Το «Ενεργώ ως Πολίτης» είναι Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, για τη Διαμόρφωση των Μαθητών ως ενεργών Πολιτών. Tο έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης το Ίδρυμα Λαμπράκη και εταίρο το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη.
Η πέμπτη μας δράση, σε σύνδεση και με το Αναλυτικό μας πρόγραμμα:
Ενότητα 5: ΤΙ ΣΤ’ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ;
Δραστηριότητα Β’: Η δύναμη της εικόνας
Άξονες: ανάπτυξη συνεργασίας, επικοινωνίας, κριτική ανάγνωση εικόνων, ικανότητα διάκρισης της πληροφορίας
Στόχος: α. η κριτική ανάγνωση και αποδόμηση μηνυμάτων που εκπέμπουν οι φωτογραφίες και οι λεζάντες που κοινοποιούν τα ΜΜΕ και β. η καλλιέργεια της ικανότητας διάκρισης, ως προς την αξιοπιστία, της πληροφορίας που δεχόμαστε.
Περιγραφή δραστηριότητας: Στη δραστηριότητα αυτή τα παιδιά καλούνται με την αξιοποίηση φωτογραφιών να προσεγγίσουν βιωματικά τη δύναμη των μέσων, τόσο από την πλευρά των χρηστών, όσο και από την πλευρά των παραγωγών ενός μηνύματος. Αποκτούν μια πρώτη ιδέα για το πώς χτίζεται μια εικόνα του κόσμου (ή περισσότερες) από τα μέσα, πώς επηρεάζουν το κοινό και τις απόψεις του. Επιδιώκεται να μπορούν να αμφισβητήσουν, να φιλτράρουν τα μηνύματα που παρουσιάζονται ως η μόνη αλήθεια.
Βήμα 1ο: Δώσε τη δική σου λεζάντα:
Αρχικά, παρουσιάσαμε στην ολομέλεια της τάξης τη φωτογραφία του Jon Grainger «Children Jumping»:
Ζητήσαμε από τα παιδιά να την παρατηρήσουν. Τους ζητήσαμε να μας δώσουν έναν δικό τους τίτλο (λεζάντα), σύμφωνα με το μήνυμα που έλαβαν κατά την επεξεργασία της φωτογραφίας. Καταγράψαμε τις απαντήσεις τους και αφού διαβάσαμε εκ νέου όλες τις λεζάντες, συζητήσαμε για τις διαφορές που προέκυψαν σε σχέση με το περιεχόμενο τους και το πώς ο κάθε ένας από εμάς αντιλαμβάνεται με τον δικό του μοναδικό τρόπο καθετί υπάρχει γύρω μας.
Οι λεζάντες που έδωσαν τα παιδιά στις φωτογραφίες:
- Βόλτα στο λιβάδι
- Παίζοντας μήλα
- Παιχνίδι στο πάρκο
- Κάνοντας μονόζυγο
- Παίζοντας κρυφτό
- Πηδώντας εμπόδια
- Χοροπηδάνε τρώγοντας παγωτό
- Πατώντας στις λάσπες
- Γυμναστική
- Τα παιδιά κουνάνε τα πόδια τους
- Κάνοντας κούνια
- Χάθηκαν τα παπούτσια
- Τα παιδιά πηδάνε
- Ένα φτωχό παιδάκι
- Χορεύοντας
- Παίζοντας σχοινάκι
Αποφασίσαμε να σημειώσουμε τις λεζάντες μας κάτω από τη συγκεκριμένη φωτογραφία Παρουσιάσαμε τις εικόνες και ανοίξαμε έναν διάλογο σχετικά με τις λεζάντες μας. Κάθε παιδί μπορούσε να στηρίξει με επιχειρήματα την επιλογή της λεζάντας του. Φυσικά, δεν υπήρξε σωστή ή λάθος λεζάντα ή σκέψη.
Βγάλαμε λοιπόν το συμπέρασμα ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να ερμηνεύσει διαφορετικά μια εικόνα και να την «διαβάσει» διαφορετικά.
