A Αρχαίο θέατρο-Λοφος Φρουρίου-Μπεζεστένι
2.2.1 Α΄ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ
Το πρώτο αρχαίο θέατρο της Λάρισας, στο οποίο χωρούσαν πάνω από 12.000 θεατές, οικοδομήθηκε στη νότια πλαγιά του λόφου του φρουρίου τον 3ου αιώνα π.Χ., όπου κατά την αρχαιότητα δέσποζε η οχυρωμένη ακρόπολη της πόλης, με προσανατολισμό την αγορά, και είναι ένα από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα θέατρα της περιόδου.. Η κατασκευή του συνδέεται αφενός μεν, με τη λατρεία του θεού Διονύσου για την τέλεση θεατρικών παραστάσεων καθώς και μουσικών και ωδικών αγώνων, αφετέρου δε, με τη διοίκηση του Κοινού των Θεσσαλών για τις συνεδριάσεις της Εκκλησίας του Δήμου της πόλης, που ονομαζόταν Αγορά. Ενδείξεις για αυτά αποτελούν ένας μικρός βωμός αναθηματικός στο θεό Διόνυσο που βρέθηκε κοντά στο θέατρο και όπου εικάζεται ότι υπήρχε ιερό του και τα ονόματα «Συνέδρων» αντιπροσώπων των πόλεων – κρατών που συμμετείχαν στην ομοσπονδία των Θεσσαλών, που αναγράφονται πάνω στα εδώλια του αρχαίου θεάτρου. Κατά την ρωμαϊκή περίοδο μετατράπηκε σε αρένα, και έγινε μεταφορά των θεατρικών δρώμενων της πόλης στο Β΄ Αρχαίο θέατρο
Η παλαιότερη αναφορά στο μνημείο προέρχεται από μία επιγραφή του πρώτου μισού του 2 ου αι. π.Χ. που βρέθηκε στην πόλη. Πρόκειται για μια δικαστική απόφαση, που αναφέρεται στην καταπάτηση από έναν ιδιώτη μέρους του περιβάλλοντος χώρου του θεάτρου. Έτσι μας δίνει τη δυνατότητα να έχουμε ένα στοιχείο για τη χρονολογία της κατασκευής του. Στους αιώνες που ακολούθησαν από τη στιγμή που το θέατρο έπαψε να χρησιμοποιείται στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια σημειώνεται λιθοθηρία του και ο χώρος που καταλαμβάνει σταδιακά επιχώνεται. Προκειμένου οι κάτοικοι να εξασφαλίσουν οικοδομικά υλικά, ξήλωναν τα εδώλια και τα χρησιμοποιούσαν για την οικοδόμηση εστιών. Έτσι βρέθηκαν εντοιχισμένα εδώλια που φέρουν και επιγραφές σε σπίτι της οδού Μανωλάκη.
Το πρώτο αρχαίο θέατρο της Λάρισας κατασκευάστηκε στο πρώτο μισό του 3ου αι. π.Χ. Λειτούργησε δε έξι αιώνες περίπου μέχρι το τέλος του 3 ου αι. μ.Χ. ή τις αρχές του 4 ου αι. μ.Χ. A Αρχαίο θέατρο-Λοφος Φρουρίου-Μπεζεστένι 
Το κυρίως θέατρο χωριζόταν με 10 κλίμακες ανόδου σε 11 κερκίδες με 25 εδωλίων εκ των οποίων η πρώτη ανήκε στη σειρά των προεδριών. Τα
εδώλια πατούν πάνω σε σχιστολιθικές υποδομές και έχουν επιμελημένη εργασία λάξευσης τόσο στα μέτωπα όσο και στην άνω επιφάνειά τους,
