ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟΥ
Βλέπετε τη γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά του Καστελλορίζου. Είναι πολύ χαρακτηριστική και την ξεχωρίζουμε ανάμεσα σε πολλές άλλες ελληνικές νησιωτικές φορεσιές. Την αναγνωρίζουμε πολύ εύκολα από τη μακριά κροσσωτή μεταξωτή μαντήλα της («κρέπι»), τη φαρδιά ολομέταξη ζώνη με μεταξωτά χρυσά κρόσσια στις άκρες («ζώσμα»), καθώς και το «κοντόχι», βελούδινο βυσσινί ή σκούρο γαλάζιο (μακρύ από μία εποχή και ύστερα) γιλέκο στολισμένο με γούνα και κεντήματα.
Διαβάστε περισσότερα…
Εκτός από τα παραπάνω, η φορεσιά αποτελείται εσωτερικά από βαμβακερό πουκάμισο με φαρδιά, μακριά μανίκια και ένα κοντοβράτσι, που παλιά έφτανε ως τον αστράγαλο. Η φορεσιά ολοκληρώνεται με τις χαμηλοτάκουνες μυτερές παντόφλες από μαύρο ή κόκκινο βελούδο. Κάτω από το βελούδινο εξωτερικό κοντόχι με τη γούνα φορούσαν το καβάδι ή χρυσό σάκκο και το ζεπούνι. Οι κάλτσες ήταν διπλές, βαμβακερές, οι εσωτερικές σε χρώμα γαλάζιο ή κίτρινο και οι εξωτερικές σε άσπρο ή καφέ.
Στο κεφάλι, κάτω από το μακρύ μαντήλι, το «κρέπι», που το στερέωναν με πολύτιμη καρφίτσα, φορούσαν το «ραξίνι», μικρό κόκκινο φέσι από τσόχα ή βελούδο με χρυσή φούντα, το «τοπάζι», το οποίο πλαισιωνόταν στη βάση του από μία σκληρή ταινία ντυμένη με μεταξωτό ύφασμα, το «τσακί ή κασκί».
Όπως στη φορεσιά αυτή κυριαρχεί το μετάξι και το βελούδο, δείγμα πλούτου και ευημερίας που όντως χαρακτήριζαν το νησί λόγω της ναυτικής και εμπορικής του δραστηριότητας, ειδικά τα χρόνια 1830-1912 και παρόλο που παρέμενε υπόδουλο, έτσι και τα κοσμήματα που τη συμπληρώνουν είναι πολύτιμα και ακριβά: χρυσές ή ασημένιες πόρπες που κλείνουν τα πεκάμισα, μια λουρίδα από πεντόλιρα, το «κορδόνι», που καλύπτει το στήθος, τα σκουλαρίκια που αποτελούνται επίσης από μία έως τρεις χρυσές λίρες (φλουριά), πολλά χρυσαφικά στα χέρια, βραχιόλια και κυρίως δαχτυλίδια, γι’ αυτό λέγεται ότι οι γυναίκες του Καστελλορίζου βάδιζαν με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος για να τα επιδεικνύουν. Η φορεσιά του Καστελλορίζου, πολυποίκιλτη και ακριβή, είναι η νυφική φορεσιά που φοριούνταν καθημερινά από τις παντρεμένες γυναίκες του νησιού. Τα κορίτσια φορούσαν απλή φορεσιά, στο πρότυπο της νυφικής, αλλά με φτηνά υφάσματα και χωρίς στολίδια.
Το νησί ύψωσε δική του σημαία, όπως έκαναν και τα άλλα νησιά, αλλά και πόλεις και χωριά στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η σημαία αυτή είχε μόνο δύο σύμβολα, τον σταυρό που σήμαινε πίστη στην εκκλησία του Χριστού και την άγκυρα, με διπλή σημασία, σιγουριά για τη νίκη και σημείο της ναυτοσύνης (σημειωτέον ότι η καρδιά που εμφανίζεται σήμερα στο σύμβολο του νησιού μαζί με τον σταυρό και την άγκυρα είναι μεταγενέστερη προσθήκη βασισμένη σε κεντήματα γυναικών που στόλιζαν το αυθεντικό σύμβολο και με διάφορα άλλα σχήματα).
