γέλια. Σε ελάχιστο χρόνο ο δρόμος γέμισε με καλικαντζαράκια. Άρπαξαν τα παιδιά, τους πετάξανε ό,τι κρατούσανε και άρχισαν έναν τρελό χορό χτυπώντας τα ταψιά και φώναζαν: “Ω! στραβά ταψιά, με τα ψεύτικα ψωμιά, άλλα με τα άσχημα, πηδάτε βρε μπαγάσικα”. Την ώρα που λάλησε ο πρώτος πετεινός, εξαντλημένα τα καλικαντζαράκια αφήσανε τα ταψιά στα κεραμίδια ενός σπιτιού κι αρχίσανε να φεύγουν τρέχοντας με στριγκλιές και γέλια, βγάζοντας έξω τις γλώσσες τους που ήταν κατακόκκινες σαν τις γλώσσες της φωτιάς και κουνούσαν τις ουρές τους εδώ κι εκεί. Όταν ξημέρωσε και βγήκαν οι άνθρωποι να πάνε στις δουλειές τους, βρήκαν στο δρόμο τα τρία παιδιά μισολιπόθυμα, χωρίς να έχουνε δυνάμεις για να σηκωθούν. Τα κουνήσανε, τα ραντίσανε με αγιασμό και όταν συνήλθαν, διηγήθηκαν τι τους είχαν κάνει τα καλικαντζαράκια. Γι αυτό όλοι φοβόντουσαν να βγουν έξω από τα σπίτια τους πριν ξημερώσει, όλο το Δωδεκαήμερο.

  • Ο στύλος της γης

    Κάτω από τη γη υπάρχει ένα μεγάλο δένδρο, ωσάν στύλος πελώριος, και γερός, και βαστάει τη γη. Έτσι έλεγαν οι παλαιότεροι. Εκεί κάτω ευρίσκονται όλο το χρόνο οι Καλικάντζαροι και δουλεύουν νύκτα και ήμερα. Προσπαθούν να κόψουν το στυλό, πού βαστάει τη γη, γιατί θέλουν να την ιδούν να γκρεμίζεται και να γελούν. Κτυπούν λοιπόν με μικρά τσεκουράκια και πριονίζουν με πριονάκια. Κάθε χρόνο, μόλις ζυγώνουν να το κόψουν, να σου και έρχονται και τα Χριστούγεννα..

    -Άιντε, πάμε τώρα να γλεντήσομε λίγο επάνω στη γη, πειράζοντας τους ανθρώπους, γιορτές ημέρες πού ήρθαν. Πάμε, και στο γυρισμό μας το αποκόβομε.

    Έρχονται λοιπόν κοντά μας. Στο γυρισμό τους όμως ευρίσκουν το δένδρο να έχει θρέψει. Και τότε αρχίζουν πάλι από την αρχή. Ευτυχώς πού είναι κουτούτσικοι οι Καλικάντζαροι, για τούτο κάθε χρόνο πάντα τα ίδια κάμνουν και πάντα τα ίδια παθαίνουν με τούτο το θεόρατο δένδρο, πού κρατάει τη γη ολόκληρη με τα χωριά της και με τις πολιτείες της.

  •