όπου υπάρχει εγκοπή που χρησίμευε για να πατούν τα πόδια των θεατών των υπερκείμενων σειρών. Το πέρας του κυρίως θεάτρου προς το
εσωτερικό της ορχήστρας αντιστοιχεί σε μήκος μεγαλύτερο των 26,00 μ. Είναι κατασκευασμένο με λειασμένους κυβόλιθους άσπρου μαρμάρου
με αριστοτεχνική σύνθεση. Οι κυβόλιθου αυτοί χρησίμευαν και ως αντέρεισμα για τη στήριξη των υπερκείμενων κερκίδων. Στην πάνω επιφάνειά
τους έχουμε τόρμους για τη στερέωση των πρώτων τεσσάρων σειρών των εδωλίων, που δεν είναι σήμερα στη θέση τους. Από το τέλος του 1ου
αιώνα μ.Χ. το αρχαίο θέατρο μεταμορφώθηκε σε ρωμαϊκή αρένα για την τέλεση μονομαχιών και άλλων παραστάσεων αυτής της εποχής, μίμων,
ακροβατών, μάγων, παλαιστών, κ.λπ. Καμία παρέμβαση δεν έγινε στο κοίλο, πλην ορισμένων μέχρι τα μέσα του 2ου αι μ.Χ και ίσως αργότερα. Στο
τέλος του 2ου αι. μ. Χ έγινε ριζική μετατροπή του κυρίως θεάτρου. Ξηλώθηκαν οι 4 πρώτες σειρές των εδωλίων για να διευρύνουν την παλιά
ορχήστρα κατά 4,00 μέτρα περίπου. Πάνω από την 5η παλιά σειρά των εδωλίων η οποία κατά τον 3ο μ.Χ. αιώνα μετατράπηκες σε πρώτη,
τοποθέτησαν μαρμάρινα θυρώματα, όρθια ενεπίγραφα μάρμαρα δηλαδή σε δεύτερη χρήση, από τα οποία τα περισσότερα βρέθηκαν στη θέση
τους και περιέτρεχαν όλη τη νέα αρένα. Τα μάρμαρα αυτά είχαν στην πάνω στενή πλευρά τους τόρμους για την ένθεση σιδερένιων ή ξύλινων
διφράκτων. Στόχος όλων αυτών ήταν η προστασία των θεατών λόγω του ότι στο αρχαίο θέατρο γινόταν και θηριομαχίες. Τα αποξηλωμένα
ειδώλια είχαν χρησιμοποιηθεί κάτω από τα ογκώδη θηρώματα για λόγους καθαρά στατικούς.
Το επιθέατρο, ένα τμήμα του είχε βρεθεί παλαιοτέρα μέσα στο χώρο των πρώην στρατιωτικών αρτοποιείων, είχε την ακόλουθη δομή. Στο σημείο επαφής με το διάζωμα κατασκευάστηκε ένας ισχυρός αναλημματικός τοίχος ύψους 1,30μ., πλάτους 2,00μ. ο οποίος στην κύρια όψη του, είχε επένδυση από λιθόπλινθους λευκού μαρμάρου. Για το πίσω μέρος του χρησιμοποιήθηκαν ογκώδεις πωρόλιθοι, δρομικά και μπατικά ενισχυόμενοι με σφήνες για τη στατική τους επάρκεια. Ο τοίχος αυτός πατάει πάνω σε ένα τοιχοβάτη από κυβόλιθους άσπρου επίσης μαρμάρου. Στο σημείο επαφή αναλημματικού και τοιχοβάτη δημιουργήθηκε ένα ωραίο λέσβιο κυμάτιο. Κατασκευάστηκε για να δεχθεί πολύ μεγαλύτερες από τις 10-12 σειρές εδωλίων που υπολογιζόταν μέχρι το τέλος του 1999 ότι δήθεν είχε το επιθέατρο. Κατά την πρόοδο των ανασκαφών του 2001 επισημάνθηκε στη θέση του ένα πολύ μικρό τμήμα του επιθεάτρου δίπλα από τα θεμέλια του ωρολογίου της πόλης, Είναι μικρό απόσπασμα από αυτό που απεικονίζουν οι Beguignon και Αξενίδης