Μέχρι τη στιγμή που τα παιδιά αφήνουν το νηπιαγωγείο είναι σημαντικό όλες οι απαραίτητες θεμελιώδεις δεξιότητες να έχουν κατακτηθεί στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τη μετάβαση στο δημοτικό. Παρακάτω θα αναφερθούμε σε δραστηριότητες που προάγουν τις δεξιότητες που αφορούν στην Ψυχοκινητική ανάπτυξη, όπως την αισθητηριακή ολοκλήρωση, την έννοια του σωματικού σχήματος, την αδρή κινητικότητα, την λεπτή κινητικότητα, τον οπτικοκινητικό συντονισμό, την έννοια της πλευρίωσης (να μπορεί να διακρίνει την αριστερή από τη δεξιά πλευρά του και να μη συγχέει το κυρίαρχο χέρι), την έννοια του χώρου και του χρόνου, καθώς και την συγκέντρωση – προσοχή και τη μνήμη. Στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, τα παιδιά εκτελούν μια σειρά από ψυχοκινητικές δραστηριότητες που προωθούν την ανάπτυξη τόσο του συνόλου όσο και των επιμέρους δομικών στοιχείων της ψυχοκινητικότητάς τους. Η σύγχρονη προσχολική εκπαίδευση είναι έτσι σχεδιασμένη ώστε να παρέχει πολλές ευκαιρίες για την ανάπτυξη δεξιοτήτων καθώς τα παιδιά καλούνται να χρησιμοποιήσουν αυτές τις δεξιότητες σε όλη τη διάρκεια της σχολικής ημέρας (∆αφέρμου, Χ, Kουλούρη, Π & Mπασαγιάννη, Ε.  Oδηγός Nηπιαγωγού).

Για παράδειγμα, για να πιάσει μια μπάλα, θα πρέπει να έχει αναπτύξει στατική σταθερότητα και ισορροπία, επίγνωση χώρου και σώματος, αμφίπλευρη ολοκλήρωση και οπτικοκινητική ολοκλήρωση. Για να χρησιμοποιήσει ένα παιδί το ψαλίδι και να κόψει με ακρίβεια κατά μήκος μιας γραμμής πρέπει να έχει αναπτύξει επιδεξιότητα των χειρών, οπτικοκινητική ολοκλήρωση, συντονισμό χεριού – ματιού, οπτικές χωρικές σχέσεις, και αμφίπλευρη ολοκλήρωση.

Για να αναγνωρίσει κάποια γράμματα πρέπει να έχει κατακτήσει την αμφιπλευρικότητα (δεξιά- αριστερά, κατεύθυνση γραφής και ανάγνωσης) και τον προσανατολισμό στο χώρο (οι έννοιες του μπροστά- πίσω, πάνω-κάτω κ.α). Για να μπορέσει το παιδί να γίνει ικανό στη γραφή, θα πρέπει να έχει κατακτήσει τη λεπτή κινητικότητα που θα του επιτρέψει να αναπαράγει γρήγορα γράμματα και λέξεις. Η αντίληψη του χώρου, του δίνει τη δυνατότητα να αποφύγει προβλήματα χωρικού και χρονικού προσανατολισμού, να αντιλαμβάνεται τη διαφοροποίηση στη θέση των αριθμών και των γραμμάτων (πχ. 3 και ε) και να ξεχωρίζει τα σχήματα. Παιδιά που δεν έχουν κατακτήσει αυτές τις δεξιότητες, δεν έχουν βιώσει το γνωστικό τους σχήμα, δεν έχουν καλλιεργήσει την λεπτή κινητικότητα, δεν έχουν κατανοήσει πλήρως τις έννοιες του χώρου και του χρόνου κ.α. κατά την διάρκεια της προσχολικής ηλικίας, αποτελούν «ομάδα υψηλού κινδύνου», καθώς υπάρχει αργότερα πιθανότητα να παρουσιάσουν μαθησιακές δυσκολίες.

Τι είναι η λεπτή κινητικότητα;

Η λεπτή κινητικότητα περιλαμβάνει τους μικρούς μύες του σώματος που μας επιτρέπουν να ζωγραφίζουμε, να γράφουμε, να κρατάμε μικρά αντικείμενα, να ντυνόμαστε, να κουμπώνουμε, να δένουμε, να βιδώνουμε, να κόβουμε, να ξεφυλίζουμε ένα βιβλίο κλπ. Περιλαμβάνει ουσιαστικά τη δύναμη, τον έλεγχο των μυών αυτών και κυρίως την επιδεξιότητα.

