Το 1ο Δημοτικό του Χαλανδρίου ιδρύθηκε το 1880 και λειτουργούσε ως μονοτάξιο δημοτικό σχολείο αρρένων, σύμφωνα με το τότε ισχύoν εκπαιδευτικό σύστημα. Το 1885 εκδόθηκε υπουργική απόφαση με την οποία ιδρυόταν δημοτικό σχολείο θηλέων, η οποία στη συνέχεια ανακλήθηκε λόγω της έλλειψης οικονομικών πόρων από τον Δήμο Αθηναίων. Εντέλει το δημοτικό σχολείο θηλέων συστάθηκε το 1890[1].
Το σχολείο αρχικά στεγαζόταν σε διάφορα ακίνητα στη γωνία των δρόμων Χολαργού (σημερινή Σοφ. Βενιζέλου) και Φειδίου (σημερινή Καραολή & Δημητρίου) έως το 1892. Μετέπειτα χρησιμοποιήθηκαν διάφορα ακίνητα στην περιοχή μεταξύ των οδών Αθηνών (μετέπειτα Βασ. Κωνσταντίνου και σήμερα Ανδρέα Παπανδρέου) και Αγίας Παρασκευής.
Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν οικήματα αρχικά του Γκικάκη, αργότερα του Τρικαλιώτη, στη συνέχεια του Βρεττού και τέλος του Κουράση1.
Στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, το 1ο Δημοτικό στεγαζόταν σε δύο ακίνητα (αρρένων & θηλέων αντίστοιχα) τα οποία ανήκαν στον Διονύσιο Καραλή και βρίσκονταν στην τότε οδό Αθηνών (λίγο πριν την διασταύρωση της με την οδό Παπανικολή – Παλαιολόγου).
Την περίοδο εκείνη το σχολείο λειτουργούσε ως τετρατάξιο, δηλ. τέσσερα χρόνια δημοτικό. Οι μαθητές συνέχιζαν την εκπαίδευσή τους στο Σχολαρχείο, το οποίο ήταν τριετές και ήταν επίσης υποχρεωτικό. Το εγγύτερο Σχολαρχείο βρισκόταν στο Μαρούσι, γεγονός το οποίο είχε ως αποτέλεσμα αρκετά παιδιά να εγκαταλείπουν τις σπουδές τους λόγω της δυσχερούς μετακίνησης. Μετέπειτα, όσοι μαθητές επιθυμούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους παρακολουθούσαν το Γυμνάσιο, το οποίο ήταν τέσσερα χρόνια.
Πρώτοι δάσκαλοι του δημοτικού σχολείου ήταν ο Λούζης και η Ελένη Καψάλα και ακολούθησαν οι Εβριγένης, Μανδραβίλας, Θεοφίλης και Λαμπίρης1.
Το παλαιό πέτρινο κτήριο του Σχολικού Συγκροτήματος το οποίο στεγάζει έως σήμερα το 1ο Δημοτικό Σχολείο Χαλανδρίου, κατασκευάστηκε την δεκαετία του 1920 επί Υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου και κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου. Η δομή της εκπαίδευσης άλλαξε το 1929 και καθιερώθηκε το εξατάξιο δημοτικό σχολείο και το εξατάξιο γυμνάσιο.
Κατά την διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου το σχολικό κτήριο επιτάχθηκε. Συγκεκριμένα, με την είσοδο του Γερμανικού Στρατού Κατοχής, τον Απρίλιο του 1941 η λειτουργία του σχολείου διακόπηκε και στην συνέχεια το κτήριο επιτάχθηκε από ένα αυστριακό τμήμα του γερμανικού στρατού κατοχής και χρησιμοποιήθηκε ως στρατώνας. Το φθινόπωρο του 1943 η αυστριακή μονάδα διατάχθηκε να μεταβεί στο ρωσικό μέτωπο και οι μαθητές του 1ου Δημοτικού επέστρεψαν στο σχολείο για έξι μήνες. Μετά από έξι μήνες, το σχολικό κτήριο επιτάχθηκε πάλι από μια γερμανική μονάδα. Με την απελευθέρωση της χώρας μας στις 12 Οκτωβρίου 1944, απεχώρησε η γερμανική μονάδα από το σχολείο μας αφήνοντας πίσω τους εξοπλισμό, τον οποίο πήρε αντιστασιακή ομάδα του Χαλανδρίου. Από τον Οκτώβριο του 1944 το 1ο Δημοτικό λειτούργησε κανονικά στο χώρο του σχολικού κτηρίου.
Η περίοδος της γερμανοιταλικής κατοχής είναι μια από τις πιο «μαύρες» περιόδους της σύγχρονης ιστορίας μας. Εκτός από τις κακουχίες που υπέστη ο λαός μας από τους κατακτητές, την πείνα και τον λιμό, οι μικροί μαθητές της εποχής προσπαθούσαν να μορφωθούν μέσα από πολλές δυσκολίες. Επειδή το σχολικό κτήριο είχε επιταχθεί από τα στρατεύματα κατοχής, οι τάξεις του δημοτικού ήταν διάσπαρτες και τα παιδιά έκαναν μάθημα τον χειμώνα σε διάφορα σπίτια και καφενεία και την υπόλοιπη σχολική περίοδο στα χωράφια δίπλα από το σχολείο, την λεγόμενη περιοχή «Πεύκα» – στο τετράγωνο που οριζόταν από τις σημερινές οδούς Ολυμπιονικών, Αριστοφάνους, Σόλωνος και Σοφ. Βενιζέλου. Η Φουλάκη και η Λίζα ήταν δύο από τις δασκάλες της κατοχής και οι περισσότεροι δάσκαλοι ήταν αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού, όπως ο Καράμπελας και ο Κύτταρης, ο οποίος παρέμεινε δάσκαλος και μετά την κατοχή.
