Γ Ερώτημα:Δουλεύοντας για τη μόδα

Χρήσιμα στοιχεία για επεξεργασία του ερωτήματος από τους μαθητές

Β ερώτημα: Η μόδα ταξιδεύει στο χρόνο και την τέχνη/

Χρήσιμα στοιχεία για επεξεργασία του ερωτήματος από τους μαθητές

Β ερώτημα: Η μόδα ταξιδεύει στο χρόνο και την τέχνη

ΙΒ ΣΕΝ ΛΟΡΑΝ

ΜΑΓΙΩ ΜΟΔΑ

ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΥΦΟΥΣ

ΠΡΟΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ

http://www.schooltime.gr/2016/03/30/perilipsi-graptou-logou/

Περίληψη γραπτού Λόγου

Τι είναι η περίληψη;

Είναι η συνοπτική και περιεκτική απόδοση, σε συνεχή λόγο, ενός κειμένου. Είναι ένα νέο κείμενο, που, χωρίς να προδίδει το αρχικό, περιλαμβάνει τα σημαντικότερα σημεία του, κατάλληλα συνδεδεμένα. Με αυτήν επιδιώκεται:

• Η κατανόηση του κειμένου.
• Η πληροφόρηση των άλλων με λιτό και σαφή τρόπο για το περιεχόμενο του κειμένου.
• Η διάκριση του αναγκαίου από το περιττό τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη γλώσσα του κειμένου.
• Η δόμηση ενός νέου κειμένου με συνοχή και συνεκτικότητα.

Στόχοι

– Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι η περίληψη είναι ένα δικό τους κείμενο που δεν προδίδει, όμως, το πνεύμα του συγγραφέα.

– Να αντιληφθούν ότι η περίληψη είναι μια αφαιρετική διαδικασία και, συνεπώς, πρέπει να εντοπίζουν το καίριο, με τις σημαντικές λεπτομέρειες, τους πλαγιότιτλους των παραγράφων, τις λέξεις κλειδιά.

– Να αντιληφθούν τα βασικά στοιχεία που πρέπει να προσέχουν στη σύνταξη της περίληψης.

– Να ασκηθούν σε ένα λόγο σαφή και νοηματικά πυκνό, οξύνοντας ταυτόχρονα και την κριτική τους ικανότητα.

Η έκταση της περίληψης

Συνήθως είναι το 1/3 του αρχικού κειμένου. Στις εξετάσεις, ο αριθμός των λέξε­ων καθορίζεται. Δεν πρέπει να υπερβαίνουμε το όριο πάνω από 15-20 λέξεις.

Ι. Η εκτενής περίληψη βασίζεται:

• Στο θεματικό κέντρο του κειμένου.
• Στους πλαγιότιτλους των παραγράφων.
• Στις σημαντικές λεπτομέρειες της κάθε παραγράφου.

1. Η συνοπτική περίληψη βασίζεται:

-Στο θεματικό κέντρο του κειμένου.

• Στους πλαγιότιτλους των παραγράφων.

ΙΠ. Η πολύ σύντομη περίληψη βασίζεται:

•   Στο θεματικό κέντρο του κειμένου.
• Στους πλαγιότιτλους των ευρύτερων ενοτήτων.

Πάμε τώρα να δούμε μερικές συμβουλές για μια πετυχημένη περίληψη

Βήματα – στάδια περίληψης:

1. 1. Πρώτη ανάγνωση του κειμένου, αργά και προσεκτικά, για να βρεθεί το Θεματικό Κέντρο του κειμένου. Διαβάζουμε προσεκτικά το κείμενο που μας δόθηκε και προσπαθούμε να συλλάβουμε το θεματικό/νοηματικό του κέντρο . Στη συνέχεια, καταγράφουμε το θεματικό κέντρο που εντοπίσαμε στο πρόχειρό μας ,διότι αυτό μπορεί να αποτελέσει στη συνέχεια ακόμη και τη θεματική περίοδο της περίληψής μας ,αν βέβαια επιλέξουμε την παραγωγική μέθοδο ανάπτυξης. Στην προσπάθεια εντοπισμού του θεματικού κέντρου του κειμένου, θα μας βοηθήσει και ο τίτλος του ,αν υπάρχει. Συγκεκριμένα:

Κατανοώ το κείμενο

α) Το διαβάζω μία φορά με τους εξής σκοπούς:

• να βρω το θέμα του κειμένου
• να αντιληφθώ ποια είναι η στάση ή η άποψη του συγγραφέα για το θέμα

β) Το διαβάζω δεύτερη φορά με τους εξής σκοπούς:

• να επιβεβαιώσω αυτά που κατάλαβα με την πρώτη ανάγνωση
• να μελετήσω τη λογική οργάνωση του κειμένου.

2. Διακρίνουμε τα ουσιώδη στοιχεία του κειμένου από τα επουσιώδη
3. Εργαζόμαστε ανά παράγραφο εντοπίζοντας τα μέρη της (θεματική περίοδος, λεπτομέρειες ,πρόταση- κατακλείδα ) και υπογραμμίζουμε τις λέξεις -κλειδιά ή τις φράσεις-κλειδιά. Οι λέξεις (ή φράσεις κατά περίπτωση) αυτές αποδίδουν τα βασικά στοιχεία -θέσεις , απόψεις, σκέψεις κ.ά. – του συγγραφέα. Ένας τρόπος για να καταλάβουμε ότι έχουμε υπογραμμίσει τις σωστές λέξεις -κλειδιά, είναι να τις διαβάσουμε τη μια μετά την άλλη, μετά την υπογράμμισή τους ,απομονωμένες δηλαδή από το υπόλοιπο γλωσσικό περιβάλλον της παραγράφου. Αν αποδίδουν το βασικό νόημα της παραγράφου, τότε οι επιλογές μας είναι σωστές ή τουλάχιστον ικανοποιητικές . Η επιλογή τους επίσης, είναι αυστηρή και πρέπει να αποφεύγεται η κατά…βούληση υπογράμμιση . Ανάλογα πάντως με το κείμενο και με οδηγό τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα ,μπορούμε να τις εντοπίσουμε υποβάλλοντας σύντομα ερωτήματα του τύπου : ποιος, πού ,πότε, τί , πώς ,γιατί, με ποιο σκοπό , με ποιο αποτέλεσμα ,με ποια προϋπόθεση κ.ο.κ. Στη συνέχεια , «κρατάμε» σημειώσεις από κάθε παράγραφο ή νοηματική ενότητα χωριστά, χρησιμοποιώντας τις λέξεις -κλειδιά ως οδηγό ή καταγράφουμε τον πλαγιότιτλο της παραγράφου ή της θεματικής ενότητας. Για να γίνει αυτό ευκολότερα , χρησιμοποιούμε ωςυποκείμενο της σημείωσης τη σημαντικότερη νοηματικά έννοια (την έννοια με τη βαρύνουσα σημασία) που υπογραμμίσαμε και συνήθως –αλλά όχι πάντα-βρίσκεται στη θεματική περίοδο της παραγράφου.  Οι σημειώσεις αυτές θα αποτελέσουν το βασικό υλικό της περίληψής μας ,σε συνδυασμό βέβαια και με το θεματικό κέντρο που ήδη έχουμε εντοπίσει και καταγράψει . Δίνουμε συνοπτικά το περιεχόμενο κάθε παραγράφου βγάζοντας διευρυμένο πλαγιότιτλο – συμπυκνωμένο νόημα της παραγράφου αυτής. Ο διευρυμένος πλαγιότιτλος αποτελεί φράση – πρόταση με ολοκληρωμένο νόημα, διότι, πρόκειται να αποτελέσει περίοδο λόγου στη μελλοντική μου περίληψη. Συνδέουμε τα μικρά συμπυκνωμένα νοήματα που γράψαμε (= διευρυμένοι πλαγιότιτλοι), αξιοποιώντας τις διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις που έχουμε υπογραμμίσει, για να αποδώσουμε τη δομή της σκέψης και την οργάνωση του λόγου του συγγραφέα.
4. Στη θεματική περίοδο της περίληψης μας παρουσιάζουμε το θεματικό κέντρο του κειμένου 
5. 5. Χρησιμοποιούμε κάποτε (π.χ στην αρχή, τη μέση και το τέλος, χωρίς να κάνουμε κατάχρηση) εκφράσεις του πλαγίου λόγου (π.χ. ο συγγραφέας υποστηρίζει, τονίζει, επισημαίνει, αντιπαραθέτει, παρουσιάζει, συμπεραίνει, προσδιορίζει…)
   Χρησιμοποιούμε όρους του κειμένου. Δεν αντιγράφουμε ποτέ αυτούσιες εκφράσεις ή προτάσεις. Χρησιμοποιούμε προσωπική έκφραση: Δεν αρκεί κάποιος να επαναλαμβάνει κάθε φράση αφαιρώντας όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις και βρίσκοντας συνώνυμα των λέξεων, γιατί τότε πρόκειται για μηχανική εργασία σύντμησης του κειμένου και όχι για μια εργασία βαθύτερης κατανόησής του. Συνθέτουμε και γράφουμε την περίληψη με δικά μας λόγια ,χρησιμοποιώντας το θεματικό κέντρο,  τις λέξεις -κλειδιά ,τις σημειώσεις που κρατήσαμε από κάθε παράγραφο ή θεματική ενότητα ή τους πλαγιότιτλους που έχουμε καταγράψει
   7. Σεβόμαστε το νόημα του κειμένου: αποδίδουμε στην περίληψη το περιεχόμενο του κειμένου,χωρίς να σχολιάζουμε ή να κρίνουμε τα αναφερόμενα σε αυτό, έστω κι αν διαφωνούμε με αυτά.
   8. Εφαρμόζουμε τις τεχνικές σύμπτυξης

• Αντικαθιστούμε μια απαρίθμηση με ένα περιεκτικό όρο: ο τύπος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το διαδίκτυο = τα μέσα ενημέρωσης (-5 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε μια περίφραση με μία λέξη: οι απαίδευτοι κυρίως είναι αυτοί που έχουν προκαταλήψεις = οι απαίδευτοι κυρίως είναι προκατειλημμένοι (-3 λέξεις).
• Καταργούμε την έμφαση (αν βέβαια αυτή η αλλαγή μας επιτρέπει να μείνουμε πιστοί στο κείμενο): Η εκπαίδευση είναι εκείνη η οποία παραμελείται ιδιαίτερα και ανεπίτρεπτα από το κράτος = Η εκπαίδευση παραμελείται ανεπίτρεπτα από το κράτος (-6 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε μια σχέση αιτίου – αποτελέσματος ανάμεσα σε δύο προτάσεις με άνω τελεία: Ο ρόλος της οικογένειας στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού έχει περιοριστεί σημαντικά γιατί παράγοντες όπως το σχολείο ή η τηλεόραση επεμβαίνουν καθοριστικά στον τομέα = Ο ρόλος της οικογένειας στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού έχει περιοριστεί σημαντικά το σχολείο και η τηλεόραση επεμβαίνουν καθοριστικά σε αυτόν τον τομέα (- 3 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε ένα προθετικό σύνολο με ένα επίρρημα: συμπεριφέρθηκε με πολύ μεγάλη σκληρότητα και απανθρωπιά = συμπεριφέρθηκε πολύ σκληρά και απάνθρωπα (-2 λέξεις).
• Καταργούμε τις συμπληρωματικές προτάσεις. Μπορούμε να χρησιμοποιούμε ένα επίρρημα, ένα απαρέμφατο, ένα ουσιαστικό, μια παράθεση: είναι φανερό πως το πρόβλημα έχει οξυνθεί και η κατάσταση επιβάλλει την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών = η όξυνση του προβλήματος επιβάλλει την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών (-6 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε την παθητική σύνταξη με την ενεργητική: σημαντικές αποφάσεις ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό = ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε σημαντικές αποφάσεις (-1 λέξη).
• Αντικαθιστούμε ένα αρνητικό ρήμα με το αντίστοιχο καταφατικό: δε δέχτηκε να συμβιβαστεί με την υπάρχουσα κατάσταση = αρνήθηκε να συμβιβαστεί με την υπάρχουσα κατάσταση (-1 λέξη).
• Αντικαθιστούμε μια αναφορική πρόταση με ένα επίθετο: πρέπει να στιγματίζεται ο πολιτικός εκείνος που ενώ δίνει υποσχέσεις δεν τις εκπληρώνει = πρέπει να στιγματίζεται ο δημαγωγός πολιτικός (-7 λέξεις).
• Αντικαθιστούμε μια δευτερεύουσα πρόταση (χρονική, αιτιολογική, υποθετική κ.α) με ένα επίθετο ή μια μετοχή στην αρχή της πρότασης ή με ένα προθετικό σύνολο: επειδή οι κυβερνήσεις αδιαφόρησαν για το ζήτημα, αυτό διαιωνίστηκε = εξαιτίας της αδιαφορίας των κυβερνήσεων το ζήτημα διαιωνίστηκε (-1 λέξη).
• Αποφεύγουμε τον πλάγιο λόγο και πολύ περισσότερο τη χρήση παρελθοντικού χρόνου. Δεν γράφουμε π.χ. Ο αρθρογράφος υποστήριξε ότι… ΑΛΛΑ η αλόγιστη επέμβαση στη φύση, υποστηρίζει ο αρθρογράφος, εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για την ανθρωπότητα (-1 λέξη).
• Αποφεύγουμε τις ερωτήσεις, ευθείες και πλάγιες και τις αποδίδουμε με προτάσεις κρίσεως, διότι έτσι ο λόγος γίνεται συντομότερος: υπάρχει πλέον κανείς σήμερα που να πιστεύει ότι η βία και η ανομία πρέπει να αντιμετωπίζονται από το κράτος με βία; = η βία και η ανομία δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται από το κράτος με βία (-7 λέξεις).

