Γενικά

>

>

>

Πολύνεκρη επιδρομή κομάντος στον Στολίσκο της Ελευθερίας, σε διεθνή ύδατα
Οξύτατη η αντίδραση της Τουρκίας
Α.P., Reuters, AFP

ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ. Διεθνή κατακραυγή έχει προκαλέσει η αιματηρή επίθεση των ειδικών δυνάμεων του Ισραήλ εναντίον του Στολίσκου της Ελευθερίας, ο οποίος μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στην αποκλεισμένη Λωρίδα της Γάζας, ενώ έπλεε σε διεθνή ύδατα.

Ανάκληση πρέσβη

Η αιματοχυσία στην ανατολική Μεσόγειο πυροδότησε μαζικές κινητοποιήσεις σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις και κύμα λαϊκής οργής στην Τουρκία, όπου ο πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν διέταξε την ανάκληση του πρέσβη της χώρας στο Ισραήλ και έκανε λόγο για «κρατική τρομοκρατία». Υστερα από αίτημα της Τουρκίας και του Λιβάνου συγκλήθηκε χθες έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το θέμα. Παράλληλα, Ισραηλινοί αναλυτές εξέφραζαν φόβους για μια τρίτη Ιντιφάντα σε περίπτωση επιβεβαίωσης της πληροφορίας ότι πολιτικό πρόσωπο της αραβικής μειονότητας συγκαταλέγεται ανάμεσα στους νεκρούς.

Δεδομένου ότι μέχρι αργά χθες το βράδυ πέντε από τα έξι πλοία του στολίσκου «οδηγούνταν» στο λιμάνι της Ασντόντ, η μοναδική πληροφόρηση για τον αριθμό των θυμάτων προερχόταν από τον ισραηλινό στρατό. Σύμφωνα με αυτήν, εννέα ακτιβιστές του διεθνούς κινήματος «Ενα Καράβι για τη Γάζα» έπεσαν νεκροί τα ξημερώματα της Δευτέρας από τα πυρά Ισραηλινών στρατιωτών. Συγκεχυμένες είναι οι πληροφορίες αναφορικά με τους τραυματίες, αλλά και την εθνικότητα των νεκρών. Πάντως στην αποστολή, η οποία μετέφερε 10.000 τόνους ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Λωρίδα της Γάζας, συμμετείχαν περισσότεροι από επτακόσιοι ακτιβιστές, στη συντριπτική τους πλειονότητα από την Τουρκία. Η ισραηλινή «Γεντιόθ Αχρονόθ», επίσης, αποκάλυψε ότι το πρώτο πλοίο που αγκυροβόλησε στην Ασντόντ ήταν το «Τάλετζερ 1». Η ίδια εφημερίδα υποστηρίζει ότι η πρόσβαση στο λιμάνι έχει αποκλειστεί και πως δεκαέξι από τους επιβαίνοντες στο πλοίο μεταφέρθηκαν στις φυλακές της Μπερσίβα.

Αδιευκρίνιστες παραμένουν και οι συνθήκες υπό τις οποίες η στρατιωτική επέμβαση στο μεγαλύτερο πλοίο του στολίσκου, το τουρκικό «Μάβι Μαρμαρά», πήρε διαστάσεις σφαγής. Εκπρόσωποι της οργάνωσης «Ενα Καράβι για τη Γάζα» και Τούρκοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι επέβαιναν στο «Μάβι Μαρμαρά», υποστηρίζουν ότι οι Ισραηλινοί καταδρομείς άρχισαν να πυροβολούν αδιακρίτως, δίχως να προκληθούν. Σύμφωνα δε με αραβικά και τουρκικά τηλεοπτικά δίκτυα, της εφόδου των καταδρομέων στα έξι πλοία του στολίσκου προηγήθηκαν επιθέσεις με αληθινά πυρά από ελικόπτερα. Η ισραηλινή κυβέρνηση, από την πλευρά της, επιμένει ότι οι καταδρομείς δέχτηκαν συντονισμένη επίθεση με μαχαίρια, λοστούς και καραμπίνες από τους ακτιβιστές στο «Μάβι Μαρμαρά».

