H σχέση του Τάσου Ψαρρά με τον Κώστα Καρυωτάκη ξεκίνησε μ? ένα ντοκιμαντέρ της σειράς «Εποχές και συγγραφείς» και μετρά πλέον μια δεκαετία. Δέκα χρόνια μελέτης κι έρευνας, ανάγνωσης αμέτρητων ντοκουμέντων, συζητήσεων με φιλόλογους και μελετητές, που, όσο κάλυπταν τις απορίες του, τόσο γεννούσαν καινούργιες: «Ο Καρυωτάκης μάς έχει παραδοθεί ως ένας ενδιαφέρων ποιητής, πεισιθανάτιος και θλιμμένος, που έχει ζήσει σε μια ενδιαφέρουσα εποχή κι έχει εξαγνιστεί με την αυτοκτονία. Εμένα αυτό δεν μου αρέσει και δεν μου αρκεί». Η τηλεοπτική μεταφορά της ζωής του ποιητή τού παρέχει την «ευκολία» να γεμίσει τα κενά που άφησε η προσωπική του έρευνα, δηλαδή τα μη τεκμηριωμένα γεγονότα, με μυθοπλαστικά στοιχεία. Περιμένει ωστόσο τον αντίλογο, τις αντιρρήσεις, τς αντίθετες απόψεις για το δικό του Καρυωτάκη. Και θα ήταν ευτυχής αν η σειρά που γράφει και σκηνοθετεί, γεννήσει κι άλλες απορίες κι άλλα ερωτηματικά. Αν γίνει αφορμή να ξεκινήσει ένας διάλογος με το κοινό, που -πολύ θα επιθυμούσε- να το αποτελούν και νέοι άνθρωποι, μαθητές. «Γιατί τώρα ο Καρυωτάκης;», θέτει μόνος του το ερώτημα και απαντά: «Γιατί ο Καρυωτάκης είναι πολύ σύγχρονος, είναι παρεξηγημένος, είναι άλλος από αυτό που μας δίνεται. Γιατί ο Καρυωτάκης είναι σήμερα και γιατί τα αιτήματα που έβαζε τότε τα βάζουν τώρα οι συνδικαλιστές της ΑΔΕΔΥ. Και γιατί ο Καρυωτάκης δεν είναι μόνο ένας θλιμμένος ποιητής, είναι ένα πολιτικό πρόσωπο, ένας μοντέρνος διανοητής και -στο τελευταίο στάδιο της ζωής του- πολιτικός σχολιαστής».
Oταν σκεφτόμαστε τον Κώστα Καρυωτάκη συνειρμικά η σκέψη μας οδηγείται στη Μαρία Πολυδούρη, η οποία «όσοι νομίζουν ότι ήταν απλώς μια φιλενάδα του Καρυωτάκη, πλανώνται πλάνην τεράστια». «Η Μαρία, πολύ πριν γνωρίσει τον Καρυωτάκη, φαίνεται να ενδιαφέρεται για τα κοινά και ιδιαίτερα για το γυναικείο ζήτημα, που την εποχή εκείνη ήταν σημαντικό. Ηταν παιδί δυο προοδευτικών ανθρώπων, η μητέρα της διάβαζε την εφημερίδα των Κυριών, πρωτοποριακό έντυπο για την εποχή. Από μαθήτρια ακόμα έχει καταλάβει ότι υπάρχουν δυο πολιτικοί πόλοι. Η Καλαμάτα έχει στα σπάργανα ένα λαϊκό εργατικό κίνημα, ο πατέρας της μετατίθεται, δεν μπορεί να έχει φίλες, κοινωνική ζωή. Κι όταν συναντά τον Καρυωτάκη, το 1922, έχει ήδη διαμορφωμένη συνείδηση».