Μια άλλη ιδιαίτερη ιστορική στιγμή που «έζησε» το σχολείο μας ήταν η περίοδος των Δεκεμβριανών. Την συγκεκριμένη περίοδο, το σχολείο μας αποτέλεσε πεδίων μαχών και αντιπαράθεσης μεταξύ των εμπλεκόμενων πλευρών. Συγκεκριμένα, τον Δεκέμβριο του 1944 μέλη του ΕΛΑΣ (Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού) επιτέθηκαν στο Αστυνομικό Τμήμα της περιοχής και στη συνέχεια κατέφυγαν οπλισμένοι στο 1ο Δημοτικό. Παρ’ όλες τις προσπάθειες των σωμάτων ασφαλείας της περιοχής επί 15 ημέρες, δεν μπορούσαν να καταλάβουν το κτήριο. Την ομάδα απεγκλώβισε ένα σώμα του αγγλικού στρατού το οποίο συνοδευόταν με δύο ερπυστριοφόρα.
Μετά τα γεγονότα αυτά η λειτουργία του 1ου Δημοτικού συνεχίστηκε κανονικά και με την πάροδο του χρόνου η ζωή των μαθητών επανήλθε στα φυσιολογικά για την εποχή πλαίσια. Δάσκαλοι της μεταπολεμικής εκείνης εποχής ήταν ο Εμμανουήλ Τρουλινός – Διευθυντής του σχολείου – ο Συμεών Βασιλιάδης, ο Θανάσης Παπαπαναγιώτου και ο Κύτταρης. Την περίοδο εκείνη, περίπου 1943 – 1950, συνηθίζονταν να μοιράζεται συσσίτιο στους μαθητές. Χρησιμοποιώντας ένα ξύλινο παράπηγμα για μαγειρείο οι μαθητές του 1ου Δημοτικού περνούσαν με το κυπελλάκι τους και τους μοιράζανε γάλα, σταφιδόψωμο και μουρουνόλαδο, επειδή τα παιδιά έπασχαν από αβιταμίνωση, αδενοπάθεια και άλλες ασθένειες της εποχής. Επίσης, αρκετά συχνά τους μοιράζανε ρούχα.
Χαρακτηριστική συνήθεια των μαθητών ήταν στο τέλος της σχολικής χρονιά, μετά το πέρας των διαγωνισμάτων του 2ου εξαμήνου, να πετάνε τα μελανοδοχεία τους στην μαρμάρινη πλάκα του σχολείου. Ιδιαίτερη μορφή του σχολείου ήταν η κυρία Μαρία η επιστάτισσα, η οποία φρόντιζε για όλους και για όλα μέσα στον σχολικό χώρο.
Μεταπολεμικά στεγάστηκε μαζί με το 1ο Δημοτικό και το 1ο Γυμνάσιο Χαλανδρίου. Για ένα χρονικό διάστημα φιλοξενήθηκαν όλες οι τάξεις του Γυμνασίου. Επειδή όμως ο αριθμός των μαθητών του Δημοτικού αυξανόταν σταδιακά και δεν υπήρχαν αρκετές αίθουσες, παρέμειναν μόνο οι τέσσερις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου στο σχολικό κτήριο. Οι τελευταίες τάξεις έκαναν μάθημα σε οικήματα της Πλατείας Δούρου. Το 1954 το 1ο Γυμνάσιο αποκτά επιτέλους στέγη και μεταφέρεται σε νέο σχολικό κτήριο, όπου στεγάζεται έως σήμερα. Μέσα στην ίδια δεκαετία προστίθεται ένα νέο κτήριο για τις αυξημένες ανάγκες των μαθητών.
Στη σύγχρονη ιστορία του, το 1ο Δημοτικό φιλοξένησε για δύο περίπου δεκαετίες το 2ο ΤΕΕ Χαλανδρίου, το οποίο έφυγε μετά τους σεισμούς το 1999.
Το ιστορικό κτήριο του 1ου Δημοτικού διατηρείται και έχει ανακαινιστεί προκειμένου να εξυπηρετούνται οι σύγχρονες ανάγκες της εκπαίδευσης των παιδιών μας. Σήμερα στο σχολείο μας οι μαθητές φοιτούν σε ένα περιβάλλον που προάγει τη δημόσια εκπαίδευση, κρατάει τους δεσμούς με το παρελθόν και χτίζει την καινούργια εκπαιδευτική διαδικασία για το μέλλον.
Η Διεύθυνση του Σχολείου σε συνεργασία με τον Σύλλογο Γονέων & Κηδεμόνων αγωνίστηκε και συνεχίζει για την διατήρηση και την συνέχιση της λειτουργίας του σχολείου με όλο τον σεβασμό στην ιστορία του.
Η ιστορία του σχολείου μας βασίζεται κυρίως σε ζωντανές πηγές…. στις αναμνήσεις παλαιών αποφοίτων, τους οποίους και ευχαριστούμε θερμά για την πολύτιμη βοήθειά τους, για το «ταξίδι» που μας πάνε μέσα από τις αναμνήσεις τους και για το φωτογραφικό υλικό που μας παρείχαν.
Με πληροφορίες από την Ιστοσελίδα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων
http://1dimotikochalandriou.blogspot.com/p/blog-page.html
[1] Πηγή : Λεύκωμα Δήμου Χαλανδρίου «Συνάντηση με το Χθες», Αθήνα 2010, σελ. 95 & 98