απ` το πεδίο της σχολικής πράξης – Αναστάσιος Τασινός

ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ

ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ

Απόσπασμα από το βιβλίο “Δημοτικό Σχολείο το θεμέλιο της Παιδείας”

Αναστάσιος Αγ. Τασινός

Νοέμβριος 2001

 

Η ποικιλία που επικρατεί σήμερα στη βαθμολογία των μαθητών στο Δημοτικό Σχολειό δεν έχει προηγούμενο.

Στην Α΄ και Β΄ τάξη δεν υπάρχει καθόλου βαθμολογία.

Στην Γ΄ και Δ΄ τάξη δίνεται βαθμολογία στην καρτέλα προόδου του μαθητή κάθε τρίμηνο, με γράμματα και λεκτικούς χαρακτηρισμούς: «Α» Άριστα – «Β» Πολύ καλά – «Γ» Καλά. Στο τέλος όμως της σχολικής χρονιάς δεν αναγράφεται η βαθμολογία στους Τίτλους Προόδου.

Στην Ε΄ και ΣΤ΄ τάξη δίνεται βαθμολογία στην καρτέλα προόδου του μαθητή κάθε τρίμηνο, με αριθμούς και λεκτικούς χαρακτηρισμούς: 10 και 9 Άριστα – 8 και 7 Πολύ Καλά – 6 και 5 Καλά. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς αναγράφεται κανονικά ο βαθμός αριθμητικά και λεκτικά στους τίτλους Προόδου και Σπουδών.

Απόρριψη του μαθητή σήμερα ουσιαστικά δεν υπάρχει. Μπορεί να γίνει μόνον, όταν το ζητήσει ο γονέας και με τη σύμφωνη γνώμη του δασκάλου της τάξης, του συλλόγου διδασκόντων και του σχολικού συμβούλου.

Θα ήθελα να γράψω και δύο λόγια για το έντυπο της περιγραφικής αξιολόγησης, που στάλθηκε στα σχολεία το 1995 και χαρακτηρίστηκε από τους συντάχτες «ίσως η πιο σημαντική καινοτομία στην αξιολόγηση του μαθητή».

Στο έντυπο αυτό ο δάσκαλος  απαντούσε σε προτάσεις που αφορούσαν όλη τη σχολική ζωή του μαθητή.

Ως προς τη γενική εικόνα του μαθητή η περιγραφική αξιολόγηση είχε 16 παραμέτρους, που η κάθε μια είχε 4 εκδοχές. Ο δάσκαλος τσεκάριζε την εκδοχή, που ταίριαζε στο μαθητή με τα σύμβολα  x  ή  v στο ανάλογο τετραγωνάκι.

Στα Νέα Ελληνικά η περιγραφική αξιολόγηση είχε 12 παραμέτρους, στα Μαθηματικά 5, στα Φυσικά 4, στην Ιστορία 2, στα Θρησκευτικά 2, στη Γεωγραφία 3, στην Αγωγή 3, στην Μελέτη Περιβάλλοντος 2, στα Αγγλικά 5, στην Αισθητική Αγωγή 4, στη Γυμναστική 1. Πάντα ο δάσκαλος από τις τέσσερις εκδοχές κάθε παραμέτρου τσεκάριζε τη μία.

Με την περιγραφική αξιολόγηση τα τετραγωνάκια των διαφόρων εκδοχών στις μεγάλες τάξεις έφθαναν και για τα τρία τρίμηνα τον απίστευτο αριθμό 684!!!

(Μετρήθηκαν ένα-ένα από το έντυπο που έστειλε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο). Τόσα πολλά τετραγωνάκια μόνον σε στατιστικές έρευνες συναντάμε.