Τις εφιαλτικές στιγμές της εφόδου κατέγραψαν τα τηλεοπτικά συνεργεία τόσο του αραβικού δικτύου Αλ Τζαζίρα όσο και του τουρκικού NTV. Στα πλάνα του Αλ Τζαζίρα, δεκάδες ακτιβιστές εμφανίζονται να τρέχουν πανικόβλητοι στο κατάστρωμα του πλοίου και δευτερόλεπτα αργότερα ακούγεται κάποιος να φωνάζει στα εβραϊκά: «Βουλώστε το όλοι». Στις εικόνες του NTV, πάντως, ομάδα ακτιβιστών εμφανίζεται να επιτίθεται με ξύλα σε Ισραηλινό καταδρομέα, ο οποίος έχει μόλις κατέβει στο κατάστρωμα με σκοινί από ελικόπτερο. Αργότερα, επίσης, σε ανακοίνωση του ισραηλινού στρατού γινόταν λόγος περί τραυματισμού δύο καταδρομέων από σφαίρες.

Αίσθηση προκάλεσε, ακόμα, η δήλωση του Ισραηλινού υπουργού Αμυνας, Εχούντ Μπάρακ, ο οποίος ναι μεν εξέφρασε τη λύπη του για τις ανθρώπινες απώλειες, αλλά δεν παρέλειψε να χαρακτηρίσει τους ακτιβιστές «υποστηρικτές της Χαμάς και άρα της τρομοκρατίας» και πως δεν συντρέχει λόγος για ανθρωπιστικές αποστολές στη Λωρίδα της Γάζας, καθώς στην περιοχή «δεν υφίσταται ανθρωπιστική κρίση».

Ο Αραβικός Σύνδεσμος έκανε λόγο περί «αποτρόπαιας επίθεσης» και η E.Ε. καταδίκασε το μακελειό και απαίτησε τη διεξαγωγή «πλήρους έρευνας» για το συμβάν. Ο Λευκός Οίκος, πάντως, αν και εξέφρασε λύπη για την απώλεια ζωών, απέφυγε να καταδικάσει ρητά την επιδρομή, εξηγώντας πως «ακόμα προσπαθεί να κατανοήσει τις συνθήκες που περιβάλλουν την τραγωδία». Ο Ομπάμα, ωστόσο, δεν θα συναντήσει σήμερα στην Ουάσιγκτον τον Νετανιάχου, καθώς ο τελευταίος διέκοψε εκτάκτως την επίσημη επίσκεψή του σε Καναδά και ΗΠΑ.

Είναι αξιοσημείωτο, τέλος, ότι στη νηοπομπή επέβαιναν, μεταξύ άλλων, η βραβευμένη με Νομπέλ Ειρήνης Μαρέιντ Κόριγκαν Μακγουάιρ, ο Σουηδός συγγραφέας Χένινγκ Μάνκελ, η 85χρονη Αμερικανοεβραία επιζήσασα του Ολοκαυτώματος Χάιντι Επστάιν και ο πατέρας της δολοφονημένης από τον ισραηλινό στρατό Αμερικανίδας ακτιβίστριας Ραχίλ Κόρεϊ.

>

>

>
Η προδοσία του Ιούδα

«Τότε, αφού πήγε στους αρχιερείς ένας από τους δώδεκα, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, είπε, τι θέλετε να μού δώσετε για να σας τον παραδώσω;»[…]
Και ακριβώς όταν η πόρνη μετανοούσε, όταν καταφιλούσε τα πόδια του Κυρίου, τότε πρόδινε το Διδάσκαλο ο μαθητής. Γι’ αυτό είπε «τότε», για να μην κατηγορήσεις για αδυναμία το Διδάσκαλο, όταν βλέπεις τον μαθητή του να τον προδίνει. Γιατί τόσο μεγάλη ήταν η δύναμη του Διδασκάλου, ώστε να πείθει να Τον ακολουθούν ακόμη και οι πόρνες.