στα βιβλία τους με ασπρόμαυρες φωτογραφίες της εποχής τους. Είναι περίεργο πως ξέφυγε την ολοκληρωτική καταστροφή και παρέμεινε εκεί ξεχασμένο μέσα στα χορτάρια για να θυμίζει με καμάρι τη μεγαλοπρέπεια του μνημείου. Το αναπάντεχο αυτό εύρημα μας βοηθά να κατανοήσουμε το ύψος και το εύρος του επιθεάτρου. Βρίσκεται σε απόσταση 12,00μ. από το διάζωμα και 8,00μ. ψηλότερα από το αντίστοιχο τμήμα του επιθεάτρου που βρέθηκε στο στρατιωτικό αρτοποιείο. Ο λόφος στο χώρο του ωρολογίου ήταν στην αρχαιότητα τουλάχιστον τέσσερα μέτρα ψηλότερος. Στην αυλή των πρώην στρατιωτικών αρτοποιείων υπήρχε λόφος, ο οποίος ισοπεδώθηκε κατά την κατασκευή των κτιρίων και το επιθέατρο σε αυτό το σημείο αποξηλώθηκε. Στα οικόπεδα των κατεδαφισμένου κτιρίων Μάτου και Παπαθανασίου και στο δρόμο φυσικά, την έξοδο δηλαδή της Παπαναστασίου που περνούσε πάνω από το θέατρο προς το Φρούριο, υπήρξε η συνέχεια του ενιαίου λόφου. Με άλλα λόγια ο λόφος του επιθεάτρου ήταν ενιαίος και ημικυκλικός από την οδό Βενιζέλου μέχρι και τον χώρο των στρατιωτικών αρτοποιείων. Στα πλαινά κατέληγε σε ισχυρούς αντερεισματικούς τοίχους εκ των οποίων ο δεξιός εν μέρει έχει αποκαλυφθεί.ε και διακόπηκε απότομα η λειτουργία του. Φέρει την τυπική διάρθρωση του ελληνιστικού θεάτρου με τα τρία βασικά στοιχεία: κοίλο – ορχήστρα – σκηνή , και με διάμετρο ορχήστρας περίπου. 25μ.
Με τις εκσκαπτικές εργασίες των τελευταίων ετών αποκτήσαμε καθαρότερη εικόνα του μνημείου. Πρόκειται για ένα τεράστιο, σχεδόν εξ ολοκλήρου μαρμαροδομημένο μνημείο, με πλουσιότατη διακόσμηση πλαστικής και σπουδαιότατα μορφολογικά στοιχεία αρχαίας 22 αρχιτεκτονικής.
Την ορχήστρα διαμέτρου 25,5μ., περιτρέχει κτιστός αποχετευτικός αγωγός π λάτους εξ. 1,90μ. για την απομάκρυνση των ομβρίων υδάτων. Είναι
καλυμμένος και κατασκευασμένος με μαρμάρινες πλάκες, οι οποίες φέρουν επιμελημένη εργασία λάξευσης. Ο αγωγός διαπερνά τη θεμελίωση
της σκηνής με δύο εξόδους νότια των ακριανών δωματίων αυτής και ακόμα και σήμερα απορροφά το σύνολο των όμβριων υδάτων του θεάτρου.
Βρίσκεται σε άριστη κατάσταση διατήρησης.
Οι πάροδοι με τους αναλημματικούς τοίχους σώζονται σε άριστη κατάσταση σε βάθος 4,00μ. Είναι κατασκευασμένοι από λιθόπλινθους λευκού μαρμάρου με αριστοτεχνική εργασία λάξευσης και διαμορφώνονται κλιμακωτά προς τα έξω με βαθμίδες ίσης εξοχής.
Οι δρόμοι των παρόδων ήταν μαρμαροστρωμένοι και αυτό γιατί δεν ήταν απλά μικροί δρόμοι προσπέλασης στο μνημείο αλλά αποτελούσαν στη συνέχεια τους μεγάλους πομπικούς δρόμους.