Το Καστελλόριζο στην Επανάσταση
Αν και οι Καστελλοριζιοί είναι οι μόνοι νησιώτες της Δωδεκανήσου που ευημερούν την εποχή του ξεσηκωμού και απολαμβάνουν ειδικά προνόμια από τον Σουλτάνο, ξεσηκώνονται μεταξύ των πρώτων και ενστερνίζονται τα ιδανικά της Φιλικής Εταιρείας, αφού είχαν οι ίδιοι μυηθεί από τους πρώτους. Ο πληθυσμός του νησιού αυτήν την εποχή ήταν 2.500 ψυχές. Στέλνουν αμέσως τα γυναικόπαιδά τους στην Κάσο, την Κάρπαθο και την Αμοργό, μετατρέποντας συγχρόνως τα εμπορικά τους καράβια σε πολεμικά, με κανόνια και ικανό πλήρωμα. Με αυτά σε μια παράτολμη εξόρμηση, καταναυμάχησαν τουρκικά πλοία στον κόλπο της Αττάλειας και σε άλλα σημεία του Οθωμανικού Κράτους. Προσφέροντας τα πλοία τους ενάντια στον τουρκικό στόλο πλαισίωσαν τους στόλους των νησιών του Αιγαίου και συμμετείχαν ενεργά στις θαλάσσιες επιχειρήσεις για την απελευθέρωση της πατρίδας κατορθώνοντας σημαντικές επιτυχίες και αποκτώντας λάφυρα. Ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός στα Απομνημονεύματά του (1837) γράφει για τη δράση των Καστελλοριζιών: «με τα καράβια τους προξένησαν φρίκη και τρόμο στον εχθρό και κυρίευσαν πολλά τουρκικά εμπορικά πλοία».
Μετά την απελευθέρωση της μισής Ελλάδας, το πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 (Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας) όριζε τα Δωδεκάνησα να ξαναγυρίσουν υπό την τουρκική κυριαρχία, ωστόσο το Καστελλόριζο δεν έχασε τη ναυτιλιακή του ζωτικότητα. Το 1841, ο Άγγλος περιηγητής Φέλοους, έγραφε χαρακτηριστικά: «Βάρκες και πλοία γεμίζουν το λιμάνι. Φτιάχνουν καράβια, χτίζουν σπίτια, οι άνθρωποι εδώ είναι πολύ δραστήριοι και σφύζουν από εμπορικό πνεύμα». Δυστυχώς από τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και εξής το νησί γνώρισε ανείπωτη καταστροφή από διάφορους κατακτητές.
Πηγές:
https://el.wikipedia.org/wiki/Φορεσιά_του_Καστελλόριζου
https://mandra.evolution-isa.gr/paradosiakes-foresies/nision/i-foresia-tou-kastellorizou
Νυφική και γιορτινή γυναικεία ενδυμασία Καστελόριζου
https://rodiaki.gr/article/457892/h-endymasia-toy-kastellorizoy-se-megalh-ekthesh-sto-sidnei, όπου αναφέρεται το βιβλίο του Κυριάκου Μ. Χονδρού, Οι φορεσιές των γυναικών της Μεγίστης (Καστελλορίζου), αυτοέκδοση. Βλ. σχετικά και εφημ. «Η Ροδιακή» 16 και 17, Ιανουάριος 1975.
https://www.kastellorizo.online/1119-2/
https://el.wikipedia.org/wiki/Καστελλόριζο#Τουρκοκρατία,_Ελληνική_Επανάσταση_και_νεότερη_ιστορία
Έγραψε ο μαθητής του Γ3 του 8ου Γυμνασίου Καλαμαριάς Βασίλης Παγγούσης. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ευαγγελία Βελλή