Τα έθιμα της Τενέας
Στην εργασία με τίτλο “Τα έθιμα της Τενέας” συμμετείχαν οι μαθητές: Γαλάνης Αθανάσιος, Μπαρμπή Σοφία, Κορδώση Δέσποινα, Μπακλώρης Κων/νος και Κολιτάσιου Ελένη-Ιωάννα του Γυμνασίου Χιλιομοδίου.
Η Τενέα, η αρχαία πόλη των Κορινθίων, ήταν χτισμένη στην περιοχή όπου σήμερα συναντάμε τα χωριά Χιλιομόδι και Κλένια. Οι πρώτοι κάτοικοί της ήταν Τρώες αιχμάλωτοι από την Τένεδο. Στην Τενέα, ο βασιλιάς Πόλυβος ανέθρεψε τον Οιδίποδα. Ήταν σημαντικός οικισμός με καίρια γεωγραφική θέση και μεγάλη οικονομική ανάπτυξη.
Στην εργασία μας αυτή θα ασχοληθούμε με τα σημαντικότερα έθιμα της Τενέας και της ευρύτερης περιοχής της. Αυτά είναι :
Α) Το Έθιμο του Οδοιπορικού της εικόνας της Παναγίας Φανερωμένης στο Χιλιομόδι Κορινθίας
Το οδοιπορικό στην Παναγία Φανερωμένη του Χιλιομοδίου είναι μια παλιά παράδοση που τηρείται κάθε χρόνο, στις 21 Αυγούστου. Τη συγκεκριμένη ημέρα οι κάτοικοι του Χιλιομοδίου, αλλά και χιλιάδες πιστοί, που συρρέουν από κάθε μέρος της Ελλάδας, συμμετέχουν στη λιτάνευση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας από την παλαιά Μονή στη νέα. Για την καθιέρωση αυτού του εθίμου έχουν επικρατήσει δύο εκδοχές.
Αρχικά, το παλαιό μοναστήρι χτίστηκε τον 12ο αιώνα, απέναντι από το βράχο, που βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Σύμφωνα με τον θρύλο, κάποιοι βοσκοί είδαν φως πάνω στον βράχο και ψάχνοντας, βρήκαν την Παναγία σε μία σχισμή του βράχου. Ακριβώς, απέναντι από αυτό τον ιερό βράχο έχτισαν το παλαιό Μοναστήρι. Η παλαιά Μονή ήταν ανδρική μέχρι το 1854. Το1896, επειδή η Μονή είχε υποστεί παλαιές ζημιές από τον σεισμό του 1854, θέλησαν οι πατέρες να μεταφερθούν χαμηλότερα και να κτίσουν τη νέα Ιερά Μονή στη θέση που βρίσκεται σήμερα.
Όταν φτιάχτηκε η νέα Μονή, οι μοναχοί έφεραν το τέμπλο του πρώτου ναού και την εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσα της παλαιάς Μονής και τα τοποθέτησαν εκεί. Έκαναν εσπερινό, και την άλλη μέρα σηκώθηκαν για να κάνουν όρθρο. Μπαίνοντας στον Ναό, η Παναγία η θαυματουργός έλειπε. Πήγαν στο παλαιό μοναστήρι και την βρήκαν εκεί. Την πήραν και τη μετέφεραν στην Νέα Μονή, αλλά η Παναγία την άλλη μέρα είχε πάλι φύγει. Αυτό έγινε τρεις φορές. Τελικά πήγαν αρχιερείς, ιερείς και πλήθος λαού, έκαναν λιτανεία από την παλαιά στην νέα Μονή και έκτοτε η εικόνα της Παναγίας βρίσκεται στη νέα Μονή. Από το 1949 εγκαταστάθηκε η πρώτη μοναχή Άννα Λέπουρα, που ίδρυσε την νέα αδελφότητα, η οποία μέχρι και σήμερα είναι γυναικεία.
Για τη δεύτερη εκδοχή μας μιλά η Ηγουμένη Ξένη στο παρακάτω ηχητικό απόσπασμα:
Β) Το Έθιμο των Φωτιών στο Χιλιομόδι Κορινθίας
Το έθιμο των φωτιών ξεκίνησε μέσα στις πρώτες δεκαετίες, μετά τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου. Οι νεότεροι κάτοικοι του Χιλιομοδίου της εποχής εκείνης έκαναν προσπάθειες να επισκευάσουν και να διασώσουν το ετοιμόρροπο Παλιό Μοναστήρι, με σκοπό να αναβιώσουν το πανηγύρι που γινόταν στο χώρο αυτό την ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής. Έτσι ξεκίνησε να γεννιέται και να υλοποιείται η ιδέα του εθίμου των φωτιών.
Την παραμονή της Ζωοδόχου Πηγής, δηλαδή την Πέμπτη μετά την Κυριακή του Πάσχα, οι νέοι αυτοί ανέβαιναν στις υπερκείμενες βουνοκορφές από το Παλιό Μοναστήρι και άναβαν φωτιές την ώρα που δύει ο ήλιος. Οι φωτιές αυτές βρίσκονταν σε τέτοια σημεία, που ήταν ορατά σε όλο το Χιλιομόδι.