9. Παραλείπουμε τα παραδείγματα, τις συγκρίσεις και τις αναλογίες. Αν είναι όμως απολύτως αναγκαίο να συμπεριλάβουμε κάποια, αυτό θα γίνει με τρόπο ιδιαίτερα περιεκτικό.
   10. Αποφεύγουμε να κάνουμε περίληψη κάθε παραγράφου, διότι θα δημιουργηθούν πολλές παράγραφοι. Αντίθετα, δύο ή περισσότερες παραγράφους που συνδέονται νοηματικά τις συμπτύσσουμε σε μία. Η περίληψη γράφεται στο πλαίσιο μιας εκτενούς παραγράφου και για το λόγο αυτό έχει τη δομή μιας κανονικής παραγράφου. Η θεματική περίοδος αντιστοιχεί στο θεματικό/ νοηματικό κέντρο της περίληψης , οι λεπτομέρειες αντιστοιχούν στις σημειώσεις ή τους πλαγιότιτλους και η πρόταση-κατακλείδα αντιστοιχεί στο συμπέρασμα που ενδεχομένως καταλήγει ο συγγραφέας του κειμένου που δόθηκε για περίληψη.
   11. Ελέγχουμε την έκταση της περίληψης: λέξη θεωρείται κάθε σύνολο από γράμματα χωρισμένο από τα προηγούμενα ή τα επόμενα με ένα κενό ή ένα σημείο στίξης.
   Το κατά συνέπεια μετράει για δύο λέξεις, ενώ το συνεπώς για μία.
   Στην ανακοίνωση του θέματος αναφέρεται ο αριθμός των λέξεων που επιτρέπονται με ένα ποσοστό 10% πάνω ή κάτω.
   Όταν ζητείται περίληψη, γενικά, εννοούμε συνήθως σύμπτυξη του κειμένου στο 1/3. Δεν προσπαθούμε να μειώσουμε στο 1/3 κάθε πρόταση ή ένα σύνολο από προτάσεις. Αντίθετα, όταν έχουμε φτάσει στη μέση της εργασίας, ελέγχουμε εάν έχουμε σεβαστεί τον επιτρεπόμενο αριθμό λέξεων ‘ εάν όχι, τότε κάνουμε τις αναγκαίες διορθώσεις, προτού συνεχίσουμε.
   Εάν πάλι η περίληψη είναι πολύ σύντομη ίσως έχουμε ξεχάσει ορισμένα σημαντικά στοιχεία του κειμένου. Εάν, τέλος, η περίληψη είναι υπερβολικά εκτενής, αυτό ίσως οφείλεται στο ότι περιέχει λεπτομέρειες, άχρηστα παραδείγματα. Καθώς συγκρίνουμε το πρότυπο με τη σύντμηση, καταργούμε τα στοιχεία εκείνα της περίληψης που δεν αναφέρονται στα ουσιώδη σημεία του πρωτοτύπου. Τέλος, αν ο μετασχηματισμός είναι »φλύαρος» βελτιώνουμε την τεχνική της προσαρμογής.
   12.Ολοκληρώνουμε την περίληψη μέσα σε λογικό χρονικό διάστημα (μέχρι 45 λεπτά στις 3 ώρες), ώστε να αφιερώσουμε τον ανάλογο χρόνο και για τις υπόλοιπες ασκήσεις ή εργασίες.
   13. Πιθανή αρχή της περίληψης:

• Στο κείμενο υποστηρίζεται……..
• Στο δοκιμιακό αυτό κείμενο ο συγγραφέας πραγματεύεται……
• Ο συγγραφέας, αναφερόμενος στο ρόλο που διαδραματίζει το ……. αναγνωρίζει…….
• Το άρθρο αυτό θίγει το πολυσυζητημένο θέμα……..
• Σύμφωνα με το κείμενο………
• Ο συγγραφέας εκφράζει την πρόθεσή του ……….
• Ο συγγραφέας επιχειρεί να ανασκευάσει τα επιχειρήματα….
• Ο συγγραφέας υπερασπίζεται την άποψη……..
• Ο συγγραφέας αναφέρεται στο επίμαχο ζήτημα…..
• Ο συγγραφέας διατυπώνει τις απόψεις του………
• Ο συγγραφέας προσεγγίζει και διερευνά το ………..
• Κατά το συγγραφέα η πρωτοφανής……….

Ξεκινώ την περίληψη [αποφεύγοντας την αναφορά στο όνομα του συγγραφέα]  με μια κατατοπιστική του βασικού θέματος διατύπωση, όπως π.χ.:

«ο συγγραφέας του κειμένου ασχολείται, επισημαίνει, τονίζει, σχολιάζει, εντρυφεί, θίγει το θέμα, απευθύνεται στους…, αναφέρεται στο, αναφέρει πώς, παρουσιάζει (π.χ. τους παράγοντες), περιγράφει, προσθέτει, αναλύει, εξηγεί, διευκρινίζει, επισημαίνει, διακρίνει, εκτιμά ότι, εντοπίζει (π.χ. τις ιδιομορφίες), διατυπώνει την άποψη, συγκρίνει το… με το… και επισημαίνει τις διαφορές, υποστηρίζει, πιστεύει, τονίζει, δηλώνει, προτείνει, αντικρούει τις απόψεις υποστηρίζοντας….,  αντιπαραθέτει, υπαινίσσεται, αμφισβητεί, απορρίπτει, συμπεραίνει, συνοψίζει, καταλήγει, κ.ά.».

14.   14. Πιθανό τέλος της περίληψης:

«Τέλος / συνοψίζοντας / τελειώνοντας ο συγγραφέας προτείνει / συμπεραίνει / διαπιστώνει…»

Γενικές οδηγίες

1) Αποφεύγουμε την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση δίνοντας τα επιχειρήματα και τις σκέψεις του συγγραφέα σε σωστή αναλογία.

2)Δεν προσπαθούμε να μιμηθούμε το ύφος του κειμένου και αποφεύγουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτούσιες τις λέξεις/ φράσεις του κειμένου ,παρά μόνο αν είναι εντελώς απαραίτητο. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούμε εισαγωγικά. Ωστόσο, όσο εκτενέστερη είναι η περίληψη, όσο σοβαρότερο το ύφος – επισημότερο το ακροατήριο και όσο ειδικότερο το κείμενο από το οποίο προέρχεται η περίληψη (ιδίως αν χρησιμοποιείται ορολογία) είναι αναπόφευκτο να μεταφέρουμε και στην περίληψη ορισμένες χαρακτηριστικές λέξεις-φράσεις. Εκείνο που πρέπει να προσέχουμε είναι να ενσωματώνεται το νόημα των ξένων φράσεων μέσα στο δικό μας κείμενο-περίληψη. Εξαρτάται, επομένως, από την έκταση και το σκοπό ο λόγος της περίληψης: αν πρόκειται να μεταφέρουμε στην τάξη την περίληψη ενός εκτενούς άρθρου ή ενός κεφαλαίου από κάποιο μάθημα, για να το παρουσιάσουμε στους συμμαθητές μας, τότε μπορεί ο λόγος μας να είναι πιο κοντά στο κείμενο στο οποίο αναφερόμαστε και το ύφος μας να είναι οικείο^. ν, όμως, θέλουμε να εντάξουμε μια περίληψη σε μια εισήγησή μας, να τη δημοσιεύσουμε ως βιβλιοπαρουσίαση σε σχολικό περιοδικό, τότε πρέπει ο λόγος μας να έχει την προσωπική μας σφραγίδα, χωρίς όμως, όπως είπαμε, να προδίδει το κείμενο στο οποίο αναφέρεται.

3) Δε σχολιάζουμε τις απόψεις του συγγραφέα ,ούτε επιδοκιμάζουμε ή αποδοκιμάζουμε τις θέσεις του. Παρακολουθούμε και καταγράφουμε τη συλλογιστική του πορεία με -όσο το δυνατό- αντικειμενικό τρόπο. Επιδιώκουμε τη χρήση ουδέτερου πληροφοριακού ύφους.

4)Παραλείπουμε: τις επεξηγήσεις ,όπου είναι δυνατό, τα παραδείγματα , τις καλλολογικές εκφράσεις ,τα σχήματα λόγου.

5) Μετατρέπουμε τις μεταφορές σε κυριολεξίες ή απλά τις παραλείπουμε.

6)Επιλέγουμε από την αρχή τη σύνταξη (ενεργητική ή παθητική) που θα χρησιμοποιήσουμε και τη διατηρούμε ως το τέλος της περίληψης.

7) Χρησιμοποιούμε κατά κανόνα το τρίτο πρόσωπο .

8) Καταγράφουμε τα βασικά σημεία του κειμένου και δεν τα σχολιάζουμε γιατί δεν κάνουμε διασκευή .

9) Σε περίπτωση που η έκταση της περίληψης είναι αρκετά μεγάλη ,μπορούμε να εφαρμόσουμε καιτεχνικές πύκνωσης

Τι προσέχουμε στην περίληψη

Ρήµατα που χρησιμοποιεί ο συντάκτης της περίληψης

Ο συγγραφέας, αρθρογράφος κλπ. :

1. Αναφορική όψη:

• διατυπώνει τη γνώµη, προτείνει, δηλώνει, εισηγείται, ανακοινώνει
• αναφέρει, µνηµονεύει, παραθέτει αυτολεξεί (ένα άλλο κείμενο) σχολιάζει, ερμηνεύει, συζητά (ένα άλλο κείμενο)
• παρατηρεί, διαπιστώνει
• ορίζει µε ακρίβεια, προσδιορίζει, καθορίζει
• αποσαφηνίζει, διευκρινίζει, επεξηγεί
• εξηγεί, αιτιολογεί ονοµάζει, αποκαλεί, χαρακτηρίζει
• συγκρίνει, αντιθέτει, αντιπαραθέτει, αντιπαραβάλλει
• επιχειρηματολογεί (υπέρ ή κατά), υπερασπίζεται, υποστηρίζει, υπεραµύνεται, συνηγορεί, συμφωνεί µε, ταυτίζεται µε, δικαιολογεί, ανασκευάζει, απορρίπτει, αντικρούει, αντιτείνει, αντιπροτείνει,
• τεκμηριώνει, στηρίζει (την άποψη του)
• αποδεικνύει, δείχνει
• κρίνει αξιολογεί, αποτιµά
• διαβεβαιώνει, βεβαιώνει, ισχυρίζεται, αποφαίνεται, υποστηρίζει, επιµένει (ότι), προβλέπει
• λέει, σημειώνει, τονίζει, επισηµαίνει, υπογραµµίζει
• πραγµατεύεται, εξετάζει, συζητά, ασχολείται (µε), αναφέρεται (σε)
• αναλύει, αναπτύσσει
• ορίζει
• διαιρεί, ταξινομεί ,περιγράφει
• απαριθµεί, συμπληρώνει, προσθέτει
• αφηγείται, διηγείται
• αναρωτιέται, απορεί
• ρωτά
• υποδεικνύει, προτείνει, αντιπροτείνει, συμβουλεύει, συστήνει
• απολογείται
• εύχεται
• εξεγείρεται, αγανακτεί, εκφράζει την έκπληξη του

2. Ποσοτική όψη

• προσπερνά βιαστικά, με συντομία
• αποσιωπά, παραλείπει, δεν αναφέρει/αναφέρεται
• θίγει πλαγίως, έμμεσα, επιφανειακά
• εξετάζει διεξοδικά, αναλυτικά, προσεκτικά, συζητά διεξοδικά
• ανοίγει – κλείνει – τερματίζει τη συζήτηση
• εξαντλεί το θέμα, συμπεραίνει
• προσθέτει, υπογραμμίζει, επισημαίνει

3. Μεταγλωσσική όψη

• επεξηγεί, συγκεκριμενοποιεί (για άλλο κείμενο)
• παραφράζει (για άλλο κείμενο)

4. Διορθωτική όψη

• τροποποιεί, αλλάζει (τη διατύπωση)
• διορθώνει (τον εαυτό του/τους συνομιλητές του)
• ανασκευάζει τα επιχειρήματα
• αναιρεί όσα είπε

5. Διαλογική όψη

• απευθύνει το λόγο
• δίνει τον λόγο
• ζητά τον λόγο
• παίρνει, υφαρπάζει τον λόγο
• διεκδικεί τον λόγο

6. Οργανωτική όψη

• αρχίζει, προλογίζει μεταβαίνει (σε άλλο θέμα)
• συνεχίζει παρεκβαίνει
• τελειώνει, καταλήγει, συμπεραίνει, ανακεφαλαιώνει

Απόσπασμα από το βιβλίο του Άρη Ιωαννίδη “Σύνταξη της περίληψης”

http://www.schooltime.gr/2016/03/10/ekfrasi-ekthesi-i-aksiologisi-tis-ekthesis-apo-to-kee/

Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)

Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα και τη σχετική υπουργική απόφαση για τις γενικές εξετάσεις λυκείων, με την έκθεση ο καθηγητής ελέγχει και αξιολογεί την πνευματική συγκρότηση του μαθητή και ειδικά την ικανότητά του να κατανοεί ένα πρόβλημα, που αφορά τον άνθρωπο και τον κόσμο του, να παίρνει ορισμένη θέση απέναντι σ’ αυτό και να εκφράζει με σαφήνεια και ακρίβεια τις προσωπικές του σκέψεις.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ                                       

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να προσέξει ο διορθωτής με την προσεκτική ανάγνωση του γραπτού δοκιμίου είναι αν ο μαθητής κατανόησε σωστά όλες τις απαιτήσεις του θέματος και αν ανταποκρίνεται σ’ αυτές. Γραπτά που δείχνουν ολοφάνερα ότι η σκέψη του μαθητή κινείται έξω από το θέμα βαθμολογούνται από 0-12,5.