Βήμα 2ο: Δημιουργία αφίσας κολλάζ:
Στη συνέχεια, δώσαμε στα παιδιά μερικές εφημερίδες του τελευταίου μήνα και τους ζητήσαμε να επιλέξουν και να κόψουν τη φωτογραφία που τους έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση. Προσθέτουν τις δικές τους λεζάντες και φτιάχνουν ένα πολύ ωραίο κολλάζ με αυτές. Τίτλος της αφίσας: «Μία εικόνα, χίλιες λέξεις».
Βήμα 3: Γιατί όταν η λεζάντα αλλάζει ο αναγνώστης «βλέπει» ότι η εικόνα αφηγείται κάτι διαφορετικό;
Στη συνέχεια, χωρίσαμε τα παιδιά σε τρεις ομάδες (κόκκινη, γαλάζια, κίτρινη), παρουσιάζοντας την ίδια φωτογραφία του Huntz «Children» σε όλες:
Οι λεζάντες που δόθηκαν στα παιδιά είναι: «Απαγωγή μικρού παιδιού», «Τα πρώτα του βήματα»,«Το έσκασε…».
Τα παιδιά, βάσει της φωτογραφίας και της λεζάντας, φαντάζονται τι αφηγείται η εικόνα. Πώς ερμηνεύουν τη μεγάλη σκιά; Ως απειλή; Ως παιχνίδι; Ως προστασία; Στη συνέχεια παρουσιάζουν σε ολομέλεια τις εκδοχές τους. Συζητούν πόσο επηρεάζεται εκείνος που βλέπει τη φωτογραφία από το κείμενο που τη συνοδεύει. Η κάθε ομάδα, με την ίδια φωτογραφία, αλλά με βάση τη λεζάντα που της δόθηκε δημιουργεί τη δική της ιστορία.
Οι ιστορίες που δημιούργησαν τα παιδιά:
Η κάθε ομάδα παρουσιάζει την ιστορία της στα υπόλοιπα παιδιά:
Πρώτη ομάδα: «Το έσκασε…».
Μια μέρα ένα παιδάκι ήθελε να κάνει πατίνι και έφυγε κρυφά από το σπίτι του. Η μαμά του κοιμόταν και δεν το κατάλαβε. Το παιδάκι το ακολούθησε κάποιος ξένος. Αυτό φοβήθηκε και πήγε να κρυφτεί. Ήθελε τη μαμά του και να γυρίσει στο σπίτι.
Δεύτερη ομάδα: «Απαγωγή μικρού παιδιού»:
Μια μέρα ένα παιδάκι ήταν βόλτα με τους γονείς του αλλά έφυγε από κοντά τους και έμεινε μόνο του. Τότε ήρθε ένας ξένος και πήγε να πιάσει το παιδάκι για να το πάρει μαζί του. Το παιδάκι φοβήθηκε, άρχισε να κλαίει, να τρέχει και να φωνάζει «Βοήθεια!».
Τρίτη ομάδα: «Τα πρώτα του βήματα»:
Μια μαμά και ένας μπαμπάς μαζί με το παιδάκι τους πήγανε εκδρομή στην εξοχή. Το παιδάκι δεν περπατούσε μόνο του. Περπατούσε μόνο όταν το έπιανε από το χέρι η μαμά και ο μπαμπάς. Εκεί άφησε το χέρι και άρχισε να περπατάει μόνο του. Για να μην πέσει και χτυπήσει είναι από πίσω η μαμά του. Το προσέχει και προσπαθεί να το πιάσει.
Βήμα 4ο: «Γιατί έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι η φωτογραφία δεν λέει ψέματα;»
Τα παιδιά παρατηρούν δυο διαφορετικά ζευγάρια φωτογραφιών που η μια είναι συνέχεια της άλλης και ζητούνται να υποθέσουν τι συμβαίνει στην πραγματικότητα.
https://i.redd.it/8bb8utsc12y31.jpg
Η πρώτη δίνει την εντύπωση ότι η λέαινα τρώει ένα μικρό ζώο…
Οι απόψεις των παιδιών:
Η δεύτερη δείχνει ότι το μεταφέρει με το στόμα, όπως κάνουν πολλά ζώα.