Θα αναρωτιόταν όμως κανείς, Εκείνος που είχε τη δύναμη να μεταστρέφει τις πόρνες και να τις κάνει να Τον ακολουθούν, δεν κατάφερε να κερδίσει την αγάπη του μαθητή του; Είχε τη δύναμη να κερδίσει το μαθητή, αλλά δεν επιθυμούσε να τον μεταβάλει αναγκαστικά στο καλό, ούτε με τη βία να τον προσελκύσει κοντά Του. «Τότε, αφού πήγε». Και το «αφού πήγε» αυτό δεν στερείται κάποιας σημασίας. Γιατί δεν κάλεσαν οι αρχιερείς τον Ιούδα, ούτε αναγκάστηκε, ούτε υποχρεώθηκε, αλλά ο ίδιος μόνος του κι ελεύθερα γέννησε την πονηρή αυτή σκέψη κι έβγαλε αυτή την απόφαση, χωρίς να έχει κανέναν σύμβουλο σ’ αυτό το πονηρό του έργο. «Τότε, αφού πήγε… ένας από τους δώδεκα». Τι σημαίνει το «ένας από τους δώδεκα»; Και αυτός ο λόγος «ένας από τους δώδεκα» δείχνει πως η κατηγορία του Ιούδα είναι πολύ μεγάλη. Γιατί ο Ιησούς είχε και άλλους μαθητές, εβδομήντα συνολικά. Αλλά εκείνοι βρίσκονταν σε δεύτερη θέση και δεν απολάμβαναν τόση τιμή, ούτε είχαν τόση οικειότητα με τον Διδάσκαλο, ούτε γνώριζαν τόσο τα μυστικά Του όσο οι δώδεκα. Αυτοί προπάντων ήταν οι εκλεκτοί, αυτοί αποτελούσαν τον στενό κύκλο του Βασιλιά, αυτοί αποτελούσαν την ομάδα που ήταν κοντά στο Διδάσκαλο, και από αυτήν ξεπήδησε ο Ιούδας. Για να μάθεις, λοιπόν, ότι δεν Τον πρόδωσε απλώς κάποιος από τους μαθητές Του, αλλά ένας από τους εκλεκτούς Του, γι’ αυτό αναφέρει ο Ευαγγελιστής το «ένας από τους δώδεκα». Και δε ντρέπεται ο Ματθαίος να το αναφέρει. Αλλά για ποιο λόγο να ντραπεί; Το αναφέρει για να μάθεις πως παντού και πάντα λένε οι Ευαγγελιστές την αλήθεια και δεν αποκρύπτουν τίποτα, ακόμη και αυτά που θεωρούνται αξιοκατάκριτα. Γιατί αυτά που φαίνονται πως είναι αξιοκατάκριτα, αυτά αποδεικνύουν τη φιλανθρωπία του Κυρίου. Ότι δηλαδή προσέφερε τόσα πολλά αγαθά στον προδότη, το ληστή, τον κλέφτη (τον Ιούδα) και συνέχιζε μέχρι την τελευταία στιγμή να τον έχει κοντά Του. Και μάλιστα τον νουθετούσε και τον συμβούλευε και τον φρόντιζε με κάθε τρόπο. Αν εκείνος δεν έδινε σημασία, δεν φταίει ο Κύριος. Και μάρτυρας είναι η πόρνη, και μη πολυπαίρνεις θάρρος προσέχοντας τον Ιούδα. Γιατί και τα δύο αυτά είναι ολέθρια, και το υπέρμετρο θάρρος και η απελπισία (απόγνωση). Γιατί το υπέρμετρο θάρρος κάνει να πέσει κάτω αυτός που στέκεται όρθιος, και η απελπισία εμποδίζει να σηκωθεί αυτός που έχει πέσει. Γι’ αυτό και ο Παύλος συμβούλευε λέγοντας: «Αυτός που νομίζει πως στέκεται, ας προσέχει μην πέσει».

Έχεις τα παραδείγματα και των δύο πώς έπεσε δηλαδή ο μαθητής, που νόμιζε πώς στεκόταν όρθιος, και πως σηκώθηκε η πόρνη που είχε πέσει. Η σκέψη μας εύκολα παρασύρεται και η θέλησή μας είναι ευμετάβλητη. Γι’ αυτό πρέπει να διαφυλάσσουμε και να οχυρώνουμε τον εαυτό μας από παντού.[…]

Τι θέλετε να μού δώσετε, κι εγώ θα σάς Τον παραδώσω». Πες μου Ιούδα, αυτά σου έμαθε ο Χριστός; Γι’ αυτό το λόγο δεν έλεγε, «μην αποκτήσετε χρυσά νομίσματα, ούτε ασημένια, ούτε χάλκινα που να τα φυλάγετε στις ζώνες σας», θέλοντας να περιορίσει από πιο μπροστά τη φιλαργυρία σου;[…]