Δεν είναι σπάνιο τα παιδιά είτε στο νηπιαγωγείο είτε και νωρίτερα να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην εκτέλεση δραστηριοτήτων που απαιτούν λεπτή κινητικότητα. Και ενώ τα περισσότερα παιδιά δε δυσκολεύονται ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της αδρής κινητικότητας (βλ. τρέξιμο, πήδημα κλπ), δε συμβαίνει το ίδιο και με τη λεπτή κινητικότητα, που απαιτεί μεγαλύτερο έλεγχο, συγκέντρωση και ακριβείς κινήσεις. Αυτό γιατί «δουλεύουν» οι μικρότεροι μύες, τους οποίους πρέπει το παιδί να μπορεί να ελέγχει αποτελεσματικά για να αποκτήσει τη σχετική επιδεξιότητα.

Ο στόχος εξάσκησης και κατάκτησης της λεπτής κινητικότητας δεν είναι μόνο το να βοηθήσει το παιδί να ελέγχει καλύτερα το μολύβι οπότε και να κατακτήσει τη διαδικασία της γραφής, αλλά και να μπορεί να αυτοεξυπηρετείται.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΒΟΗΘΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΛΕΠΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Υπάρχουν πολλές δραστηριότητες που κάνουν τα παιδιά στο νηπιαγωγείο και στοχεύουν στην ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας. Αντίστοιχες ασκήσεις μπορούμε να κάνουμε και στο σπίτι και να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποκτήσουν καλύτερο έλεγχο των μικρών μυών που καθορίζουν τη λεπτή κινητικότητα, να συντονίσουν την κίνηση χεριού και ματιού, να αναπτύξουν το κυρίαρχο χέρι.

ΠΛΑΣΤΕΛΙΝΗ:

Το παιχνίδι με πλαστελίνη βοηθάει πολύ στην ενδυνάμωση των μυών των χεριών, των καρπών και στο συντονισμό των δυο χεριών. Αντί για πλαστελίνη μπορούμε να φτιάξουμε αλατοζύμη (1 δόση αλάτι, 1 δόση νερό, 3 δόσεις αλεύρι) και να τη χρωματίσουμε με τέμπερα ή χρώματα ζαχαροπλαστικής.

ΚΟΥΜΠΑΡΑΣ

Περνάμε νομίσματα ή πούλια από τάβλι στη σχισμή από έναν κουμπαρά ή ένα κουτί που έχουμε ανοίξει μια τρύπα. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα ζάρι που θα μας λέει πόσα νομίσματα να βάλει ο καθένας κι όποιος τελειώσει πρώτος να είναι ο νικητής.

ΜΑΝΤΑΛΑΚΙΑ:

Τα μανταλάκια είναι ο καλύτερος τρόπος εξάσκησης των τριών δαχτύλων που χρησιμοποιούμε για να πιάσουμε το μολύβι.

Παιχνίδια με μανταλάκια

• Χρησιμοποιήστε τα μαλακά μέρη του αντίχειρα και του δείκτη για να ανοίξετε το μανταλάκι.
• Σηκώστε μικρά αντικείμενα με ένα μανταλάκι: μπαλάκια από βαμβάκι, τσαλακωμένο χαρτί, χάντρες, άλλα μανταλάκια κτλ.
• Στερεώστε μανταλάκια γύρω από μια κάρτα ή ένα χάρτινο πιάτο.
• Κρεμάστε εικόνες σε ένα σκοινί με μανταλάκια σαν ρούχα για άπλωμα.

ΧΑΡΤΟΝΙ Ή ΧΑΡΤΙ

Σχίζουμε χαρτί ή χαρτόνι σε λωρίδες ή σε κομμάτια. Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε τα κομματάκια φτιάχνοντας ένα όμορφο κολάζ! Μπορούμε επίσης να φτιάξουμε μπαλάκια από μικρά χαρτιά η γκοφρέ χαρτιά χρωματιστά και να φτιάξουμε τρισδιάστατα σχέδια.

 ΧΑΝΤΡΕΣ   

Δίνουμε στο παιδί ένα κορδόνι και χάντρες ή μακαρονάκι κοφτό, ή πένες ή καλαμάκια που έχουμε πρώτα κόψει σε μικρότερα κομμάτια  και το προτρέπουμε να περάσει τις χάντρες στο κορδόνι. Μπορούμε να φτιάξουμε κολιέ, βραχιόλια κλπ.

ΚΑΛΑΜΑΚΙΑ

Ανοίγουμε τρύπες σε ένα παλιό κουτί και προτρέπουμε το παιδί να τοποθετήσει εκεί καλαμάκια. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και με μπατονέτες ή συρμα πίπας ή ξυλάκια.

ΚΟΨΙΜΟ ΜΕ ΨΑΛΙΔΙ

Δίνουμε στο παιδί ψαλίδι (το παιδικό με τις στρογγυλεμένες άκρες) και το προτρέπουμε να κόψει σε λωρίδες και αργότερα κάποιο σχήμα.

