• Γράφει η Βίκυ Μπασογιάννη, ψυχολόγος στο Κέντρο Πρόληψης «Σχεδία», με μεταπτυχιακές σπουδές στη Συμβουλευτική Ψυχολογία και ειδίκευση στη Συστημική-Οικογενειακή Θεραπεία.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα και πιο φανερό ότι η συνεργασία σχολείου-οικογένειας λειτουργεί θετικά τόσο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των μαθητών όσο και στην εκπαιδευτική διαδικασία και στη σχολική επιτυχία.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού, η σχολική εκπαίδευση θα πρέπει να αναπτύσσει την προσωπικότητα και τα ταλέντα του κάθε παιδιού, να το προετοιμάζει για την ενήλικη ζωή και να το ενθαρρύνει να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, τους πολιτισμούς και τις αξίες. Η εκπαίδευση των παιδιών, όμως, δεν περιορίζεται στο σχολείο. Είτε διαβάζουν, συνεργάζονται, παίζουν ή μαλώνουν με τα αδέρφια τους και τους γονείς, τα παιδιά μαθαίνουν συνεχώς. Η δουλειά ενός παιδιού είναι να μαθαίνει και η αποτελεσματική μάθηση απαιτεί ισορροπία στο σπίτι και στο σχολείο, και μια ισχυρή σχέση μεταξύ γονέων, παιδιών και εκπαιδευτικών.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη συνεργατικών σχέσεων σχολείου-οικογένειας είναι η γονεϊκή εμπλοκή, που αναφέρεται σε συμπεριφορές και πρακτικές των γονέων τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο, με στόχο την ενίσχυση της διαδικασίας της μάθησης.

Ένας σημαντικός αριθμός ερευνών έχει δείξει ότι οι παράγοντες που συμβάλλουν θετικά στις σχολικές επιδόσεις του παιδιού, είναι οι συζητήσεις μέσα στην οικογένεια για θέματα που αφορούν στις σχολικές εμπειρίες, η γενική επιτήρηση των παιδιών και η παρότρυνσή τους για πρόοδο στο σχολείο, η συμμετοχή στην προετοιμασία των παιδιών για το σχολείο. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι οι γονείς αναλαμβάνουν την ευθύνη για την εργασίες και τους βαθμούς του παιδιού τους. Υγιές επίπεδο συμμετοχής των γονέων είναι αυτό που προάγει την ανεξαρτησία του παιδιού, χτίζει την αυτοπεποίθηση και την υπευθυνότητά του σε σχέση με τη δική του εργασία. Η συμμετοχή, με άλλα λόγια, ενός γονέα στην εκπαίδευση του παιδιού δεν έχει να κάνει με το να το σώσει, αναλαμβάνοντας τις υποχρεώσεις του ή βρίσκοντας λύσεις για τα προβλήματά του. Αν και έχει καλές προθέσεις ένας γονέας που προστατεύει το παιδί από την αποτυχία, του στερεί την ίδια ώρα την ευκαιρία να μάθει από τα λάθη του και να αναπτύξει τις απαραίτητες δεξιότητες για να ξεπερνάει τα εμπόδια που συναντά.

Στο σχολείο, η θετική σύνδεση γονέα-εκπαιδευτικού, η σταθερή επικοινωνία τους, η συμμετοχή των γονέων σε σχολικές δραστηριότητες (εκδηλώσεις, συλλογικές δράσεις, επιμορφώσεις, ομάδες γονέων κ.ά.) και στα όργανα διοίκησης του σχολείου μέσα από τους Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων, έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί τα παιδιά σε αυξημένη παρακολούθηση στο σχολείο, βελτιώνει τη σχέση τους με το διάβασμα και τη στάση τους απέναντι στο σχολείο, τη σχολική τους επίδοση, τη συναισθηματική τους υγεία, την αυτοεκτίμησή τους και τις κοινωνικές τους δεξιότητες.

Ανάμεσα στα οφέλη της γονεϊκής εμπλοκής για τους ίδιους τους γονείς είναι η καλύτερη κατανόηση των παιδιών τους και η βελτίωση της σχέσης τους τόσο με τα παιδιά όσο και με το σχολείο. Οι γονείς που ασχολούνται με την εκπαίδευση των παιδιών τους, αποκτούν σαφέστερη εικόνα για τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους, και είναι περισσότερο πρόθυμοι να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς στο έργο τους.

Αλλά και οι εκπαιδευτικοί ωφελούνται από τη γονεϊκή συμμετοχή, γιατί με αυτό τον τρόπο γνωρίζουν καλύτερα τους μαθητές, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και τις συνθήκες ζωής τους. Αυτό τους βοηθά να προβλέψουν ανεπιθύμητες συμπεριφορές, να παρέμβουν με τον κατάλληλο τρόπο, υποστηρίζοντας τις ανάγκες κάθε παιδιού και ειδικά αυτών που είναι στερημένα από δυνατότητες και προνόμια.

