Ενεργώ ως Πολίτης
Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για τη Διαμόρφωση των Μαθητών ως Ενεργών Πολιτών
Περιγραφή δραστηριότητας
Η ενότητα αυτή έχει στόχο να ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον των μαθητών για τα τοπικά και τα παγκόσμια προβλήματα, να τους ευαισθητοποιήσει ώστε να μάθουν περισσότερα για τις συνέπειές τους στη ζωή και το μέλλον τους και να τους κινητοποιήσει να οργανώνουν και να οργανώνονται σε δραστηριότητες και δράσεις για την προώθηση λύσεων στα προβλήματα αυτά.
Στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας τα παιδιά έχουν την ευκαιρία για γνωριμία με τον ακτιβισμό και τη συμμετοχή μέσω της τέχνης, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της κριτικής και της δημιουργικής σκέψης.
Αρχικά, παρουσιάσαμε στην ολομέλεια της τάξης φωτογραφίες του έργου «Ice Watch»(το ρολόι του πάγου) από τον Δανό καλλιτέχνη Olafur Eliasson.
«Ice Watch» από τον Δανό καλλιτέχνη Olafur Eliasson.
Η εικαστική εγκατάσταση Ice Watch (το ρολόι του πάγου)
Κατά διάρκεια της Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή στο Παρίσι, γνωστή ως COP21, ο Δανός καλλιτέχνης Olafur Eliasson είχε την ιδέα να φέρει τους κατοίκους της γαλλικής πρωτεύουσας σε άμεση επαφή με το πρόβλημα με μια ιδιαίτερη εικαστική εγκατάσταση: Ο Olafur Eliasson συνεργάστηκε με τον γεωλόγο Μinik Rosing στη δημιουργία του έργου Ice Watch για να επισημάνουν τους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή. Ήταν ένας κύκλος από 12 μεγάλα κομμάτια αρκτικού πάγου που μετέφεραν από φιόρδ της Γροιλανδίας. Σύμφωνα με τον καλλιτέχνη αναπαριστούν ένα ρολόι, συγχρόνως όμως μπορούν να γίνουν αντιληπτά ως μια μικρή Βουλή από πάγο που, καθισμένη σε κύκλο πρέπει να συμφωνήσει σε κάτι. Παρότι είναι κατά πολύ μικρότερης κλίμακας το λιώσιμο που παρακολουθούν οι θεατές αναλογικά με αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα (ο πάγος που αποτελεί το έργο είναι όσος λιώνει καθημερινά σε 1/100 του δευτερολέπτου), το αφηρημένο και μακρινό συμβαίνει μπροστά στα μάτια τους. Το έργο επιδιώκει τη συναισθηματική σύνδεση με το πρόβλημα, αν αυτή δεν υπάρχει, οι περισσότεροι άνθρωποι παραμένουν αδιάφοροι.
Στον παρακάτω σύνδεσμο, μπορείτε να δείτε διάφορα στάδια του έργου:
https://olafureliasson.net/archive/art-work/WEK109190/ice-watch
Συζητήσαμε για το τι μπορεί να δηλώνει ο κύκλος από 12 μεγάλα κομμάτια πάγου. Άραγε είναι τέχνη αυτό που βλέπουμε ή κάτι περισσότερο; Γιατί 12 κομμάτια πάγου και ποιό το νόημα τους; Τί συναισθήματα μας προκαλεί το έργο του καλλιτέχνη και πώς θα αντιδρούσαμε εάν ήμασταν εκεί όπου βρίσκεται το έργο;
Μέσα από διάλογο με τα παιδιά μαθαίνουμε για την κλιματική αλλαγή, το λιώσιμο των πάγων, τις συνέπειες της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη, το πόσο παρεμβατική μπορεί να είναι μία δική μας ενέργεια.
Πρώτο τμήμα:
Είδαμε εικόνες από τον αρκτικό κύκλο με ζώα που ζουν εκεί και ζητήσαμε να μας πουν τι θα συμβεί αν λιώσουν οι πάγοι.
Φτιάξαμε μια αφίσα με μερικά ζώα του αρκτικού κύκλου να μας λένε:
Πολική αρκούδα-Θα χάσω το σπίτι μου γιατί θα λιώσει το παγόβουνο!
Πολικός λύκος-Θα κάνει ζέστη και δε θα μπορώ να ζήσω!
Πολική αλεπού-Θα ανεβεί η θερμοκρασία και δε θα υπάρξει φύση!
Πιγκουίνος-Λιώνουν οι πάγοι και δε θα ζήσει ο ωκεανός!
Τάρανδος-Θα λιώσουν τα παγόβουνα και θα πεθάνουμε!
