Το 1o Δημοτικό Σχολείο Νέας Αρτάκης, που από το 2001 έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Νεότερης Πολιτιστκής Κληρονομιάς, ιδρύθηκε το 1924 για τα προσφυγόπουλα της Αρτάκης Κυζίκου, που έφτασαν εδώ με τη Μικρασιατική Καταστροφή το Σεπτέμβρη του 1923. Το Σχολείο λειτούργησε ως δημόσιο 5/τάξιο και στην αρχή στεγάστηκε στην βορειοδυτική μεριά της Νέας Αρτάκης, σε ξύλινα παραπήγματα. Από το 1928 έως το 1932 στεγάστηκε σε 5 οικήματα νοτιοανατολικά της πόλης κοντά στο σημερινό διδακτήριο.
Το σημερινό διδακτήριο χτίστηκε με δαπάνες του κράτους και με την πλούσια αρωγή του συλλόγου ομογενών Αρτακιανών Αμερικής, που διέθεσαν το μεγαλύτερο μέρος της δαπάνης.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες κατοίκων που πρωτοστάτησαν στην ανέγερση του διδακτηρίου με εθελοντική εργασία, οι Αρτακηνοί της Αμερικής διέθεσαν 800.000 προπολεμικές δραχμές.
Με τον ίδιο τρόπο, εξόπλισαν το σχολείο με εκπαιδευτικά μέσα διδασκαλίας όπως χάρτες, όργανα φυσικών πειραματισμών κλπ.
Το συνολικό οικόπεδο πάνω στο οποίο ανεγέρθηκε το διδακτήριο έχει έκταση περίπου 6.400 τετρ. μέτρα.
Το διδακτήριο από κάθε άποψη πληροί όλους τους όρους της υγιεινής, έχοντας μεσημβρινό προσανατολισμό .
Διαθέτει έξι (6) αίθουσες διαστάσεων 8,95μ. μήκους x 5,95 πλάτους και 4,50μ. ύψους.
Επίσης, διαθέτει διάδρομο διαστάσεων 42,70 μ. μήκους x 2,75 μ. πλάτους και γραφείο 4,90 x 3,50 μ.
Εγκαινιάστηκε το έτος 1932 από τον τότε Υπουργό Παιδείας Γεώργιο Παπανδρέου.
Ως πρότυπο για το χτίσιμό του χρησιμοποιήθηκε το Αρρεναγωγείο της Αρτάκης Κυζίκου.
Τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του το σχολείο είχε περισσότερα από τριακόσια παιδιά.
Στη γερμανική κατοχή το σχολείο χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες του γερμανικού στρατού. Σε όλη την πολεμική περίοδο στο ισόγειο λειτουργούσε συσσίτιο που έσωσε πολλούς ανθρώπους από την πείνα.
Μετά την απελευθέρωση, στον ίδιο χώρο, ζούσαν δύο καλόγριες που φρόντιζαν τη διανομή συσσιτίου στα παιδιά του σχολείου.
Σύμφωνα με χειρόγραφο ενός ανώνυμου αξιωματικού του 5ου Λόχου Ευζώνων του 1ου Ανεξάρτητου Τάγματος Ευζώνων Ευβοίας, που διασώζεται στο σχολείο στη πρώτη σελίδα βιβλίου που έχει τίτλο:
ΚΩΔΙΚΑΣ
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΩΝ
αναγράφεται:
Για την διαμονή στο σχολείο της Αρτάκης του 5ου Λόχου Ευζώνων, κατά το χρονικό διάστημα από 7-8-44 έως 15-10-44, κατά το οποίο διεξήχθη μάχη στις 14-9-44 με τις ανταρτικές ομάδες του κομμουνιστικού, κατά φήμη στρατού, του Ε.Λ.Α.Σ. , κατά την οποία εκείνοι υπέστησαν περίπου 60 απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες, προς μεγάλη λύπη κάθε ειλικρινούς ελληνικής ψυχής, έναντι καμίας απώλειας του Λόχου.
