Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ
Απόσπασμα από το βιβλίο “Δημοτικό Σχολείο το θεμέλιο της Παιδείας”
Αναστάσιος Αγ. Τασινός
Νοέμβριος 2001
Ζούμε στην εποχή της τεχνολογίας, των μέσων μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ), της μανίας του καταναλωτισμού, της πληροφορικής και του Internet. Εποχή συνεχών εκπτώσεων των ηθικών αξιών από τη μια και συνεχών απομυθοποιήσεων και πρωτόγνωρων επιλογών από την άλλη. Ανεξέλεγκτη η παντοδυναμία των ΜΜΕ πλανάται πάνω απ’ τα κεφάλια μας, αφήνοντας μια αίσθηση μοναξιάς. Εποχή εικονική και μεταβατική, που δεν ξέρουμε που θα μας βγάλει. Δάσκαλοι και γονείς όχι λίγες φορές σηκώνουν ψηλά τα χέρια, νιώθοντας αδύναμοι στην άνιση μάχη με την τηλεόραση. Νομίζουμε πως διαπαιδαγωγούμε τα παιδιά, τους ακούμε συχνά να λένε. Η κοινωνία μας φάνηκε ανήμπορη προς το παρόν να χειραγωγήσει θετικά το τρομερό αυτό μέσον. Αποτέλεσμα μικροί και μεγάλοι να υφίστανται αρνητικές επιδράσεις.
Η υποβάθμιση των τηλεοπτικών προγραμμάτων βρίσκεται σε έξαρση. Τα ανόητα τηλεπαιχνίδια από τη μια, η βία και τα πορνό από την άλλη, αποβλακώνουν καθημερινά μικρούς και μεγάλους. Το δελτίο ειδήσεων έγινε αυστηρώς ακατάλληλο δι’ ανηλίκους. Το τι ζημιά γίνεται στις παιδικές ψυχές με το να καθορίζονται τα πάντα απ’ τη χυδαία φράση «αυτό πουλάει», κανείς δεν ξέρει. Αργότερα θα φανούν πιο έντονα τα ερείπια και οι κατεστραμμένες ψυχές της σημερινής ανευθυνότητας.
Ο κατ’ εξοχήν φιλελεύθερος φιλόσοφος του αιώνα μας, Καρλ Πόππερ, δεν δίστασε να μιλήσει για την ανάγκη να τεθούν φραγμοί στην ανεξέλεγκτη δύναμη της τηλεόρασης. Μου άρεσε πολύ η ιδέα του για δημιουργία «Ινστιτούτου Τηλεόρασης», όπου θα είναι εγγεγραμμένοι όλοι όσοι ασχολούνται με την τηλεόραση. Θα γίνονται σειρά μαθημάτων για τους υποψηφίους και στη συνέχεια εξετάσεις. Οι επιτυχόντες θα δίνουν όρκο – όπως οι γιατροί – και μετά θα ασκούν το επάγγελμα. Οι επίορκοι θα εξοστρακίζονται από την ίδια την κοινότητα του Ινστιτούτου και θα τους αφαιρείται η άδεια ασκήσεως του επαγγέλματος. Πράγματι είναι θαυμάσια ιδέα. Εμπεριέχει και αξιοκρατία και αυτολογοκρισία. (Όχι λογοκρισία, γιατί μετά ποιος θα μας φυλάξει απ’ τους φύλακες).
Ο συγγραφέας-επικοινωνιολόγος, Ουμπέρτο Έκο, ανησυχώντας για την παραμόρφωση των ανθρωπίνων σχέσεων από την τηλεόραση, πρότεινε σαν αρχή μια φορά την εβδομάδα να σταματούν οι πομποί να εκπέμπουν.
Η ταχύτητα με την οποία εναλλάσσονται εικόνες και πληροφόρηση είναι τόσο μεγάλη, που ο άνθρωπος δεν προλαβαίνει να αισθανθεί και να βιώσει τα γεγονότα. Έτσι το ένα κενό διαδέχεται το άλλο. Αυτό είναι και το τίμημα της εποχής μας, που λίγο-πολύ πληρώνουμε τοις μετρητοίς όλοι μας. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι θα μείνουμε με σταυρωμένα χέρια. Η δυνάμωση της Παιδείας μας πρέπει να είναι η απάντησή μας. Και από αυτήν την Εθνική προσπάθεια δεν πρέπει να λείψει κανείς.