Γενικά στα γραπτά ο διορθωτής πρέπει να προσέξει:

Α) Το περιεχόμενο, δηλ. το σύνολο των οργανωμένων σκέψεων που διατυπώνει ο μαθητής πάνω στο δεδομένο πρόβλημα.

Θετικά στοιχεία θεωρούνται:

1. Η ξεκάθαρη θέση που παίρνει ο μαθητής απέναντι στο πρόβλημα, η προσωπική του άποψη που μπορεί να είναι και αντίθετη με τις ως τώρα γνωστές και παραδεκτές απόψεις, αρκεί να είναι τεκμηριωμένη. Ο βαθμολογητής δεν πρέπει να επηρεάζεται από την προσωπική του άποψη.
2. Το είδος των γνώσεων-σκέψεων, που χρησιμοποιεί ο μαθητής, για να στηρίξει τη θέση του, και μαζί η κριτική του ικανότητα και η ορθότητα επιλογής των προσφορότερων γνώσεων. Ο βαθμολογητής δηλαδή πρέπει να προσέξει: αν οι γνώσεις είναι αφομοιωμένες και αποτελούν κτήμα του μαθητή· αν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του θέματος κι έχουν λειτουργική σχέση μ’ αυτό· αν βασίζονται στα ουσιαστικά γνωρίσματα των δεδομένων εννοιών.
3. Ο τρόπος που οργανώνει τις σκέψεις του· η ικανότητά του να τους δίνει μορφή λογικών επιχειρημάτων με αποδεικτική δύναμη και αξία.
4. Ο πλούτος και η ορθότητα των επιχειρημάτων που χρησιμοποιεί για να δικαιολογήσει τις απόψεις του. Η ικανότητα να αιτιολογούμε και να τεκμηριώνουμε τις απόψεις μας
5. Η ελευθερία, η ευρύτητα, η άνεση και η σοβαρότητα της σκέψης· η έλλειψη προκατάληψης και εριστικής διάθεσης.
6. Ισομερής ανάπτυξη των δεδομένων, των ερωτημάτων ή των ζητουμένων του θέματος (αξιολογείται θετικά και στο περιεχόμενο και στη δομή).
7. Σύνδεση με την επικαιρότητα – όπου αυτό είναι εφικτό { Βλ. παραδείγματα από ειδήσεις, τρέχοντα θέματα που απασχολούν την κοινή γνώμη κ.ά…}
8. Όλα τα θέματα της Έκθεσης σχετίζονται με το χαρακτήρα της εποχής μας. Πρέπει να χειριζόμαστε  με άνεση τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου πολιτισμού και του τρόπου ζωής {γενικά γνωρίσματα της εποχής μας, κοινωνικά φαινόμενα, πρότυπα, κοινωνική παθογένεια…}. Αυτά τα γνωρίσματα να τα συνδέουμε με το εκάστοτε ζητούμενο του θέματος.
9. Το ίδιο πρέπει να κάνουμε και με το χαρακτήρα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, τα ιδιαίτερα προβλήματα, τη νοοτροπία και τα ήθη του Νεοέλληνα, εάν το θέμα μας είναι παρμένο από τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.

• Τα στοιχεία αυτά ως σύνολο έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και βαθμολογούνται από (0-20).

Σφάλματα για το περιεχόμενο θεωρούνται:

1. Η προβολή μιας φανερά παράλογης ή ακαθόριστης θέσης.
2. Η μη λογική «στήριξη» μιας ορθής θέσης.
3. Η φτωχή και περιορισμένη επιχειρηματολογία.
4. Η απλή παράθεση ξένων, αναφομοίωτων γνώσεων.
5. Ο περιττός φόρτος ιστορικών και άλλων παραδειγμάτων.
6. Η αναπλήρωση της έλλειψης επιχειρημάτων με παραγγέλματα, συμβουλές, ρητά, γνώμες στοχαστών. Των στοιχείων αυτών είναι αποδεκτή η μετρημένη χρήση και μάλιστα όταν έρχονται σε ενίσχυση των λογικών επιχειρημάτων.
7. Τα παρείσακτα στοιχεία που δεν περιέχονται στις απαιτήσεις του θέματος.
8. Τα γενικά και αυθαίρετα συμπεράσματα.
9. Η ανάπτυξη δευτερευόντων σε σημασία σημείων σε βάρος των πρωτευόντων.
10. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η αδυναμία του μαθητή να δει την ουσία του προβλήματος και η κίνηση της σκέψης του στην περιφέρεια του θέματος.

Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ (επίπεδα γραπτών)

Επίπεδο 1

Άριστο 19-20 Ο μαθητής πραγματεύεται το θέμα από όλες τις δυνατές οπτικές γωνίες. Υπάρχει πλούτος ιδεών, οι οποίες συνδέονται απόλυτα με το θέμα που αναπτύσσεται. Αναφέρονται πρωτότυπες σκέψεις που εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη. (Το τελευταίο αυτό στοιχείο διαφοροποιεί το επίπεδο 1 από το επίπεδο 2). Το κείμενο ανταποκρίνεται στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο και στο σύνολό του κινείται εντός του καθορισμένου ορίου λέξεων.

Επίπεδο 2

Πολύ καλό 16-18 Όλες οι πτυχές του θέματος αναπτύσσονται. Υπάρχει πλούτος ιδεών, σε μικρότερο πάντως βαθμό απ’ ό,τι στην προηγούμενη περίπτωση και σχέση όλων όλα γράφονται με το θέμα. Δεν παρατηρείται εντυπωσιακή πρωτοτυπία. Το κείμενο ανταποκρίνεται στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο (σε μικρότερο βαθμός σε σχέση με το προηγούμενο επίπεδο) και στο σύνολό του κινείται εντός του καθορισμένου ορίου λέξεων.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Όσα αναφέρονται από το μαθητή έχουν άμεση σχέση με το θέμα και είναι ορθά και λογικά. Μερικές όμως πτυχές του θέματος δεν αναπτύσσονται αρκετά, Γίνεται μόνο μια απλή αναφορά χωρίς διεξοδική ανάλυση. Ο πλούτος των ιδεών δεν είναι πολύ μεγάλος και οι πρωτότυπες σκέψεις απουσιάζουν παντελώς. Το κείμενο μόνο τυπικά ανταποκρίνεται στο επικοινωνιακό πλαίσιο, υφολογικά ωστόσο είναι απρόσωπο. Η έκταση είναι λίγο μικρότερη ή μεγαλύτερη απ’ ό,τι απαιτείται.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Μια ή περισσότερες πλευρές του θέματος που θεωρούνται βασικές δεν αναπτύσσονται ούτε σχολιάζονται καθόλου. Υπάρχει ένδεια ιδεών και η τεκμηρίωση των διαφόρων απόψεων δεν θεωρείται ικανοποιητική. Το κείμενο ελάχιστα εντάσσεται στο επικοινωνιακό πλαίσιο και η έκταση οριακά είναι η απαιτούμενη.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Αναφέρονται πράγματα που δε σχετίζονται με το θέμα καθόλου σε μεγάλη έκταση. Υπάρχει φτώχεια ιδεών και η τεκμηρίωση όσων αναφέρονται είναι στοιχειώδης ή ανύπαρκτη. Ο μαθητής δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη του το επικοινωνιακό πλαίσιο και η έκταση δεν είναι η προσδοκώμενη (συνήθως πολύ μικρή).

Β) Τη διάρθρωση των σκέψεων ή δομή που καθορίζουν το σχέδιο και την οικονομία της έκθεσης.

Θετικά στοιχεία θεωρούνται:

1.Η λογική διάταξη των σκέψεων, η οργανική και αρμονική σύνδεση μεταξύ τους, έτσι που να βγαίνει η μια μέσα από την άλλη κατά λογική ακολουθία και ακόμη η συγκρότηση των σκέψεων σε πειστικά επιχειρήματα (Σύνδεση νοημάτων- Συνεκτικότητα. Βλ. συνδετικές λέξεις και φράσεις- Η μια παράγραφος να είναι λογική συνέχεια της προηγούμενης, ώστε το κείμενο να έχει φυσική ροή). Σε γενικές γραμμές αξιολογείται θετικά η ποικιλομορφία στους τρόπους μετάβασης, όχι μόνο από τον πρόλογο στο κυρίως θέμα αλλά και από παράγραφο σε παράγραφο και κυρίως από το α’ ζητούμενο του θέματος στο β. Δεν μας ενδιαφέρει τόσο η μετάβαση να είναι μια ολόκληρη, ξεχωριστή παράγραφος, καθώς η πετυχημένη μετάβαση μπορεί να γίνει και με 1-2 προτάσεις. Θέλουμε ωστόσο να είναι σαφής ο τρόπος με τον οποίο ο μαθητής συνδέει τις σκέψεις του ώστε το κείμενο να «ρέει». 2.Η ορθή κατάταξη των επιχειρημάτων σε κλιμακωτή μορφή. ( Να σημειώσω εδώ ότι πρόταση τύπου: «Και τώρα που σας μίλησα για τα αίτια του προβλήματος, θα σας μιλήσω και τις συνέπειές του» ΔΕΝ θεωρούνται πετυχημένη μετάβαση ).

3. Η προοδευτική αποκάλυψη και δικαιολόγηση της προσωπικής θέσης.
4. Η φυσική και αβίαστη κατάληξη σ’ ένα λογικό συμπέρασμα.
5. Η ανεξαρτησία από προκαθορισμένα γενικά πρότυπα (καλούπια) και η πρωτοτυπία.

  Τα στοιχεία αυτά βαθμολογούνται σαν σύνολο από 0-8.

Σφάλματα στη διάρθρωση των σκέψεων θεωρούνται:

1. Η έλλειψη καθορισμένης πορείας και η άτακτη παράθεση των σκέψεων.
2. Η έλλειψη ενότητας είτε ανάμεσα στα μέρη (πρόλογο, κύριο θέμα, επίλογο) είτε ανάμεσα στις επιμέρους σκέψεις και επιχειρήματα.
3. Η κυκλική πορεία στην ανάπτυξη, που δεν προωθεί τη σκέψη με νέες εμπνεύσεις, αλλά την επαναφέρει στο σημείο αφετηρίας με επαναλήψεις.