Ο δρόμος της δεξιάς παρόδου επικοινωνούσε με το β΄ αρχαίο θέατρο και στη συνέχεια με την κύρια έξοδο της Λάρισας προς τη Φαλάνη και τη Ελασσόνα από την ξύλινη γέφυρα του Πηνειού ακριβώς απέναντι από το σημερινό Τεχνικό Επιμελητήριο. Ο δρόμος της αριστερής παρόδου επικοινωνούσε με τον μαρμαροστρωμένο δρόμο που βρέθηκε πριν από λίγα χρόνια σε ιδιωτικό οικόπεδο στη γωνία των οδών Ρούσβελτ και Κύπρου. Ο λαμπρός αυτός δρόμος ξεκινούσε από την ιερή περιοχή της πλατείας Ταχυδρομείου, έβαινε παράλληλα με τη σημερινή οδό Ερμού και Πανός και κάπου εκεί στην αρχή της οδού Φιλελλήνων και Βενιζέλου έστριβε απότομα προς την αριστερή πάροδο του θεάτρου. Εξαιτίας αυτού είναι ιδιαιτέρως σημαντική και η απαλλοτρίωση των καταστημάτων που βρίσκονται σε επαφή με το θέατρο από την ανατολική πλευρά του.
Ο αναλημματικός τοίχος της δεξιάς παρόδου αποκαλύφθηκε σε μήκος 40,86μ., ύψος 4,50μ. και πλάτος 3,55μ. Πάνω του σώζεται τμήμα του αναλημματικού τοίχου του επιθεάτρου σωζόμενου ορατού μήκους 6,49μ., πλάτους 2,10μ. και ύψους 4,50μ. Στην κύρια όψη του φαίνονται ίχνη των βαθμίδων της κλίμακας ανόδου προς το επιθέατρο. Νότια του δυτικού αναλημματικού του κυρίως θεάτρου και σε επαφή με αυτόν σε απόσταση 29,07μ. από το άνω άκρο του και στο σημείο όπου αυτός εμφανίζει μικρή κλίση προς βορρά, εντοπίστηκε, τον Ιούνιο του 2006, κατά την υλοποίηση του υποέργου εκσκαφής οδοστρώματος της οδού Βενιζέλου, η μνημειώδης κλίμακα που οδηγούσε στο διάζωμα. Σώζονται οι τρεις πρώτες βαθμίδες της και ένα πιθανότατα πλατύσκαλο. Έχει διαστάσεις, μήκος 8,68μ., πλάτος 2,20μ. και ύψος 0,64μ. Η κλίμακα αυτή εφάπτεται του νοτίου μετώπου του δυτικού αναλληματικού τοίχου ( της κύριας όψης του δηλ.) από βορρά. Από νότο και ανατολή πλαισιώνεται από μαρμάρινους λιθόπλινθους πολύ καλά ειργασμένους ύψους 0,64μ. όσο και το ύψος του κατώτατου δόμου του αναλημματικού τοίχου του κυρίως θεάτρου. Στο δυτικό τμήμα της όπου και σώζονται οι τρεις πρώτες βαθμίδες και όπως φαίνεται είναι η αρχή της ο μαρμάρινος λιθόπλινθος καταλήγει σε πεσσό παραστάδας που στο κάτω μέρος του διακοσμείται με κυμάτιο. Στην κύρια όψη του δυτικού αναλημματικού του κυρίως θεάτρου και στο τμήμα (ακριβώς πάνω από την κλίμακα αυτή) που βρίσκεται σε απόσταση 119,2μ. από την πρώτη βαθμίδα, εντοπίζονται ίχνη επτά βαθμίδων. Η ίδια αυτή κλίμακα συμπεραίνουμε ότι συνέχιζε προς τα πάνω από τα ίχνη δέκα βαθμίδων που αποκαλύφθηκαν στην κύρια όψη του αναλημματικού του επιθεάτρου.
Ο αναλημματικός τοίχος της αριστερής παρόδου (αν. αναλημματικός) αποκαλύφθηκε σε μήκος 24,75μ., πλάτος 3,55μ., ύψος 3,16μ. και χάνεται κάτω από τα καταστήματα της ανατολικής πλευράς του θεάτρου που εφάπτονται του ανασκαφικού γηπέδου. Με το πέρας των αναλημματικών τοίχων στα δύο άκρα της ορχήστρας κλείνει και το άνοιγμα του πετάλου του θεάτρου.