«Τι θέλετε να μού δώσετε, κι εγώ θα σάς Τον παραδώσω». Πολύ σκληρά είναι τα λόγια αυτά. Πες μου, μπορείς εσύ να παραδώσεις Εκείνον που συγκρατεί τα πάντα, που εξουσιάζει τους δαίμονες, που διατάσσει τη θάλασσα και είναι ο Κύριος όλων όσων υπάρχουν στη φύση; Για να περιορίσει λοιπόν τη παραφροσύνη του και για να δείξει πως αν δεν ήθελε, δεν θα προδιδόταν, άκουσε τι κάνει. Κατά την ώρα ακριβώς της προδοσίας, όταν ήρθαν εναντίον Του κρατώντας ξύλα, λαμπάδες και πυρσούς, τους λέει: «Ποιον ζητάτε;» και δεν γνώριζαν Εκείνον που επρόκειτο να συλλάβουν. Τόσο πολύ έλειπε η δύναμη από τον Ιούδα στο να παραδώσει τον Κύριο, ώστε δεν Τον έβλεπε τη στιγμή που επρόκειτο να Τον παραδώσει, ενώ ήταν παρών, και όλα αυτά τη στιγμή που υπήρχαν τόσες λαμπάδες και τόση φωτοχυσία. Αυτό βέβαια υπενίχθηκε και ο Ευαγγελιστής λέγοντας ότι είχαν λαμπάδες και πυρσούς και δεν τον έβλεπαν. Και κάθε ημέρα του το υπενθύμιζε και με λόγια και με έργα, ότι δηλαδή δεν θα μπορέσει να Τον προδώσει στα κρυφά. Και μάλιστα δεν του έκανε (ο Κύριος) παρατηρήσεις φανερά μπροστά σε άλλους, για να μην τον κάνει πιο αδιάντροπο, ούτε πάλι αποσιωπούσε τα σφάλματά του, για να μην νομίζει ότι περνούν απαρατήρητα και επιχειρήσει άφοβα την προδοσία, αλλά διαρκώς έλεγε: «Ένας από εσάς θα με παραδώσει», δεν τον φανέρωσε όμως.

Είπε πολλά (ο Κύριος) και για την κόλαση, πολλά και για τη Βασιλεία των ουρανών και απέδειξε τη δύναμη που είχε και για τα δύο, και για να τιμωρεί τους αμαρτωλούς και για να ανταμείβει τους δικαίους. Αλλά εκείνος (ο Ιούδας) όλα αυτά τα περιφρόνησε, ο Θεός όμως δεν τον ανακάλεσε με τη βία από αυτό που αποφάσισε. Επειδή λοιπόν μάς δημιούργησε ελεύθερους να διαλέγουμε τις κακές ή τις ενάρετες πράξεις, επιθυμεί να είμαστε καλοί με τη θέλησή μας. Γι’ αυτό αν εμείς δεν θέλουμε, ούτε μάς πιέζει ούτε μάς αναγκάζει. Επειδή αυτός που γίνεται με τη βία ενάρετος, δεν είναι δυνατόν να είναι ενάρετος. Αφού λοιπόν κι εκείνος ήταν ελεύθερος να διαλέξει και ήταν σε θέση να μην υποστεί βία για να κλίνει προς τη φιλαργυρία, γι’ αυτό τυφλώθηκε η σκέψη του, πρόδωσε τη σωτηρία του και είπε: «Τι θέλετε να μού δώσετε, κι εγώ θα σάς Τον παραδώσω». Επικρίνοντας τη διανοητική του τύφλωση και την αναισθησία, ο Ευαγγελιστής λέει ότι την ώρα που πήγαν να συλλάβουν τον Κύριο, βρισκόταν μαζί τους και ο Ιούδας, εκείνος που είπε «τι θέλετε να μού δώσετε, κι εγώ θα σας Τον παραδώσω». Και όχι μόνο από αυτό είναι δυνατόν να δούμε τη δύναμη του Χριστού, αλλά και απ’ ότι μόλις Εκείνος απλώς μίλησε, απομακρύνθηκαν κι έπεσαν κάτω. Επειδή όμως ούτε μ’ αυτόν τον τρόπο δεν σταμάτησαν το επαίσχυντο έργο τους, παραδίνεται αμέσως σαν να έλεγε: Εγώ έκανα το καθήκον μου, αποκάλυψα τη δύναμή μου και απέδειξα ότι επιχειρείτε πράγματα ακατόρθωτα. Θέλησα να περιορίσω την κακία σας, αλλά επειδή εσείς δεν θελήσατε και επιμένετε στην παραφροσύνη σας, να, σας παραδίνομαι.

