Από την εμφάνισή του το ανθρώπινο είδος και δοθείσης κάθε ευκαιρίας έχει επεκταθεί σε κάθε διαθέσιμο χώρο του πλανήτη, με αποτέλεσμα, σήμερα στην επιφάνεια του πλανήτη μόνο οι ωκεανοί να έχουν μείνει ανεξερεύνητοι.
Αφ’ ενός επιτεύγματα, όπως η καταιγιστική ανάπτυξη της πληροφορικής τεχνολογίας, η ανάπτυξη των μεταφορών και της βιομηχανικής παραγωγής, της χημικής τεχνολογίας και της βιοτεχνολογίας, ο έλεγχος των ασθενειών μέσω της αποκωδικοποίησης του ανθρώπινου DNA και αφ’ ετέρου η εξάντληση των ευκόλως προσβάσιμων φυσικών πόρων, η μόλυνση του αστικού και του φυσικού περιβάλλοντος, η κλιματική αλλαγή, η ενεργειακή πενία λόγω του σύχρονου τρόπου διαβίωσης, μας έχουν οδηγήσει σε μία κατάσταση, η οποία μπορεί να χαρακτηρισθεί οριακή για την αντοχή των κοινωνικών και φυσικών οικοσυστημάτων.
Προς το παρόν, τα εργαλεία που υπάρχουν στην διάθεσή μας, θα μας βοηθήσουν να ανταποκριθούμε σε ορισμένες από αυτές τις προκλήσεις. Ωστόσο για άλλες, θα χρειαστεί να βρεθούν και να αναπτυχθούν εντελώς νέοι τρόποι προσέγγισης και αντιμετώπισης. Ας μας επιτραπεί η ακόλουθη αναλογία. Εν πολλοίς η κατάσταση σήμερα, είναι ανάλογη με την κατάσταση στην οποία βρέθηκε ο άνθρωπος πριν την ανακάλυψη και τη χρήση της φωτιάς. Πριν αυτό το γεγονός οι προοπτικές επιβίωσής του ήταν ισχνές. Μετά την χρήση της φωτιάς, όλη η οικουμένη ήταν ανοικτή. Η αναλογία με το προηγούμενο παράδειγμα, παράγει και το ερώτημα: Ποιά είναι σήμερα η “φωτιά”;
Θα ασχοληθώ αμέσως με το ερώτημα αυτό, αφού επισημάνω, ότι η έναρξη της διαστημικής εποχής σήμανε ουσιαστικά το τέλος της αντίληψής μας ότι η Γη αποτελεί άπειρο χώρο, στον οποίο μπορούμε να επεκτεινόμαστε χωρίς όρια και χωρίς συνέπειες.
Τα πρώτα βήματα για την φυσική παρουσία του ανθρώπου στο διάστημα ξεκίνησαν στις 4 Οκτωβρίου 1957 με την αποστολή του Sputnik, σύντομα μετά την οποία ακολούθησε η έξοδος του ανθρώπου στο διάστημα, με την πτήση του Γιούρη Α. Γκαγκάριν (Ю́рий А. Гага́рин – Yuri A. Gagarin) στις 12 Απριλίου 1961. Έπειτα πραγματοποιήθηκε η προσεδάφιση στην Σελήνη στις 19 Ιουλίου 1969 μέσω του προγράμματος Apollo και οι ιστορικές αποστολές των Pioneer 10 και 11 και των Voyager 1 και 2 για την παρατήρηση των εξωτερικών πλανητών του Ηλιακού Συστήματος. Τα επιτεύγματα ήταν καταιγιστικά με τα ιστορικά προγράμματα των πρώτων Διαστημικών Σταθμών Salyut και Skylab, της προσεδάφισης των πρώτων ρομποτικών οχημάτων στην επιφάνεια της Αφροδίτης και του Άρη, του Διαστημικού Λεωφορείου, του Διαστημικού Σταθμού Mir, του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Hubble και των αποστολών στους γίγαντες πλανήτες και τους δορυφόρους τους.