Β. ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ – ΔΟΜΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Η οργάνωση των ιδεών είναι σχεδόν τέλεια. Ο μαθητής φαίνεται ότι ακολουθεί στη διάταξη των νοημάτων ένα συγκεκριμένο και σαφές σχέδιο. Προτάσσονται τα σπουδαιότερα επιχειρήματα και ακολουθούν τα λιγότερα σημαντικά. Υπάρχει αλληλουχία στις σκέψεις και οργανική σύνδεση, νοηματική και λεκτική μεταξύ των παραγράφων και των προτάσεων του κειμένου. Ο πρόλογος και ο επίλογος διακρίνονται με σαφήνεια από το κύριο μέρος της έκθεσης.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Η οργάνωση των σκέψεων και ιδεών είναι πολύ καλή. Ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι υπάρχει ειρμός σκέψεων, αλληλουχία και λογική συνέπεια στη διάταξή τους. Οι παράγραφοι και οι προτάσεις συνδέονται οργανικά μεταξύ τους σε ικανοποιητικό βαθμό. Μερικές όμως παράγραφοι παρουσιάζουν χαλαρή συνάφεια προς τα προηγούμενα και ιδιαίτερα ως προς τη λεκτική σύνδεσή τους προς αυτά (δε λειτουργούν ικανοποιητικά οι συνοχικοί μηχανισμοί). Ο πρόλογος και ο επίλογος διακρίνονται από το κύριο μέρος. Τα επιχειρήματα και τα άλλα αποδεικτικά στοιχεία τοποθετούνται σε σωστή αξιολογική σειρά.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Ο αναγνώστης διακρίνει ότι ο μαθητής επιδιώκει να ακολουθήσει κάποιο σχέδιο στη διάταξη των σκέψεών του, αλλά δεν επιτυγχάνει πάντοτε να το τηρήσει. Αναφέρει, για παράδειγμα, επιχειρήματα ή παραδείγματα, για να υποστηρίξει τις ιδέες του, χωρίς να τα έχει αξιολογικά ιεραρχήσει. Μερικές παράγραφοι ή προτάσεις δεν έχουν οργανική σύνδεση με τα προηγούμενα, με αποτέλεσμα σε μερικά σημεία να παρουσιάζεται κάποια διακοπή στον ειρμό των σκέψεων. Μεγάλη αδυναμία παρατηρείται και στη μορφική συνύφανση των παραγράφων.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Παρά την προσπάθεια του μαθητή να ακολουθήσει κάποια λογική σειρά στην έκθεσή του, επικρατεί αταξία στην παράθεση των νοημάτων. Δεν υπάρχει αυστηρή αλληλουχία στους συλλογισμούς που εκτίθενται και ο ειρμός των σκέψεων διακόπτεται σε αρκετά σημεία. Η σύνδεση των παραγράφων είναι ατελής.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Υπάρχει πλήρης αταξία στην παράθεση των σκέψεων και ιδεών του μαθητή. Ουσιώδη επιχειρήματα σημειώνονται τελευταία, χωρίς να αναφέρεται ότι αυτό γίνεται για να τονιστούν περισσότερο. Διαπιστώνεται σύγχυση και ανακάτεμα σκέψεων σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορεί να γίνει καθόλου λόγος για παραγράφους με ολοκληρωμένο νοηματικό περιεχόμενο. Ο ειρμός των σκέψεων είναι υποτυπώδης και σε μερικά σημεία ολότελα ανύπαρκτος. Πρόλογος και επίλογος δεν υπάρχουν καθόλου.

Γ) Την έκφραση ή μορφή. Αυτή αποτελεί το είδος, την ποιότητα του λόγου, που χρησιμοποιεί ο μαθητής, για να διαρθρώσει και να παρουσιάσει το σύνολο των σκέψεών του.

Θετικά στοιχεία θεωρούνται:

1. Η ακρίβεια της διατύπωσης, η σαφήνεια και η καθαρότητα, η μετρημένη χρήση των εκφραστικών τρόπων.
2. Η συμφωνία του λόγου με τις απαιτήσεις του περιεχόμενου.
3. Η ομοιομορφία του λόγου σ’ ολόκληρη την έκθεση, που δείχνει ότι οι διατυπωμένες σκέψεις είναι προσωπικό κτήμα του μαθητή.
4. Ο λογικός, λεκτικός και εκφραστικός πλούτος.
5. Τα γραπτά με προσωπικό στίγμα ξεχωρίζουν
6. Οτιδήποτε (στο περιεχόμενο αλλά και στην έκφραση) δίνει στο γραπτό μας βιωματικότητα (βλ. κατάθεση προσωπικής εμπειρίας), προσωπικό στιλ, πρωτοτυπία απόψεων, αξιολογείται θετικά.
7. Ύφος ανάλογο με το είδος του κειμένου που μας ζητείται να γράψουμε {π.χ. Άρθρο, Εισήγηση, Επιστολή κ.λ.π.}
8. Ύφος σοβαρό, δοκιμιακό, άμεσο, σαφές, αλλά όχι εξεζητημένο, επιτηδευμένο και “παραφορτωμένο”.
9. Η συγκρότηση,  ο ειρμός  και η  ωριμότητα της σκέψης μας [αυτό ξεκινά με τον έλεγχο της κατανόησης του θέματος]

• Τα στοιχεία μορφής στο σύνολο βαθμολογούνται από 0-12.

Σφάλματα στην έκφραση θεωρούνται:

1. Η εκφραστική ανακρίβεια, π.χ. → «πρέπει να τονιστεί η συμμετοχή του θεσμού της οικογένειας που συμβάλλει στο πρόβλημα» αντί του «πρέπει να τονιστεί η συμμετοχή του θεσμού της οικογένειας, της οποίας η λανθασμένη λειτουργία…».
2. Η ασάφεια και αοριστία, π.χ. → η χρήση εννοιών όπως: καλό, κακό, σωστό, λάθος[1]
3. Γενίκευση, π.χ. «Η αξιοκρατία, παγιώνεται σε όλες τις δημοκρατικές κοινωνίες»,
   «Όλοι οι άνθρωποι, πιστεύουν σε ηθικές αξίες».
4. To  σκοτεινό ύφος και o επιφανειακός εκφραστικός πλούτος (βερμπαλισμός, κενολογία).
5. Ο ιστορισμός, ο ρητορισμός, ο λογοτεχνισμός[2], η φλυαρία, η ωραιολογία.
6. Η εκφραστική ανομοιομορφία.
7. Η εκφραστική δυσκαμψία και φτώχεια[3] , που συχνά συνοδεύεται από τη μονότονη επανάληψη λέξεων και εκφράσεων.
8. Κατάχρηση ονοματικής διατύπωσης  π.χ. Η εξασφάλιση της δυνατότητας της δυναμικής επιρροήςτων επιστημόνων της εποχής μας…
9. Η απεραντολογία και η αοριστολογία, π.χ. «Έχουν ήδη αρχίσει κάποιες προσπάθειες για ένα καλύτερο αύριο»,  «Ήδη έχουν αρχίσει κάποια παγκόσμια κινήματα να ενδιαφέρονται για την ομαλή εξέλιξη του ανθρώπου, του νέου στην κοινωνία μας. Όλοι μαζί προσπαθούν να δημιουργήσουν έναν -καλύτερο, πιο ανθρώπινο και πιο προσιτό στους νέους κόσμο»,   «Χρειάζεται η αναπροσαρμογή και αναθεώρηση ορισμένων θέσεων, απόψεων, ώστε να γίνει η ζωή ομαλή και ν’ αποκτήσει νόημα»
10. Οι φορτικές επαναλήψεις νοημάτων και λέξεων, π.χ.  «Αυτή η πορεία προσφέρει γνώσεις και εμπειρίες, οι οποίες προσφέρουν γαλήνη και ευτυχία στον άνθρωπο (προσδίδουν, οδηγούν στην… δημιουργούν συνθήκες…)
    Δεν έχει πολιτικές απόψεις, αφού δεν έχει την ικανότητα να συγκρίνει (δεν είναι σε θέση να…)».
11. Η ανάμειξη της δημοτικής και της καθαρεύουσας.
12. Τα γραμματικά[4] και συντακτικά[5] λάθη. Η επισήμανσή τους πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες που περιέχουν τα σχολικά εγχειρίδια (Νεοελληνική Γραμματική, Συντακτικό της νέας ελληνικής)
13. Ο Μακροπερίοδος λόγος (καλύτερα να αποφεύγονται οι μακροσκελείς περίοδοι του λόγου, οι μεγάλες προτάσεις και η καθ’ υπόταξη σύνδεση πολλών προτάσεων). Είναι προτιμότερες οι μικρές-μεστές προτάσεις, διότι κάνουν πιο άμεσο το ύφος μας και δεν κουράζουν τον αναγνώστη. Επίσης, διότι έτσι αποφεύγουμε τυχόν συντακτικά σφάλματα, όπως γίνεται συχνά. Εξάλλου, στο μακροπερίοδο λόγο πολύ συχνά χάνουμε το υποκείμενο της πρότασης – περιόδου, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ασάφειες και ερωτήματα.
14. Πομπώδες ύφος : π.χ. «Η χώρα μας, ο τηλαυγής φάρος του πολιτισμού, πρωτοστατεί στο διεθνές στερέωμα».
15. Αδόκιμες για το γραπτό λόγο λέξεις – φράσεις[6], π. χ. → Ρίχνω το επίπεδο → (αντί) υποβιβάζω, Να παρθούν μέτρα → να ληφθούν , Χαζοκούτι → τηλεόραση
16. Όχι «κλισέ», (κοινοτοπίες) και χιλιοειπωμένες φράσεις.
17. Όχι ευχολόγιο, ιδιαίτερα στον Επίλογο, π.χ. Ας ευχηθούμε να εξαλειφθεί αυτό το φαινόμενο..
18. Όχι υπερβολική κινδυνολογία – Όχι υποκριτικοί μελοδραματισμοί
19. Ακυριολεξία – λανθασμένη σημασιολογία χρήση λέξεων, π.χ. «Οι δημοκρατικές διαδικασίες χάνουν έδαφος και στη θέση τους τοποθετείται ένα αυταρχικό κλίμα (διαμορφώνεται/ καλλιεργείται / δημιουργείται).
    -Η αποκατάσταση του ανθρώπου από τη μηχανή (αντί η υποκατάσταση).
    -Ο πολιτισμός έδωσε γερές προσβάσεις για την ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου».
20. Λεξιθηρία (κατάχρηση συνωνύμων) π.χ. Η αδιέξοδη, αντιφατική, πολυτάραχη και αντινομική εποχή μας κατατρύχεται και ταλανίζεται…
21. Αδόκιμοι εμπρόθετοι προσδιορισμοί π .χ. «…μέσα από τη διερεύνηση αυτή … Οι νέοι παρασύρονται με τα ναρκωτικά…»
22. Ξενισμοί , π.χ. «Κυριεύεται τότε από κόμπλεξ και αποκτά ένα στιλ…»
23. Διδακτισμός – Καθηκοντολογικό ύφος, π. χ. «Χρέος έχουμε να αντιδράσουμε στην εκμετάλλευση του ανθρώπου από το συνάνθρωπο και να αντισταθούμε στη λαίλαπα της ηθικής αναλγησίας…»
24. Αλλαγή προσώπου – ασυμφωνία αριθμών, π.χ. «Η τηλεόραση μας οδηγεί στην παραπληροφόρηση. Μας τρέφουν δηλαδή και μας διαποτίζουν με….
    -Η πολιτεία και οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει ν’ αναλάβει την ευθύνη για…»
25. Πλεονασμός και περιττολογία  π. χ. -Η ικανοποίηση του «εγώ» και ο ατομικισμός έχουν εισβάλει στη ζωή μας.
    -Στη σημερινή κοινωνία ο σύγχρονος άνθρωπος…
    -Πολλοί μετανάστες εισβάλλουν μέσα στη χώρα…
26. Απολυτότητα στη διατύπωση – κινδυνολογία , π. χ. → «κανείς δεν θέλει την ειρήνη… η σημερινή ανθρωπότητα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα και οδεύει προς την καταστροφή… κανείς δεν ενδιαφέρεται για το κοινωνικό συμφέρον… η πολιτεία έχει εγκαταλείψει τους νέους! …το σχολείο σήμερα δεν προσφέρει τίποτα στους μαθητές… ο  ανταγωνισμός απεργάζεται την αποσύνθεση της κοινωνίας… τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί σε αξία με τη μόρφωση.
27. Πολιτικολογία – αιχμηρή διατύπωση, π.χ. «Οι πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις της κυβέρνησης είναι άδικες και. αντιλαϊκές…»
28. Παρενθέσεις, Συντομογραφίες, Αριθμητική σύμβολα
    π.χ. -Τα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας (ανεργία, οικολογικό…)
    Þ όπως η ανεργία ,οικολογικό…
    -π. χ. Þ για παράδειγμα
    -κ. ά. Þ και διάφοροι άλλοι παράγοντες…
    -Οι 2 βασικότεροι λόγοι… Þ Οι δύο…
    -Ο 20^ος αιώνας … Þ Ο εικοστός αιώνας…
29. Συχνά λάθη ορθογραφίας[7], π.χ.
    Διακήρυξη, κήρυγμα
    Μήνυμα
    Δίλημμα
    Επηρεάζω – επήρεια – επιρροή
    Άμεσος – έμμεσος
    Ωφελώ – ωφέλεια – ωφελιμισμός / οφείλω – όφελος
    Άλλωστε – άλλοτε
    Επανειλημμένα
    Εύνοια – έννοια
    Συνδυασμός
    Παράλειψη – επανάληψη
    Έλλειψη – ελλιπής
    Υγεία – υγιής
30. Απαριθμήσεις (εξής: …) – Κατηγοριοποιήσεις (α…β…) π.χ. «Οι μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται ο φανατισμός είναι οι εξής: θρησκευτικός, εθνικός…
    -Οι παράγοντες που ωθούν το νέο σε αντικοινωνική συμπεριφορά είναι α) η κρίση της οικογένειας, β) η ανεργία…»
31. Α & Β ενικό πρόσωπο, Β πληθυντικό πρόσωπο
32. Ανανταπόδοτο και πρωθύστερο σχήμα π.χ. «Από τη μια μεριά τα Μ.Μ.Ε μας ενημερώνουν και μας ψυχαγωγούν προσφέροντας… (δεν υπάρχει η φράση στην άλλη) -Η προσπάθειά του υπήρξε αποτελεσματική και εντατική (πρώτα εντατική υπήρξε)».
33. Άστοχη χρήση της χρονικής βαθμίδας στα ρήματα της περιόδου , π.χ. «…πρέπει, να προσπαθούμε αδιάλειπτα, για να έχουμε καρπωθεί τα αποτελέσματα».
34. Η συχνή και κουραστική χρήση του «πρέπει» ( φράσεις – λέξεις που αντικαθιστούν το «πρέπει»:
    Είναι ανάγκη, κρίνεται αναγκαίο, προβάλλει επιτακτικό το αίτημα, είναι / κρίνεται απαραίτητο, καλό είναι, χρήσιμο είναι, επιβάλλεται, αρμόζει, χρειάζεται, καθήκον – υποχρέωση αποτελεί.
    ΑΡΧΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ:
    Πρωταρχική αιτία, η ρίζα του φαινομένου κυρίως βρίσκεται, στη διαμόρφωση του… σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζεται, η βασικότερη αιτία του φαινομένου είναι…
    ΑΡΧΗ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ:
    Βασική συνέπεια όλων αυτών είναι, οι πρώτες συνέπειες αυτού διαφαίνονται, επόμενο λοιπόν είναι, απόρροια αυτών είναι…
    ΣΥΝΔΕΣΗ ΟΜΟΙΩΝ ΟΡΩΝ:
    Εκτός από αυτό, επιπλέον, ακόμα, επίσης, αξίζει να τονιστεί ότι, οφείλουμε ακόμη, να επισημάνουμε ότι, το κυριότερο όμως απ’ όλα είναι, χρειάζεται επίσης να σημειωθεί ότι, εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι, θα ήταν παράλειψη να μην τονίσουμε ότι, αξίζει επιπλέον να αναφερθούμε στο γεγονός ότι…
    ΑΡΧΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ ΓΕΝΙΚΑ:
    Είναι γεγονός ότι, είναι φανερό, χωρίς αμφιβολία, αναντίρρητα, είναι αναμφισβήτητο ότι, αξίζει ακόμη να σημειωθεί αποτελεί κοινό τόπο η άποψη πως, δεν μπορεί κανείς να διατυπώσει αντίρρηση σε ότι, αποτελεί πραγματικότητα το γεγονός, αναμφίβολα, παράλληλα.
    ΑΡΧΗ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ:
    Για να αρθεί το φαινόμενο, χρειάζεται πρώτα, πρωταρχικό τρόπο αντιμετώπισης αποτελεί, είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν, ο βασικότερος τρόπος επίλυσης του προβλήματος είναι, το φαινόμενο θα αντιμετωπιστεί ριζικά αν.