Όταν στη σχολική πράξη κλήθηκα να εφαρμόσω την περιγραφική αξιολόγηση, αισθάνθηκα την ανάγκη να γράψω στο προσωπικό μου αρχείο τις παρακάτω σκέψεις: «Οι συντάχτες αυτού του εντύπου είναι έξω από τη σχολική πραγματικότητα. Αμφιβάλλω αν έχουν διδάξει ποτέ σε μαθητές Δημοτικού κι αν έχουν ενημερώσει ποτέ γονείς. Για να ενημερωθεί ο γονέας από ένα τέτοιο έντυπο χρειάζονται γνώσεις στατιστικής.

Για τους δασκάλους η περιγραφική αξιολόγηση θα καταλήξει να είναι μια ανούσια γραφειοκρατική αγγαρεία, για τους γονείς ένας πονοκέφαλος ενημέρωσης και για τους μαθητές μια παρατεταμένη σύγχυση.

Στην υπερηχητική εποχή της πληροφόρησης που ζούμε το μήνυμα προς τους γονείς και τους μαθητές πρέπει να είναι γρήγορο και σαφές. Τίποτε από αυτά τα χαρακτηριστικά δεν έχει η περιγραφική αξιολόγηση. Ειδικά οι γονείς των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων δεν θα καταλαβαίνουν τίποτε από το λαβύρινθο με τα τετραγωνάκια.

Η αξιολόγηση αυτή είναι κόντρα στην κοινή λογική των απλών ανθρώπων γι’ αυτό και δεν βλέπω να έχει καμιά τύχη».

Τελικά, νύχτα απεσύρθη η περιγραφική αξιολόγηση μετά την μισοεφαρμογή της στις τάξεις Α΄ και Β΄, κατά το σχολικό έτος 1995-1996 και αφού δημιούργησε εκνευρισμό και αναστάτωση σε δασκάλους και γονείς. Αν ακουγόταν η φωνή των δασκάλων, ποτέ δεν θα προτεινόταν ένα τέτοιο ανεδαφικό έντυπο αξιολόγησης.

Πολλά έχουν γραφεί για το εάν πρέπει ή δεν πρέπει να βαθμολογείται ο μαθητής, με σοβαρά επιχειρήματα κι από τις δυο μεριές.

Σε γενικές γραμμές οι υποστηριχτές της βαθμολογίας επικαλούνται ότι το κίνητρο του βαθμού, όταν χρησιμοποιείται με σύνεση και δεν γίνεται αυτοσκοπός, συμβάλλει στην καλύτερη επίδοση του μαθητή. Θεωρούν ότι η βαθμολογία δίνει ένα ξεκάθαρο και σύντομο μήνυμα στους γονείς για την πρόοδο των παιδιών τους. Επικαλούνται ακόμη ότι οι μαθητές πρέπει να συνηθίσουν από το Δημοτικό να βαθμολογούνται, για να είναι έτοιμοι για το Γυμνάσιο και το Λύκειο, όπου υπάρχει βαθμολογία. Υποστηρίζουν ότι η απουσία της βαθμολογίας φέρνει μια χαλαρότητα στους μαθητές.

Οι επικριτές της βαθμολογίας τονίζουν ότι η βαθμοθηρία στην οποία οδηγούνται οι μαθητές από δασκάλους και γονείς, με το ταπεινό κίνητρο του βαθμού, υποβαθμίζει τη μάθηση. Επισημαίνουν ότι οι μαθητές χαμηλών επιδόσεων πληγώνονται και μειώνεται η αυτοεκτίμησή τους. Θεωρούν ακόμη ότι με το βαθμό διαταράσσονται οι παιδαγωγικές σχέσεις δασκάλου – μαθητή.

