Πολύμνια

Οι “πόρτες” εισόδου του νερού από την ανατολική πεδιάδα στη δυτική και το αντίθετο. Πάνω από τις πόρτες περνά ασφαλτοστρωμένος δρόμος.
Οι πόρτες έχουν επισκευαστεί τρεις φορές από την κατασκευή τους και αυτό φαίνεται από τον τρόπο επισκευής και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν κάθε φορά.

Ο Παυσανίας γράφει : ” Η κοιλάδα ανάμεσα στα βουνά θα ήταν λίμνη εξαιτίας της ποσότητας των υδάτων, αν δεν είχαν κατασκευάσει ένα ισχυρό πρόχωμα στο μέσον. Κάθε δεύτερο χρόνο εκτρέπουν τα νερά στην άλλη πλευρά του προχώματος και καλλιεργούν την εδώ πλευρά“. Ο Παυσανίας πρόφτασε να δει το έργο σε λειτουργία Το ισχυρό πρόχωμα διατηρείται ακόμα και σήμερα. Ο δρόμος που πηγαίνει από Θίσβη στο λιμανάκι του Αι- Γιάννη  ένα μέρος του είναι στρωμένος στο πρόχωμα.(εικ. αριστ.)

Ο Γερμανός μελετητής Κnauss ( Κνάους) μας λέει ότι το πρόχωμα έχει μήκος 1200μ. και σταθερό ύψος 2,5 μ. Το πρόχωμα χώριζε την πεδιάδα σε ανατολική και δυτική. Και στις δυο πλευρές της πεδιάδας είχαν φτιάξει τεχνικές λίμνες, και μάζευαν τα νερά των ρεμάτων . Η λίμνη στη δυτική πεδιάδα, όπως μας λέει ο Παυσανίας λεγόταν Δόναξ , που σημαίνει “καλαμωτή σύραγξ“.
Υπήρχαν δυο “πόρτες” στο ανάχωμα από όπου διοχέτευαν το νερό από το ένα μέρος της πεδιάδας στο άλλο.

Προστάτης θεός της ήταν ο Αλεξάκης Ηρακλής, λατρευόταν επίσης η Άρτεμης, ο Ερμής και ο Ασκληπιός. Στη Θίσβη υπήρχε ναός του Ηρακλή με ένα αξιόλογο μαρμάρινο άγαλμα. Προς τιμήν του γίνονταν οι μεγαλοπρεπείς γιορτές τα Ηράκλεια. Χιλιάδες ήταν οι επισκέπτες τις ημέρες των γιορτών. Άλλος σημαντικός ναός ήταν της Άρτεμης της Ειλειθυΐας, προστάτισσα των τοκετών.
Υπάρχουν πολλοί μυκηναϊκοί θαλαμοειδείς τάφοι “οι σπηλιές” που λένε οι ντόπιοι κάτοικοι της Θίσβης.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας η Θίσβη εγκαταλείπεται και δημιουργούνται καινούριοι οικισμοί εκεί γύρω.
Μετάτην εγκατάλειψη της αρχαίας Θίσβης δημιουργήθηκε ο οικισμός Κακόσι, δηλ. κακός όσιος. Το όνομά του Κακόσι  οφείλεται σε ένα γεγονός, που εκτυλίχθηκε στη Θίσβη. Ανάμεσα στα δυο υψώματα της αρχαίας ΘίσβηςΚακόσιον ασκήτεψε ένας μοναχός που οι κάτοικοι τον εκτιμούσαν πολύ, γι’ αυτό τον έλεγαν όσιο. Κάποια μέρα ανακάλυψαν οι κάτοικοι ότι ο μοναχός ευθυνόταν για το σύνολο των κλοπών που είχαν γίνει. Οι κάτοικοι τον έδιωξαν και ο χώρος που ασκήτεψε ονομάστηκε ” “.

Η Θίσβη βρίσκεται στους νότιους πρόποδες του βουνού Μεγάλη Τσούκα (889 μ.).  Στη Θίσβη του σήμερα συνυπάρχουν αρμονικά οι τσιμεντένιες κατικοίες με τα μεγαλοπρεπή αρχοντικά του παρελθόντος, τα στολισμένα μαρμάρινα οικόσημα στην είσοδό τους, καθώς και τα ερείπια των καμένων σπιτιών της κατοχής.

Το ιστορικό της όνομα το έλαβε από μια νύμφη του Ασωπού ποταμού της οποίας το όνομα ήταν Θίσβη. Το λεξικό Σούδα διαβάζουμε τα εξής: Θίσβη όνομα κύριο που σημαίνει σορός αλλά ερμηνεύεται και ως σωρός. Ετυμολογικά ερμηνεύεται από θίσβη ή θίσβις που σημαίνει κιβώτιο από βύβλου πλεκτού, κοφίνι. Η ερμηνεία της λέξης Θίσβης ως σορός, δηλαδή νεκρός μας φέρνει στο νου τους λατρευτικούς χώρους των λαξευμένων βράχων που βρίσκονται στην περιοχή. Ο Όμηρος μας λέει ότι πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο και την αναφέρει ως “πολυτρήτωνα τε Θίσβη“, δηλ. με τις πολλές περιστερές. Η οχυρωμένη ακρόπολης της Θίσβης, , βρίσκεται στο λόφο Παλαιόκαστρο, στο ΒΔ μέρος της πόλης και στο λόφο Νεόκαστρο, στο Ν_ΝΑ μέρος της πόλης.
Σήμερα σώζονται δυο πύργοι, στη νότια πλευρά ο ένας και στη βόρεια πλευρά ο άλλος. Το συνολικό μήκος του τείχους ήταν 2,5 χλμ και το πάχος τους 2,5 μέτρα.
Στα ιστορικά χρόνια η Θίσβη ήτα μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Βοιωτίας. Το εμπόριο άνθισε στη Θίσβη γιατί βρισκόταν πάνω σε εμπορικό δρόμο. Αυτοί που ερχόντουσαν από το νότο, μέσω του Κορινθιακού Κόλπου χρησιμοποιούσαν τα δυο λιμάνια της, το ένα στον Άγιο Ιωάννη κα το άλλο στο Βαθύ.