Μα πώς διαχειρίστηκε τον τεράστιο όγκο της πληροφορίας που έχει συλλέξει για τον Καρυωτάκη και την Πολυδούρη και κατάφερε να τον «συμπυκνώσει» σε είκοσι 45λεπτα επεισόδια, τον ρωτάμε. «Δεν ήταν κάτι που έγινε από τη μια στιγμή στην άλλη. Το πρώτο γράψιμο θα μπορούσε να είναι χρονικό για μια εφημερίδα, δεν με ικανοποιούσε. Επειτα έγινε ιστορία, που πάλι δεν μου ήταν αρκετό. Μετά σκέφτηκα να το κάνω σενάριο για ταινία και τελικά γίνεται τηλεοπτική σειρά». Το εγχείρημα ήταν δύσκολο, απαιτητικό και επίπονο. Εκαντοντάδες ώρες συγγραφής στην απομόνωση της Σκύρου, στο σπίτι του στην Αθήνα από τις 4 τα χαράματα. Μετά έπρεπε να πάει στην εταιρία παραγωγής για να επιληφθεί της επιλογής των ηθοποιών. Οχι μόνο των πρωταγωνιστών, αλλά των 290 συνολικά χαρακτήρων της σειράς. Αλλη μια απαιτητική διαδικασία. «Ηξερα καλά την ψυχολογία των ηρώων μου και ήθελα ο ηθοποιός να έχει ?προίκα? στοιχεία αυτής της ψυχολογίας. Για το ρόλο της Πολυδούρη, για παράδειγμα, είχα να διαλέξω μεταξύ 15 πρωταγωνιστριών. Μέσα από τεστ και δοκιμαστικά, επέλεξα τη Μαρία Κίτσου, η οποία δεν είχε καμιά εμπειρία στην τηλεόραση. Κατάλαβα όμως ότι έχω να κάνω με ένα σημαντικό ταλέντο. Υπάρχουν πολλά σημαντικά ταλέντα στην Ελλάδα, ωστόσο χάνονται γιατί δεν μπορούν να κάνουν μια καλή δουλειά. Γι? αυτό λέω ότι είναι επίκαιρος ο Καρυωτάκης, όταν λέει ότι είμαστε ξεκουρδισμένες κιθάρες κάτω από μια γέφυρα και περιμένουμε.Είναι άνθρωποι που τελειώνουν το Εθνικό Θέατρο και αναγκάζονται να κάνουν ένα καθημερινό σίριαλ με θλίψη και φρίκη για να μπορέσουν να βγάλουν τα προς το ζην. Αυτός ο μηχανισμός, αυτό το καθημερινό θλιβερό παιχνίδι των ιδιωτικών καναλιών με την αδυναμία των ανθρώπων να αντισταθούν, μας κάνει να χάνουμε προσωπικότητες, ηθοποιούς που αξίζουν και εξοκείλουν».
Για το ρόλο του Καρυωτάκη, το καλλιτεχνικό αισθητήριο του Τάσου Ψαρρά υπέδειξε τον Δημοσθένη Παπαδόπουλο. «Και τα δυο παιδιά εγκατέλειψαν το θέατρο για να μπορούν να είναι συνεπείς στη δουλειά. Γιατί δεν φτάνει μόνο το ταλέντο, χρειάζεται και εργατικότητα. Ολοι οι ηθοποιοί έχουν δουλέψει σκληρά, έχουν προσαρμοστεί στην άποψη που έχω για την ερμηνεία, μια αντίληψη μακριά από θεατρικές ερμηνείες και τηλεοπτικά κολπάκια. Αυτό που μ? ενδιαφέρει, είναι η ειλικρίνεια στο πρόσωπο. Αν δεν καταλάβει ο ηθοποιός το ρόλο και την εποχή, δεν μπορεί να τα μεταφέρει». Για να επιτευχθεί ο στόχος, οι ηθοποιοί έπαιρναν κατευθύνσεις και «δουλειά για το σπίτι». Και στην επόμενη πρόβα εμφανίζονταν με ερωτήσεις και απορίες. «Κάθε μέρα, πριν ξεκινήσουμε το γύρισμα, έχουμε μίτινγκ με τους ηθοποιούς. Μελετάμε μαζί, χαιρόμαστε τη δουλειά και ας είναι κοπιαστική. Εχουμε πολύ καλή συνεργασία. Μπορεί να ξεχωρίζουν οι δυο πρωταγωνιστές, αλλά δεν γίνεται να μην ξεχωρίσω 100 ακόμα».
