Κάποιους από εσάς, σας απασχολεί το πότε είναι σωστό να πείτε την αλήθεια στα παιδιά σας για τον Αϊ – Βασίλη… Πριν σας απαντήσω επιστημονικά, θα σας διηγηθώ μια ιστορία, που συνέβη πριν από πολλά χρόνια σε μια μικρή κωμόπολη της Εύβοιας, το Αλιβέρι. Η ιστορία αυτή, θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα τις εξηγήσεις που θα ακολουθήσουν, σχετικά με τον Αϊ – Βασίλη.

«Πριν πολλά χρόνια, λοιπόν, στο Αλιβέρι, ζούσε με την οικογένειά του ένα κοριτσάκι 7 περίπου ετών, που το έλεγαν Παναγιώτα και πήγαινε στην Α’ τάξη του Δημοτικού σχολείου. Η οικογένεια της μικρής Παναγιώτας ήταν αρκετά εύπορη, αφού ο πατέρας της ήταν στέλεχος στο εργοστάσιο της ΔΕΗ, που λειτουργούσε λίγο έξω απ’ το Αλιβέρι. Η Παναγιώτα και η οικογένειά της, ζούσαν μιαν ανέφελη και χαρούμενη ζωή.

Δίπλα από το σπίτι της Παναγιώτας, ζούσε η Μαρία, που ήταν φίλη και συμμαθήτρια της μικρής Παναγιώτας. Η οικογένεια της Μαρίας ήταν φτωχή. Ο πατέρας της ήταν κτηνοτρόφος και μετά βίας έβγαζε τα προς το ζειν για να θρέψει τη φαμίλια του. Όμως, οι δύο φίλες έκαναν στενή παρέα και μόνο ένας ύπνος τις χώριζε.

Εκείνη τη χρονιά, ο Χειμώνας ήρθε απειλητικός. Ο Δεκέμβρης μπήκε με παγωνιά και όλοι υποψιαζόντουσαν πως, τα Χριστούγεννα, ο χιονιάς θα βασίλευε πάνω απ’ τα βουνά και τα λιβάδια του Αλιβερίου. Η προπαραμονή των Χριστουγέννων, βρήκε τις δύο φίλες δίπλα στη σόμπα να κάνουν σχέδια για τις γιορτές. Η Παναγιώτα, συνεχίζοντας την προσφιλή κουβέντα, που είχαν ξεκινήσει τα παιδιά, στο σχολείο, ρώτησε: «Δεν θυμάμαι. Τι δώρο είπες πως θέλεις να σου φέρει ο Αϊ – Βασίλης;». Η Μαρία, δίστασε. Δεν απάντησε αμέσως. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, τα μάτια της γέμισαν δάκρυα και ψέλλισε: «Ο μπαμπάς μου είπε πως δεν υπάρχει Αϊ – Βασίλης και να μην περιμένω τίποτα φέτος». Η Παναγιώτα, την κοίταξε ξαφνιασμένη: «Τι θα πει δεν υπάρχει Αϊ – Βασίλης. Ο μπαμπάς σου έκανε λάθος. Υπάρχει ο Αϊ – Βασίλης και σίγουρα θα φέρει δώρο και σε σένα…». Η μικρή Μαρία, έβγαλε έναν στεναγμό, πριν απαντήσει: «Κι εγώ, μέσα στην καρδιά μου, ξέρω πως υπάρχει, γι’ αυτό κάθε βράδυ τον παρακαλάω να μου φέρει μια κούκλα με ξανθά μαλλιά. Λες να μου τη φέρει;». «Είμαι σίγουρη…!!!», είπε η Παναγιώτα και, αμέσως μετά, έφερε τα κατσαρολικά της να παίξουν.