Το έθιμο αυτό γίνεται κάθε χρόνο, έως και σήμερα. Οι φωτιές εξακολουθούν να ανάβονται την Πέμπτη, μετά την Κυριακή του Πάσχα. Νωρίς το απόγευμα εκείνης της μέρας κάτοικοι του Χιλιομοδίου μαζεύονται στο Παλιό Μοναστήρι και, αφού χωριστούν σε ομάδες, ξεκινούν για τις βουνοπλαγιές ώστε να προετοιμάσουν τις φωτιές.
Σε κάθε σημείο τοποθετείται ένα κυλινδρικό μεταλλικό δοχείο, το οποίο γεμίζεται με πετρέλαιο και στουπί. Όταν τελειώσει η προετοιμασία αυτή, οι ομάδες κάθονται και περιμένουν τη δύση του ήλιου. Τότε, αφού ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη» ανάβουν τις φωτιές. Επιστρέφουν στο Παλιό Μοναστήρι, ψήνουν και γλεντούν.
Οι φωτιές φαίνονται από το Χιλιομόδι σε κάποια απόσταση μεταξύ τους. Στις δύο κορυφογραμμές δεξιά και αριστερά οι φωτιές σχηματίζουν ευθεία γραμμή και στην κεντρική βουνοπλαγιά σχηματίζεται ένας μεγάλος Σταυρός. Με το άναμμα των φωτιών ο ουρανός φωταγωγείται με πυροτεχνήματα.
Γ) Το Έθιμο της Αγάπης στο Στεφάνι Κορινθίας
Το Έθιμο της Αγάπης είχε στόχο να συμφιλιώσει όλους τους κατοίκους του χωριού, αλλά και να τιμήσουν τους δικούς τους που δεν ήταν πια στη ζωή.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, μετά τον Εσπερινό της Αγάπης που τελούνταν στον παλαιό ενοριακό ναό της Κοίμησης Θεοτόκου, γινόταν στο χωριό η περιφορά με λιτανεία της επάργυρης εικόνας της Παναγίας «Η ΚΥΡΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ», η οποία «εγκατέλειπε» την εσοχή του τέμπλου του ναού μόνο μια φορά το χρόνο για αυτή τη περίσταση. Τη βαριά εικόνα μετέφεραν δύο νεαροί άντρες. Όλο το χωριό συνόδευε την εικόνα ψάλλοντας το «Χριστός ανέστη εκ νεκρών…».
Η πομπή κατέληγε στη θέση «Αλώνια» και εκεί οι Στεφανιώτες ασπάζονταν την εικόνα και στη συνέχεια χαιρετιούνταν ευχόμενοι «Χριστός Ανέστη» και ανταλλάζοντας το φιλί της Αγάπης. Ακολουθούσε ο χορός. Συμμετείχαν όλοι οι χωριανοί, άνδρες και γυναίκες. Ο χορός άρχισε πάντα με το τραγούδι της Λαμπρής «Σήμερα Χριστός Ανέστη» το οποίο το τραγουδούσαν με το στόμα με την εξής τοπική παραλλαγή:(ηχητικό απόσπασμα στην παρουσίαση)
Σήμερα, Χριστός Ανέστη,
μες τους ουρανούς ευρέθη.
Σήμερα και οι παπάδες,
με κεριά και με λαμπάδες.
Σήμερα και οι παντρεμένες,
στέκουνται καμαρωμένες.
Σήμερα και τα κορίτσια,
στέκουνται σαν κυπαρίσσια.
Σήμερα τα παλληκάρια,
στέκουνται σαν τα λιοντάρια.
Σήμερα κι οι καλογέροι,
με την σκούφια τους στο χέρι.
Μετά το χορό, ακολουθούσαν οι αυτοσχέδιοι αγώνες, όπου τα παλικάρια αγωνίζονταν με έπαθλο τη δόξα και τη φήμη. Τα παλαιά τα χρόνια τα αγωνίσματα ήταν:
Το λιθάρι. Οι αγωνιζόμενοι έπαιρναν μια μεγάλη πέτρα που ζύγιζε 3-4 κιλά και προσπαθούσαν από καθορισμένη θέση να την πετάξουν σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απόσταση.
Το τρέξιμο. Αγώνισμα ταχύτητας που διεξάγονταν σε απόσταση 400 μέτρων περίπου, με αφετηρία τη θέση «Πηγάδι του Φέκα», όπου είχαν χαράξει μια γραμμή στο χώμα με ένα μυτερό ξύλο ή μια πέτρα, και τερματισμό στ’ Αλώνια.
Οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονταν στ’ Αλώνια με το θεαματικό κάψιμο του κρεμασμένου ομοιώματος του Ιούδα, το οποίο είχαν φτιάξει από παλιά ρούχα γεμισμένα με άχυρο και στο οποίο είχαν τοποθετήσει και δυναμίτη.
Στη συνέχεια όλοι οι παρευρισκόμενοι συνόδευαν την εικόνα της Παναγίας πίσω στον ναό της Κοίμησης Θεοτόκου και δεν ήταν λίγες οι φορές που ο κόσμος έπιανε και πάλι το χορό στο προαύλιο της «Παναγίας».