Όταν η βαθμολογία χρησιμοποιείται δίχως παιδαγωγική ευαισθησία, με σκοπό να τιμωρήσει το μαθητή, τότε είναι αυτονόητο ότι βλάπτει. Μερικοί δάσκαλοι και καθηγητές βαθμολογούν με σαδισμό τους μαθητές. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να υπάρχει παρέμβαση του σχολικού συμβούλου, ώστε ο μαθητής να βαθμολογείται σύμφωνα με την επίδοσή του. Αξίζει να αναφερθεί το εξής χαρακτηριστικό παράδειγμα κακής βαθμολόγησης: Ένας μαθητής που βγήκε πρώτος σε αθλητικούς αγώνες πολλών σχολείων, βαθμολογήθηκε από το δάσκαλό του στη Γυμναστική με το χαμηλότερο βαθμό από όλους τους συμμαθητές του. Όταν ρωτήθηκε ο δάσκαλος από τον εξαγριωμένο πατέρα, γιατί το έκανε αυτό, απάντησε προκλητικά ότι αν του έβαζε 10 στη Γυμναστική, θα αυξανόταν ο μέσος όρος της βαθμολογίας του!

Άλλοι πάλι δάσκαλοι υποβαθμίζουν τη βαθμολογία βάζοντας σε όλους άριστα. Άλλοι πάλι είναι πολύ αυστηροί βαθμολογητές. Όταν συνυπάρχουν ακραίοι βαθμολογητές στο ίδιο σχολείο, δημιουργούνται προβλήματα σε μαθητές και γονείς. Άλλοι πάλι δάσκαλοι βαθμολογούν με μοναδικό κριτήριο τα δικά τους tests  που βάζουν στους μαθητές.

Προσωπικά πρέπει να ομολογήσω ότι η βαθμολογία μού δημιουργεί πρόβλημα. Ειδικά, όταν πρέπει να βαθμολογήσω μαθητές, που ενώ προσπαθούν, οι επιδόσεις τους είναι πολύ χαμηλές. Όταν η προσπάθεια δίχως επίδοση εκφραστεί με υψηλό βαθμό, οι γονείς και ο μαθητής δεν παίρνουν το σωστό μήνυμα. Και αυτό θα φανεί αργότερα στο Γυμνάσιο. Όχι λίγες φορές οι γονείς μετά τη βαθμολογία του Γυμνασίου μας ζητάνε ευθύνες, που τους αποκοιμίσαμε με τους υψηλούς βαθμούς στο Δημοτικό. Όταν η προσπάθεια δεν εκφραστεί με υψηλό βαθμό, ο μαθητής απογοητεύεται και ο γονέας εκνευρίζεται. Δηλαδή, πάλι ο δάσκαλος φταίει. Η βαθμολογία σε τέτοιες περιπτώσεις είναι «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα».

Όταν είναι να δώσω βαθμολογία τριμήνου, βρίσκομαι σε μια σύγκρουση με τον εαυτό μου. Ο ρεαλιστικός βαθμός στενοχωρεί μαθητές, γονείς και μένα. Ο συναισθηματικός βαθμός, παραπλανεί μαθητές και γονείς.

Προσωπικά στη βαθμολογία που δίνω είμαι επιεικής, φροντίζοντας ταυτόχρονα να στέλνω κι ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Στα βασικά μαθήματα Νέα Ελληνικά και Μαθηματικά όλων των τάξεων και στα Φυσικά της Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης, βαθμολογώ ρεαλιστικά, ώστε να στέλνω το ακριβές μήνυμα. Στα άλλα όμως μαθήματα – που είναι και ευκολότερα – είμαι επιεικής, ώστε να ανεβαίνει ο μέσος όρος της βαθμολογίας.

Σήμερα οι δάσκαλοι (ειδικά των μικρών τάξεων, που απουσιάζει εντελώς η βαθμολογία) έχουν εφεύρει διάφορους τρόπους καθημερινής βαθμολόγησης. Αντικαθιστούν τη δεκάβαθμη αριθμητική κλίμακα με το να κολλάνε αυτοκόλλητα με κάποια εικόνα σε αυτούς που σημειώνουν καλές επιδόσεις ή βάζουν σφραγιδάκια με διάφορα σχέδια ή γράφουν τη λέξη «μπράβο» ή γράφουν το Α, Α΄, Α΄΄ ή βάζουν αστεράκια, ή …….