Τα ανέφερα όλα αυτά, για να μην κατηγορήσουν μερικοί τον Χριστό, και πουν: γιατί δεν μετέστρεψε τον Ιούδα;

Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος
www.enoriaka.gr

> Γιορτάζοντας κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, το Μέγα Βασίλειο και το Γρηγόριο το Θεολόγο διατρέχουμε τον κίνδυνο να πάρει κι αυτή η μνήμη το δρόμο κάθε «επετείου». Να ξεφτίσει στη σκέψη μας, να χάσει το δυναμισμό της, να πάψει να μας εμπνέει. Αποκτούν, όμως, νόημα οι γιορτές της Εκκλησίας όταν μεταγγίζουν νόημα στη ζωή μας : όταν φωτίζουν την καθημερινότητά μας, τις σχέσεις και τις αγωνίες μας. Βαθιά επαναστατικός ο λόγος και προκλητική η ζωή των Τριών Ιεραρχών για τα μέτρα και τις αξίες του πολιτισμού των ημερών μας. Αναμετρήθηκαν με τα μικρά και τα μεγάλα του ανθρώπου, έζησαν έντονα τα ανθρώπινα. Έζησαν έντονα και το Θεό. Έφθασαν την αλήθεια της ζωής στα άκρα και απέδειξαν πως «ο χριστιανισμός είναι η αλήθεια που υποφέρει». Προστάτες της παιδείας , εκπαιδευτικών και μαθητών. Αγάπησαν και υπηρέτησαν τη γνώση. Με τη στάση τους και με τη μαρτυρία τους αγκαλιάζουν τα πάντα, ολόκληρη τη ζωή σε όλες τις διαστάσεις και το νόημά της . Εξαιρετικά μορφωμένοι και οι τρεις τους. Βασίλειος και Γρηγόριος δεν περιορίστηκαν στα σχολεία της πατρίδος τους αλλά ταξίδεψαν να συλλέξουν την ανθρώπινη σοφία και σε άλλες πόλεις. Ο Βασίλειος έτρεχε και σε άλλους δασκάλους . Σπούδασε αστρονομία, μαθηματικά ,ιατρική. Ο Γρηγόριος φύση στοχαστική και εσωτερική έδειξε από τον πρώτο καιρό έφεση στη σπουδή. Αναζήτησε νέους ορίζοντες στη θεολογία στη φιλοσοφία στην ποίηση. Στην Αθήνα όπου συνδέθηκε με στενή φιλία με το Βασίλειο σπούδασε ελληνική γλώσσα ,φιλολογία, φιλοσοφία. Η πρώτη γνωριμία του Ιωάννη με τα γράμματα φανέρωσε τα σπάνια χαρίσματά του. Η επίδοσή του στην ελληνική και λατινική φιλολογία, την ιστορία και όλα τα εγκύκλια μαθήματα ήταν εξαιρετική. Στα 14 του χρόνια μπήκε στη μεγάλη σχολή των ρητόρων και των φιλοσόφων της Αντιόχειας. Δόξα κοσμική στεφάνωσε και τους τρεις. Και οι τρεις όμως αναζήτησαν το νόημα της ζωής στην έρημο. Ο Βασίλειος αποσύρεται σε ένα ερημητήριο του Πόντου, κοντά στον Ίρι ποταμό. Ζει με χόρτα ξερό ψωμί και ξίδι. Εκεί τον συναντά αργότερα και ο φίλος του Γρηγόριος. Μαζί μελετούν την Αγία Γραφή και τα έργα των πρώτων πατέρων της εκκλησίας. Ο Ιωάννης, μετά το θάνατο της χήρας μητέρας του, αναχωρεί για την έρημο αφού πρώτα αποδεσμεύεται από κάθε τι γήινο και υλικό. Έξι χρόνια στην έρημο με προσευχές και εργασία ολημερίς. Μελέτη Αγίας Γραφής και αντιγραφή των ιερών βιβλίων. Για τροφή ψωμί, λίγο λάδι κάπου κάπου, και όσπρια. Έξι χρόνια σε σιωπή και περισυλλογή. Και οι τρεις γίνονται κληρικοί: Διάκονοι, ιερείς , επίσκοποι. Υπηρετούν την εκκλησία που τον τέταρτο αιώνα σπαράσσεται από αιρέσεις. Ο Βασίλειος δεν δειλιάζει με κίνδυνο της ζωής του μπροστά στον αιρετικό αυτοκράτορα Ουάλη να υποστηρίξει την ορθόδοξη πίστη του. Ο Γρηγόριος, το έτος 379, πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη. Με τους περίφημους θεολογικούς του λόγους βροντοφωνάζει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι Υιός του Θεού και το Άγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος . Λιθοβολείται από τους αιρετικούς την ώρα που βαφτίζει κατηχούμενους αλλά δεν υποχωρεί, μάλιστα συγχωρεί εκείνους που τον λιθοβολούν . Ο αγώνας για να κρατηθεί ανόθευτη η πίστη είναι για τους Τρεις Ιεράρχες πρωταρχικός. Ο Μέγας Βασίλειος ζητά από το λαό να πολεμάει τον εγωισμό το μίσος και το φθόνο. «Όπως η σκουριά κατατρώει το σίδερο έτσι και ο φθόνος κατατρώει την ψυχή.» «Και ο θυμός κάνει δυστυχισμένο τον άνθρωπο. Χάνει ο θυμώδης τη ειρήνη του . Αναστατώνεται, πάσχει. Εξαιτίας του θυμού γίνονται οι γλώσσες αχαλίνωτες. Τα χέρια ασυγκράτητα . Βρισιές βλαστήμιες κακολογίες και άλλα πολλά είναι αποτελέσματα που γεννά ο θυμός και η οργή.» Επίσης τονίζει την ανάγκη της αυτοεξέτασης «Καθένας από εμάς προσέχει και εξετάζει τις ξένες υποθέσεις και τα ελαττώματα των άλλων με προθυμία και ευκολία πολύ μεγαλύτερη από τα δικά του… Μην αφήνεις το νου σου να εξετάζει την αρρώστια του άλλου αλλά πρόσεχε τον εαυτό σου. Και οι τρεις πατέρες μόχθησαν για τον προσωπικό τους αγιασμό και με ασκητική ετοιμασία ελευθερώθηκαν από τη δύναμη των ανθρώπινων παθών. Ήταν ελεύθεροι από αγάπη για χρήματα, για δόξα, για άνεση για δύναμη. Και οι τρεις πρόσφεραν πρόσφεραν όλο τον εαυτό τους στη υπηρεσία φτωχών πονεμένων αδικημένων. Στη Βασιλειάδα, που έχτισε ο Βασίλειος, οι φτωχοί, οι άστεγοι, οι εγκαταλειμμένοι έβρισκαν το πτωχοκομείο τους, οι ξένοι και οδοιπόροι τον ξενώνα τους, οι γέροι το γηροκομείο τους οι άρρωστοι το νοσοκομείο τους ,οι πονεμένοι και διωγμένοι λεπροί το λεπροκομείο τους. Υπήρχαν διδακτήρια για τα ορφανά και φτωχά παιδιά, ειδικά εργαστήρια για να μαθαίνουν τέχνες και επαγγέλματα οι νέοι. Ο Γρηγόριος επισκεπτόταν φτωχογειτονιές , έσκυβε στο προσκεφάλι των αρρώστων φρόντιζε εγκαταλειμμένους. Ο Χρυσόστομος έτρεφε στην Κωνσταντινούπολη καθημερινά 7000 φτωχούς. Οι Τρεις Ιεράρχες , δάσκαλοι οι ίδιοι , ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με το λειτούργημα του δασκάλου και το δύσκολο έργο της διδασκαλίας. «Ο παιδαγωγός εγκαίρως βλέπει τις ιδιαίτερες κλίσεις των παιδιών και τους υποδεικνύει τους κλάδους και τα επαγγέλματα που πρέπει να ακολουθήσουν. Ό,τι γίνεται σύμφωνα με τη φύση του ατόμου πετυχαίνει. Ενώ ό,τι είναι αντίθετο αποτυχαίνει.» Γρηγόριος ο Θεολόγος. «Ο δάσκαλος να προχωρεί από τα απλούστερα προς τα δυσκολότερα …. Ταυτόχρονα ο δάσκαλος δε μιλάει για πολλά πράγματα, γιατί αλλιώτικα ο μαθητής θα κάνει ότι και το στομάχι: θα τα αποβάλει.» Μέγας Βασίλειος Τι να πρωτοθαυμάσουμε από το έργο και τη διδασκαλία τους; Τι να υμνήσουμε πρώτα; Τους αγίους; Τους ηρωικούς μαχητές της πίστης; Τους κοινωνικούς εργάτες; Τους συγγραφείς; Τους δασκάλους; Δεκαέξι αιώνες πέρασαν από την εποχή τους και παραμένουν επίκαιροι αφού επίκαιρα είναι πάντα «τα πάθια κ΄ οι καημοί του κόσμου»… «Ως πότε θα είναι παντοδύναμο το χρήμα, η αγχόνη των ψυχών, το αγκίστρι του θανάτου, το δόλωμα της αμαρτίας; Ως πότε θα κυβερνά ο πλούτος, η αιτία των πολέμων για τον οποίο κατασκευάζονται όπλα και ακονίζονται ξίφη;» αναρωτιέται ο Μέγας Βασίλειος Ακούμε και σήμερα το Χρυσόστομο να καταδικάζει με δριμύτητα την κοινωνική αδικία τώρα που η παγκόσμια «νέα οικονομία» διευρύνει το χάσμα της ανισότητας : «… ο Θεός