Η σκηνή είναι το καλύτερα διατηρημένο τμήμα του μνημείο. Είναι στην ουσία ένα αυτοτελές, μεγαλοπρεπές οικοδόμημα που αποτελείται από τέσσερα δωμάτια με τρεις εισόδους ανάμεσά τους έχοντας συνολικό μήκος 37,5μ. και ύψος 3,00μ. Τα δύο μεσαία δωμάτια που επικοινωνούν μεταξύ τους λειτουργούσαν ως χώροι ένδυσης των ηθοποιών και θέσης του δραματουργού τα δύο ακριανά που φέρουν είσοδο στη νότια πλευρά τους λειτουργούσαν ως σκευοθήκες. Με βάση την αρχαιολογική έρευνα η σκηνή έχει τρεις κύριες οικοδομικές φάσεις.
2.4.1 ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ
Οι ανασκαφικές δραστηριότητες του καλοκαιριού του 1978 έφεραν στο φως τα θεμέλια ναού Βασιλικού ρυθμού η κατασκευή του οποίου ανάγεται στα παλαιοχριστιανικά χρόνια όπως μαρτυρά ένα ένσταυρο θωράκιο που διασώθηκε μετά την ολοκληρωτική καταστροφή του. Κάτω από το ψηφιδωτό δάπεδο του ναού βρίσκονται λακκοειδείς τάφοι διατεταγμένοι γύρω από ένα μεγαλοπρεπή καμαροσκεπή τάφο στο ανατολικό τμήμα του Βόρειου κλίτους και ένα άλλο υποδεέστερο στο μέσο του μεσαίου κλίτους. Οι λακκοειδείς αυτοί τάφοι ανάγονται στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Οι χριστιανοί της περιόδου είχαν τη συνήθεια να θάβονται κοντά στον τάφο του Αγίου τους. Από τους συναξαριστές γνωρίζουμε ότι ο Άγιος Αχίλλειος προέβλεψε την ημέρα του θανάτου του και φρόντισε για τον τάφο του.
Τα δύο προαναφερθέντα στοιχεία μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η παλαιοχριστιανική Βασιλική χρίστηκε πάνω στον τάφο του Αγίου Αχιλλείου κατά τον 6 ή 7ο μ. Χ αιώνα. Η παλαιοχριστιανική βρέθηκε μεταξύ του Μπεζεστενίου και της οδού Μητροπολίτου Αρσενίου και πιστεύεται ότι ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Αχίλλειο κατά τη Βυζαντινή περίοδο.
Μετά την ανέγερση του Μπεζεστενίου και τη μετατροπή της περιοχής σε εμπορικό κέντρο (τέλη 15ου αρχές 16ου αιώνα) ο Ναός κατεδαφίστηκε και μεταφέρθηκε στη βορειοδυτική άκρη της ακρόπολης στη θέση της σημερινή πλατείας του Αγίου Αχιλλείου όπου και παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
2.4.2 ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΛΟΥΤΡΑ
Τα παλαιοχριστιανικά λουτρά της πλατείας Λαμπρούλη βρίσκονται βορειοανατολικά της βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου και πιθανόν εντάσσονται
σε συγκρότημα κτιρίων που σχετίζονται με τη βασιλική. Πρόκειται για ένα μικρό λουτρό με δύο χώρους και χρονολογείται τον 6ο αι. μ.Χ.
Η τελευταία φωτογραφία ανήκει σε τμήμα αρχαίας οδού με παράπλευρα καταστήματα και οικοδομικά ίχνη οικιών…που βρίσκεται στην οδό Νίκης ( διασταύρωση με Δήμητρας).
2.5.1 ΤΟ ΜΠΕΖΕΣΤΕΝΙ
Μπεζεστένι < τουρκική bezesten/bedesten < περσική (bazistān) < αραβική bez (ύφασμα, κέντημα) + περσική κατάληξη –istān
Ακριβώς δίπλα στην Τρίκλιτη Βασιλική στο λόφο του Φρουρίου, δεσπόζουσα θέση κατέχει το σημαντικότερο Οθωμανικό μνημείο της Λάρισας, το Μπεζεστένι, μια σκεπαστή αγορά του 15ου αιώνα.