Δηλαδή,  οι αριθμοί αντικαταστάθηκαν με αυτοκόλλητα, αστεράκια, μπράβο…  Και οι μαθητές χαμηλών επιδόσεων πάλι δεν παίρνουν τίποτε. Πάλι αυτοί οι μαθητές, τα ίδια συναισθήματα βιώνουν, όπως τότε που βαθμολογούσαμε με την δεκάβαθμη αριθμητική κλίμακα. Γι’ αυτό και πολλοί δάσκαλοι θεωρούν τον αριθμητικό βαθμό σαν «το παλιό καλό κρασί».

Κι εδώ που τα λέμε, στην εποχή της ταχύτητας της πληροφόρησης που ζούμε, ο αριθμητικός βαθμός είναι ο συντομότερος  τρόπος να δώσεις ένα ξεκάθαρο μήνυμα σε μαθητή και γονέα. Για παράδειγμα ένας μαθητής που έχει στα Μαθηματικά 8 και στα υπόλοιπα μαθήματα 10, ο γονέας γνωρίζει τι θα του πει ο δάσκαλος πριν καν  τον συναντήσει.

Οι δάσκαλοι που είναι υπέρ της βαθμολογίας τονίζουν ότι «δεν είναι η κακή βαθμολογία που βλάπτει, αλλά η κακή συμπεριφορά του δασκάλου». Φανταστείτε το δάσκαλο να λέει στο μαθητή του: «Τέτοιος βλάκας που είσαι, αυτοί οι βαθμοί σου αξίζουν»!!! Και όταν αυτή η απαράδεχτη συμπεριφορά βρίσκει συμμάχους και τους γονείς, τότε έχουν πληγώσει την ψυχή του παιδιού δυο φορές.

Συζητώντας με δασκάλους και δασκάλες μικρών τάξεων διαπίστωσα ότι οι περισσότεροι θεωρούν τη βαθμολογία σε αυτές τις τάξεις πιο επιβεβλημένη. Τονίζουν ότι οι μαθητές κάτι θέλουν για επιβράβευση.

Παλαιότερα είχα την σταθερή άποψη ότι ένας δάσκαλος πρέπει να εφευρίσκει άλλους τρόπους για να κινεί τα ενδιαφέροντα των μαθητών και όχι τη βαθμολογία. Ειδικά στις μικρές τάξεις θεωρούσα τη βαθμολογία του μαθητή λάθος.

Σήμερα πρέπει να ομολογήσω ότι είμαι μπερδεμένος. Εκείνο που έχω ξεκαθαρίσει μέσα μου είναι ότι εάν είναι να εφαρμοστεί ένας τρόπος βαθμολόγησης στο Δημοτικό Σχολείο, πρέπει να είναι ενιαίος για όλες τις τάξεις ή έστω για τις τέσσερις μεγάλες.

Και αυτός ο τρόπος της δεκάβαθμης αριθμητικής κλίμακας συνοδευόμενος με τους ανάλογους λεκτικούς χαρακτηρισμούς δεν είναι άσχημος.

Ύστερα, η βαθμολογία με αριθμούς είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στην Ελληνική κοινωνία, που οι γονείς όταν τους λέει ο δάσκαλος ότι το παιδί τους πήρε «Α», δεν ικανοποιούνται και θέλουν να ακούσουν και κάποιον αριθμό. Οι περισσότεροι δάσκαλοι το «Α» το επεξηγούν με 8,9,10, το «Β» με το 6,7 και το «Γ» με το 5.

Ας μη ξεχνάμε ότι τη βαθμολογία με αριθμούς, τη χρησιμοποιούμε και στη ζωή. Πόσες φορές δεν λέμε ότι η δουλειά αυτού του επαγγελματία αξίζει με 10.