από την αρχή δεν έκανε τον έναν πλούσιο και τον άλλο φτωχό, αλλά έδωσε σε όλους την ίδια γη. Από πού, λοιπόν, – ερωτά – εσύ μεν έχεις τόσα και ο άλλος ούτε μια χούφτα γης ;» Διαβάζουμε το Γρηγόριο το Θεολόγο και τον θαυμάζω καθώς κάνει θεολογία μιλώντας για την ατομική ιδιοκτησία : «… φτώχεια και πλούτος -μας λέει- εισβάλλουν στην ανθρωπότητα όπως οι αρρώστιες στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο νόμος του χριστιανού είναι η ισότητα του Δημιουργού Θεού, δεν είναι ο νόμος του ισχυρού». «Γίνε στο γείτονά σου πιο πολύτιμος με την αγάπη, γίνε στο δυστυχισμένο Θεός με το να μιμείσαι την αγάπη του Θεού· Τον Χριστό να επισκεφθούμε, τον Χριστό να υπηρετήσουμε, τον Χριστό να θρέψουμε, τον Χριστό να ντύσουμε, τον Χριστό να περιμαζέψουμε, τον Χριστό να τιμήσουμε…» Προτρέπει ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και δακτυλοδεικτεί σε μένα και σε σένα, όλους αυτούς, τους σωματικά και ψυχικά άστεγους. Μπορεί να είναι οι Κούρδοι πρόσφυγες στο λιμάνι της Πάτρας, μπορεί να είναι οι οικονομικοί μετανάστες που εκλιπαρούν περιφερόμενοι για ένα μεροκάματο, μπορεί να είναι, τέλος, και τα παιδιά όλων αυτών που κατέλαβαν μια θέση στα θρανία των σχολειών όπου διδάσκουμε, άραγε και στις καρδιές μας; Τίμιοι καθώς ήταν με τη συνείδησή τους και συνεπείς στο εκκλησιαστικό τους χρέος οι Τρεις Ιεράρχες θα εξοργίζονταν σήμερα περισσότερο με την υποκρισία μας: όταν η κοινωνία υποκρίνεται φορώντας το «φιλάνθρωπο» προσωπείο της και οι πανίσχυρες πολυεθνικές διαφημίζουν την «κοινωνική τους προσφορά» η πρόκληση δεν μπορεί να μένει αναπάντητη. Η ελεημοσύνη δεν μπορεί να γίνεται το άλλοθι της κοινωνικής αδικίας. «Ελεημοσύνη από αδικίες δεν γίνεται» καταγγέλλει ο Μέγας Βασίλειος, αφού «δεν μπορεί να γίνει ο Θεός συνένοχος ληστών και αρπακτών». Επιφυλακτικοί όπως και τότε σε τέτοιου είδους «δωρεές» οι Τρεις Ιεράρχες, αμφιβάλλω αν θα συμμετείχαν σήμερα σε «πλειστηριασμούς ανθρωπιάς» και σε «φιλανθρωπικές βραδιές». Γιατί, γι΄ αυτούς, αληθινή αγάπη είναι πριν απ΄ όλα η κατάργηση της σχέσης εκμεταλλευτή και εκμεταλλευόμενου. Και μιλούν με θάρρος και τόλμη για όλα αυτά οι Τρεις Ιεράρχες επειδή οι ίδιοι είχαν εξαντλήσει με την ασκητική ζωή τους τα δικά τους όρια θυσίας και προσφοράς. Σήμερα λοιπόν περισσότερο από ποτέ οι απόψεις των τριών Ιεραρχών απηχούν επίκαιρες και διαχρονικές. Σε πολλά μέρη του κόσμου λαοί υποφέρουν και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης των οικονομικά ισχυρών. Άλλοι αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης από ολοκληρωτικές καταστροφές από πλημμύρες και σεισμούς. Πρόσφατα μια χώρα που δοκιμάστηκε σκληρά και μετράει αμέτρητες πληγές από ένα σεισμό που την συντάραξε είναι η Αιτή . Ας δούμε τώρα κάποιες συγκλονιστικές σκηνές από το δοκιμαζόμενο λαό της Αιτής και ας προβληματιστούμε με τα λόγια του Γρηγορίου « Τι θα σκεφτούμε γι’ αυτούς τους φτωχούς και τι θα κάμουμε; Θα τους ρίξουμε μόνο μία ματιά και θα φύγουμε; Θα τους εγκαταλείψουμε σαν νεκρούς, σαν βρώμικους σαν να είναι ζώα; …. Μην περνάς δίπλα του σαν να μην τον είδες, μην τον αποστραφείς. Είναι κομμάτι του σώματός σου… και αν δεν έχεις τίποτα να δώσεις χύσε ένα δάκρυ συμπόνιας .»