Σήμερα γίνεται προσπάθεια συστηματοποίησης της επέκτασης και της δραστηριότητάς μας στο εγγύς και το βαθύ διάστημα. Προγράμματα όπως αυτό του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού αποτελούν την βάση για την φυσική παρουσία του ανθρώπου στο διάστημα.
Επανέρχομαι στο ερώτημα που έθεσα προηγουμένως και απαντώ ότι μελλοντικά προγράμματα όπως ο Διαστημικός Ανελκυστήρας θα αλλάξουν ριζικά και αμετάκλητα τον ανθρώπινο πολιτισμό και τις κατευθύνσεις στις οποίες θα κινηθεί το ανθρώπινο γένος, και πιθανολογώ ότι αυτό το πρόγραμμα, το πρόγραμμα του Διαστημικού Ανελκυστήρα, ίσως να είναι και η απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε.
Η τρέχουσα κατάσταση
Όπως πιθανόν γνωρίζετε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, η Διεθνής Αστρονομική Ένωση και πάρα πολλοί άλλοι οργανισμοί, ενώσεις, εταιρείες, υπηρεσίες, αποφάσισαν και ανακήρυξαν το έτος 2009 Παγκόσμιο Έτος της Αστρονομίας.
Έχω να παρατηρήσω ότι με τα επιτεύγματα στην Διαστημική επιστήμη, τα μέσα που υπάρχουν σήμερα στην διάθεση των επιστημόνων, που ασχολούνται στους κλάδους της αστρονομίας και της αστροφυσικής, έχουν πολλαπλασιασθεί και οι δυνατότητες που υπάρχουν για την παρατήρηση του διαστημικού περιβάλλοντος, θα ήταν αδιανόητες μέχρι πριν από μόλις 40 χρόνια.
Ωστόσο οι τακτικές αποστολές στο διάστημα έχουν δημιουργήσει για διάφορους λόγους την εντύπωση ότι πρόκειται για μία τετριμμένη δραστηριότητα, χωρίς κανένα πρακτικό όφελος. Αποτέλεσμα σήμερα είναι, να παρατηρείται μία στροφή του κοινού και κυρίως των μαθητών σε κατευθύνσεις μακριά από τα πεδία της κλασσικής επιστήμης και της τεχνολογίας και κυρίως μακριά από τα πεδία των επιστημών που είναι άμεσα συνδεδεμένα με την προσπάθεια για την διαστημική εξερεύνηση, όπως είναι η Μηχανική, η Τεχνολογία, ηΑστρονομία, η Ραδιοαστρονομία και η Αστροφυσική.
Αντιλαμβανόμενη αυτό το γεγονός και για να αντιμετωπίσει την κατάσταση, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (European Space Agency – ESA), προχώρησε στην ίδρυση του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διαστημικών Εκπαιδευτικών Πόρων (European Space Education Resource Office – ESERO). Στην σχετική ιστοσελίδα της ΕSA (ακολουθήστε το url, http://www.esa.int/esaMI/ESERO_Project/SEMIPS22VBF_0.html ), αναφέρονται τα ακόλουθα: The fall in students taking up classical science and engineering subjects presents a real problem for organisations like ESA. In response to this, the ESA Education Department created the European Space Education Resource Office (ESERO). This pilot project uses European space exploration as a means of exciting young people about Science, Engineering and Technology (SET),
και σε ελεύθερη μετάφραση:
η μείωση του αριθμού των μαθητών, οι οποίοι επιλέγουν θέματα κλασσικής επιστήμης και μηχανικής είναι ένα πραγματικό πρόβλημα για οργανισμούς όπως η ESA. Ανταποκρινόμενο στο πρόβλημα αυτό, το Εκπαιδευτικό Τμήμα της ESA δημιούργησε το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διαστημικών Εκπαιδευτικών Πόρων (ESERO). Το πρότυπο αυτό πρόγραμμα χρησιμοποιεί την Ευρωπαϊκή Διαστημική Εξερεύνηση, ως μέσο πρόκλησης του ενδιαφέροντος των νέων ανθρώπων, για την Επιστήμη, την Μηχανική και την Τεχνολογία (SET).