Γ. ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Ο αναγνώστης έχει την εντύπωση ότι διαβάζει κείμενο δόκιμου συγγραφέα. Η γλώσσα ρέει και συναρπάζει. Υπάρχει ποικιλία ύφους που επιτυγχάνεται με τις εναλλαγές στις εικόνες που παρουσιάζονται, τις αντιθέσεις, τις μεταφορές και τα υπόλοιπα σχήματα λόγου, η τέχνη των οποίων καταπλήσσει.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Οι βασικές αρετές του ύφους, όπως σαφήνεια στη διατύπωση, κυριολεξία, ακρίβεια και φυσικότητα υπάρχουν. Η γλώσσα είναι ρέουσα χωρίς περιττολογίες και βερ-μπαλισμούς. Οι προτάσεις έχουν μέγεθος κανονικό και τα σχήματα λόγου δεν απουσιάζουν, αλλά η τεχνική τους είναι κατώτερη από εκείνη του προηγούμενοι επιπέδου. Δεν υπάρχει μεγάλη ποικιλία στο ύφος.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Οι βασικές  αρετές του ύφους που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο επίπεδο υπάρχουν, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Η ποικιλία του ύφους είναι μικρή και σε μερικά σημεία διαπιστώνονται ακυριολεξίες. Μερικές προτάσεις θα μπορούσαν να είχαν καλύτερα διατυπωθεί, αν διασπώνταν σε μικρότερες προτάσεις ή αν χρησιμοποιούνταν άλλη διατύπωση.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Μερικές από τις παραπάνω υφολογικές αρετές απουσιάζουν, χωρίς όμως να δυσκολεύεται η ανάγνωση και κατανόηση του κειμένου. Τα σχήματα λόγου είναι σπάνια. Οι προτάσεις ομοιόμορφες και μονότονες, συχνά μακροσκελείς με περιπεπλεγμένα νοήματα και οι ακυριολεξίες αρκετές.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται αμέσως ότι η γλώσσα δεν είναι ρέουσα. Δυσκολεύεται να κατανοήσει ορισμένες προτάσεις ή υπάρχει τόση απλοϊκότητα στο κείμενο που έχει την εντύπωση πως σε ορισμένα σημεία διαβάζει παιδικό κείμενο. Εναλλαγή ύφους δεν υπάρχει καθόλου. Οι περιττολογίες, οι βαρβαρισμοί και οι ακυριολεξίες αφθονούν.

Δ. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ – ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ – ΣΥΝΤΑΞΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Απουσία οποιουδήποτε λάθους, συντακτικού, γραμματικού, στίξεως κ.τ.λ. Επιτρέπεται η παράβλεψη 1-2 λαθών στίξεως και κυρίως κομμάτων.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Σπάνια λάθη (όχι περισσότερα από 2 ανά σελίδα), μεταξύ των οποίων δεν περιλαμβάνεται κανένα σοβαρό λάθος (καταληκτικό, γνωστή λέξη κ.τ.λ.)

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Σπάνια λάθη (όχι περισσότερα από 2-3 ανά σελίδα), ανάμεσα στα οποία όμως περι-λαμβάνονται και ορθογραφικά και συντακτικά λάθη μέσης βαρύτητας (λάθη σε θέματα λέξεων κάπως γνωστών ή άλλα ανάλογης βαρύτητας).

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12: 2-3 λάθη ανά σελίδα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται σοβαρά ορθογραφικά λάθη, όπως καταληκτικά λάθη, λάθη τονισμού, ασυνταξίες κ.τλ.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω: Πολλά λάθη, μεταξύ των οποίων και σοβαρά , ανά σελίδα.

Θεώρηση του συνόλου

Η προσπάθεια για αξιολόγηση της έκθεσης με την πρόσθεση των επιμέρους βαθμών μπορεί να μην ανταποκρίνεται στο αίτημα για δίκαιη βαθμολόγηση. O ίδιος ο διορθωτής αισθάνεται πολλές φορές την ανάγκη να δει το γραπτό στο σύνολό του. Άλλωστε περιεχόμενο, σχέδιο και μορφή, ουσιαστικά δε διαχωρίζονται. Γι’ αυτό, καλό είναι η βαθμολογία να στηρίζεται στη θεώρηση του συνόλου σε συνδυασμό με την εκτίμηση των επιμέρους στοιχείων. Με την ευκαιρία αυτή μπορεί ο διορθωτής να λάβει υπόψη του και τη γενική εικόνα του γραπτού[8].

Θετικά στοιχεία θεωρούνται: η ευανάγνωστη γραφή, το καθαρογραμμένο γραπτό, η ορθή χρήση των σημείων στίξης, η ορθή διάκριση παραγράφων.

Αρνητικά στοιχεία είναι: η ακαταστασία του γραπτού, η κακή χρήση της στίξης, η έλλειψη παραγράφων, οι συχνές διαγραφές λέξεων και φράσεων, οι μουντζούρες.

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Γενικές αρχές και τεχνικές υποδείξεις για την αξιολόγηση των γραπτών δοκιμίων των Γενικών Εξετάσεων

Ε. ΕΜΦΑΝΙΣΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Άψογη εμφάνιση. Καμιά μουτζούρα. Ευανάγνωστα, καλλιγραφικά σχεδόν γράμματα. Σαφής διάκριση των παραγράφων. Το όλο σύνολο δημιουργεί άριστη εξωτερική αισθητική εντύπωση.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Γράμματα καθαρά, όχι καλλιγραφικά, γραπτό προσεγμένο χωρίς μουτζούρες. Διάκριση των παραγράφων. Γενικό σύνολο κάπως κατώτερο του προηγούμενου.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Τα γράμματα εξακολουθούν να είναι ευανάγνωστα. Υπάρχουν μερικά σβησίματα και σε πολλά σημεία δε φαίνεται καλά η διάκριση των παραγράφων.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Η αισθητική εντύπωση που δίνει το σύνολο του κειμένου είναι μικρή. Υπάρχουν λιγοστές μουτζούρες (1-2) οι οποίες όμως δυσκολεύουν την ανάγνωση του κειμένου. Τα γράμματα δε διακρίνονται για την καλλιγραφία τους, αλλά είναι με κάποια προσπάθεια αναγνώσιμα. Απουσία εξωτερικού χωρισμού παραγράφου.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Δυσανάγνωστα γράμματα. Πολλά σβησίματα και γραψίματα που καθιστούν δύσκολη των ανάγνωση του κειμένου. Παράγραφοι δεν υπάρχουν.

[Σημείωση: Η βαθμολόγηση στο εσωτερικό κάθε επιπέδου επαφίεται στην κρίση του διορθωτή.]

[1] Σημασιολογικά – Ακυρολεξίες

Δηλαδή, λανθασμένη χρήση μιας λέξης ή φράσης αντί μιας άλλης ή και λέξεων που δεν υπάρχουν στη Νέα Ελληνική. Στην περίπτωση αυτή η λέξη ή η φράση που επιλέγουμε, δεν αποδίδει το νόημα που θέλουμε ή δεν ταιριάζει στο περιβάλλον του κειμένου μας.

[2] Λογοτεχνισμός – Φράσεις ανούσιου εντυπωσιασμού, π.χ. -Επιπλέον οι γκρίζες τσιμεντουπόλεις αναστέλλουν κάθε δημιουργικό σκίρτημα… -Όταν τα μέσα προσπαθούν να «ταϊσουν»  τον  άνθρωπο με τηλεοπτικά σκουπίδια… -Το μέγεθος της συμφοράς που μπορεί να σπείρει η τηλεόραση… -θυμίζει το φαινόμενο αυτό μάνα που αποδιώχνει το ίδιο της το παιδί…
[3] Εκφραστικά Π.χ. «Το παιδί κακομεταχειρίστηκε από τους γονείς του» ή «Εκ των ουκ άνευ» αντί του ορθού « Εκ των ων ουκ άνευ»

[4]  Γραμματικά Π.χ. λάθη στις καταλήξεις των ρημάτων, όπως «φαίνε-τε» αντί «φαίνε-ται». Τα λάθη αυτά θεωρούνται πιο σοβαρά από τα απλά ορθογραφικά

[5] Συντακτικά Π.χ. Εγώ μ’ αρέσει πολύ να ταξιδεύω

[6] Αδόκιμες για το γραπτό λόγο, λέξεις – φράσεις / Πεζολογία / Προφορικότητα λόγου, π.χ. -Η κατάσταση αυτή έχει «ρίξει» τις ανθρώπινες σχέσεις στο επίπεδο… (υποβιβάσει). -Η συμπεριφορά που βγαίνει προς τα έξω (εξωτερικεύεται). -Να κάτσουν οι αρμόδιοι να σκεφτούν τις αιτίες του προβλήματος (ευαισθητοποίηση, προβληματισμός, ανάληψη ευθυνών).
[7]                  Η κακογραφία και τα ορθογραφικά λάθη επηρεάζουν βέβαια δυσμενώς την αξιολόγηση. Μεμονωμένα όμως η επίδραση αυτή δεν είναι και τόσο μεγάλη, ενώ η ταυτόχρονη ύπαρξη και των δύο την πολλαπλασιάζει σοβαρά.

