ΟΜΑΔΑ 4Η
4η ομάδα (3): α) Να σχολιάσετε την παρουσία των δευτερευόντων προσώπων και το ρόλο τους στη δραματική οικονομία μιας τραγωδίας γενικά και ειδικότερα στη συγκεκριμένη σκηνή (Γερόντισσα). β) Δικαιολογείται η επιλογή του Ευριπίδη να τοποθετήσει μια γερόντισσα-γυναίκα ως θυρωρό του παλατιού (επιτείνεται η τραγικότητα του Μενέλαου ή αποκτά η σκηνή κωμικό χαρακτήρα);
Α) Η παρουσία των δευτερευόντων προσώπων στη συγκεκριμένη σκηνή αλλά και γενικότερα στις τραγωδίες δεν είναι μια απερίσκεπτη και τυχαία επιλογή, καθώς η παρουσία τους εξυπηρετεί της δραματικής πλοκής του έργου. Στη συγκεκριμένη σκηνή η Γερόντισσα αποτελεί μια πολύ σημαντική και απαραίτητη παρουσία για την προώθηση του έργου και την επιτάχυνση της αναγνώρισης των δύο συζύγων. Αρχικά, παρατηρούμε πως στη δεύτερη σκηνή( στ.495- 541) εντοπίζεται στιχομυθία, δηλαδή ένας έντονος διάλογος στίχο- στίχο μεταξύ του Μενέλαου και της Γερόντισσας, η οποία αν και ένα δευτερεύον πρόσωπο, του αποκαλύπτει πολύ σημαντικές πληροφορίες, που ο ίδιος αγνοεί. Σε όλη την διάρκεια της σκηνής η Γερόντισσα είναι προσβλητική, αφιλόξενη και επιθετική απέναντι στον Μενέλαο, τον βασιλιά της Σπάρτης, γεγονός που τονίζει την άσχημη ψυχολογική και εμφανισιακή κατάσταση του. Επίσης, η Γερόντισσα δεν ρωτάει τον ξένο πως τον λένε, επειδή εμφανίζεται ως ζητιάνος. Έτσι εξυπηρετείται και η δραματική οικονομία, αφού δεν γνωρίζει πως το πρόσωπο που στέκεται μπροστά της είναι ο Μενέλαος, ένα πρόσωπο με κύρος εξαιτίας του αξιώματος του, και έτσι κρατάει μια εχθρική, και ίσως επιφυλακτική, στάση απέναντι του. Μέσα από την στάση της Γερόντισσας επιτείνεται η τραγικότητα του Μενέλαου, καθώς μια γερόντισσα- θυρωρός τον αντιμετωπίζει με σκληρό και απρεπή τρόπο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνεται φανερή η αλλαγή που έχει επέλθει στη ζωή του( στ.511- 515). Επιπρόσθετα, ο ρόλος της Γερόντισσας έχει μια ακόμα λειτουργία που φαίνεται μέσα από την παρατήρηση της στο στίχο 514( δακρύζεις;) Με αυτό τον τρόπο γίνεται γνωστή στους θεατές η άσχημη συναισθηματική κατάσταση του Μενέλαου. Όμως, η Γερόντισσα νοιάζεται για την τύχη του Μενέλαου, αφού τον προειδοποιεί για τον κίνδυνο που διατρέχει και τον προτρέπει να φύγει. Ο λόγος της εχθρότητας του Θεοκλύμενου είναι η παρουσία της Ελένης στο παλάτι( στ.528). Ο στίχος, αυτός, είναι πολύ σημαντικός από δραματική άποψη, καθώς ο Μενέλαος πληροφορείται για τη παρουσία της Ελένης στη Αίγυπτο. Μία δεύτερη έκπληξη για τον Μενέλαο αποτελούν τα λόγια της Γερόντισσας, στο στίχο 534, όπου μαθαίνει πως η Ελένη βρίσκεται εκεί πριν ακόμα οι Αχαιοί πάνε στην Τροία, κάτι που του προκαλεί έκπληξη και σύγχυση. Μέσα από την αποπομπή του, τονίζεται η αθλιότητα και η απότομη μεταστροφή της τύχης του, όπως και το περασμένο μεγαλείο του. Συμπερασματικά, μέσω της ανώνυμης και σύντομης εμφάνισης των δευτερευόντων προσώπων εξυπηρετείται η θεατρική οικονομία του έργου και χρωματίζεται η ιδιότητα και η