ΤΠΕ – Δ’ – Ε’ ΤΑΞΕΙΣ – Λειτουργικά Συστήματα

Αγαπητά μου παιδιά,

Σ’ αυτή την ενότητα του μαθήματος θα ασχοληθούμε με τα Λειτουργικά Συστήματα. Διαβάστε προσεκτικά το κείμενο της ενότητας, παρατηρήστε τις εικόνες, δείτε τα βίντεο και ασχοληθείτε με όλες τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες και ασκήσεις και μην ξεχάσετε στο τέλος να κάνετε το Quiz με τις ερωτήσεις αξιολόγησης για τα Λειτουργικά Συστήματα (Θα πρέπει να βάλετε στο quiz την ημερομηνία, το ονοματεπώνυμο σας, το σχολείο και την τάξη σας ώστε να έχω μια εικόνα για το τι καταλάβατε από την ενότητα. Τα αποτελέσματα του quiz έρχονται μόνο σ’ εμένα).

Ένας Ηλεκτρονικός Υπολογιστής αποτελείται από το Υλικό (οι συσκευές και τα εξαρτήματα του) και το Λογισμικό (τα προγράμματα και οι εφαρμογές του). Μεγάλο κομμάτι του Λογισμικού αποτελεί το Λειτουργικό Σύστημα. Ως Λειτουργικό Σύστημα ή ΛΣ (αγγλ. Operating System ή OS) χαρακτηρίζεται μία συλλογή βασικών προγραμμάτων, η οποία ελέγχει τη λειτουργία του υπολογιστή συνολικά και χρησιμοποιείται ως υπόβαθρο για την εκτέλεση όλων των υπόλοιπων προγραμμάτων, τη διαχείριση των περιφερειακών συσκευών και την εξασφάλιση της επικοινωνίας μεταξύ χρήστη και υπολογιστή, είναι δηλαδή αυτό που μεσολαβεί μεταξύ του Yλικού (Hardware) και του χρήστη του υπολογιστή, έτσι ώστε να γίνει μια συγκεκριμένη εργασία (Βλ. σχήμα παραπάνω). Σήμερα υπάρχει μια τάση ενιαιοποίησης των λειτουργικών συστημάτων μεταξύ των κυριότερων υπολογιστικών μηχανών: pc, laptop, κινητά, ταμπλέτες, παιχνιδομηχανές.

Έτσι τα λειτουργικά συστήματα που κυριαρχούν σήμερα είναι:

1. Τα Windows της Microsoft. Κυριαρχεί κυρίως στην αγορά των προσωπικών υπολογιστών και των φορητών όπου κατέχει περίπου το 90%. Κυκλοφόρησε η έκδοση 1.0 πρώτη φορά το 1985 και σήμερα έχει φτάσει στην έκδοση 10

2. Το Linux είναι ένα ελεύθερο λειτουργικό σύστημα που αναπτύσσεται παράλληλα από πολλές ομάδες. Είναι μετεξέλιξη του παλιού UNIX.     3. To Mac Os (ήOs X ή I Os για τα κινητά)είναι το λειτουργικό που χρησιμοποιεί στους υπολογιστές της η εταιρεία Apple. H εταιρεία σήμερα κυριαρχεί στο χώρο των έξυπνων κινητών (Iphone) και ταμπλετών.         4. To Android είναι το λειτουργικό της Google (βασίζεται στοLinux),που χρησιμοποιείται ευρέως σε κινητά και ταμπλέτες μεγάλων εταιρειών όπως της Samsung.             5. To Ms -Dos είναι ένα παλιό λειτουργικό σύστημα που χρησιμοποιούνταν στους πρώτους υπολογιστές από τη Microsoft. Σε αυτό το σύστημαοι εντολές δίνοντανμπροστά σε μια μαύρη οθόνη στα Αγγλικά.

Γραφικό Περιβάλλον Επικοινωνίας

Γραφικό Περιβάλλον Επικοινωνίας (Γ.Π.Ε) ονομάζουμε το μέρος εκείνο του λειτουργικού συστήματος που είναι υπεύθυνο για την επικοινωνία του χρήστη με τον Η/Υ. Αλληλεπιδρά με το χρήστη με πολλούς γραφικούς τρόπους μέσω του ποντικιού (παράθυρα, εικονίδια, επιφάνεια εργασίας κ.α.), δέχεται τις εντολές του και φροντίζει να εκτελεστούν από το ΛΣ. Φροντίζει να κάνει τη ζωή του χρήστη του Η/Υ πιο εύκολη.