«Ο καθείς και με τα όπλα του» μας δίδαξε ο Ελύτης. Μας αξίζει το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας να είναι αντάξιο της Ιστορίας μας. Καμιά όμως βελτίωση δεν μπορεί να γίνει δίχως την ενίσχυση του ρόλου του δασκάλου. Αυτός αποτελεί τον κινητήριο μοχλό όλων των μεταρρυθμίσεων κι αν αδρανοποιηθεί – κάτι που έγινε σήμερα – τίποτε δεν κινείται. Στη σημερινή εποχή που ζούμε κάπου ο ρόλος του δασκάλου υποτιμήθηκε και θεωρείται «ρετρό». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πληροφορική και η τεχνολογία βοηθάνε τους μαθητές να πάνε πιο μακριά στη γνώση και στο μέλλον θα πάρουν σίγουρα το μέρος του χρόνου που τους αναλογεί. Δεν μπορώ να φανταστώ το Δημοτικό σχολείο του μέλλοντος, δίχως το μάθημα της πληροφορικής για τις μεγάλες τάξεις στο ωρολόγιο πρόγραμμα. Στο μέλλον πιστεύω ότι δε θα λείψουν και οι ειδικοί τίτλοι σπουδών, που θα χορηγούν τα Πανεπιστήμια γι’ αυτούς που θα επιλέγουν την φοίτηση μέσω του Internet.
Η πληροφόρηση θα απογειώσει το σχολείο με το Internet. Οι μαθητές θα έχουν πρόσβαση σε παγκόσμια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη και θα επικοινωνούν με συνομήλικούς τους απ’ όλα τα σημεία του πλανήτη. Άλλοι πάλι λένε ότι στο μέλλον ίσως οι μαθητές θα συνδέονται από το σπίτι τους με το δίκτυο του σχολείου και χωρίς να δηλώνουν υποχρεωτικά παρουσία στην τάξη, θα επιλέγουν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και τον καθηγητή της αρεσκείας τους.
Η αμερικανίδα ιστορικός εκπαίδευσης Ντάιαν Ράβιτς εκφράζει την εξής άποψη: «Η νέα τεχνολογία θα μας επιτρέψει να προσφέρουμε την ίδια ποιότητα εκπαίδευσης, σε όλα τα παιδιά, καθώς όλα τους θα έχουν πρόσβαση στα ίδια προγράμματα πληροφορικής. Θα μελετούν με το δικό τους ρυθμό και στον τόπο της αρεσκείας τους. Όποια και να είναι η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς τους, θα έχουν τις ίδιες ευκαιρίες για μάθηση με τα παιδιά των πλουσίων συνοικιών».
Παρ’ όλα αυτά, είναι γενικώς αποδεχτό ότι τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήσει μια ζωντανή διδασκαλία, η οποία θα καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της μάθησης και θα γεμίζει το συναισθηματικό κόσμο του μαθητή. Ο άνθρωπος διψά για ζωντανή επικοινωνία. Δεν είναι τυχαίο ότι όπου υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαλέξεις, οι αίθουσες γεμίζουν. Από την Περιπατητική σχολή του Αριστοτέλη, έως τους 4 τοίχους μιας αίθουσας, η ζωντανή διδασκαλία θα έχει πάντα το δικό της ειδικό βάρος, που δεν θα μπορεί να αντικαταστήσει κανένα εύρημα μάθησης, είτε λέγεται διδακτική μηχανή του Skinner, είτε λέγεται Εκπαιδευτική τηλεόραση, είτε Video, είτε Ανοιχτή εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, είτε Internet, είτε κάπως αλλιώς αύριο. Γι’ αυτό βλέπω και την πληροφορική, ως συμπλήρωμα μάθησης και τίποτε παραπάνω.
Ο ρόλος του δασκάλου θα είναι πάντα αναντικατάστατος, «μαθαίνοντας τα παιδιά πως να μαθαίνουν».
Ήδη οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι απέκτησαν τους πρώτους πελάτες από την υπερβολική χρήση του Internet. Όλο και περισσότεροι χρήστες αποκτούν σύμφωνα με τους ειδικούς εξάρτηση από το Διαδίκτυο. Η συμπτωματολογία μάλιστα είναι ίδια με τους «ναρκομανείς», γράφει η Ελευθεροτυπία στις 11-7-1996 σε άρθρο της για το σύνδρομο του Internet, που το έχουν βαφτίσει IAS (πάθηση εξάρτησης από το δίκτυο ηλεκτρονικής πληροφόρησης). Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσω του Internet σήμερα, είναι δυνατόν να διαφθαρεί ο μαθητής μέσα από το σπίτι του. Η πορνο-επικοινωνία, η διαφθορά και η προπαγάνδα προς το παρόν είναι εκτός ελέγχου.
«Όπως όλη η τεχνολογία έτσι και το Internet είναι δίκοπο μαχαίρι. Είναι ισχυρό μέσο επικοινωνίας, εμπορίου κι έρευνας, αλλά δεν μπορούμε να υποβαθμίσουμε τον τρόπο με το οποίο κακοποιείται», τονίστηκε στο Φόρουμ της Ένωσης των Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας, τον Αύγουστο του 1996.
Γι’ αυτό, λοιπόν, πρέπει να αναπτύξουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την δική μας εθνική ταυτότητα στην Παιδεία, ώστε να μη βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων, στο κατώφλι του 21ου αιώνα, από τους ανεπιθύμητους εισβολείς.
Νοέμβριος 2001
Αφήστε μια απάντηση