Όταν ξημέρωσαν Χριστούγεννα, κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, στο σπίτι της Παναγιώτας, εκτός από τα άλλα δώρα, υπήρχε και ένα κουτί, με ροζ περιτύλιγμα και ένα μεγάλο κόκκινο φιόγκο. Επάνω του, υπήρχε καρφιτσωμένο ένα σημείωμα που έγραφε, με μεγάλα καλλιγραφικά γράμματα: «Για τη Μαρία, που είναι τόσο ευγενικό παιδί και τόσο καλή μαθήτρια! Δυστυχώς, δεν τα κατάφερα να μπω στο σπίτι της για να το αφήσω κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, στο σαλόνι. Σας παρακαλώ πολύ, να της το δώσετε εσείς. Καλές Γιορτές. (Υπογραφή) Άγιος Βασίλης».

Η Παναγιώτα, βούτηξε το κουτί και έτρεξε δίπλα, στο σπίτι της Μαρίας: «Μαρία, κοίτα. Ο Αϊ – Βασίλης, έφερε το δώρο σου. Διάβασε, εδώ τι λέει», φώναξε με όλη της την δύναμη, όταν η Μαρία άνοιξε την πόρτα. Η Μαρία, πήρε στα χέρια της το κουτί και το ακούμπησε πάνω στο τραπέζι της κουζίνας. Οι γονείς της, που βρίσκονταν εκεί, παρακολουθούσαν έκπληκτοι τη σκηνή που διαδραματιζόταν μπροστά τους. Η Μαρία, με μια τεράστια βιασύνη, άρχισε να ξεδιπλώνει το κουτί. Όταν αντίκρισε το περιεχόμενό του – μια κούκλα ξανθιά με σμαραγδί φόρεμα – γύρισε προς τον μπαμπά της και, δίνοντάς του το σημείωμα, του είπε: «Μπαμπά, υπάρχει ο Αϊ – Βασίλης!». Εκείνος, πήρε το σημείωμα στα χέρια, το διάβασε με προσοχή και της απάντησε με ασυνήθιστα βραχνή φωνή: «Έκανα λάθος, Μαρία μου… Υπάρχει ο Αϊ – Βασίλης…».

Κάθε φορά που με ρωτούν οι γονείς των παιδιών του Νηπιαγωγείου, πώς να χειριστούν το θέμα του Αϊ – Βασίλη, θυμάμαι αυτή την ιστορία. Για να είμαι ειλικρινής, τη θυμάμαι κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα, επί 51 ολόκληρα χρόνια, και θα τη θυμάμαι όσο ζω, κάθε φορά που θα πλησιάζουν τα Χριστούγεννα. Θα θυμάμαι πάντα το κοριτσάκι που είχε ανάγκη να πιστεύει στη μαγεία του Αϊ – Βασίλη, που ήθελε να τον κρατήσει ολοζώντανο στην ψυχή της..

Αγαπητοί γονείς,

Τα παιδιά στην προσχολική ηλικία δεν μπορούν να ξεχωρίσουν ακόμη με βεβαιότητα τον φανταστικό από τον πραγματικό κόσμο. Κατά τον Piaget, βρίσκονται στο «προενοιολογικό στάδιο», πράγμα που σημαίνει πως, αναπτυξιακά, δεν μπορούν να κατανοήσουν τις αλήθειες των μεγάλων. Αργότερα, από τα 7 και μετά, μπαίνοντας στο στάδιο των «συγκεκριμένων λογικών διεργασιών», θα αρχίσουν να αμφισβητούν πολλές από τις αντιλήψεις τους, που τροφοδοτούνται από τη φαντασία τους, και θα μπουν στη διαδικασία να τις επεξεργαστούν  λογικά και να τις απορρίψουν. Και πάλι, όμως, για να τα διευθετήσουν όλα αυτά στο μυαλό τους, χρειάζονται χρόνο. Και, πιστέψτε με, ακόμη και τότε, δεν έχει αξία το τι θα τους πείτε εσείς αλλά το τι θα κατανοήσουν τα ίδια «δουλεύοντάς» μόνα τους με τη σκέψη τους. Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο να επεξεργαστούν τις πληροφορίες που συγκεντρώνουν με το δικό τους τρόπο.