Στις 71 (!) σκηνές του πρώτου επεισοδίου, εμφανίζονται περίπου 50 ηθοποιοί. Τα μεροκάματα των κομπάρσων έχουν ξεπεράσει τα 3.000. «Η σειρά είναι πολύ καλή, οργιώδης, πλούσια. Και δεν εννοώ ακριβή. Το κόστος παραγωγής είναι μικρότερο από τα ?Ματωμένα χώματα? ή τον ?Γιούγκερμαν?». Κι ενώ μιλά με ενθουσιασμό για τη δουλειά που έχει κάνει, ο Τάσος Ψαρράς εκφράζει τη δυσαρέσκειά του για το πώς την έχει μεταχειριστεί η ΕΡΤ: «Εχω στείλει ένα τρίλεπτο τρέιλερ στο κανάλι από τα τέλη του Αυγούστου. Δεν προβλήθηκε, γιατί, όπως μου είπαν, δεν ήθελαν να χαλάσει η ισορροπία του προγράμματος και γιατί προηγούνταν άλλες σειρές. Τώρα ζητώ το εύλογο: Να υποστηρίξουν μια σειρά για την οποία οι ίδιοι δηλώνουν υπερήφανοι. Γιατί η ΕΡΤ είναι υπεύθυνη και για τη διαπαιδαγώγηση των πολιτών. Είναι υπόλογη στους τηλεθεατές της και οφείλει να στηρίξει τη σειρά, να τη διαφημίσει. Μέχρι το 8ο επεισόδιο, ίσως να απευθύνεται σ? ένα πιο νοήμον κοινό, όμως από το 8ο ως το 12ο, οπότε εκτυλίσσεται η ερωτική ιστορία του Καρυωτάκη με την Πολυδούρη, γίνεται ένα λαϊκό -αλλά καλόγουστο- θέαμα. Αν μέχρι τότε δεν έχουμε θεαματικότητα, δεν θα φταίμε εμείς, αλλά το κανάλι. Εμείς παρουσιάζουμε μια σειρά πλούσια, καθαρή και δεν εκμεταλλευόμαστε τα κατώτερα ένστικτα του τηλεθεατή. Ελπίζουμε ότι θα τη δει ο κόσμος».
Και για? επίλογο, ο Τάσος Ψαρράς βγάζει από τον Καρυωτάκη το μανδύα της θλίψης: «Μη νομίζεται ότι πρόκειται για μια θλιμμένη σειρά. Είναι χάρμα ιδέσθαι. Θα δείτε τον Καρυωτάκη να είναι η χαρά της ζωής. Με τις φάρσες του, τα καλαμπούρια του. Είναι ένας άνθρωπος που τα βράδια γυρίζει, δεν κάθεται να κλαίει. Αναβιώνουμε τα μπαλ μασκέ της εποχής, τα χορευτικά και λαϊκά κέντρα, τα πορνεία της Θεσσαλονίκης».
ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ
Η σειρά θα προβάλλεται κάθε Πέμπτη στις 22.00 από την ΕΤ-1. Ο Τάσος Ψαρράς υπογράφει το σενάριο και τη σκηνοθεσία. Η φωτογραφία είναι του Γιώργου Αργυροηλιόπουλου, τα σκηνικά της Γιούλας Ζωιοπούλου, τα κοστούμια της Ιουλίας Σταυρίδη και το μοντάζ της Ιωάννας Σπηλιοπούλου. Εκτός από την Αθήνα, γυρίσματα έχουν γίνει στην Καλαμάτα, τη Σύρο, τα Χανιά, την Πρέβεζα, τη Θεσσαλονίκη, το Γαλαξίδι, το Παρίσι και το Βουκουρέστι. Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους κρατούν ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος και η Μαρία Κίτσου, ενώ οι Γιώργος Αρμένης, Ηλίας Λογοθέτης, Τάσος Κωστής, Μάκης Ρευματάς, Αντώνης Αντωνίου, Αλκης Παναγιωτίδης, Μαίρη Ιγγλέση, Στεφανία Γουλιώτη, Κόρα Καρβούνη, Μιχάλης Μητρούσης, Ναταλία Στυλιανού, Εμιλυ Κολιανδρή, Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Μάνος Βακούσης, Υβόννη Μαλτέζου είναι ανάμεσα στους 290 ηθοποιούς που παίρνουν μέρος στη σειρά.