Θαλάσσιος ελέφαντας-Το νερό θα ανεβεί ψηλά και δε θα βρίσκω τροφή!
Αποφασίσαμε να κάνουμε αναπαράσταση του έργου και να παρακολουθήσουν το λιώσιμό τους και το νερό που γεμίζει τον χώρο. Έτσι πήραμε 12 παγάκια και τα τοποθετήσαμε σε σχήμα ρολογιού πάνω σε ένα πράσινο ύφασμα το οποίο απεικόνιζε τη γη.
Τα παιδιά πρέπει να κλείσουν τα μάτια και να «μπουν» στο έργο: τι νοιώθουν; τι ακούνε; τι μυρίζουν; τι φοβούνται; Άραγε από τι υποφέρει η γη μας και πώς μπορούμε να τη βοηθήσουμε.
Συνεχίσαμε τη δράση μας, συμπληρώνοντας ένα φύλλο εργασίας όπου τα παιδιά αποτύπωσαν τη γη σε δύο εκδοχές. Στη μία πλευρά η γη ήταν χαρούμενη, με όλα όσα την κάνουν ευτυχισμένη. Στην άλλη, η γη είναι λυπημένη και γύρω της οτιδήποτε την στενοχωρεί, τη μολύνει, την καταστρέφει. Άραγε από τί υποφέρει η γη και πώς μπορούμε να τη βοηθήσουμε; Καταγράψαμε τις απαντήσεις των παιδιών.
Δεύτερο τμήμα:
Αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την κλιματική αλλαγή και τις συνθήκες ζωής των ζώων των πάγων. Μάθαμε για τα συγκεκριμένα ζώα μέσα από σχετικό ηλεκτρονικό υλικό και τα ξεχωρίσαμε από τα υπόλοιπα ζώα μινιατούρες της τάξης μας.
Καταγράψαμε σε χαρτί του μέτρου το πώς μπορεί να αισθάνονται για το λιώσιμο των πάγων .
Δημιουργήσαμε μία παγωμένη εικόνα αντλώντας έμπνευση από το έργο “Ice Watch”, όπου κάθε ομάδα παιδιών, αναπαριστούσε ένα ζώο της αρκτικής που «έλιωνε» (όπως οι πάγοι στο έργο του Eliasson), γύρω από ένα ρολόι (τραπεζάκι).
Συνεχίσαμε τη δράση μας, συμπληρώνοντας ένα φύλλο εργασίας όπου τα παιδιά αποτύπωσαν τη γη σε δύο εκδοχές. Στη μία πλευρά η γη ήταν χαρούμενη, με όλα όσα την κάνουν ευτυχισμένη. Στην άλλη, η γη είναι λυπημένη και γύρω της οτιδήποτε την στενοχωρεί, τη μολύνει, την καταστρέφει. Άραγε από τί υποφέρει η γη και πώς μπορούμε να τη βοηθήσουμε; Καταγράψαμε τις απαντήσεις των παιδιών.
Πρώτο τμήμα:
Φτιάξαμε και μια μακέτα του αρκτικού κύκλου με ψηλά παγόβουνα και μια πολική αρκούδα να παρακολουθεί το λιώσιμο τους και να χάνει στο τέλος το σπίτι της αφού αυτό τελικά έλιωσε!
Δεύτερο τμήμα:
Με μία ιδέα της στιγμής, δημιουργήσαμε ένα δυναμικό έργο, όπου στη μέση ενός πιάτου βάλαμε μία πολική αρκούδα, γύρω της υπήρχαν όμορφα χρώματα από τέμπερα που δήλωναν τον χώρο όπου αισθάνεται ασφάλεια, το σπίτι της. Έπειτα, αρχίσαμε να τοποθετούμε περιφερικά το ένα παγάκι μετά το άλλο. Άραγε πώς αισθάνεται η αρκούδα τώρα που αρχίσουν τα παγάκια να λιώνουν; Τι αλλάζει στο σπίτι της; Ο πολύχρωμος χώρος της θα παραμείνει αναλλοίωτος; Αφήσαμε για λίγη ώρα το έργο μας στην άκρη και έπειτα το φέραμε στο κέντρο της παρεούλας μας. Το όμορφο σπίτι της αρκούδας είχε πλέον αλλάξει σύσταση και μορφή. Η ίδια άρχισε να κυλάει δεξιά και αριστερά μέσα στα «λασπόνερα», όπως ανέφεραν τα παιδιά. Σίγουρα, δεν ήταν ευτυχισμένη.
