Mόνο κατά 6% οι Έλληνες γονείς δείχνουν να γνωρίζουν ότι τα παιδιά τους έχουν δει επιβλαβές για αυτά περιεχόμενο στο Διαδίκτυο», καταδεικνύουν ευρήματα του Πανευρωπαϊκού Δικτύου EU Kids 
Online. Παράλληλα, με την ευκαιρία της σημερινής *Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου, η συντονίστρια του αντίστοιχου Ελληνικού Κέντρου Δρ. Βερόνικα Σαμαρά τονίζει την αλόγιστη δημοσίευση προσωπικών δεδομένων -και από ενήλικες- κυρίως μέσω Facebook.
Τι λένε τα στοιχεία
Έρευνα στο πλαίσιο του προγράμματος Safer Internet της ΕΕ καταδεικνύει ότι το ποσοστό των παιδιών που παραδέχεται πως έχει ενοχληθεί ή νιώσει άσχημα για κάτι που είδε στο Διαδίκτυο αγγίζει το 10%.
Αναφορικά με την επίγνωση την οποία φέρονται να έχουν οι γονείς στην Ελλάδα σε σχέση με την έκθεση των παιδιών σε σεξουαλικό περιεχόμενο, το 42% των γονέων πιστεύει ότι αυτό δεν έχει συμβεί στο παιδί του, το 35% δηλώνει ναι και το 24% παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει. Από την αντιπαράθεση των απαντήσεων γονέων και παιδιών προέκυψε ότι, ενώ το 14% των παιδιών έχει έρθει σε επαφή με σεξουαλικό υλικό, αυτό το γνωρίζει το 12% των γονέων.
Ως προς τον εκφοβισμό και την εξύβριση (bullying), συγκρίνοντας τα ποσοστά των γονιών για το κατά πόσο πιστεύουν ότι τα παιδιά τους έχουν υποστεί διαδικτυακό bullying, η Ελλάδα έχει από τα υψηλότερα ποσοστά άγνοιας (79%) μαζί με την Κύπρο, Ιταλία, Ουγγαρία και Ρουμανία.
Σχετικά με την ενεργό διαμεσολάβηση των γονέων (που περιλαμβάνει την συζήτηση με το παιδί για τις διαδικτυακές του δραστηριότητες, το να μοιράζονται οι γονείς αυτές τις δραστηριότητες με τα παιδιά τους, να κάθεται ο γονέας κοντά όταν το παιδί χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο και την καθοδήγηση των παιδιών στην διαδικτυακή ασφάλεια, είτε βοηθώντας τα όταν συναντούν δυσκολίες, είτε λέγοντας τους τι να κάνουν σε καταστάσεις που τους αναστατώνουν ή τα ενοχλούν) τα ποσοστά είναι ενθαρρυντικά με το 84% των παιδιών και 87% των γονέων να συμφωνούν ότι υπάρχει θετική διαμεσολάβηση.
Εντυπωσιακά υψηλό είναι όμως και το ποσοστό στην απαγορευτική διαμεσολάβηση που αφορά στην επιβολή κάποιων κανόνων σχετικά με το τι επιτρέπεται να κάνουν τα παιδιά και τι όχι στο διαδίκτυο, που λειτουργεί επικουρικά στην ενεργή διαμεσολάβηση, με το 92% των γονέων και το 87% των παιδιών στην Ελλάδα να συμφωνούν στο ότι πρέπει να τίθενται κάποια όρια.
Αντίθετα λιγότερο αποτελεσματική φαίνεται να είναι η μέθοδος «monitoring» που αφορά στον έλεγχο του υπολογιστή από τους γονείς (την κατασκοπεία με άλλα λόγια!) για να δουν με τι ασχολούνται τα παιδιά τους και ο έλεγχος των προφίλ των παιδιών στα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που φαίνεται να υπονομεύει την σχέση εμπιστοσύνης γονέα παιδιού.
Το 70% των γονέων νιώθει ότι δεν κάνει αρκετά πράγματα σε σχέση με το παιδί του και το Διαδίκτυο, γεγονός που τονίζει το χάσμα ανάμεσα στις γενεές.
Στο μεταξύ, από τις 8 ψηφιακές δεξιότητες οι οποίες συνδέονται με την κατανόηση, πλοήγηση, αξιολόγηση και ασφάλεια, τα παιδιά από 11-16 ετών στην Ελλάδα αγγίζουν μόλις το 3.4, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να ανέρχεται στο 4.2. Ειδικότερα, έχουν αναπτύξει κατά μέσο όρο τις μισές από τις δεξιότητες για τις οποίες ερωτήθηκαν.
«Το Διαδίκτυο δεν είναι παιχνίδι»
Δρ. Βερόνικα Σαμαρά
- Ποια είναι τα συχνότερα αρνητικά φαινόμενα τα οποία καταγράφονται σήμερα μέσα από τη δραστηριότητα στο Διαδίκτυο;
Κατά βάση, είναι φαινόμενα αλόγιστης δημοσίευσης προσωπικών δεδομένων, καθώς είθισται να έχουμε στο μυαλό μας ότι μία δημοσίευση απευθύνεται μόνο στους δικούς μας ανθρώπους, στους φίλους μας. Ξεχνάμε πως ό,τι «ανεβαίνει» στο Διαδίκτυο, παύει να είναι προσωπικό. Γίνεται δημόσια προσβάσιμο και δεν ξέρουμε -ούτε μπορούμε ποτέ να ξέρουμε- σε ποιους.
