Παρακολούθησα στην Επίδαυρο το Σάββατο, 25 Ιουλίου, τους Πέρσες του Αισχύλου από το Εθνικό. Δεν θα αναφερθώ στην σκηνική παρουσίαση της τραγωδίας – αυτό είναι έργο του κριτικού κι εγώ δεν είμαι. Θα αναφερθώ σε ένα άλλο στοιχείο της παράστασης που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση: το πρόγραμμα ήταν γραμμένο σε πολυτονικό σύστημα. Εξηγούμαι: το πολυτονικό μου αρέσει και το χρησιμοποιώ συχνά σε γραπτά μου, αλλά το τι του αρέσει του καθενός δεν νομίζω ότι πρέπει να είναι το κριτήριο για το τι θα χρησιμοποιήσει όταν βρεθεί σε μια θέση ανάλογη με αυτή του καλλιτεχνικού διευθυντή της κρατικής σκηνής.
Δεν θα σκεφτόμουν ποτέ να διαβάσω ή να αναπαραγάγω αρχαιοελληνικό κείμενο σε μονοτονικό σύστημα· οι τόνοι και τα πνεύματα φυσικά εξυπηρετούν την κατανόηση αυτών των κειμένων, την προσωδιακή προφορά τους, γι’ αυτό άλλωστε επινοήθηκαν από τους αλεξανδρινούς φιλολόγους. Οι αιώνες όμως πέρασαν και η χρησιμότητα που είχαν τότε αυτά τα σημάδια δεν υφίσταται πλέον. Το να τα διατηρούμε στο όνομα της συνέχειας της γλώσσας μας είναι α-νόητο και μόνο δυσκολίες προκαλεί στην γλωσσική κοινότητα. Η προφορικότητα της γλώσσας –της κάθε γλώσσας– είναι εκείνη που δείχνει τον δρόμο και η πολιτεία ακολουθεί. Έτσι έγινε στο τέλος του 5ου αι. π.Χ. και καταργήθηκε για παράδειγμα το δίγαμμα από την ελληνική γραφή, έτσι έγινε και πριν από 40 περίπου χρόνια και θεσπίστηκε το μονοτονικό. «Εν μία νυκτί και με προχειρότητα» φωνάζουν πολλοί· ίσως. Έχω κι εγώ τις επιφυλάξεις μου (π.χ. για την φωνολογική αξία της δασείας), αλλά εκ του αποτελέσματος διαπιστώνουμε ότι έτσι έπρεπε να γίνει.
Δεν είναι οι τόνοι και τα πνεύματα τα πιστοποιητικά καταγωγής της γλώσσας μας. Αυτά ήταν τεχνικές παρεμβάσεις για να ανταποκριθούν σε μια ανάγκη που πια δεν υπάρχει. Αλλού, ευτυχώς, θα βρούμε αποδείξεις για την σχέση της αρχαίας με την νέα ελληνική. Για παράδειγμα η λέξη μεζεδοπωλείο του τίτλου είναι ένα θαυμάσιο παράδειγμα για το πώς η νέα ελληνική συνθέτει λέξεις (εν προκειμένω μια τουρκική και μια ελληνική) με διαλεκτικό τρόπο και δεν τις παράγει απλώς με το να συγκολλά τα συνθετικά· τρανό παράδειγμα για την κλασσική καταγωγή της γλώσσας μας.
Επανέρχομαι στην παράσταση: τι εξυπηρέτησε η συγγραφή ολόκληρου του προγράμματος της κρατικής μας σκηνής στην νεοελληνική γλώσσα αλλά με πολυτονικό σύστημα; γιατί, αφού τάχα ήθελαν οι συντάκτες του την σύνδεση με τον αρχαιοελληνικό λόγο, η τραγωδία ονομάστηκε Πέρσες και όχι Πέρσαι, όπως την ονόμασε ο Αισχύλος; Η απάντηση, κατά την γνώμη μου, βρίσκεται στο πομφολυγώδες σημείωμα του σκηνοθέτη, ο οποίος λιγώθηκε μπροστά στους εθνικούς μεζέδες που απλόχερα μοίρασε στο μεζεδοπωλεῖον του.