Σε δεύτερο φύλλο εργασίας τα παιδιά κλήθηκαν να σκεφτούν τέσσερις ενέργειες που θα επέτρεπαν στη γη να «αναπνεύσει» ξανά. Τις αποτύπωσαν εικαστικά και ακολούθησε σχετική συζήτηση, στο πλαίσιο της οποίας αναπτύχθηκε επιχειρηματολογία στην ολομέλεια της τάξης.
Πρώτο τμήμα:
Δεύτερο τμήμα:
Ακολούθως, παρατηρούμε και συζητάμε έργα κι άλλων καλλιτεχνών που αποσκοπούν στην ευαισθητοποίηση των πολιτών σε παγκόσμια ζητήματα. Άραγε η τέχνη μπορεί να ενημερώσει τον κόσμο δίχως λόγια;
Τρίτο τμήμα:
Επόμενο βήμα της δραστηριότητας ήταν η παρουσίαση των έργων του Ai Weiwei με τα 14.000 σωσίβια και του Ha Schult «Trash People».
14.000 σωσίβια από τη Λέσβο στην καρδιά του Βερολίνου. Ένα ηχηρό μήνυμα προς την Ευρώπη
Ai Weiwei με τα 14.000 σωσίβια
Ha Schult «Trash People»
Ακολούθησε συζήτηση σχετικά με τα προβλήματα του πλανήτη που αφορούν όλους μας και την ανάγκη για την αφύπνιση των πολιτών και την εκδήλωση διαμαρτυρίας. Έπειτα τα παιδιά κλήθηκαν να αναπαραστήσουν έργα σιωπηλής διαμαρτυρίας. Γι’ αυτό το λόγο σκέφτηκαν να αναπαραστήσουν τους ανθρώπους που κινδυνεύουν να πνιγούν στη θάλασσα παλεύοντας να ξεφύγουν από τις χώρες τους που έχουν πόλεμο και τους ανθρώπους- σκουπίδια που συμβολίζουν την υπερκατανάλωση και την παραγωγή μεγάλου όγκου σκουπιδιών σε καθημερινή βάση. Οι αναπαραστάσεις αποτυπώθηκαν και εικαστικά στο χαρτί σαν φύλλο αξιολόγησης.
Ολοκληρώνοντας τη δράση μας και σε συνεργασία με τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων, καλέσαμε μία θεατρική ομάδα στο σχολείο μας. Ο τίτλος της διαδραστικής αυτής θεατρικής παράστασης ήταν «Ο Γιάννης και το Πεύκο». Το έργο είχε στόχο την καλλιέργεια της οικολογικής συνείδησης. Μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα δόθηκε έμφαση σε αξίες όπως σεβασμός και η αγάπη για την φύση, ενώ τονίστηκε το αίτημα για καθαρό περιβάλλον και για ανακύκλωση.
Δεύτερο τμήμα:
Απότοκο της εμπειρίας μας από το παραπάνω δρώμενο ήταν και η δημιουργία μίας αφίσας με σχετική θεματολογία:
Πρώτο τμήμα:
Σε ομάδες δημιουργούν παγωμένες εικόνες αντλώντας έμπνευση από το «Ice Watch» και το «Trash People» .
The Trash People of HA Schult
Επιλέγουν ένα θέμα για το οποίο πιστεύουν ότι θα πρέπει να ενημερωθούν οι άνθρωποι και δημιουργούν έργα -πανό που εκθέτουν στο σχολείο. Φτιάχνουν σε χοντρό χαρτόνι πινακίδες με συνθήματα:
ΚΑΝΟΥΜΕ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
ΚΡΑΤΑΜΕ ΤΗ ΓΗ ΚΑΘΑΡΗ
ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΤΟ ΔΑΣΟΣ
ΔΕ ΠΕΤΑΜΕ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
ΑΓΑΠΑΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Μετά στολίζουν τις πινακίδες με ανάλογες ζωγραφιές και αφού τις κρατάνε κάνουν την παγωμένη εικόνα τους με την ακίνητη διαμαρτυρία τους.
Επειδή το θέμα είναι πολύ σοβαρό ετοιμάζουμε και ένα πρωτοσέλιδο για τις ανάγκες της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΓΗΣ με τίτλο ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΙΔΗΣΗ- Η ΓΗ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ όπου εκεί ο καθένας παρουσιάζει τι μπορεί να κάνει για να σώσει τον πλανήτη μας. Το επισημοποιεί μάλιστα και με την υπογραφή του!
Το έργο Ενεργώ ως Πολίτης υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης το Ίδρυμα Λαμπράκη και εταίρο το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης.
Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow. Διαβάστε περισσότερα εδώ: www.activecitizensfund.gr
Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0.