ΤΖΟΥΜΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

Έθιμα του Ιουνίου (ενδεικτικά)

Κλήδονας
Το έθιμο επιβιώνει από την αρχαιότητα και τελείται στις 24 Ιουνίου. Σύμφωνα με το έθιμο εμφανίζεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.
Η προετοιμασία του Κλήδονα γίνεται την παραμονή της γιορτής ως εξής: Ένα αγόρι ή ένα κορίτσι τυχερό, που έχει δηλ. εν ζωή τους γονείς του, φέρνει σε σπίτι που έχουν συμφωνήσει, από τη βρύση (ή από το πηγάδι) «αμίλητο νερό» και το αδειάζει σε ένα μικρό κιούπι. Το μεταφέρει στο σπίτι χωρίς κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του να μιλήσει, ακόμα και αν προσπαθήσουν να με πειράγματα να το κάνουν να μιλήσει. Τα άλλα παιδιά, νέοι και νέες που έχουν μαζευτεί, ρίχνουν στο αγγείο το «ριζακάρι» τους, δηλαδή ένα προσωπικό τους αντικείμενο που θα τους δείξει το ριζικό τους, τη μοίρα τους: ένα δαχτυλίδι, ένα σκουλαρίκι, ένα κουμπί κ.λπ. Κατόπιν σκεπάζουν το κιούπι με ένα κόκκινο πανί, το κλειδώνουν με κλειδαριά, ενώ μια γυναίκα , η ριζικάρισσα, απαγγέλει: Κλειδώνουμε τον κλήδονα/ με τ΄Αϊ-Γιαννιού τη χάρη/ κι όποια ‘χει καλό ριζικό /να δώσει να το πάρει. Ύστερα το βγάζουν έξω, για να «αστρονομιστεί» (να το δουν τα άστρα). Το άνοιγμα του κλήδονα γίνεται το πρωί «Βγαίνοντας ο ήλιος». Η ριζικάρισσα δίνει το κόκκινο ύφασμα σε ένα μικρό παιδί που το βάζει στο κεφάλι ή στο λαιμό του και αφού βάλει το χέρι του μέσα στο αγγείο, αρχίζει να βγάζει ένα-ένα τα αντικείμενα σε τυχαία σειρά. Για κάθε αντικείμενο που βγαίνει απαγγέλλεται ένα αυτοσχέδιο δίστιχο-προφητεία για τον κάτοχο του «σημαδιού». Τα δίστιχα συχνά είναι σατιρικά. Ακολουθεί κέρασμα και χορός. Όταν οι κοπέλες επιστρέφουν στα σπίτια τους προσέχουν ποιο όνομα ή λέξη θα πρωτακούσουν γιατί, λένε, θα τους φανερώσει ποιος θα είναι ο μελλοντικός τους αγαπημένος
Τραγούδια του Κλήδονα:
Το Τραγούδι Του Κλήδονα από την Κίμωλο

ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΜΟΥ
Σε αρκετά μέρη της Ελλάδας, το πρώτο δεμάτι σταχιών που δένουν, το στήνουν όρθιο και το προσκυνούν, ενώ ο νοικοκύρης ρίχνει νομίσματα.
Στη Σκύρο σαν αποθερίσουν, αφήνουν στο χωράφι δύο δεμάτια στάρι για χαρά του χωραφιού και για να φάνε τα πουλιά και τα μικρά ζώα.
Στο Μανιάκι της Πελοποννήσου αφήνουν ένα κομμάτι αθέριστο και λένε ότι είναι τα γένια του νοικοκύρη, τον οποίο σηκώνουν στα χέρια ψηλά και τον αφήνουν να πατήσει στη γη, μόνο αν τάξει στους θεριστές κρασί και κότα.
Στην Κάρπαθο χαράσσουν με το δρεπάνι ένα κύκλο, που περιλαμβάνει τα τελευταία στάχυα. Στον κύκλο μπαίνει η νεαρότερη θερίστρια, σταυροκοπιέται και πετάει επάνω το δρεπάνι της φωνάζοντας: «Και του χρόνου, καλαλωνεμένα, καλοφαωμένα, καλοπρουκισμένα!»

