Α1. Ο ΧΑΡΤΗΣ

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
Τι είναι χάρτης.
Για τη χρησιμότητα του χάρτη στη ζωή των ανθρώπων.

Γεωγραφία Ε΄ 2.19. ΄΄Οι ποταμοί της Ελλάδας΄΄

   Αν θέλουμε να μελετήσουμε τη μορφή της επιφάνειας της Γης και τις αλλαγές της, πρέπει να την απεικονίσουμε. Μια τέτοια απεικόνιση είναι ο χάρτης. Ένα εργαλείο που μας βοηθάει στη μελέτη της μορφής του κόσμου.

   Κάθε χάρτης απεικονίζει τη μορφή που έχει ένα μέρος της επιφάνειας της Γης, όσο μικρό ή μεγάλο κι αν είναι αυτό. Αναπαριστά την πραγματικότητα που υπάρχει γύρω μας, δηλαδή τις φυσικές ομορφιές και τα ανθρώπινα δημιουργήματα. Η απεικόνιση γίνεται με διάφορα σύμβολα που όλοι οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν. Αποτελεί μια διεθνή γλώσσα επικοινωνίας.

   Τα τοπία που υπάρχουν γύρω μας, καθώς περνούν τα χρόνια, αλλάζουν συνεχώς μορφή. Ένα μικρό βουνό μπορεί να εξαφανιστεί και στη θέση του να γίνει ένας μεγάλος δρόμος, τα νερά της βροχής ίσως δημιουργήσουν ένα μικρό χείμαρρο, ένας ισχυρός σεισμός πιθανόν να ανοίξει ρήγμα ή να καταστρέψει ένα ανθρώπινο έργο, ένα ηφαίστειο με τη λάβα του ίσως δημιουργήσει ένα μικρό νησί κ.ά. Όλες αυτές οι αλλαγές διαμορφώνουν την επιφάνεια της Γης και μπορούν να απεικονιστούν σε ένα χάρτη. Επομένως ο χάρτης είναι το «εργαλείο» που μας βοηθά να μελετήσουμε τη μορφή ενός τοπίου. (κλικ εδώ)

 

Πριν                                       Μετά

   Από πολύ παλιά οι άνθρωποι προσπάθησαν να σχεδιάσουν στοιχεία της επιφάνειας της Γης (π.χ. βουνά, ποτάμια κ.ά.) και ό,τι υπήρχε πάνω σ’ αυτήν και τους ενδιέφερε (π.χ. σπίτια, αγρούς, πηγές κ.ά.). Οι πρώτοι χάρτες, οι πρώτες δηλαδή απόπειρες να αποδοθούν επάνω σε κά­ποια επιφάνεια μορφές και σχήματα του εδάφους, ανάγονται στους αρχαιότατους χρόνους, και οφείλονται στη μετακίνηση μεγάλων ομάδων ανθρώπων με σκοπό την αναζήτηση τροφής, νερού ή κατάκτησης εδαφών περισσότερο εύφορων και πλούσιων. Έπρεπε δηλαδή να σημειωθούν με κάποιον τρόπο και να αποτυπωθούν τα δρομολόγια για τη διάβαση των ερήμων και των βουνών, καθώς και οι θέσεις των βοσκοτόπων, των πηγών, και άλλων χρήσιμων χαρακτηριστικών του εδάφους. 

Βραχογράφημα ενός νεολιθικού χωριού από την Ιταλία και εικονογραφική απόδοσή του.

    Χρειάστηκε ωστόσο να φθάσουμε στην εποχή των Ελλήνων φιλοσόφων της Ιωνίας, για να τεθούν, όπως και σε πολλές άλλες επιστήμες, οι βάσεις της επιστημονικής ενασχόλησης με τη γεωγραφία και τη χαρτογραφία. 
   H επιστήμη της χαρτογραφίας γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στην Ελλάδα  και έχει  τις ρίζες  της τόσο στην πολύπλευρη επιστημονι­κή γνώση των Ελλήνων όσο και στην αξιοποίηση  των  εμπειριών που αποκόμιζαν από τα αποικιστικά και  εμπορικά  τους ταξίδια.