ΦΑΣΟΛΙΑ – ΦΑΚΕΣ

Ξεχωρίζουμε τα φασόλια από τις φακές ή κρύβουμε κάτι μέσα στα όσπρια και καλούμε το παιδί να το βρει.

ΤΟΥΒΛΑΚΙΑ – ΛΕΓΚΟ

Είναι μια πολύ καλή εξάσκηση για τη λεπτή κινητικότητα τα τουβλάκια λέγκο.

Επιπλέον…..

 Ζυμώστε:

Αφήστε το να σας βοηθήσει στο ζύμωμα του ψωμιού ή στο πλάσιμο των κουλουριών.

 Ξεβιδώστε τα καπάκια:

Ζητήστε του να να βιδώνει και να ξεβιδώνει καπάκια από μπουκάλια νερού, μικρά μπουκαλάκια από βανίλιες ζαχαροπλαστικής, καπάκια από βάζα, βοηθά στην κινητικότητα του καρπού.

Χύστε το νερό:

Ζητήστε του να χύνει το νερό από το ένα ποτήρι στο άλλο, χωρίς να το χύσει απ’ έξω. Αυτό βοηθά στη σταθεροποίηση καρπού.

Κουμπώστε – ξεκουμπώστε:

Παροτρύνετέ το να κουμπώνει και να ξεκουμπώνει τα κουμπιά, τα φερμουάρ, τις κόπιτσες κ.ά.

Ξύστε τα μολύβια:

Ξύστε χρωματιστά μολύβια και φτιάξτε με τα ξύσματα απίθανα κολάζ. Βοηθά στη λεπτή κινητικότητα αλλά και στην κινητικότητα του καρπού.

Έργα τέχνης με μια σταγόνα

Χρησιμοποιήστε σταγονόμετρο ή απλά στάξτε χρωματιστές σταγόνες νερού πάνω σε χαρτί. Στη συνέχεια μπορείτε να φυσήξετε με καλαμάκι τις σταγόνες προς διάφορες κατευθύνσεις και να δημιουργήσετε αληθινά έργα τέχνης.

Διάφορα παιχνίδια

• Παιχνίδι με σβούρες.
• Παιχνίδια που ζητούν από το παιδί να σηκώσει προσεκτικά ένα αντικείμενο, όπως Jenga.
• Παιχνίδια με «λαβίδες»: «Οι μικροί γιατροί», παιχνίδι με κροκόδειλο που τα παιδιά πρέπει να αφαιρέσουν τα δόντια πριν τα δαγκώσει, κτλ.

Παιχνίδια και δραστηριότητες για απομόνωση και ενδυνάμωση δαχτύλων

• Μαριονέτες χεριών – δακτύλων.
• Σχηματίστε σκιές στον τοίχο χρησιμοποιώντας τα δάχτυλα και έχοντας φωτίσει πρώτα με φακό ένα σημείο στον τοίχο.
• Μετρήστε με τα δάχτυλα, ένα τη φορά.
• Χρησιμοποιήστε τον δείκτη για να ανιχνεύσετε σχήματα, αριθμούς, κτλ. σε άμμο, σε όσπρια, κτλ.
• Χρησιμοποιήστε τις άκρες των δαχτύλων για να μαζέψετε μικρά, ελαφριά αντικείμενα (για παράδειγμα, κομματάκια χαρτί, πούπουλα, πούλιες, φασόλια, μικρές χάντρες)
• Μουσικά όργανα: καστανιέτες (κύμβαλα δακτύλων), πιάνο κτλ.
• Παίξτε ποδόσφαιρο με τα δάχτυλα: μάθετε στο παιδί να χτυπάει ελαφρά με τα δάχτυλα την «μπάλα» προς το τέρμα. Για μπάλα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τσαλακωμένο χαρτί, μπάλα του πινγκ πονγκ, στρογγυλή χάντρα, κτλ.
• Παιχνίδια με τα δάχτυλα: «αράχνη» που σκαρφαλώνει στον κορμό του παιδιού.
• Μάθετε στο παιδί σήματα με τα δάχτυλα όπως ο σχηματισμός σε κύκλο με τον αντίχειρα και τον δείκτη για να υποδείξετε πως όλα είναι καλά, το σήμα της νίκης, αντίχειρας πάνω ή κάτω για επικρότηση ή αποδοκιμασία, το νούμερο 1, κτλ.
• Ζωγραφική με τα δάχτυλα.
• Τραγουδάκια με τα δάχτυλα και τους αριθμούς.

Και μια ψηφιακή δραστηριότητα με στόχο την εξάσκηση της λεπτής κινητικότητας. Το παιδί καλείται να σύρει το ποντίκι και να σβήσει την οθόνη ώστε να εμφανιστεί μια ζωγραφιά εδώ