Η βαθμολογία – θα το γράψω άλλη μια φορά – απαιτεί μεγάλη παιδαγωγική ευαισθησία, γι’ αυτό και ανάλογα με το πως χρησιμοποιείται ωφελεί ή βλάπτει. Αυτός είναι κι ο λόγος ότι υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα και από τις δυο μεριές. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο προσπάθησε να βρει μια χρυσή τομή με την ποικιλία βαθμολόγησης, για να ικανοποιήσει όλες τις τάσεις και όλα τα γούστα, αλλά δεν βλέπω να τα έχει καταφέρει. Οι μαθητές των χαμηλών επιδόσεων με έναν άλλο τρόπο πάλι βιώνουν τα ίδια συναισθήματα. Εκείνο που καταφέρνει η σημερινή ποικιλία βαθμολόγησης είναι να θολώνει τα νερά, ώστε να μη διαμαρτύρονται οι γονείς.

Υπήρξα τόσο αντιφατικός στις απόψεις μου για τη βαθμολογία, που πέρασα από όλες τις φάσεις. Από την αριθμητική βαθμολόγηση όλων των τάξεων, πέρασα στην βαθμολόγηση μόνον των 4 τάξεων, για να καταλήξω στην άρνηση της βαθμολογίας και τη σύγχυση.

Εκείνο που με βρίσκει αντίθετο, είναι η σημερινή ποικιλία βαθμολόγησης των μαθητών. Αν ήταν στην ευχέρεια των δασκάλων – καθαρά υποθετική αυτή η σκέψη – να επιλέγει τον τρόπο επιβράβευσης των μαθητών, θα έβγαζα την βαθμολογία από την τάξη μου.

Μου πάει καλύτερα να δουλεύω δίχως το κίνητρο της βαθμολογίας. Όταν αγαπάς τη δουλειά σου, βρίσκεις πολλά κίνητρα για να κεντρίζεις τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Δε σημαίνει όμως ότι αυτή η επιλογή που πάει σε μένα, είναι και η καλύτερη. Η απομάκρυνση της βαθμολογίας, ίσως φέρει ακόμη μεγαλύτερη χαλαρότητα στο σχολείο και οι μαθητές πηγαίνοντας στο Γυμνάσιο θα είναι ανέτοιμοι να αντιμετωπίσουν τη νέα πραγματικότητα.

Αναφέρθηκα στη βαθμολογία κι όχι στην αξιολόγηση του μαθητή, που είναι ευρύτερο θέμα, γιατί δεν ήθελα να επεκταθώ περισσότερο. Λαθεμένα μερικοί ταυτίζουν τον όρο «Βαθμολογία» με τον ευρύ όρο «Αξιολόγηση του μαθητή».

Η αξιολόγηση του μαθητή παραπέμπει και στην αυτοαξιολόγηση του δασκάλου. Ο δάσκαλος με τα δικά του κριτήρια αξιολόγησης – και όχι με τα ετοιματζίδικα που έχουμε σήμερα – πρέπει να ελέγχει και να ελέγχεται. Η ταχτική αυτή τον οδηγεί σε επανορθωτικές διδασκαλίες και επαναλήψεις. Αυτή πρέπει να είναι η φιλοσοφία της αξιολόγησης και όχι ο αυτοσκοπός της βαθμολογίας. Όσο σωστή όμως και αν είναι η φιλοσοφία αυτή, από τη στιγμή που έπεται και η βαθμολογία, αναπόφευκτα έχουμε και παρατράγουδα.

Κλείνοντας αυτήν την ενότητα αισθάνομαι να εξέφρασα τη σύγχυση που νιώθω, όταν αναφέρομαι στο θέμα της βαθμολογίας και τίποτε περισσότερο. Η ψυχή μου λέει όχι στη βαθμολογία, ενώ η λογική μου λέει ναι. Ο διχασμός αυτός με εμπόδισε να βρω μια άκρη και να εκφράσω μια σταθερή άποψη.

Νοέμβριος 2001

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση
Μετάβαση σε γραμμή εργαλείων