[8] ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ:
Μετά την πρόσθεση των επιμέρους βαθμών (ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ 20, ΔΟΜΗ 8, ΕΚΦΡΑΣΗ 12) ο βαθμολογητής επηρεάζεται και βάζει την τελική του βαθμολογία (+- 1 ή +-2) ανάλογα με τη γενική εικόνα του γραπτού:
ΘΕΤΙΚΑ στοιχεία που οδηγούν σε + το άθροισμα από την επιμέρους βαθμολογία είναι:ευανάγνωστη γραφή, καθαρογραμμένο γραπτό, ορθή χρήση σημείων στίξης, ορθή διάκριση παραγράφων. Η ακαταστασία, οι συχνές διαγραφές λέξεων και οι μουντζούρες επηρεάζουν αρνητικά.

Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)

Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα και τη σχετική υπουργική απόφαση για τις γενικές εξετάσεις λυκείων, με την έκθεση ο καθηγητής ελέγχει και αξιολογεί την πνευματική συγκρότηση του μαθητή και ειδικά την ικανότητά του να κατανοεί ένα πρόβλημα, που αφορά τον άνθρωπο και τον κόσμο του, να παίρνει ορισμένη θέση απέναντι σ’ αυτό και να εκφράζει με σαφήνεια και ακρίβεια τις προσωπικές του σκέψεις.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να προσέξει ο διορθωτής με την προσεκτική ανάγνωση του γραπτού δοκιμίου είναι αν ο μαθητής κατανόησε σωστά όλες τις απαιτήσεις του θέματος και αν ανταποκρίνεται σ’ αυτές. Γραπτά που δείχνουν ολοφάνερα ότι η σκέψη του μαθητή κινείται έξω από το θέμα βαθμολογούνται από 0-12,5.

Γενικά στα γραπτά ο διορθωτής πρέπει να προσέξει:

Α) Το περιεχόμενο, δηλ. το σύνολο των οργανωμένων σκέψεων που διατυπώνει ο μαθητής πάνω στο δεδομένο πρόβλημα.

Θετικά στοιχεία θεωρούνται:

Η ξεκάθαρη θέση που παίρνει ο μαθητής απέναντι στο πρόβλημα, η προσωπική του άποψη που μπορεί να είναι και αντίθετη με τις ως τώρα γνωστές και παραδεκτές απόψεις, αρκεί να είναι τεκμηριωμένη. Ο βαθμολογητής δεν πρέπει να επηρεάζεται από την προσωπική του άποψη.
Το είδος των γνώσεων-σκέψεων, που χρησιμοποιεί ο μαθητής, για να στηρίξει τη θέση του, και μαζί η κριτική του ικανότητα και η ορθότητα επιλογής των προσφορότερων γνώσεων. Ο βαθμολογητής δηλαδή πρέπει να προσέξει: αν οι γνώσεις είναι αφομοιωμένες και αποτελούν κτήμα του μαθητή· αν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του θέματος κι έχουν λειτουργική σχέση μ’ αυτό· αν βασίζονται στα ουσιαστικά γνωρίσματα των δεδομένων εννοιών.
Ο τρόπος που οργανώνει τις σκέψεις του· η ικανότητά του να τους δίνει μορφή λογικών επιχειρημάτων με αποδεικτική δύναμη και αξία.
Ο πλούτος και η ορθότητα των επιχειρημάτων που χρησιμοποιεί για να δικαιολογήσει τις απόψεις του. Η ικανότητα να αιτιολογούμε και να τεκμηριώνουμε τις απόψεις μας
Η ελευθερία, η ευρύτητα, η άνεση και η σοβαρότητα της σκέψης· η έλλειψη προκατάληψης και εριστικής διάθεσης.
Ισομερής ανάπτυξη των δεδομένων, των ερωτημάτων ή των ζητουμένων του θέματος (αξιολογείται θετικά και στο περιεχόμενο και στη δομή).
Σύνδεση με την επικαιρότητα – όπου αυτό είναι εφικτό { Βλ. παραδείγματα από ειδήσεις, τρέχοντα θέματα που απασχολούν την κοινή γνώμη κ.ά…}
Όλα τα θέματα της Έκθεσης σχετίζονται με το χαρακτήρα της εποχής μας. Πρέπει να χειριζόμαστε με άνεση τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου πολιτισμού και του τρόπου ζωής {γενικά γνωρίσματα της εποχής μας, κοινωνικά φαινόμενα, πρότυπα, κοινωνική παθογένεια…}. Αυτά τα γνωρίσματα να τα συνδέουμε με το εκάστοτε ζητούμενο του θέματος.
Το ίδιο πρέπει να κάνουμε και με το χαρακτήρα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, τα ιδιαίτερα προβλήματα, τη νοοτροπία και τα ήθη του Νεοέλληνα, εάν το θέμα μας είναι παρμένο από τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.
Τα στοιχεία αυτά ως σύνολο έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και βαθμολογούνται από (0-20).
Σφάλματα για το περιεχόμενο θεωρούνται:

Η προβολή μιας φανερά παράλογης ή ακαθόριστης θέσης.
Η μη λογική «στήριξη» μιας ορθής θέσης.
Η φτωχή και περιορισμένη επιχειρηματολογία.
Η απλή παράθεση ξένων, αναφομοίωτων γνώσεων.
Ο περιττός φόρτος ιστορικών και άλλων παραδειγμάτων.
Η αναπλήρωση της έλλειψης επιχειρημάτων με παραγγέλματα, συμβουλές, ρητά, γνώμες στοχαστών. Των στοιχείων αυτών είναι αποδεκτή η μετρημένη χρήση και μάλιστα όταν έρχονται σε ενίσχυση των λογικών επιχειρημάτων.
Τα παρείσακτα στοιχεία που δεν περιέχονται στις απαιτήσεις του θέματος.
Τα γενικά και αυθαίρετα συμπεράσματα.
Η ανάπτυξη δευτερευόντων σε σημασία σημείων σε βάρος των πρωτευόντων.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η αδυναμία του μαθητή να δει την ουσία του προβλήματος και η κίνηση της σκέψης του στην περιφέρεια του θέματος.
Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ (επίπεδα γραπτών)

Επίπεδο 1

Άριστο 19-20 Ο μαθητής πραγματεύεται το θέμα από όλες τις δυνατές οπτικές γωνίες. Υπάρχει πλούτος ιδεών, οι οποίες συνδέονται απόλυτα με το θέμα που αναπτύσσεται. Αναφέρονται πρωτότυπες σκέψεις που εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη. (Το τελευταίο αυτό στοιχείο διαφοροποιεί το επίπεδο 1 από το επίπεδο 2). Το κείμενο ανταποκρίνεται στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο και στο σύνολό του κινείται εντός του καθορισμένου ορίου λέξεων.

Επίπεδο 2

Πολύ καλό 16-18 Όλες οι πτυχές του θέματος αναπτύσσονται. Υπάρχει πλούτος ιδεών, σε μικρότερο πάντως βαθμό απ’ ό,τι στην προηγούμενη περίπτωση και σχέση όλων όλα γράφονται με το θέμα. Δεν παρατηρείται εντυπωσιακή πρωτοτυπία. Το κείμενο ανταποκρίνεται στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο (σε μικρότερο βαθμός σε σχέση με το προηγούμενο επίπεδο) και στο σύνολό του κινείται εντός του καθορισμένου ορίου λέξεων.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Όσα αναφέρονται από το μαθητή έχουν άμεση σχέση με το θέμα και είναι ορθά και λογικά. Μερικές όμως πτυχές του θέματος δεν αναπτύσσονται αρκετά, Γίνεται μόνο μια απλή αναφορά χωρίς διεξοδική ανάλυση. Ο πλούτος των ιδεών δεν είναι πολύ μεγάλος και οι πρωτότυπες σκέψεις απουσιάζουν παντελώς. Το κείμενο μόνο τυπικά ανταποκρίνεται στο επικοινωνιακό πλαίσιο, υφολογικά ωστόσο είναι απρόσωπο. Η έκταση είναι λίγο μικρότερη ή μεγαλύτερη απ’ ό,τι απαιτείται.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Μια ή περισσότερες πλευρές του θέματος που θεωρούνται βασικές δεν αναπτύσσονται ούτε σχολιάζονται καθόλου. Υπάρχει ένδεια ιδεών και η τεκμηρίωση των διαφόρων απόψεων δεν θεωρείται ικανοποιητική. Το κείμενο ελάχιστα εντάσσεται στο επικοινωνιακό πλαίσιο και η έκταση οριακά είναι η απαιτούμενη.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Αναφέρονται πράγματα που δε σχετίζονται με το θέμα καθόλου σε μεγάλη έκταση. Υπάρχει φτώχεια ιδεών και η τεκμηρίωση όσων αναφέρονται είναι στοιχειώδης ή ανύπαρκτη. Ο μαθητής δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη του το επικοινωνιακό πλαίσιο και η έκταση δεν είναι η προσδοκώμενη (συνήθως πολύ μικρή).

Β) Τη διάρθρωση των σκέψεων ή δομή που καθορίζουν το σχέδιο και την οικονομία της έκθεσης.

Θετικά στοιχεία θεωρούνται:

1.Η λογική διάταξη των σκέψεων, η οργανική και αρμονική σύνδεση μεταξύ τους, έτσι που να βγαίνει η μια μέσα από την άλλη κατά λογική ακολουθία και ακόμη η συγκρότηση των σκέψεων σε πειστικά επιχειρήματα (Σύνδεση νοημάτων- Συνεκτικότητα. Βλ. συνδετικές λέξεις και φράσεις- Η μια παράγραφος να είναι λογική συνέχεια της προηγούμενης, ώστε το κείμενο να έχει φυσική ροή). Σε γενικές γραμμές αξιολογείται θετικά η ποικιλομορφία στους τρόπους μετάβασης, όχι μόνο από τον πρόλογο στο κυρίως θέμα αλλά και από παράγραφο σε παράγραφο και κυρίως από το α’ ζητούμενο του θέματος στο β. Δεν μας ενδιαφέρει τόσο η μετάβαση να είναι μια ολόκληρη, ξεχωριστή παράγραφος, καθώς η πετυχημένη μετάβαση μπορεί να γίνει και με 1-2 προτάσεις. Θέλουμε ωστόσο να είναι σαφής ο τρόπος με τον οποίο ο μαθητής συνδέει τις σκέψεις του ώστε το κείμενο να «ρέει». 2.Η ορθή κατάταξη των επιχειρημάτων σε κλιμακωτή μορφή. ( Να σημειώσω εδώ ότι πρόταση τύπου: «Και τώρα που σας μίλησα για τα αίτια του προβλήματος, θα σας μιλήσω και τις συνέπειές του» ΔΕΝ θεωρούνται πετυχημένη μετάβαση ).

Η προοδευτική αποκάλυψη και δικαιολόγηση της προσωπικής θέσης.
Η φυσική και αβίαστη κατάληξη σ’ ένα λογικό συμπέρασμα.
Η ανεξαρτησία από προκαθορισμένα γενικά πρότυπα (καλούπια) και η πρωτοτυπία.

 Τα στοιχεία αυτά βαθμολογούνται σαν σύνολο από 0-8.

Σφάλματα στη διάρθρωση των σκέψεων θεωρούνται:

