καὶ ἐπεί γε ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν· «Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ». (Ξενοφώντος Ελληνικά , Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 3. §56)
Αθήνα, 404π.Χ. Ο Σάτυρος και οι υπηρέτες των τριάκοντα σέρνουν και τραβούν τον Θηραμένη μακριά από το βωμό, τον εξαναγκάζουν να πεθάνει πίνοντας το κώνειο, μια παχύρρευστη ουσία με χαρακτηριστική δυσάρεστη οσμή από τα φύλλα και τους βλαστούς του φυτού κώνειον. Αυτή η αναφορά του Ξενοφώντα στο δηλητηριώδες φυτό στάθηκε αφορμή για τον σχεδιασμό της διαθεματικής συνδιδασκαλίας που πραγματοποιήθηκε στους μαθητές και τις μαθήτριες της Α’ Λυκείου στο σχολείο μας την Τρίτη, 1η Απριλίου 2025, από τους εκπαιδευτικούς Γεώργιο Γρίμπιλα, Χημικό και Ματίνα Τζερεφού, Φιλόλογο.
Το απόσπασμα από τον Ξενοφώντα και ο πίνακας ζωγραφικής του Ζακ -Λουί Νταβίντ, Ο Θάνατος του Σωκράτη (1787), λειτούργησαν ως αφόρμηση, κέντρισαν το ενδιαφέρον των μαθητών/-τριών και δημιούργησαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή ενός ιδιαίτερα ζωντανού και παραστατικού μαθήματος. Ακολούθησε ιστορική αναδρομή στα δηλητήρια τα οποία ήταν γνωστά από την αρχαιότητα, στις ιδιότητές και τη χρήση τους, αναφορά στον μιθριδατισμό, τόσο στην κυριολεκτική του σημασία ως βαθμιαία εξοικείωση του ανθρώπινου οργανισμού σε δηλητήριο αλλά και στη μεταφορική, κοινωνική διάστασή του με τη σημασία της σταδιακής εξοικείωσης και αποδοχής πραγμάτων που προηγουμένως θεωρούνταν ιδιαίτερα επικίνδυνα. Τα παραδείγματα από την ιστορία, από την Αρχαία Ελλάδα ως το Βυζάντιο, από τη Ρώμη ως τη Γαλλία αλλά και από τη σύγχρονη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, από τη Ρωσία, τη Γερμανία, την Αμερική, ανέδειξαν το ρόλο του δηλητηρίου ως διαχρονικό όπλο εξόντωσης αντιπάλων ή απονομής δικαιοσύνης. Από το μάθημα δεν θα μπορούσε να λείψει και η λογοτεχνική πλαισίωση με αναφορά στο γνωστό Φουραντάν του Θανάση Βαλτινού.
Τα ιστορικά παραδείγματα ενεργοποίησαν την περιέργεια των μαθητών/-τριών, δημιούργησαν εύλογες απορίες και τους παρακίνησαν να διατυπώσουν ερωτήματα σχετικά με το κώνειο και τον τρόπο που αυτό επιδρά στον ανθρώπινο οργανισμό. Ερωτήματα στα οποία η Χημεία έδωσε απαντήσεις αφού ο κ. Γρίμπιλας ανέλυσε τη χημική δομή της δραστικής ουσίας του κωνείου, τις αναλγητικές και θεραπευτικές ιδιότητες του εκχυλίσματος του φυτού, αλλά και τον τρόπο που οδηγεί στο θάνατο αμβλύνοντας αρχικά τις περιφερειακές αισθήσεις. Ταυτόχρονα, δόθηκε η αφορμή να επισημανθούν οι κίνδυνοι δηλητηρίασης στο οικιακό και εξωγενές περιβάλλον και να εισαχθούν βασικές αρχές της επιστήμης της Τοξικολογίας στο πλαίσιο της διερεύνησης του τρίπτυχου : ατύχημα- έγκλημα- αυτοκτονία.
Η διαθεματική προσέγγιση του γνωστικού αντικειμένου που επιχειρήθηκε από τους εκπαιδευτικούς που συνεργάστηκαν προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μαθητών και των μαθητριών ενώ το οπτικοακουστικό υλικό και η αξιοποίηση του διαδραστικού πίνακα ενίσχυσε τη μαθησιακή διαδικασία δημιουργώντας μια ευχάριστη ατμόσφαιρα μάθησης. Ο συσχετισμός των διαφορετικών γνωστικών περιοχών επέτρεψε στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα να «συνομιλήσει» με τη Χημεία ενώ οι μαθητές/-τριες με την ενεργό εμπλοκή τους ανακάλεσαν προηγούμενες γνώσεις και κατέκτησαν νέες προσεγγίζοντας ολιστικά το γνωστικό αντικείμενο.