Ο χρήστης επικοινωνεί με τον υπολογιστή μέσω μίας εικονικής Επιφάνειας Εργασίας (Εικόνα που προσομοιάζει στο φυσικό περιβάλλον ενός γραφείου. Ανάλογα με τις ανάγκες μας μπορούμε να αλλάζουμε την Επιφάνεια Εργασίας και να την προσαρμόζουμε στον τρόπο που προτιμάμε να εργαζόμαστε. Η επιφάνεια εργασίας ενός Γ.Π.Ε. περιλαμβάνει, συνήθως, λίγα εικονίδια, που αντιστοιχούν σε κυρίες ενέργειες του Λ.Σ. ή εξασφαλίζουν πρόσβαση σε εφαρμογές που εκτελούμε συχνά. Στο κάτω μέρος της Επιφάνειας Εργασίας διακρίνουμε τη Γραμμή Εργασιών, η οποία περιλαμβάνει:

• Τη Γραμμή Έναρξης, στην αριστερή γωνία, με τον πλήρη κατάλογο των διαθέσιμων λειτουργιών και των εγκατεστημένων προγραμμάτων.
• Την περιοχή ενεργών εφαρμογών, στην οποία εμφανίζονται ανά πάσα χρονική στιγμή οι ενεργές εφαρμογές που χρησιμοποιούμε.
• Τη γραμμή εργαλείων Γρήγορη Εκκίνηση για την άμεση έναρξη των προγραμμάτων που χρησιμοποιούνται πολύ συχνά.
• Την περιοχή εφαρμογών του συστήματος, στη δεξιά γωνία, που εμφανίζει βασικά εικονίδια για τον έλεγχο του υλικού και του λογισμικού, όπως το ρολόι ή η ένδειξη της γλώσσας.

Για την επιλογή των παραπάνω λειτουργιών χρησιμοποιούμε το δείκτη του ποντικιού. Ο δείκτης είναι ένα σημάδι στην Επιφάνεια Εργασίας, συνήθως με τη μορφή βέλους, που μετακινείται σε κάθε αντίστοιχη κίνηση που κάνουμε με το ποντίκι πάνω στο γραφείο μας Με το ποντίκι μπορούμε να «δείξουμε» και να επιλέξουμε εικονίδια από την Επιφάνεια Εργασίας ή ενέργειες από το Βασικό Μενού.

Όπως φαίνεται στην Εικόνα 6.5 σε ένα Γ.Π.Ε. όταν «ανοίγουμε» ένα πρόγραμμα, αυτό εμφανίζεται πάντα σε ένα παράθυρο (window), δηλαδή σε μια ορθογώνια περιοχή.