Η έλλειψη καθορισμένης πορείας και η άτακτη παράθεση των σκέψεων.
Η έλλειψη ενότητας είτε ανάμεσα στα μέρη (πρόλογο, κύριο θέμα, επίλογο) είτε ανάμεσα στις επιμέρους σκέψεις και επιχειρήματα.
Η κυκλική πορεία στην ανάπτυξη, που δεν προωθεί τη σκέψη με νέες εμπνεύσεις, αλλά την επαναφέρει στο σημείο αφετηρίας με επαναλήψεις.
Β. ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ – ΔΟΜΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Η οργάνωση των ιδεών είναι σχεδόν τέλεια. Ο μαθητής φαίνεται ότι ακολουθεί στη διάταξη των νοημάτων ένα συγκεκριμένο και σαφές σχέδιο. Προτάσσονται τα σπουδαιότερα επιχειρήματα και ακολουθούν τα λιγότερα σημαντικά. Υπάρχει αλληλουχία στις σκέψεις και οργανική σύνδεση, νοηματική και λεκτική μεταξύ των παραγράφων και των προτάσεων του κειμένου. Ο πρόλογος και ο επίλογος διακρίνονται με σαφήνεια από το κύριο μέρος της έκθεσης.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Η οργάνωση των σκέψεων και ιδεών είναι πολύ καλή. Ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι υπάρχει ειρμός σκέψεων, αλληλουχία και λογική συνέπεια στη διάταξή τους. Οι παράγραφοι και οι προτάσεις συνδέονται οργανικά μεταξύ τους σε ικανοποιητικό βαθμό. Μερικές όμως παράγραφοι παρουσιάζουν χαλαρή συνάφεια προς τα προηγούμενα και ιδιαίτερα ως προς τη λεκτική σύνδεσή τους προς αυτά (δε λειτουργούν ικανοποιητικά οι συνοχικοί μηχανισμοί). Ο πρόλογος και ο επίλογος διακρίνονται από το κύριο μέρος. Τα επιχειρήματα και τα άλλα αποδεικτικά στοιχεία τοποθετούνται σε σωστή αξιολογική σειρά.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Ο αναγνώστης διακρίνει ότι ο μαθητής επιδιώκει να ακολουθήσει κάποιο σχέδιο στη διάταξη των σκέψεών του, αλλά δεν επιτυγχάνει πάντοτε να το τηρήσει. Αναφέρει, για παράδειγμα, επιχειρήματα ή παραδείγματα, για να υποστηρίξει τις ιδέες του, χωρίς να τα έχει αξιολογικά ιεραρχήσει. Μερικές παράγραφοι ή προτάσεις δεν έχουν οργανική σύνδεση με τα προηγούμενα, με αποτέλεσμα σε μερικά σημεία να παρουσιάζεται κάποια διακοπή στον ειρμό των σκέψεων. Μεγάλη αδυναμία παρατηρείται και στη μορφική συνύφανση των παραγράφων.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Παρά την προσπάθεια του μαθητή να ακολουθήσει κάποια λογική σειρά στην έκθεσή του, επικρατεί αταξία στην παράθεση των νοημάτων. Δεν υπάρχει αυστηρή αλληλουχία στους συλλογισμούς που εκτίθενται και ο ειρμός των σκέψεων διακόπτεται σε αρκετά σημεία. Η σύνδεση των παραγράφων είναι ατελής.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Υπάρχει πλήρης αταξία στην παράθεση των σκέψεων και ιδεών του μαθητή. Ουσιώδη επιχειρήματα σημειώνονται τελευταία, χωρίς να αναφέρεται ότι αυτό γίνεται για να τονιστούν περισσότερο. Διαπιστώνεται σύγχυση και ανακάτεμα σκέψεων σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορεί να γίνει καθόλου λόγος για παραγράφους με ολοκληρωμένο νοηματικό περιεχόμενο. Ο ειρμός των σκέψεων είναι υποτυπώδης και σε μερικά σημεία ολότελα ανύπαρκτος. Πρόλογος και επίλογος δεν υπάρχουν καθόλου.

Γ) Την έκφραση ή μορφή. Αυτή αποτελεί το είδος, την ποιότητα του λόγου, που χρησιμοποιεί ο μαθητής, για να διαρθρώσει και να παρουσιάσει το σύνολο των σκέψεών του.

Θετικά στοιχεία θεωρούνται:

Η ακρίβεια της διατύπωσης, η σαφήνεια και η καθαρότητα, η μετρημένη χρήση των εκφραστικών τρόπων.
Η συμφωνία του λόγου με τις απαιτήσεις του περιεχόμενου.
Η ομοιομορφία του λόγου σ’ ολόκληρη την έκθεση, που δείχνει ότι οι διατυπωμένες σκέψεις είναι προσωπικό κτήμα του μαθητή.
Ο λογικός, λεκτικός και εκφραστικός πλούτος.
Τα γραπτά με προσωπικό στίγμα ξεχωρίζουν
Οτιδήποτε (στο περιεχόμενο αλλά και στην έκφραση) δίνει στο γραπτό μας βιωματικότητα (βλ. κατάθεση προσωπικής εμπειρίας), προσωπικό στιλ, πρωτοτυπία απόψεων, αξιολογείται θετικά.
Ύφος ανάλογο με το είδος του κειμένου που μας ζητείται να γράψουμε {π.χ. Άρθρο, Εισήγηση, Επιστολή κ.λ.π.}
Ύφος σοβαρό, δοκιμιακό, άμεσο, σαφές, αλλά όχι εξεζητημένο, επιτηδευμένο και “παραφορτωμένο”.
Η συγκρότηση, ο ειρμός και η ωριμότητα της σκέψης μας [αυτό ξεκινά με τον έλεγχο της κατανόησης του θέματος]
Τα στοιχεία μορφής στο σύνολο βαθμολογούνται από 0-12.
Σφάλματα στην έκφραση θεωρούνται:

Η εκφραστική ανακρίβεια, π.χ. → «πρέπει να τονιστεί η συμμετοχή του θεσμού της οικογένειας που συμβάλλει στο πρόβλημα» αντί του «πρέπει να τονιστεί η συμμετοχή του θεσμού της οικογένειας, της οποίας η λανθασμένη λειτουργία…».
Η ασάφεια και αοριστία, π.χ. → η χρήση εννοιών όπως: καλό, κακό, σωστό, λάθος[1]
Γενίκευση, π.χ. «Η αξιοκρατία, παγιώνεται σε όλες τις δημοκρατικές κοινωνίες»,
«Όλοι οι άνθρωποι, πιστεύουν σε ηθικές αξίες».
To σκοτεινό ύφος και o επιφανειακός εκφραστικός πλούτος (βερμπαλισμός, κενολογία).
Ο ιστορισμός, ο ρητορισμός, ο λογοτεχνισμός[2], η φλυαρία, η ωραιολογία.
Η εκφραστική ανομοιομορφία.
Η εκφραστική δυσκαμψία και φτώχεια[3] , που συχνά συνοδεύεται από τη μονότονη επανάληψη λέξεων και εκφράσεων.
Κατάχρηση ονοματικής διατύπωσης π.χ. Η εξασφάλιση της δυνατότητας της δυναμικής επιρροής των επιστημόνων της εποχής μας…
Η απεραντολογία και η αοριστολογία, π.χ. «Έχουν ήδη αρχίσει κάποιες προσπάθειες για ένα καλύτερο αύριο», «Ήδη έχουν αρχίσει κάποια παγκόσμια κινήματα να ενδιαφέρονται για την ομαλή εξέλιξη του ανθρώπου, του νέου στην κοινωνία μας. Όλοι μαζί προσπαθούν να δημιουργήσουν έναν -καλύτερο, πιο ανθρώπινο και πιο προσιτό στους νέους κόσμο», «Χρειάζεται η αναπροσαρμογή και αναθεώρηση ορισμένων θέσεων, απόψεων, ώστε να γίνει η ζωή ομαλή και ν’ αποκτήσει νόημα»
Οι φορτικές επαναλήψεις νοημάτων και λέξεων, π.χ. «Αυτή η πορεία προσφέρει γνώσεις και εμπειρίες, οι οποίες προσφέρουν γαλήνη και ευτυχία στον άνθρωπο (προσδίδουν, οδηγούν στην… δημιουργούν συνθήκες…)
Δεν έχει πολιτικές απόψεις, αφού δεν έχει την ικανότητα να συγκρίνει (δεν είναι σε θέση να…)».
Η ανάμειξη της δημοτικής και της καθαρεύουσας.
Τα γραμματικά[4] και συντακτικά[5] λάθη. Η επισήμανσή τους πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες που περιέχουν τα σχολικά εγχειρίδια (Νεοελληνική Γραμματική, Συντακτικό της νέας ελληνικής)
Ο Μακροπερίοδος λόγος (καλύτερα να αποφεύγονται οι μακροσκελείς περίοδοι του λόγου, οι μεγάλες προτάσεις και η καθ’ υπόταξη σύνδεση πολλών προτάσεων). Είναι προτιμότερες οι μικρές-μεστές προτάσεις, διότι κάνουν πιο άμεσο το ύφος μας και δεν κουράζουν τον αναγνώστη. Επίσης, διότι έτσι αποφεύγουμε τυχόν συντακτικά σφάλματα, όπως γίνεται συχνά. Εξάλλου, στο μακροπερίοδο λόγο πολύ συχνά χάνουμε το υποκείμενο της πρότασης – περιόδου, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ασάφειες και ερωτήματα.
Πομπώδες ύφος : π.χ. «Η χώρα μας, ο τηλαυγής φάρος του πολιτισμού, πρωτοστατεί στο διεθνές στερέωμα».
Αδόκιμες για το γραπτό λόγο λέξεις – φράσεις[6], π. χ. → Ρίχνω το επίπεδο → (αντί) υποβιβάζω, Να παρθούν μέτρα → να ληφθούν , Χαζοκούτι → τηλεόραση
Όχι «κλισέ», (κοινοτοπίες) και χιλιοειπωμένες φράσεις.
Όχι ευχολόγιο, ιδιαίτερα στον Επίλογο, π.χ. Ας ευχηθούμε να εξαλειφθεί αυτό το φαινόμενο..
Όχι υπερβολική κινδυνολογία – Όχι υποκριτικοί μελοδραματισμοί
Ακυριολεξία – λανθασμένη σημασιολογία χρήση λέξεων, π.χ. «Οι δημοκρατικές διαδικασίες χάνουν έδαφος και στη θέση τους τοποθετείται ένα αυταρχικό κλίμα (διαμορφώνεται/ καλλιεργείται / δημιουργείται).
-Η αποκατάσταση του ανθρώπου από τη μηχανή (αντί η υποκατάσταση).
-Ο πολιτισμός έδωσε γερές προσβάσεις για την ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου».
Λεξιθηρία (κατάχρηση συνωνύμων) π.χ. Η αδιέξοδη, αντιφατική, πολυτάραχη και αντινομική εποχή μας κατατρύχεται και ταλανίζεται…
Αδόκιμοι εμπρόθετοι προσδιορισμοί π .χ. «…μέσα από τη διερεύνηση αυτή … Οι νέοι παρασύρονται με τα ναρκωτικά…»
Ξενισμοί , π.χ. «Κυριεύεται τότε από κόμπλεξ και αποκτά ένα στιλ…»
Διδακτισμός – Καθηκοντολογικό ύφος, π. χ. «Χρέος έχουμε να αντιδράσουμε στην εκμετάλλευση του ανθρώπου από το συνάνθρωπο και να αντισταθούμε στη λαίλαπα της ηθικής αναλγησίας…»
Αλλαγή προσώπου – ασυμφωνία αριθμών, π.χ. «Η τηλεόραση μας οδηγεί στην παραπληροφόρηση. Μας τρέφουν δηλαδή και μας διαποτίζουν με….
-Η πολιτεία και οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει ν’ αναλάβει την ευθύνη για…»
Πλεονασμός και περιττολογία π. χ. -Η ικανοποίηση του «εγώ» και ο ατομικισμός έχουν εισβάλει στη ζωή μας.
-Στη σημερινή κοινωνία ο σύγχρονος άνθρωπος…
-Πολλοί μετανάστες εισβάλλουν μέσα στη χώρα…
Απολυτότητα στη διατύπωση – κινδυνολογία , π. χ. → «κανείς δεν θέλει την ειρήνη… η σημερινή ανθρωπότητα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα και οδεύει προς την καταστροφή… κανείς δεν ενδιαφέρεται για το κοινωνικό συμφέρον… η πολιτεία έχει εγκαταλείψει τους νέους! …το σχολείο σήμερα δεν προσφέρει τίποτα στους μαθητές… ο ανταγωνισμός απεργάζεται την αποσύνθεση της κοινωνίας… τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί σε αξία με τη μόρφωση.
Πολιτικολογία – αιχμηρή διατύπωση, π.χ. «Οι πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις της κυβέρνησης είναι άδικες και. αντιλαϊκές…»
Παρενθέσεις, Συντομογραφίες, Αριθμητική σύμβολα
π.χ. -Τα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας (ανεργία, οικολογικό…)
Þ όπως η ανεργία ,οικολογικό…
-π. χ. Þ για παράδειγμα
-κ. ά. Þ και διάφοροι άλλοι παράγοντες…
-Οι 2 βασικότεροι λόγοι… Þ Οι δύο…
-Ο 20ος αιώνας … Þ Ο εικοστός αιώνας…
Συχνά λάθη ορθογραφίας[7], π.χ.
Διακήρυξη, κήρυγμα
Μήνυμα
Δίλημμα
Επηρεάζω – επήρεια – επιρροή
Άμεσος – έμμεσος
Ωφελώ – ωφέλεια – ωφελιμισμός / οφείλω – όφελος
Άλλωστε – άλλοτε
Επανειλημμένα
Εύνοια – έννοια
Συνδυασμός
Παράλειψη – επανάληψη
Έλλειψη – ελλιπής
Υγεία – υγιής
Απαριθμήσεις (εξής: …) – Κατηγοριοποιήσεις (α…β…) π.χ. «Οι μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται ο φανατισμός είναι οι εξής: θρησκευτικός, εθνικός…
-Οι παράγοντες που ωθούν το νέο σε αντικοινωνική συμπεριφορά είναι α) η κρίση της οικογένειας, β) η ανεργία…»
Α & Β ενικό πρόσωπο, Β πληθυντικό πρόσωπο
Ανανταπόδοτο και πρωθύστερο σχήμα π.χ. «Από τη μια μεριά τα Μ.Μ.Ε μας ενημερώνουν και μας ψυχαγωγούν προσφέροντας… (δεν υπάρχει η φράση στην άλλη) -Η προσπάθειά του υπήρξε αποτελεσματική και εντατική (πρώτα εντατική υπήρξε)».
Άστοχη χρήση της χρονικής βαθμίδας στα ρήματα της περιόδου , π.χ. «…πρέπει, να προσπαθούμε αδιάλειπτα, για να έχουμε καρπωθεί τα αποτελέσματα».
Η συχνή και κουραστική χρήση του «πρέπει» ( φράσεις – λέξεις που αντικαθιστούν το «πρέπει»:
Είναι ανάγκη, κρίνεται αναγκαίο, προβάλλει επιτακτικό το αίτημα, είναι / κρίνεται απαραίτητο, καλό είναι, χρήσιμο είναι, επιβάλλεται, αρμόζει, χρειάζεται, καθήκον – υποχρέωση αποτελεί.
ΑΡΧΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ:
Πρωταρχική αιτία, η ρίζα του φαινομένου κυρίως βρίσκεται, στη διαμόρφωση του… σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζεται, η βασικότερη αιτία του φαινομένου είναι…
ΑΡΧΗ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ:
Βασική συνέπεια όλων αυτών είναι, οι πρώτες συνέπειες αυτού διαφαίνονται, επόμενο λοιπόν είναι, απόρροια αυτών είναι…
ΣΥΝΔΕΣΗ ΟΜΟΙΩΝ ΟΡΩΝ:
Εκτός από αυτό, επιπλέον, ακόμα, επίσης, αξίζει να τονιστεί ότι, οφείλουμε ακόμη, να επισημάνουμε ότι, το κυριότερο όμως απ’ όλα είναι, χρειάζεται επίσης να σημειωθεί ότι, εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι, θα ήταν παράλειψη να μην τονίσουμε ότι, αξίζει επιπλέον να αναφερθούμε στο γεγονός ότι…
ΑΡΧΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ ΓΕΝΙΚΑ:
Είναι γεγονός ότι, είναι φανερό, χωρίς αμφιβολία, αναντίρρητα, είναι αναμφισβήτητο ότι, αξίζει ακόμη να σημειωθεί αποτελεί κοινό τόπο η άποψη πως, δεν μπορεί κανείς να διατυπώσει αντίρρηση σε ότι, αποτελεί πραγματικότητα το γεγονός, αναμφίβολα, παράλληλα.
ΑΡΧΗ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ:
Για να αρθεί το φαινόμενο, χρειάζεται πρώτα, πρωταρχικό τρόπο αντιμετώπισης αποτελεί, είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν, ο βασικότερος τρόπος επίλυσης του προβλήματος είναι, το φαινόμενο θα αντιμετωπιστεί ριζικά αν.
Γ. ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Ο αναγνώστης έχει την εντύπωση ότι διαβάζει κείμενο δόκιμου συγγραφέα. Η γλώσσα ρέει και συναρπάζει. Υπάρχει ποικιλία ύφους που επιτυγχάνεται με τις εναλλαγές στις εικόνες που παρουσιάζονται, τις αντιθέσεις, τις μεταφορές και τα υπόλοιπα σχήματα λόγου, η τέχνη των οποίων καταπλήσσει.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Οι βασικές αρετές του ύφους, όπως σαφήνεια στη διατύπωση, κυριολεξία, ακρίβεια και φυσικότητα υπάρχουν. Η γλώσσα είναι ρέουσα χωρίς περιττολογίες και βερ-μπαλισμούς. Οι προτάσεις έχουν μέγεθος κανονικό και τα σχήματα λόγου δεν απουσιάζουν, αλλά η τεχνική τους είναι κατώτερη από εκείνη του προηγούμενοι επιπέδου. Δεν υπάρχει μεγάλη ποικιλία στο ύφος.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Οι βασικές αρετές του ύφους που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο επίπεδο υπάρχουν, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Η ποικιλία του ύφους είναι μικρή και σε μερικά σημεία διαπιστώνονται ακυριολεξίες. Μερικές προτάσεις θα μπορούσαν να είχαν καλύτερα διατυπωθεί, αν διασπώνταν σε μικρότερες προτάσεις ή αν χρησιμοποιούνταν άλλη διατύπωση.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Μερικές από τις παραπάνω υφολογικές αρετές απουσιάζουν, χωρίς όμως να δυσκολεύεται η ανάγνωση και κατανόηση του κειμένου. Τα σχήματα λόγου είναι σπάνια. Οι προτάσεις ομοιόμορφες και μονότονες, συχνά μακροσκελείς με περιπεπλεγμένα νοήματα και οι ακυριολεξίες αρκετές.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται αμέσως ότι η γλώσσα δεν είναι ρέουσα. Δυσκολεύεται να κατανοήσει ορισμένες προτάσεις ή υπάρχει τόση απλοϊκότητα στο κείμενο που έχει την εντύπωση πως σε ορισμένα σημεία διαβάζει παιδικό κείμενο. Εναλλαγή ύφους δεν υπάρχει καθόλου. Οι περιττολογίες, οι βαρβαρισμοί και οι ακυριολεξίες αφθονούν.