Το παρόν έγγραφο αποτελεί πικρή ανάμνηση του φοβερού εμφυλίου πολέμου.
Το έγγραφο υπογράφει:
Ένας αξιωματικός του Λόχου
ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του σχολείου οι εκάστοτε διευθυντές εμπλούτιζαν τη σχολική βιβλιοθήκη με βιβλία παιδαγωγικού και παιδικού περιεχομένου.
Όπως προκύπτει από το σχετικό βιβλίο βιβλιοθήκης, μέχρι το 1940 ο αριθμός των βιβλίων ανερχόταν στα 161.
Κατά το διάστημα της κατοχής και του εμφυλίου η βιβλιοθήκη λεηλατήθηκε και καταστράφηκε. Ελάχιστα βιβλία διασώθηκαν.
Από το έτος 1945 άρχισε και πάλι ο εμπλουτισμός της βιβλιοθήκης.
ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥΣ-ΕΟΡΤΕΣ
‘Εκτοτε το σχολείο πλέον λειτουργούσε πλέον κανονικά και τιμούσε όλες τις εθνικές επετείους με ιδιαίτερης λαμπρότητας γιορτές.
Συγχρόνως διοργανώνονταν μακρινές εκδρομές για να γνωρίσουν τα παιδιά μνημεία της πολιτισμικής κληρονομιάς μας όπως οι Δελφοί, η Ακρόπολη κλπ.
ΠΕΡΙΤΟΙΧΙΣΜΑ
Το έτος 1955 το σχολείο περιτοιχίστηκε με δαπάνες του ευεργέτη Παύλου Τσαλίκη, όπως προκύπτει από την μαρμάρινη πλάκα που είναι αναρτημένη δεξιά της κεντρικής αυλόπορτας.
ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
Στις 27 Σεπτεμβρίου 2022 στην δεύτερη από τα δεξιά αίθουσα διδασκαλίας ένα τμήμα της στέγης με οπλισμένο σκυρόδεμα έπεσε λόγω έντονης διάβρωσης, ευτυχώς βραδινή ώρα. Τα δύο επόμενα σχολικά έτη το σχολείο στεγάστηκε εξ ολοκλήρου σε προκατασκευασμένες αίθουσες διδασκαλίας, που τοποθετήθηκαν στον αύλειο χώρο.
Η Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Δήμου Χαλκιδέων δημοπράτησε και εκτέλεσε έργο με τίτλο «Επίγουσες Εργασίες Αποκατάστασης βλαβών Κεντρικού Κτιρίου 1ου Δημοτικού Ν. Αρτάκης» προκειμένου να επισκευαστεί η οροφή του κεντρικού κτιρίου που είχε εκτεταμένες βλάβες από διάβρωση του οπλισμού, λόγω της υγρασίας.
Το έργο που άρχισε την 1 Δεκεμβρίου 2023 και ολοκληρώθηκε στο τέλος Αυγούστου του 2024, είχε προυπολογισμό 300.000 χιλίαδες ευρώ και υπήρξε συγχρηματοδότηση από την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.
Τον Σεπτέμβρη του 2024 το κεντρικό διδακτίριο πλήρως ανακαινισμένο και τεχνολογικά εξοπλισμένο υποδέχτηκε και πάλι στην αγκαλία του τους μαθητές/τριές μας.
Σήμερα στο σχολείο μας φοιτούν 131 μαθητές και μαθήτριες, οι περισσότεροι/ες τρίτης γενιάς από τους πρόσφυγες της Αρτάκης Κυζίκου και καταβάλλεται κάθε προσπάθεια να συνεχίζεται επάξια ο ιστορικός ρόλος του στην τοπική κοινωνία.
Στο πλαίσιο αυτό στη γιορτή λήξης τον περσινό Ιούνιο του 2024 γιορτάσαμε τα 100 χρόνια από την ίδρυση του 1ου Δημοτικού της πόλης μας 1924-2024 αναβιώνοντας με κάθε λαμπρότητα τον Αρτακηνό Γάμο, όπως γινόταν στα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης των Αρτακηνών προσφύγων.