Το μπεζεστένι (υφασματαγορά) ήταν ένας πολύ σημαντικός θεσμός των οθωμανικών πόλεων και αποτελεί το χαρακτηριστικό κτίσμα του πρώτου αιώνα της τουρκοκρατίας. H λέξη προέρχεται από την αραβική λέξη μπεζ (bez) η οποία σημαίνει ρούχο, ύφασμα, χρησιμοποιείται και για τα κεντήματα και τα υπόλοιπα ακριβά αντικείμενα και την περσική κατάληξη -ιστάν. Το μπεζεστένι αποτέλεσε, έκτοτε, και για τρεις περίπου αιώνες, το ζωτικότερο τμήμα της αγοράς -αληθινό κέντρο της οικονομικής δραστηριότητας- και των πολυάριθμών επαγγελματικών συντεχνιών της, καθώς γύρω από αυτό οργανώθηκε το εμπορικό τμήμα της πόλης, με το τσαρσί και το παζάρι. (Εικ 61-65)
Ο Evliya Çelebi (1668) είναι ο πρώτος περιηγητής που κάνει λόγο για το κτίριο, τη στιβαρότητα της κατασκευής του και την ασφάλεια που προσέφερε στους εμπόρους και τα εμπορεύματα τους:
«…Στην καρδιά της πόλης μέσα στην αγορά και στο παζάρι, βρίσκεται ένα μπεζεστένι, ίδιο φρούριο, με πετρόχτιστο θόλο και τέσσερις σιδερένιες πόρτες, που λες κι είναι το καταφύγιο της πόλης και τ’ άπαρτο κάστρο της. Εκεί μέσα υπάρχουν πλούσιοι έμποροι, που πουλάνε πολύτιμα πράματα. Υπάρχουνε, ακόμα, 21 εμπορικά μαγαζιά. Όλα τους είναι σκεπασμένα με κεραμίδια. Σαν κοντεύει να νυχτώσει κρούνε τα τύμπανα μέσα στην πόλη κι οι φύλακες, μαζί με τους αρματολούς, σφαλούνε όλες τούτες τις πόρτες κι αρχινάνε τη φύλαξή τους. Τα μαγαζιά βρίσκονται σε ένα μέρος γύρω από το μπεζεστένι, κι είναι μια αγορά και παζάρι πιο σίγουρο και από κάστρο με πραμάτειες που αξίζουνε χιλιάδες φορές πιότερο από το θησαυρό της Αιγύπτου…».
Tο μπεζεστένι αποτελεί ίσως το πιο παλιό εμφανές κτίσμα της πόλης (Εικ. 22, 23, 24, 25). Κρυμμένο από τη βλάστηση και τις σύγχρονες λειτουργίες της καθημερινότητας, δίχως τους αρχικούς του τρούλους – ξέσκεπο, επιχωματωμένο μέχρι πριν λίγα χρόνια από μέσα (κάποια εποχή χρησιμοποιήθηκε μάλλον ως οχύρωμα), είχε τρεις εισόδους, από τις οποίες σήμερα μόνον η νότια είναι ανοιχτή (Εικ. 26). Δεν παύει ωστόσο να αποτελεί σημαντικό ιστορικό μνημείο και απόδειξη ότι η Λάρισα διατηρούσε πάντα μια οικονομική πρωτοκαθεδρία στην περιοχή, αφού τα μπεζεστένια δε χτίζονταν τυχαία την εποχή της Τουρκοκρατίας. Σήμερα είναι ένα ορθογώνιο κτίριο διαστάσεων 30 επί 20 μ. εσωτερικό εμβαδόν 445 τ.μ., σώζονται μόνο οι τέσσερις πέτρινοι τοίχοι του κτίσματος, πάχους 1,6 μέτρων, και μέχρι ένα ύψος περί τα 6,5 μέτρα. Tο μπεζεστένι έχει σήμερα 4 πόρτες, τρεις πύλες και μια μικρή πόρτα στη βόρεια όψη. Οι έξι θόλοι του ήταν κτισμένοι με πλιθιά και στηρίζονταν με διπλά τόξα σε δυο μεγάλους κτιστούς πεσσούς. Εξωτερικά καλύπτονταν με φύλλα μολύβδου για να αντέχουν στην υγρασία, κτισμένο στο ψηλότερο σημείο του λόφου. Κτίσθηκε με οικοδομικό υλικό παλαιότερων κτιρίων, μεγάλους ορθογώνιους λίθους και τμήματα κιόνων, όπως άλλωστε συνέβη με όλα τα μεγάλα οθωμανικά κτίρια, κυρίως τζαμιά και άλλα ευαγή ιδρύματα.