Έτσι συμβαίνει και με τον Άγιο Βασίλη. Τα παιδιά στην προσχολική ηλικία έχουν ανάγκη από τη μαγεία, που σέρνει με το έλκηθρο του, η καλοκάγαθη φιγούρα με την κόκκινη στολή. Αγαπούν κάθε τι το υπερφυσικό και όλους τους λαμπερούς μύθους. Δεν έχουν, ακόμη, απορίες για το «πώς ο Αϊ – Βασίλης προλαβαίνει να πάει τα δώρα σε όλα τα παιδιά του κόσμου;» ή «αφού είναι χοντρός, πώς χωράει στην καμινάδα;» κλπ.  Αυτές τις ερωτήσεις, τις διατυπώνουν αργότερα, όταν θα πάνε στο Δημοτικό.

Ωστόσο, επειδή η ανάπτυξη των παιδιών δεν είναι απαρέγκλιτα ομοιογενής, θα μπορούσε ίσως κάποιο παιδί να προβληματιστεί, ακούγοντας μεγαλύτερα παιδιά να συζητούν για το έθιμο, και να ρωτήσει: «Μαμά, υπάρχει ο Αϊ – Βασίλης;». Τότε, γυρίστε με απόλυτη φυσικότητα και ρωτήστε: «Γιατί ρωτάς;». Όταν το παιδί σας αναφέρει την αιτία του προβληματισμού του (π.χ. «Άκουσα τον Γιώργο που έλεγε ότι δεν υπάρχει Αϊ – Βασίλης»), κάντε του την ερώτηση: «Εσύ, τι πιστεύεις;». Με αυτόν τον τρόπο, θα καταλάβετε σε ποιο βαθμό έχει επεξεργαστεί την απορία του και τι κατανοεί γύρω από αυτό το θέμα. Θα καταλάβετε, επίσης, τι θέλει να πιστεύει το παιδί σας. Αν η απάντησή του αντανακλά την επιθυμία του να πιστεύει στον Άγιο Βασίλη, τότε πείτε του: «Ο Γιώργος, έχει το δικαίωμα να μην πιστεύει στον Άγιο Βασίλη. Αλλά, αν εσύ πραγματικά πιστεύεις στον Άγιο Βασίλη, δεν θα έπρεπε να νοιάζεσαι για το τι σου λένε τα άλλα παιδιά».

Αν, αντίθετα, καταλάβετε από την απάντηση του παιδιού σας ότι έχει αρχίσει να εκλογικεύει τα πράγματα και να αμφισβητεί την ύπαρξη του Αϊ – Βασίλη, τότε, μην προσπαθήσετε να το πείσετε για την ύπαρξη του Αϊ – Βασίλη αλλά, χρησιμοποιώντας σταθερή και ήρεμη φωνή πείτε του την αλήθεια. Πείτε του ότι, «Παρότι ο Αϊ – Βασίλης δεν είναι πραγματικός, το Πνεύμα των Χριστουγέννων, που συμβολίζει αυτό το έθιμο, είναι αληθινό και υπάρχει παντού γύρω μας. Έτσι, τα Χριστούγεννα γίνονται πιο χαρούμενα με την αγάπη, την προσφορά, την αλληλεγγύη και τη φιλανθρωπία, που πρέπει όλοι μας να δείχνουμε τις μέρες αυτές, όπως φανταζόμαστε ότι θα το έκανε ο Άγιος Βασίλης, αν υπήρχε» (Κάνετε το διαχωρισμό ανάμεσα στο πραγματικό και το αληθινό). Μετά, συζητείστε με το παιδί σας μερικές ιδέες σχετικά με το πώς θα μπορούσατε να εκφράσετε το Πνεύμα των Χριστουγέννων προς τους φίλους και τους συνανθρώπους. Για παράδειγμα, να φτιάξουμε μαζί κουλούρια και να τα πάμε στο γηροκομείο, να φτιάξουμε κάρτες για τους φίλους μας, να πάμε τροφή στο καταφύγιο αδέσποτων ζώων κλπ.

Αγαπητοί γονείς,

Ο Slotterback, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Scranton στην Pennsylvania των Η.Π.Α., ισχυρίζεται ότι το να πιστεύουν τα μικρά παιδιά στον Αϊ – Βασίλη, δεν τους κάνει καθόλου κακό. Αντίθετα, υποστηρίζει ότι όταν σε αυτή την ηλικία τροφοδοτούμε τη φαντασία των παιδιών ( με το φανταστικό παιχνίδι, τα παιχνίδια ρόλων κλπ.) αυξάνουμε τις πιθανότητες για καλύτερη γνωστική ανάπτυξη.