- Αναφέρεστε κυρίως στη δραστηριότητα μέσα από τα social media;
Πράγματι, αυτή τη στιγμή εκεί εντοπίζεται το μεγαλύτερο πρόβλημα, ιδίως στο Facebook, στο υπ’ αριθμόν 1 social network στην Ελλάδα (πάνω από 3 εκατ. Έλληνες χρήστες). Γι’ αυτό, άλλωστε, δημιουργήσαμε έναν αναλυτικό οδηγό ασφάλειας για το Facebook, αφού διαπιστώσαμε ότι υπάρχει επιτακτική ανάγκη ενημέρωσης, όχι μόνο του νεαρού αλλά και του ενήλικου κοινού.
- Γενικώς, ποια είναι η τάση; Μέρα με τη μέρα έχουμε ένα πιο ασφαλές ή ένα πιο επικίνδυνο Διαδίκτυο;
Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε το Διαδίκτυο το κάνει να είναι ασφαλές ή μη ασφαλές. Το Διαδίκτυο είναι εργαλείο. Άρα, αν το χρησιμοποιούμε χωρίς να έχουμε διαβάσει το «εγχειρίδιο χρήσης», τότε μπορεί να πληγωθούμε. Αν το χρησιμοποιούμε γνωρίζοντας πώς πρέπει να το κάνουμε με σύνεση και ασφάλεια, τότε θα γνωρίσουμε έναν εκπληκτικό κόσμο. Πάρα πολλοί αντιμετωπίζουν το Διαδίκτυο σαν ένα παιχνίδι. Το Διαδίκτυο δεν είναι παιχνίδι.
- Μπορεί ένας γονέας στην πράξη να ελέγξει την πλοήγηση ενός παιδιού στο Διαδίκτυο;
Βεβαίως και μπορεί. Όταν είναι πάρα πολύ μικρό και αρχίζει την πλοήγηση στο Διαδίκτυο, τοποθετούμε ένα τεχνικό φίλτρο, έτσι ώστε να είναι δυνατή η επίσκεψη μόνο στις ιστοσελίδες τις οποίες εμείς έχουμε ορίσει («άσπρες λίστες»). Επίσης, καθόμαστε πάντα κοντά του, έχουμε δηλαδή -αυτό που λέμε- ενεργό διαμεσολάβηση. Εξηγούμε στα παιδιά μας τους κινδύνους οι οποίοι ελλοχεύουν στο Διαδίκτυο, όπως ακριβώς κάνουμε όταν του λέμε να μην δέχονται για παράδειγμα καραμέλες από αγνώστους. Έπειτα, όσο μεγαλώνει το παιδί, αυξάνουμε την ενεργό διαμεσολάβηση και μειώνουμε την ένταση του φίλτρου, το οποίο δεν θα μας «σώσει» στην περίπτωση ενός μεγάλου παιδιού, 12-13 χρονών. Σημασία έχει να μάθει το παιδί στην κριτική σκέψη. Και το Διαδίκτυο, λοιπόν, είναι ένας μεγάλος κόσμος, απλώς είναι ψηφιακός. Ό,τι ισχύει για τα παιδιά έξω στο δρόμο, ισχύει διπλά στο Διαδίκτυο, όπου ένας άγνωστος δεν παρουσιάζεται καν, με αποτέλεσμα να μπορεί να ξεγελάσει για την ηλικία του κ.ο.κ.
- Είναι αποτελεσματική η δράση των αρμόδιων αρχών, όπως η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, στην Ελλάδα;
Καθημερινά διαβάζουμε για πάρα πολύ μεγάλες επιτυχίες της Δίωξης. Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό ότι πάρα πολλά πράγματα μπορούμε να τα προλάβουμε αν είμαστε έξυπνοι στο Διαδίκτυο. Όταν ένα παιδί εκτίθεται σε παιδική πορνογραφία, σημαίνει ότι κάποιος εντόπισε το παιδί μέσα από το Διαδίκτυο. Έχουμε να κάνουμε, δηλαδή, πάλι με δημοσίευση προσωπικών δεδομένων, ενώ δεν θα’ πρεπε. Αντίστοιχα, χρειάζεται προσοχή με κάποιους απατεώνες οι οποίοι επιχειρούν να μας πουλήσουν «φύκια για μεταξωτές κορδέλες». Ας είμαστε λίγο πονηρεμένοι.
*Για ένατη συνεχή χρονιά εορτάζεται σήμερα, Τρίτη 7 Φεβρουαρίου, η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου (Safer Internet Day) σε 74 χώρες και σε 5 ηπείρους, από την Ισλανδία έως την Κένυα και από τον Καναδά έως την Ν. Κορέα. Η ημέρα αυτή αποτελεί εφαλτήριο ευαισθητοποίησης μικρών και μεγάλων στα θέματα που αφορούν στην ασφαλή και ηθικά σωστή χρήση του Διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και όλων των διαδραστικών τεχνολογιών που είναι πια κομμάτι της καθημερινότητάς μας. H κεντρική εκδήλωση για τον εθνικό εορτασμό συνδιοργανώνεται από το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων και της δράσης Saferinternet.gr του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου (11.00 – 14.00).
Πρόσφατα σχόλια