Όπως συνηθίζεται στην επίσημη αρχιτεκτονική της πρώιμης Τουρκοκρατίας, η τοιχοδομία ακολουθεί το αμελές πλινθοπερίκλειστο σύστημα, δηλαδή περιέχει σε σημαντικό ποσοστό επεξεργασμένους δόμους περιβαλλόμενους από πλίνθους, σε αρκετά κανονικές στρώσεις και αρκετά κεραμοπλαστικά κοσμήματα. Η ίδια τοιχοδομία παρατηρείται και στο μοναδικό σωζόμενο παλιό τζαμί της Λάρισας, το Μπαϊρακλί, στη νοτιοανατολική πλευρά του λόφου, που βρισκόταν στο κέντρο της αγοράς. Στη στέψη του Μπεζεστενιού διακρίνονται λείψανα οδοντωτής ταινίας, που θα περιέτρεχε κάποτε όλο το οικοδόμημα, κάτω ακριβώς από την ανωδομή. Στο κέντρο της βορεινής πλευράς υπάρχει κλειστός ορθογώνιος χώρος, πλάτους 3,55 μ., που δεν επικοινωνεί με το εσωτερικό του κτίσματος, αλλά μόνον εξωτερικά με μικρή χαμηλή πόρτα και θεωρείται ότι χρησίμευε ως θησαυροφυλάκιο, όπου φυλάγονταν οι περιουσίες των πλούσιων μουσουλμάνων, και το αρχειοφυλακείο της πόλης (Εικ. 66). Γι αυτό λοιπόν μαρτυρείται η ύπαρξη φυλάκων ειδικών, οι οποίοι με την αυστηρή φύλαξη καθιστούσαν το μπεζεστένι φρούριο απόρθητο. Ο περιβάλλων χώρος του μνημείου βρίσκεται σήμερα σε χαμηλότερο επίπεδο και η επικοινωνία εξασφαλίζεται με μικρή κλίμακα που έχει κτισθεί μπροστά στη νότια είσοδο αυτήν που βλέπει προς την πόλη.
Το 1781 η Λάρισα πλήττεται από σφοδρό σεισμό. Μαζί με άλλα κτίρια της πόλης, εικάζεται ότι και το μπεζεστένι υπέστη καταστροφές, μαζί με την κατάρρευση των θόλων του. Μια πυρκαγιά, λίγα χρόνια αργότερα, θα ολοκληρώσει την καταστροφή. Σε τούρκικο χάρτη του 1880 εμφανίζεται πλέον, ως πυριτιδαποθήκη. Το μπεζεστένι χάνει την αρχική του χρήση, γεγονός στο οποίο θα συνέβαλαν και οι καταστροφές που υπέστη από το σεισμό και την πυρκαγιά. Η οχυρή του θέση ωστόσο, στην κορυφή της Λαρισαϊκής Ακρόπολης το διατηρεί σε χρήση. Αυτή την περίοδο πρέπει να μπαζώθηκαν και οι δύο από τις τρεις εναπομείνασες πύλες του, ώστε να είναι πιο ασφαλές σαν οχυρό. Σ’ αυτή την περίοδο πρέπει να εντοπιστεί και η ονομασία “Φρούριο” που έχει σήμερα το κτίσμα. Ένα χρόνο μετά η Θεσσαλία απελευθερώνεται και μαζί και η Λάρισα. Ο Ελληνικός στρατός υψώνει την Ελληνική σημαία στο Μπεζεστένι, “Φρούριο” πια, της πόλης. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η αρχική χρήση του μπεζεστενιού σαν αγορά στα 1910 έχει πλέον ξεχαστεί.
