Πιστεύω βαθιά πως εσείς, τα παιδιά, καταλαβαίνετε την ποίηση γενικά, ειδικά όμως την ποίηση του Ελύτη, πολύ καλύτερα από τους μεγάλους. Γιατί εσείς είστε κοντά στο παιχνίδι και μπορείτε να ξεφεύγετε εύκολα από τον κόσμο της πραγματικότητας με τη στενή έννοια. Όταν παίζετε στο δωμάτιό σας, γίνεστε πολεμιστές, νεράιδες, βλέπετε μπροστά σας βουνά, σπηλιές, θάλασσες. Εμείς οι μεγάλοι μπορούμε να νοιώσουμε αυτή την ελευθερία μόνο στον ύπνο, στα όνειρα. Τότε μπορούμε να κάνουμε τέτοια ταξίδια και να ζούμε σε μαγικούς κόσμους. Όταν ονειρευόμαστε ή όταν διαβάζουμε ποίηση. Αναφέρθηκα σε τρεις λέξεις, που πιστεύω πως μας βοηθούν να κάνουμε μια περιήγηση στην ποίηση του Ελύτη.
ΠΑΙΧΝΙΔΙ, ΟΝΕΙΡΟ, ΠΟΙΗΣΗ
Ας δούμε πως μπορεί να συνδέονται αυτές οι λέξεις.
Όταν άρχισε να γράφει ο Ελύτης, στην Ελλάδα οι ποιητές ένιωθαν την ανάγκη να ξεφύγουν από τον συνηθισμένο τρόπο γραφής που τους έδινε την εντύπωση πως έγραφαν τα ίδια και τα ίδια πράγματα. Την ίδια εποχή στον υπόλοιπο κόσμο οι ποιητές είχαν δοκιμάσει νέους, επαναστατικούς τρόπους για να γράφουν τα ποιήματά τους. Πριν αρχίσουν να δημοσιεύονται τα ποιήματα του Ελύτη ένας άλλος ποιητής που πήρε και αυτός το Νόμπελ, είχε γράψει ποιήματα που ξάφνιασαν με την τολμηρή γραφή τους: ο Γιώργος Σεφέρης.
Ο Ελύτης γοητεύτηκε από ένα κίνημα που ήταν ελάχιστα γνωστό εκείνη την εποχή στην Ελλάδα, τον υπερρεαλισμό ή τον σουρεαλισμό όπως θα τον ακούσετε συχνά.
Ο Ελύτης λάτρεψε τον υπερρεαλισμό. Λάτρεψε την ελευθερία που δίνει στον ποιητή να χειριστεί την γλώσσα όπως αυτός θέλει και να αποκαλύψει ένα μυστικό κόσμο που δε βασίζεται στην περιγραφή της πραγματικότητας, αλλά σε ένα εσωτερικό κόσμο που όλοι κλείνουμε μέσα μας. Ακούω συχνά κάποιους που όταν διαβάζουν ένα ποίημα λένε «δεν καταλαβαίνω.» Μα η ποίηση δεν χρησιμοποιεί την γλώσσα για να μας κάνει να καταλάβουμε, αλλά για να αισθανθούμε. Ας διαβάσουμε ένα στίχο του Ελύτη.
«΄Ετσι συχνά όταν μιλώ για τον ήλιο μπερδεύεται στη γλώσσα μου ένα μεγάλο τριαντάφυλλο κατακόκκινο. Αλλά δεν μου είναι βολετό να σωπάσω.»
Τώρα σας παρακαλώ, πέστε μου αν φαντάζεστε ένα καθηγητή της αστροφυσικής ή της αστρονομίας να μιλάει έτσι! Ο ποιητής όμως δεν περιγράφει, ούτε μελετάει τον ήλιο αλλά τον αισθάνεται. Και οι αισθήσεις του, τα αισθήματά του, ό,τι γεννιέται από τον ήλιο τον κάνουν να δυσκολεύεται να μιλήσει γι αυτά. Και αυτή την δυσκολία, αυτό το πνίξιμο το εκφράζει με την εικόνα ενός κόκκινου τριαντάφυλλου. Κάτι πολύ όμορφου, κάτι που έχει το κόκκινο χρώμα του ήλιου, κάτι που συμβολικά μας δίνει τον ήλιο.
Η αποστολή όμως του ποιητή είναι να μιλήσει και δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτό, «δεν μου είναι βολετό να σωπάσω» λέει, και συνεχίζει να παλεύει με τις λέξεις.
Ο Ελύτης έγραψε ποιήματα γεμάτα φως, ήλιο, θάλασσα, χαρά της ζωής, την πρώτη περίοδο της ποίησης του. Δικαιολογημένα τον ονόμασαν «ποιητή του Αιγαίου». Μεσολάβησε όμως η εποχή του Β! Παγκοσμίου Πολέμου και ο Ελληνικός Εμφύλιος. Όπως οι περισσότεροι λογοτέχνες έτσι και ο Ελύτης επηρεάσθηκε από τη φρίκη αυτής της εποχής. Καινούργια θέματα μπήκαν στην ποίησή του: ο θάνατος του αθώου, η αδικία, η δοκιμασία της χώρας του, η ιστορία. Στην μεγάλη του σύνθεση το «ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ» καταγράφει την μακριά ιστορική πορεία της χώρας μας αλλά και την δύναμη του λόγου του Ποιητή που μπορεί να παλέψει με το Κακό και να ξαναφέρει τη χαμένη ισορροπία.
Έγραψε πάρα πολλά ποιήματα και κατάφερε να αποτυπώσει στο έργο του αυτό που δύσκολα λέγεται με λέξεις και που δεν έχουμε άλλο τρόπο να το εκφράσουμε και να το γνωρίσουμε παρά μόνο μέσα από τον ποιητικό λόγο. Πολλά ποιήματα του μελοποιήθηκαν από μεγάλους μουσικούς, αλλά και ο ίδιος έγραψε έργα με σκοπό να γίνουν τραγούδια όπως τα «Ρω του έρωτα», τον «Ήλιο τον Ηλιάτορα» και άλλα.
Βλέπετε λοιπόν πόσο κοντά είναι η ΠΟΙΗΣΗ και το ΟΝΕΙΡΟ, όσο για το ΠΑΙΧΝΙΔΙ, ο ίδιος ο ποιητής δήλωσε πως είναι μια από τις πιο σοβαρές δραστηριότητες του ανθρώπου.
Τα ποιήματα είναι τραγούδια και ονειρεμένες ζωγραφιές, κι ας είναι φτιαγμένα παιχνιδιάρικα με λέξεις. Αλλά κι αυτά έχουν μέσα τους κρυμμένη τη μουσική και το παραμύθι. Η ποίηση είναι η συντροφιά και η παρηγοριά του ανθρώπου. Γλυκαίνει την ψυχή μας και μας ταξιδεύει με έναν τρόπο που δεν είχαμε φανταστεί.