Στη συνέχεια, κάναμε το ίδιο και με την ακόλουθη εικόνα:
Στην πρώτη εικόνα ένας άντρας φαίνεται να απειλεί ένα παιδί με τη ρακέτα που κρατάει…
Οι απόψεις των παιδιών:
Στη δεύτερη εικόνα το πλάνο είναι διευρυμένο και φαίνεται ότι πρόκειται για ένα παιχνίδι με μερικά παιδιά θεατές:
Με αφορμή τις δύο αυτές φωτογραφίες, συζητήσαμε πώς μπορεί ο τρόπος που παρουσιάζεται ένα γεγονός μέσα από την απεικόνισή του μπορεί να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα. Μιλήσαμε για τη σημασία που έχει η διασταύρωση των πηγών, για το πόσο απαραίτητη είναι η έρευνα για κάτι που μας κάνει εντύπωση ή έχουμε αμφιβολίες, για το ότι δε μπορούμε να πιστεύουμε σε οτιδήποτε χωρίς να είμαστε σίγουροι. Καταγράψαμε τις σκέψεις σχετικά με τη «δύναμη της εικόνας». Τη διαφορετική αποκωδικοποίηση μίας φωτογραφίας, το νόημα που μπορεί να έχει η καθεμία για τον καθένα από εμάς. Τη σημασία της αμφιβολίας ως πηγή γνώσης, διαμέσου της έρευνας. Την χροιά που δίνει μία λεζάντα σε μία εικόνα και την αίσθηση, θετική ή αρνητική, που αυτή μπορεί να μας προκαλέσει.
Επίσης ο καθένας μπορεί να δει μία εικόνα από διαφορετική οπτική και να πάρει τα δικά του μηνύματα. Τους δόθηκε φύλλο αξιολόγησης, όπου τους δόθηκε η μισή εικόνα και το κάθε παιδί, έπρεπε να τη συμπληρώσει. Τι προσπαθεί να πιάσει το παιδί; Οι απαντήσεις ήταν όλες διαφορετικές:
Επίσης δημιουργήσαμε ένα φύλλο αξιολόγησης όπου έβαλα 2 εικόνες μισές και τα παιδιά τη συμπλήρωσαν σύμφωνα με ό,τι πίστευε ο καθένας:
Βήμα 5: Δεν πρέπει πάντα να πιστεύουμε αυτό που βλέπουμε και θα πρέπει να διασταυρώνουμε τις πληροφορίες που μας παρέχει μια εικόνα.
Είδαμε το παρακάτω σκίτσο στο οποίο ο χειριστής της κάμερας κόβει την εικόνα έτσι ώστε να δείχνει αυτό που ο ίδιος θέλει να προβάλλει και όχι αυτό που πραγματικά συμβαίνει.
(https://archive.org/details/The-Media-Shows-You-What-They-Want)
Βήμα 6: Παρουσιάσαμε στα παιδιά το βιντεάκι με την πιο διάσημη πρωταπριλιάτικη φάρσα από το πρόγραμμα BBC Panorama το 1957.
https://www.youtube.com/watch?v=tVo_wkxH9dU
Τα παιδιά δεν άργησαν να καταλάβουν ότι αυτό που παρακολουθούν είναι μία πλάκα γιατί τα μακαρόνια δε φυτρώνουν στα δέντρα! Το βίντεο ήταν πολύ αληθοφανές και έτσι άρχισε μία συζήτηση για το αν τελικά αυτό είναι αλήθεια ή ψέματα, γιατί κάποια παιδάκια δεν πείστηκαν αμέσως ότι είναι πλάκα. Αναζητήσαμε ε λοιπόν την πληροφορία και είδαμε πώς γίνονται τα μακαρόνια.
Γίνονται με αλεύρι και νερό και δεν φυτρώνουν στα δέντρα . Εμείς τα βρίσκουμε στα σούπερ μάρκετ όπου τα πουλάνε.
Το έργο Ενεργώ ως Πολίτης υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης το Ίδρυμα Λαμπράκη και εταίρο το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης.
Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow. Διαβάστε περισσότερα εδώ: www.activecitizensfund.gr
Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Όχι Παράγωγα Έργα 4.0.