ΤΟ ΤΖΙΤΖΙΡΟΚΛΙΚΟ (Σέρρες)
Η λέξη είναι σύνθετη από το τζίτζιρας (= τζίτζικας) και το κλίκι (= τσουρέκι, το κικλίσκιον των Βυζαντινών). Το ζύμωναν, τον Ιούνιο με Ιούλιο, με το πρώτο αλεύρι από την καινούργια σοδειά σιταριού. Ήταν ένα μικρό καρβέλι, βάρους ενός κιλού περίπου, με μια τρύπα στη μέση, όπου έβαζαν ένα κλωνάρι βασιλικό. Το πήγαιναν στη βρύση της γειτονιάς, στο «σουλ’ ναρ», και πριν το τοποθετήσουν κάτω από τη βρύση, έκοβαν βιαστικά, μικροί μεγάλοι, από ένα κομμάτι. Παράλληλα ακουγόταν και η ευχή: «όπως τρέχ’ του νιρό, να τρέχ’ κι του μπιρικέτ’» (η σοδειά, τα πλούτη). Ό,τι απέμενε, το άφηναν στη μια εσοχή της βρύσης, για να το φάει ο τζίτζικας το χειμώνα.
TΟ «ΣΤΙΦΑΔΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ»
Η αρχή αυτού του εθίμου τοποθετείται, σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Όπως λέγεται, ένας χριστιανός από τα Σπάτα κατόρθωσε να αποφύγει τη σύλληψη και τη θανάτωσή του από τους Τούρκους με τη βοήθεια του Αγίου Πέτρου, γι’ αυτό κι έταξε να θυσιάσει ένα μοσχάρι στη γιορτή του. Αλλά όταν ήρθε η μέρα αυτή, μετάνιωσε για το τάμα του και θυσίασε ένα αρνί. Το ταμένο όμως ζώο ήρθε μοναχό του και ξεψύχησε μπροστά στην εκκλησία. Το γεγονός αυτό έκανε μεγάλη εντύπωση και οι Σπαταναίοι άρχισαν από τότε να κάνουν θυσία κάθε χρόνο στον άγιο.
Σήμερα αγοράζεται με κοινή εισφορά ένας μεγάλος αριθμός από βοοειδή και με το κρέας τους παρασκευάζεται «στιφάδο». Αντιμετωπίζουν μάλιστα σαν θαύμα το γεγονός, ότι τα μάτια δεν δακρύζουν από το πολύωρο καθάρισμα τόνων κρεμμυδιών. Το πρωί μετά τη θεία λειτουργία, μοιράζεται στους πανηγυριστές, αφού βράσει όλο το βράδυ σε μεγάλα καζάνια.

Του Αϊ-Γιαννιού
… του Λαμπαδάρη ή Φανιστή ή Ριζικάρη ή Ριγανά (24/6). Την ημέρα αυτή άναβαν φωτιές συνήθως σε σταυροδρόμια κατά γειτονιές, με ανταγωνιστική διάθεση, ποια γειτονιά θα ανάψει τη μεγαλύτερη φωτιά. Σ’ αυτήν έριχναν και το μαγιάτικο στεφάνι.
Μικροί και μεγάλοι, πηδώντας τις κάνουν και μια ευχή για καλή υγεία και απαλλαγή από το κακό. Η ευχή ήταν: «Πηδώ τον χρόνο τον παλιό και πάω στον πιο καλό» ή «Αφήνω το κακό, πάω στο καλλίτερο»
Η γιορτή συμπίπτει με τις θερινές τροπές του ηλίου. Την ημέρα αυτή «τ’ Αϊ-Γιαννιού του Λιοτροπιού (Κύθνος) ή Λιτροπίου (Κύμη) ή Αλιτροπιού (Λέσβος)…», τραγουδούν «Ο Ήλιος τρέμει γυρίζει σαν τροχός, είναι θαμπερός».
Το έθιμο κρατά από τα αρχαία χρόνια: Οι αρχαίοι γύρω από τις καθαρτήριες πυρές που άναβαν την ίδια μέρα των τροπών του Ηλίου έλεγαν: «Έφυγον κακόν, εύρον άμεινον».

Ετικέτες: Έθιμα, Καλοκαίρι