θέση τους. Κάτι τέτοιο επιβεβαιώνεται και μέσα από άλλα έργα, όπως στην Ιλιάδα του Ομήρου, όπου η Βρισηίδα που είναι δευτερεύον πρόσωπο γίνεται αιτία της σύγκρουσης Αγαμέμνονα- Αχιλλέα. Β) Η επιλογή του Ευριπίδη να τοποθετήσει μια αδύναμη γυναίκα στο ρόλο του φύλακα- θυρωρού του παλατιού δεν είναι τυχαία, αλλά απόλυτα δικαιολογημένη. Αυτό οφείλεται σε τρεις λόγους. Αρχικά, οι γυναίκες είναι γνωστό πως είναι πιο ευαίσθητες και συναισθηματικές από τους άντρες. Έτσι, μπορούν να επιδείξουν μεγαλύτερη συμπάθεια, συμπόνια και οίκτο σε έναν αξιοθρήνητο ναυαγό, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Μενέλαου. Επίσης, μια γερόντισσα μπορεί να παρεκκλίνει, κατά κάποιο τρόπο, από τις εντολές του αφεντικού της, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ο Θεοκλύμενος, εξαιτίας της μεγάλης εμπειρίας και της πολύχρονης εργασίας της. Αντίθετα, ένας δυνατός άντρας θα φερόταν με μεγάλη σκληρότητα στον Μενέλαο και μπορεί κι’ όλας να τον συλλάμβανε, εφόσον η καταγωγή του είναι ελληνική και ο Θεοκλύμενος έχει δώσει εντολή όποιος έλληνας έρχεται να φυλακίζεται. Στη συνέχεια, η συνάντηση και κατ’ επέκταση η σύγκρουση Μενέλαου- Γερόντισσας τονίζει την άθλια κατάσταση που βρίσκεται ο ήρωας και επιτείνει την τραγικότητα του, καθώς ένας ένδοξος βασιλιάς εκδιώκεται με προσβλητικό τρόπο από μια Γερόντισσα θυρωρό, κάτι που δεν αρμόζει στο αξίωμα του. Συνεπώς η σκηνή αποκτά έναν κωμικοτραγικό χαρακτήρα. Τέλος, ένας άλλος λόγος που δικαιολογεί την επιλογή του Ευριπίδη είναι το γεγονός ότι μέσα από τον διάλογο των προσώπων προωθείται η εξέλιξη του μύθου, αφού ο Μενέλαος πληροφορείται για την παρουσία της Ελένης στην Αίγυπτο. Με αυτό τον τρόπο υπογραμμίζεται η αθλιότητα και η πλάνη του ήρωα, με αποτέλεσμα να επιτείνεται η τραγικότητα του προσώπου του. Συμπερασματικά, η επιλογή μιας αδύναμης γυναίκας- Γερόντισσας στο ρόλο του θυρωρού εξυπηρετεί τη δραματική οικονομία του έργου και όχι μόνο προσδίδει έναν κωμικοτραγικό χαρακτήρα στη σκηνή, αλλά τονίζει και την τραγικότητα της σκηνής.
Κάτω από Α΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΕΛΕΝΗΣ, Β' ΤΟΣΙΤΣΕΙΟ ΑΡΣΑΚΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΚΑΛΗΣ, Γ2_2012-3, ΟΜΑΔΑ 4Η, ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΛΕΝΗΣ | 0 Σχόλια4η ομάδα (2): Ο Μενέλαος [ο Ευριπίδης] υποστηρίζει πως «ο ευτυχισμένος όταν κακοπαθεί, νιώθει πικρότερη τη δυστυχία, παρ’ όσο αυτός που από παλιά την ξέρει». Πιστεύετε ότι η άποψη αυτή είναι σωστή και αντικατοπτρίζει την ψυχική κατάσταση του ήρωα; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας λαμβάνοντας υπόψη σας το «βιογραφικό» του Μενέλαου. Να λάβετε υπόψη σας και το ότι ο ηγέτης της Αθήνας του 5ου αι., ο Περικλής, αναφερόμενος στο ίδιο θέμα στον Επιτάφιό του αναφέρει: «Λυπάται κανείς όχι για τα αγαθά που χάνει πριν γνωρίσει την αξία τους δοκιμάζοντάς τα, αλλά για τα αγαθά που του στερούν, αφού πρώτα εξοικειωθεί με αυτά» (Θουκ. Β’ 44.2).