Χαρακτηριστικά Γραφικών Περιβαλλόντων Επικοινωνίας

	Επιφάνεια εργασίας είναι η εικόνα που έχουμε ως φόντο στην οθόνη του υπολογιστή μας και πάνω σ’ αυτήν υπάρχουν τα εικονίδια, η γραμμή έναρξης, η γραμμή εργασιών και η περιοχή εφαρμογών συστήματος
	Δείκτης ποντικιού είναι μία εικόνα που συνήθως έχει την μορφή ενός βέλους και με την οποία ελέγχουμε όλα όσα βλέπουμε στην οθόνη μας. Με αριστερό ή δεξί κλικ του ποντικιού πατάμε πάνω στα εικονίδια ή στα κουμπιά ενός παραθύρου. Αλλάζει μορφή ανάλογα με το χειρισμό που κάνουμε π.χ. σε χεράκι όταν κάνουμε κλικ σε σύνδεσμο ιστοσελίδας.
	Παράθυρο είναι μία ορθογώνια περιοχή μέσα στην οποία ανοίγει κάθε πρόγραμμα στον Η/Υ. Έχει διάφορες βοηθητικές γραμμές όπως τίτλου, μενού, εργαλείων και κατάστασης, καθώς και τον κυρίως χώρο όπου βρίσκουμε τα εικονίδια. Επίσης μπορεί να έχει μενού και κουμπιά ελέγχου.
	Εικονίδια είναι μικρές εικόνες οι οποίες, αντιπροσωπεύουν τα διάφορα προγράμματα ή αρχεία. Έχουν το όνομα του προγράμματος ή του αρχείου κάτω από την εικόνα τους. Τα εικονίδια συντόμευσης (με το μπλε βελάκι σε άσπρο φόντο) είναι ειδικά εικονίδια τα οποία δείχνουν το δρόμο προς τα προγράμματα ή αρχεία τους (που είναι αποθηκευμένα). Μας χρησιμεύουν για να ανοίγουμε πιο γρήγορα αυτά τα προγράμματα ή αρχεία.
	Φάκελοι είναι ειδικά εικονίδια προγραμμάτων που αντιπροσωπεύουν χώρους που περιέχουν ομάδες από προγράμματα ή αρχεία. Είναι τα μοναδικά προγράμματα που περιέχουν άλλα προγράμματα ή αρχεία.
	Γραμμή Έναρξης είναι το κεντρικό μενού του λειτουργικού μας συστήματος που περιέχει όλες τις λειτουργίες και τα εγκατεστημένα προγράμματα στον Η/Υ μας (με τα εικονίδια και τα όνοματα τους)
	Γραμμή Εργασιών σ’ αυτήν φαίνεται η γραμμή έναρξης, η γραμμή γρήγορης εκκίνησης προγραμμάτων, η γραμμή ενεργών προγραμμάτων και η περιοχή εφαρμογών του συστήματος.
	Κάθετα  ή οριζόντια πτυσσόμενα μενού εμφανίζονται συνήθως με δεξί κλικ του ποντικιού πάνω στα εικονίδια ή αριστερό κλικ σε κουμπί στη γραμμή μενού ενός παραθύρου.
	Κάθετα ή οριζόντια πλαίσια κύλισης μας χρησιμεύουν για να δούμε τα περιεχόμενα ενός παραθύρου όταν είναι πολλά και δεν φαίνονται (π.χ. όταν διαβάζουμε ένα μεγάλο κείμενο).
	Περιοχή εφαρμογών του συστήματος είναι ο χώρος, όπου φαίνονται εικονίδια προγραμμάτων όπως η ώρα και η ημερομηνία, ο ήχος του Η/Υ, οι γλώσσες του Η/Υ, για σύνδεση στο διαδίκτυο κτλ. Μπορούμε να κάνουμε κλικ πάνω τους και να τα ρυθμίσουμε μέσα στο παράθυρο, που θα ανοίξει για το καθένα.

Εκπαιδευτικά βίντεο

Λειτουργικό σύστημα

http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/192

Λειτουργικό σύστημα και εφαρμογές

http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/245

Linux

http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/166

Η εξέλιξη στο Γραφικό Περιβάλλον Επικοινωνίας

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/1237

Εκπαιδευτικές Δραστηριότητες και ασκήσεις

Γραφικό περιβάλλον επικοινωνίας

http://photodentro.edu.gr/photodentro/Grafiko_perivallon_pidx0032698/didask/graf_periv.html

Γραφικό περιβάλλον επικοινωνίας – πρακτική εξάσκηση

http://photodentro.edu.gr/photodentro/Grafiko_perivallon_pidx0032698/exercise/exercise.html

Γραφικό περιβάλλον επικοινωνίας – προσομοίωση εφαρμογών και λογισμικού

http://photodentro.edu.gr/photodentro/Grafiko_perivallon_pidx0032698/prosom/prosom.html

Γραφικό περιβάλλον επικοινωνίας – ατομικές δραστηριότητες

http://photodentro.edu.gr/photodentro/Grafiko_perivallon_pidx0032698/atom_drast/atom_drast.html

Συστατικά στοιχεία παραθύρου

http://phhttp://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/634otodentro.edu.gr/v/item/video/8522/192

Χαρακτηριστικά ενός Γραφικού Περιβάλλοντος Επικοινωνίας (Γ.Π.Ε.)

Στοιχεία επιφάνειας εργασίας

Πατήστε εδώ για να φορτώσει η άσκηση σε πλήρη οθόνη

Τα χαρακτηριστικά ενός παραθύρου

Πατήστε εδώ για να φορτώσει η άσκηση σε πλήρη οθόνη

Quiz με ερωτήσεις κατανόησης για τα Λειτουργικά Συστήματα

Quiz κατανόησης για Λειτουργικά Συστήματα