Το Σάββατο του Λαζάρου
Το Σάββατο του Λαζάρου σε πολλές περιοχές της Ελλάδας μικρά κορίτσια ντυμένα “Λαζαρίνες” επισκέπτονται τα σπίτια του χωριού για να ανακοινώσουν με το τραγούδι τους τον ερχομό του Σαββάτου του Λαζάρου και της Μεγάλης Εβδομάδας.
Οι “Λαζαρίνες” σύμφωνα με πληροφορίες – βιώματα της μητέρας μου από τη δεκαετία του ’50 στην περιοχή της Κάτω Καμήλας Σερρών τραγουδούσαν τον “Λάζαρο” σε ζευγάρια. Μάλιστα από τη γιορτή των Αγίων Θεοδώρων έδιναν υπόσχεση μεταξύ τους πως η μία θα ήταν το ζευγάρι της άλλης. Οι Λαζαρίνες έλεγαν τα κάλαντα του Λάζαρου στολισμένες. Φορούσαν μια μαντίλα στην πλάτη τους, που ενώνονταν μπροστά και κολλιέ στο λαιμό. Στο κεφάλι φορούσαν στεφάνι, που δανείζονταν από νιόπαντρο ζευγάρι. Στα χέρια κρατούσαν δύο άσπρα μαντιλάκια που τα κουνούσαν στο ρυθμό του τραγουδιού τους. Επίσης κρατούσαν το καλάθι που το είχαν στολίσει με λουλούδια για να μαζέψουν τα αυγά, που θα τους πρόσφεραν οι νοικοκυρές.
Χρησιμοποιούσαν διάφορα μικρά τραγούδια, τα οποία έδιναν ρυθμό στην κίνησή τους.
Βρε Μανώλη, Μανωλάκη (με αργό ρυθμό)
-Βρε Μανώλη, Μανωλάκη
τι όμορφη γυναίκα που έχεις!
-Πού την είδες, πού τη βρήκες;
-Μες στο γκιουλ μπαξέ την είδα,
που ποτίζει τα λουλούδια.
Όλες οι κοπέλες είν’ εδώ (με γρήγορο ρυθμό)
Όλες οι κοπέλες είν’ εδώ,
η δικιά μ’ κοπέλα δεν είν’ εδώ.
Πήγε στη βρύση για νερό
και εγώ στο δρόμο καρτερώ
να της τσακίσω το σταμνί
να πάει στη μάνα της αδειανή.
Αργότερα τη δεκαετία του ’70 τραγουδήθηκε το παρακάτω τραγούδι το οποίο εξακολουθεί να τραγουδιέται ακόμη κάθε Σάββατο του Λαζάρου στην Κάτω Καμήλα Σερρών:
Ο Λάζαρος
Μάθετε τι έχει γίνει
σήμερα στην Παλαιστίνη.
Εις την πόλη Βηθανία
κλαίει η Μάρθα κι η Μαρία!
Έχασαν τον αδελφό τους
και τον φίλο καρδιακό τους.
Τρεις ημέρες τον θρηνούσαν
και τον ημερολογούσαν.
-Πες μας Λάζαρε τι είδες
εις τον Άδη που επήγες;
-Είδα φόβους είδα τρόμους
είδα βάσανα και πόνους!
-Δώστε μου λίγο νεράκι
να ξεπλύνω το φαρμάκι,
το φαρμάκι των ελαίων
και μη με ρωτάτε πλέον!
Παραθέτουμε το αρχείο που αναφέρεται στο συγκεκριμένο έθιμο Lazarines_Serres του Νίκου Λ. Πασχαλούδη, όπως αυτό εμπεριέχεται στο έργο “Σερραϊκά Σύμμεικτα” της Εταιρείας Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών (Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.), το οποίο ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2020, από την ιστοσελίδα nikospaschaloudis.gr
Ακολουθεί ένα βίντεο με πληροφορίες για το έθιμο της “Λαζαρίνας” από την περιοχή της Βισαλτίας Σερρών:
Μια γεύση της ποικιλομορφίας του εθίμου με ένα ακόμη τραγούδι του Λάζαρου, όπως τραγουδιέται στην Κέρκυρα:
Η Κυριακή των Βαΐων (πηγή:madata.gr)
Στην Τήνο την Κυριακή των Βαΐων, τα παιδιά τριγύριζαν στους δρόμους κρατώντας μαζί με το στεφάνι τους την “αργινάρα”, μια ξύλινη ή και σιδερένια ροκάνα που τη στριφογύριζαν με δύναμη. Μέσα σε εκκωφαντικό θόρυβο κατέληγαν στη θάλασσα, όπου πετούσαν στο στεφάνι στο νερό.
Το έθιμο της περιφοράς των κλαδιών θυμίζει την “ειρεσιώνη”, το στολισμένο με καρπούς κλαδί, που στις γιορτές της άνοιξης περιέφεραν στους δρόμους τα παιδιά, στην αρχαιότητα. Τα βάγια τα έπλεκαν σε πάρα πολλά σχέδια: φεγγάρια, πλοία, γαϊδουράκια, το πιο συνηθισμένο όμως ήταν ο σταυρός. Σε μερικά μέρη τους έδιναν το σχήμα του ψαριού. Ψάρι είχαν σαν σημάδι αναγνώρισης οι πρώτοι χριστιανοί, η λέξη ΙΧΘΥΣ, εξάλλου, προέρχεται από τα αρχικά Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ.
Αν και είναι εκόμα σαρακοστή, η εκκλησία την Κυριακή των Βαϊων επιτρέπει το ψάρι. Έτσι και το τραγούδι των παιδιών λέει:
“Βάγια, Βάγια των βαγιών,
τρώνε ψάρι και κολιό,
κι ως την άλλη Κυριακή
με το κόκκινο αυγό ! ”
Η Μεγάλη Πέμπτη
Στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας συνηθίζεται την Μεγάλη Πέμπτη οι γυναίκες να “ξενυχτάνε” όπως λέει η παράδοση το Χριστό. Καθισμένες γύρω από τον Εσταυρωμένο τραγουδούν μέχρι να ξημερώσει. Ένας από τους θρήνους που τραγουδιέται με πολλές παραλλαγές είναι το “Σήμερα μαύρος ουρανός”. Ακολουθεί βίντεο με τη μουσική εκδοχή της Θράκης, από τον Χρόνη Αηδονίδη και τη Νεκταρία Καραντζή.
Για να δείτε τα λόγια από το μοιρολόι της Παναγίας όπως τραγουδιέται στην Κάτω Καμήλα Σερρών πατήστε στις έντονες λέξεις που ακολουθούν.
σήμερα μαύρη μέρα
σήμερα όλοι θλίβονται
και τα βουνά λυπούνται…