Η άποψη του Μενέλαου και κατ’ επέκταση του Ευριπίδη που εκφράζεται μέσα στο κείμενο πως “ο ευτυχισμένος άνθρωπος όταν κακοπάθει , νιώθει πικρότερη την δυστυχία , παρ’ ότι αυτός που από παλιά την ξέρει” (στ.474-476) είναι απόλυτα σωστή και κοινά παραδεκτή. Η συγκεκριμένη άποψη αντικατοπτρίζει την ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Μενέλαος. Αυτό επαληθεύεται και από την απώτερη αρχαιότητα , καθώς η κυρίαρχη αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων ήταν ότι μεγαλύτερη δυστυχία προκαλούν οι απότομες μεταστροφές της τύχης. Σύμφωνα με αυτή την αποφθεγματική φράση, υποστηρίζεται πως κάποιος αντιμετωπίζει τη δυστυχία με μεγαλύτερη αντοχή και καρτερικότητα καθώς και λιγότερο ανόδυνα , αν την έχει γνωρίσει και παλαιότερα κατά την διάρκεια της ζωής του οπότε κατά συνέπεια ξέρει πως να την αντιμετωπίζει. Αντίθετα , κάποιος που έχει συνηθίσει να ζει ευτυχισμένος μέσα στα πλούτη , νιώθει τη δυστυχία αβάσταχτη και ιδιαίτερα επώδυνη , εφόσον η μετάπτωση που θα βιώσει θα είναι απότομη και ξαφνική. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με την περίπτωση του Μενέλαου ο οποίος από ένδοξος βασιλιάς της Σπάρτης ,σεβαστός από όλο το λαό του, καθώς και αρχιστράτηγος της τρωικής εκστρατείας έχει <<μεταμορφωθεί>> σε έναν ρακένδυτο, αξιοθρήνητο, και ταλαιπωρημένο ναυαγό που έχει περιπλανηθεί για αρκετό καιρό στη θάλασσα. Έτσι συμπεραίνουμε ότι ο Μενέλαος είναι τραγικό πρόσωπο και βρίσκεται σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση η οποία επαληθεύεται από τα λόγια και τη συμπεριφορά του. Ακόμα νιώθει οχι μόνο ταπείνωση από την έλλειψη σεβασμού της γερόντισσας προς το πρόσωπο του αλλά και αβάσταχτο πόνο για την τωρινή του δυστυχία όπως και ντροπή για την άσχημη εμφάνιση του. Τα συναισθήματα που τον οδήγησαν στη διατύπωση αυτού του γνωμικού και τα οποία υποδηλώνουν την ψυχολογία του είναι ταπείνωση ,μιζέρια, θλίψη ,δυστυχία, απόγνωση και απελπισία. Επίσης , η συγκεκριμένη άποψη του Μενελάου έρχεται να επιβεβαιωθεί και από τον Περικλή τον σπουδαιότερο ηγέτη της Αθήνας κατά τον Χρυσό Αιώνα(5ο αιώνα),ο οποίος υποστηρίζει πως κάποιος ταλαιπωρείται λιγότερο για τα αγαθά που χάνει ,χωρίς να έχει γνωρίσει την αξία τους, από όσο κάποιος που έχει εξοικειωθεί με αυτά. Κάτι τέτοιο επαληθεύεται από την λαϊκή παροιμία <<τι είχαμε τι χάσαμε>>. Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η συγκεκριμένη άποψη είναι δηλωτικό της άσχημης ψυχολογικής και εμφανισιακής καταστασής του Μενέλαου αλλά και πώς επιτείνει την τραγικότητα του προσώπου του.
Κάτω από Α΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΕΛΕΝΗΣ, Β' ΤΟΣΙΤΣΕΙΟ ΑΡΣΑΚΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΚΑΛΗΣ, Γ2_2012-3, ΟΜΑΔΑ 4Η, ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΛΕΝΗΣ | 0 Σχόλια4η ομάδα (1): Να περιγράψετε και να σχεδιάσετε, αν είναι εφικτό, τη σκευή του Μενέλαου και της Γερόντισσας, όπως εσείς τη φαντάζεσθε ή αντλώντας ιδέες από άλλες πηγές (π.χ. σύγχρονες θεατρικές παραστάσεις).
Με αφορμή το κείμενο (σκηνή 1 και 2) του πρώτου επεισοδίου της Ελένης του Ευριπίδη, έχουμε σχηματίσει μία πρώτη εικόνα σχετικά με την σκεύη του Μενέλαου και της Γερόντισσας.
Πληροφορούμαστε από το κείμενο ότι ο Mενέλαος είναι ναυαγός, αφού περιπλανιόταν για αρκετό καιρό στη θάλασσα. Έτσι, συμπεραίνουμε ότι είναι απεριποίητος και ρακένδυτος, δηλαδή φορά κουρέλια, τα οποία είναι απομεινάρια από το πανί του πλοίου του, το οποίο έχει ναυαγήσει (στ. 472/478-480). Ακόμα, μας δίνει την εντύπωση ενός ταλαιπωρημένου, αχτένιστου, αξύριστου και αδυνατισμένου ανθρώπου. Συμπερασματικά, η άθλια κατάστασή του έρχεται σε αντίθεση με το αξίωμά του ως βασιλιάς.
Η Γερόντισσα, από την άλλη, φαίνεται να είναι η οικονόμος του παλατιού, γυναίκα μεγάλης ηλικίας, και συνεπώς θα έχει ενδυμασία που θα συμβαδίζει με την περίσταση. Τέλος, ίσως, λόγω της δουλειάς της, να φοράει κάποια ποδιά και μια μαντίλα στο κεφάλι (στ. 505).
Κάτω από Α΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΕΛΕΝΗΣ, ΟΜΑΔΑ 4Η, ΟΨΙΣ | 0 Σχόλια