Δ. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ – ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ – ΣΥΝΤΑΞΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Απουσία οποιουδήποτε λάθους, συντακτικού, γραμματικού, στίξεως κ.τ.λ. Επιτρέπεται η παράβλεψη 1-2 λαθών στίξεως και κυρίως κομμάτων.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Σπάνια λάθη (όχι περισσότερα από 2 ανά σελίδα), μεταξύ των οποίων δεν περιλαμβάνεται κανένα σοβαρό λάθος (καταληκτικό, γνωστή λέξη κ.τ.λ.)

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Σπάνια λάθη (όχι περισσότερα από 2-3 ανά σελίδα), ανάμεσα στα οποία όμως περι-λαμβάνονται και ορθογραφικά και συντακτικά λάθη μέσης βαρύτητας (λάθη σε θέματα λέξεων κάπως γνωστών ή άλλα ανάλογης βαρύτητας).

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12: 2-3 λάθη ανά σελίδα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται σοβαρά ορθογραφικά λάθη, όπως καταληκτικά λάθη, λάθη τονισμού, ασυνταξίες κ.τλ.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω: Πολλά λάθη, μεταξύ των οποίων και σοβαρά , ανά σελίδα.

Θεώρηση του συνόλου

Η προσπάθεια για αξιολόγηση της έκθεσης με την πρόσθεση των επιμέρους βαθμών μπορεί να μην ανταποκρίνεται στο αίτημα για δίκαιη βαθμολόγηση. O ίδιος ο διορθωτής αισθάνεται πολλές φορές την ανάγκη να δει το γραπτό στο σύνολό του. Άλλωστε περιεχόμενο, σχέδιο και μορφή, ουσιαστικά δε διαχωρίζονται. Γι’ αυτό, καλό είναι η βαθμολογία να στηρίζεται στη θεώρηση του συνόλου σε συνδυασμό με την εκτίμηση των επιμέρους στοιχείων. Με την ευκαιρία αυτή μπορεί ο διορθωτής να λάβει υπόψη του και τη γενική εικόνα του γραπτού[8].

Θετικά στοιχεία θεωρούνται: η ευανάγνωστη γραφή, το καθαρογραμμένο γραπτό, η ορθή χρήση των σημείων στίξης, η ορθή διάκριση παραγράφων.

Αρνητικά στοιχεία είναι: η ακαταστασία του γραπτού, η κακή χρήση της στίξης, η έλλειψη παραγράφων, οι συχνές διαγραφές λέξεων και φράσεων, οι μουντζούρες.

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Γενικές αρχές και τεχνικές υποδείξεις για την αξιολόγηση των γραπτών δοκιμίων των Γενικών Εξετάσεων

Ε. ΕΜΦΑΝΙΣΗ

Επίπεδο 1:

Άριστο 19-20 Άψογη εμφάνιση. Καμιά μουτζούρα. Ευανάγνωστα, καλλιγραφικά σχεδόν γράμματα. Σαφής διάκριση των παραγράφων. Το όλο σύνολο δημιουργεί άριστη εξωτερική αισθητική εντύπωση.

Επίπεδο 2:

Πολύ καλό 16-18 Γράμματα καθαρά, όχι καλλιγραφικά, γραπτό προσεγμένο χωρίς μουτζούρες. Διάκριση των παραγράφων. Γενικό σύνολο κάπως κατώτερο του προηγούμενου.

Επίπεδο 3

Καλό 13-15 Τα γράμματα εξακολουθούν να είναι ευανάγνωστα. Υπάρχουν μερικά σβησίματα και σε πολλά σημεία δε φαίνεται καλά η διάκριση των παραγράφων.

Επίπεδο 4

Μέτριο 10-12

Η αισθητική εντύπωση που δίνει το σύνολο του κειμένου είναι μικρή. Υπάρχουν λιγοστές μουτζούρες (1-2) οι οποίες όμως δυσκολεύουν την ανάγνωση του κειμένου. Τα γράμματα δε διακρίνονται για την καλλιγραφία τους, αλλά είναι με κάποια προσπάθεια αναγνώσιμα. Απουσία εξωτερικού χωρισμού παραγράφου.

Επίπεδο 5

Χαμηλό 9 και κάτω Δυσανάγνωστα γράμματα. Πολλά σβησίματα και γραψίματα που καθιστούν δύσκολη των ανάγνωση του κειμένου. Παράγραφοι δεν υπάρχουν.

[Σημείωση: Η βαθμολόγηση στο εσωτερικό κάθε επιπέδου επαφίεται στην κρίση του διορθωτή.]

[1] Σημασιολογικά – Ακυρολεξίες

Δηλαδή, λανθασμένη χρήση μιας λέξης ή φράσης αντί μιας άλλης ή και λέξεων που δεν υπάρχουν στη Νέα Ελληνική. Στην περίπτωση αυτή η λέξη ή η φράση που επιλέγουμε, δεν αποδίδει το νόημα που θέλουμε ή δεν ταιριάζει στο περιβάλλον του κειμένου μας.

[2] Λογοτεχνισμός – Φράσεις ανούσιου εντυπωσιασμού, π.χ. -Επιπλέον οι γκρίζες τσιμεντουπόλεις αναστέλλουν κάθε δημιουργικό σκίρτημα… -Όταν τα μέσα προσπαθούν να «ταϊσουν» τον άνθρωπο με τηλεοπτικά σκουπίδια… -Το μέγεθος της συμφοράς που μπορεί να σπείρει η τηλεόραση… -θυμίζει το φαινόμενο αυτό μάνα που αποδιώχνει το ίδιο της το παιδί…
[3] Εκφραστικά Π.χ. «Το παιδί κακομεταχειρίστηκε από τους γονείς του» ή «Εκ των ουκ άνευ» αντί του ορθού « Εκ των ων ουκ άνευ»

[4] Γραμματικά Π.χ. λάθη στις καταλήξεις των ρημάτων, όπως «φαίνε-τε» αντί «φαίνε-ται». Τα λάθη αυτά θεωρούνται πιο σοβαρά από τα απλά ορθογραφικά

[5] Συντακτικά Π.χ. Εγώ μ’ αρέσει πολύ να ταξιδεύω

[6] Αδόκιμες για το γραπτό λόγο, λέξεις – φράσεις / Πεζολογία / Προφορικότητα λόγου, π.χ. -Η κατάσταση αυτή έχει «ρίξει» τις ανθρώπινες σχέσεις στο επίπεδο… (υποβιβάσει). -Η συμπεριφορά που βγαίνει προς τα έξω (εξωτερικεύεται). -Να κάτσουν οι αρμόδιοι να σκεφτούν τις αιτίες του προβλήματος (ευαισθητοποίηση, προβληματισμός, ανάληψη ευθυνών).
[7] Η κακογραφία και τα ορθογραφικά λάθη επηρεάζουν βέβαια δυσμενώς την αξιολόγηση. Μεμονωμένα όμως η επίδραση αυτή δεν είναι και τόσο μεγάλη, ενώ η ταυτόχρονη ύπαρξη και των δύο την πολλαπλασιάζει σοβαρά.

[8] ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ:
Μετά την πρόσθεση των επιμέρους βαθμών (ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ 20, ΔΟΜΗ 8, ΕΚΦΡΑΣΗ 12) ο βαθμολογητής επηρεάζεται και βάζει την τελική του βαθμολογία (+- 1 ή +-2) ανάλογα με τη γενική εικόνα του γραπτού:
ΘΕΤΙΚΑ στοιχεία που οδηγούν σε + το άθροισμα από την επιμέρους βαθμολογία είναι: ευανάγνωστη γραφή, καθαρογραμμένο γραπτό, ορθή χρήση σημείων στίξης, ορθή διάκριση παραγράφων. Η ακαταστασία, οι συχνές διαγραφές λέξεων και οι μουντζούρες επηρεάζουν αρνητικά.

συνοπτικές οδηγίες project

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΓΕΛ ΔΙΑΤΡΟΦΗ (1)