Και μη φοβηθείτε ότι, όταν το παιδί σας μεγαλώνοντας, ανακαλύψει ότι συντηρούσατε τον μύθο του Αϊ – Βασίλη, θα σας θεωρήσει ψεύτες και θα χάσετε την αξιοπιστία σας. Κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. Σας διαβεβαιώνω. Όταν το παιδί διευθετήσει μέσα του τις αλήθειες, εισέρχεται σιγά σιγά στον «κόσμο των μεγάλων» και κατανοεί τη σκοπιμότητα των ενεργειών. Άλλωστε, τα πιο αληθινά πράγματα στον κόσμο, είναι αυτά που δεν τα βλέπουμε ούτε τα αγγίζουμε, όπως η αγάπη, η ευγένεια και η γενναιοδωρία. Και είναι αυτά που ο γελαστός Αϊ – Βασίλης διδάσκει μέσα από το μύθο του…

Τα συναισθήματα είναι ένα μεγάλο και σπουδαίο κομμάτι για τη ζωή μας. Λέγοντας συναισθήματα εννοούμε τη χαρά, τη λύπη, το θυμό, την αγάπη, το μίσος, τον ενθουσιασμό,το φόβο, τη φιλία, τη ζήλια, την απογοήτευση, τη μοναξιά, την ικανοποίηση…Είναι συναισθήματα που ο καθένας από εμάς αισθάνεται, κάθε τόσο, ή μπορεί να παρατηρήσει στους άλλους. Τα παιδιά επίσης βιώνουν τέτοια συναισθήματα σε καθημερινή βάση και τα χρησιμοποιούν στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις με τους άλλους.

Τα συναισθήματά μας ορισμένες φορές γίνονται ανεξέλεγκτα σε μας τους ενήλικες, πόσο μάλλον στα παιδιά. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους καθώς και τα συναισθήματα των άλλων. Να μάθουν να βρίσκουν τρόπους να τα ελέγχουν, να μάθουν να χρησιμοποιούν τα συναισθήματά τους στις αλληλεπιδράσεις τους με τους συμμαθητές τους, με τρόπο που θα τα βοηθάει να πετυχαίνουν τους στόχους τους και να διατηρούν τις φιλίες τους, δηλαδή να μάθουν ποια συναισθήματα είναι σημαντικά σε κάθε περίσταση, να μάθουν πως να τα εκφράζουν, ούτε υπερβολικά ούτε μέτρια.
Η συναισθηματική αγωγή έχει ενταχθεί στο δημοτικό μέσα από δράσεις στην Ευέλικτη Ζώνη και παίζει σπουδαίο ρόλο στην επίτευξη αυτών των στόχων.

Δραστηριότητες που μπορούν να ολοκληρωθούν στην τάξη.

Κάνουμε συζήτηση για τα συναισθήματα που μπορεί να μας προκαλέσουν διάφορες καταστάσεις στην καθημερινή μας ζωή.

Παρατηρούμε εικόνες παιδιών και προσπαθούμε να καταλάβουμε τα συναισθήματά τους με βάση τις εκφράσεις του προσώπου, και τους πιθανούς λόγους που μπορεί να αισθάνονται έτσι.

Προσπαθήσαμε να μιμηθούμε με τις εκφράσεις του προσώπου μας τα βασικά συναισθήματα (χαρά, λύπη, θυμός, φόβος, ενθουσιασμός, έκπληξη) και παρατηρήσαμε τους εαυτούς μας στον καθρέφτη.

Διαβάζουμε βιβλία που μιλούν για τα συναισθήματα και τα ζωγραφίζουμε.

Παίζουμε με το ρολόι των συναισθημάτων. Βάζουμε τον δείκτη στο συναίσθημα που νιώσαμε και αιτιολογούμε. Το παιχνίδι αυτό εμπλουτίζει την προφορική τους έκφραση.