Η συνεργασία, όμως, σχολείου-οικογένειας πολλές φορές έρχεται αντιμέτωπη με εμπόδια, που μπορεί να οφείλονται στις διαφορετικές αντιλήψεις των δύο πλευρών, σε αντικειμενικές δυσκολίες και σε ανεπαρκή επιμόρφωση κ.ά. Τα παιδιά μπορεί να βρεθούν στη μέση μιας διαμάχης μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών. Η πίεση και το άγχος τους τότε αυξάνονται, επειδή οι ενήλικες δε συμφωνούν. Διδάσκονται να σέβονται τους γονείς και τους δασκάλους τους, αλλά τι γίνεται όταν αυτοί οι δύο θέλουν εντελώς διαφορετικά πράγματα;

Η κύρια ευθύνη για το είδος της σχέσης, που θα αναπτυχθεί ανάμεσα στο σχολείο και τις οικογένειες των μαθητών, ανήκει στο σχολείο. Η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα της σχέσης αυτής θα καθοριστεί από την κουλτούρα του. Προκειμένου να αναπτυχθεί μια σχέση εμπιστοσύνης με τους γονείς, η προσωπική επικοινωνία των εκπαιδευτικών μαζί τους θα πρέπει να διακρίνεται από ενσυναίσθηση, φιλικότητα, αντικειμενικότητα, ευθύτητα, συνέπεια και ειλικρίνεια. Οι ανοιχτές και ειλικρινείς συζητήσεις τους με τους γονείς θα επιτρέψουν και στις δύο πλευρές να εργαστούν προς το συμφέρον του παιδιού.

Συνοψίζοντας, όταν σχολείο και οικογένεια σχετίζονται ως συνεργάτες, τα παιδιά τα καταφέρνουν καλύτερα όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και στο σπίτι και στην κοινωνική τους ζωή. Γονείς και εκπαιδευτικοί επικοινωνούν πιο αποτελεσματικά, αναπτύσσουν ισχυρότερες σχέσεις μεταξύ τους και υποστηρίζουν επαρκέστερα την ψυχολογική, την κοινωνική και τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Κι όλοι νιώθουν ενταγμένοι σε ένα δίκτυο θετικών σχέσεων. Είναι σημαντικό, λοιπόν, και οι δύο πλευρές να θέσουν ως βασικό σκοπό τη συνεργασία τους και να διαμορφώσουν ένα κοινό όραμα για συνεχή βελτίωση και αλλαγή.

Βιβλιογραφία

Ζαβλανός, Μ. (2003). Η ολική ποιότητα στην εκπαίδευση, Εκδ. Σταμούλη, Αθήνα

Μπρούζος, Α. (2004). Προσωποκεντρική συμβουλευτική: θεωρία, έρευνα και εφαρμογές. Αθήνα: Εκδ. Γ.Δαρδανός, Αθήνα.

Μυλωνάκου-Κέκε, Η. (2017) Σχέσεις σχολείου, οικογένειας και κοινότητας με κοινωνικοπαιδαγωγικό προσανατολισμό: Εκκινώντας την έρευνα από τους εκπαιδευτικούς. Επιστήμες Αγωγής, 2.

Μυλωνάκου-Κεκέ, Η. (2009). Συνεργασία σχολείου, οικογένειας και κοινότητας: θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές εφαρμογές. Εκδ. Παπαζήση ΑΕΒΕ, Αθήνα.

Παπαδοπούλου, Ε. (2020) Σχέσεις σχολείου – οικογένειας. Εμπόδια και πρακτικές ενίσχυσης της συνεργασίας. Επιστημονικό Περιοδικό Σ.Κ.Ε.Ψ.Υ., 7.

Blue-Banning, M., Summers, J.A., Frakland, H.C., Nelson, L.L., & Beegle, G. (2004) Dimensions of Family and Professional Partnerships: Constructive Guidelines for Collaboration. Exceptional Children, 7: 167-184.

Epstein, J.L., & Dauber, S.L. (1991). School Programs and Teacher Practices of Parent Involvement in Inner-City Elementary and Middle Schools. The Elementary School Journal, 91, https://doi.org/10.1086/461656

Grolnick W.S., & Slowiaczek M.L. (1994). Parents’ involvement in children’s schooling: A multidimensional conceptualization and motivational model. Child Development, 65:237–252.

Katz, I., Kaplan, I., & Tamara, B. (2011). The role of parents’ motivation in students’ autonomous motivation for doing homework. Learning and Individual Differences, 21 (4): 376-386

Η Βίκυ Μπασογιάννη είναι ψυχολόγος, με μεταπτυχιακές σπουδές στη Συμβουλευτική Ψυχολογία και ειδίκευση στη Συστημική-Οικογενειακή Θεραπεία. Είναι μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων και της Ελληνικής Εταιρείας Συστημικής Θεραπείας. Εργάζεται από το 2004 στο Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Ν. Ιωαννίνων «Σχεδία».