> Γιορτάζοντας κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, το Μέγα Βασίλειο και το Γρηγόριο το Θεολόγο διατρέχουμε τον κίνδυνο να πάρει κι αυτή η μνήμη το δρόμο κάθε «επετείου». Να ξεφτίσει στη σκέψη μας, να χάσει το δυναμισμό της, να πάψει να μας εμπνέει. Αποκτούν, όμως, νόημα οι γιορτές της Εκκλησίας όταν μεταγγίζουν νόημα στη ζωή μας : όταν φωτίζουν την καθημερινότητά μας, τις σχέσεις και τις αγωνίες μας. Βαθιά επαναστατικός ο λόγος και προκλητική η ζωή των Τριών Ιεραρχών για τα μέτρα και τις αξίες του πολιτισμού των ημερών μας. Αναμετρήθηκαν με τα μικρά και τα μεγάλα του ανθρώπου, έζησαν έντονα τα ανθρώπινα. Έζησαν έντονα και το Θεό. Έφθασαν την αλήθεια της ζωής στα άκρα και απέδειξαν πως «ο χριστιανισμός είναι η αλήθεια που υποφέρει». Προστάτες της παιδείας , εκπαιδευτικών και μαθητών. Αγάπησαν και υπηρέτησαν τη γνώση. Με τη στάση τους και με τη μαρτυρία τους αγκαλιάζουν τα πάντα, ολόκληρη τη ζωή σε όλες τις διαστάσεις και το νόημά της . Εξαιρετικά μορφωμένοι και οι τρεις τους. Βασίλειος και Γρηγόριος δεν περιορίστηκαν στα σχολεία της πατρίδος τους αλλά ταξίδεψαν να συλλέξουν την ανθρώπινη σοφία και σε άλλες πόλεις. Ο Βασίλειος έτρεχε και σε άλλους δασκάλους . Σπούδασε αστρονομία, μαθηματικά ,ιατρική. Ο Γρηγόριος φύση στοχαστική και εσωτερική έδειξε από τον πρώτο καιρό έφεση στη σπουδή. Αναζήτησε νέους ορίζοντες στη θεολογία στη φιλοσοφία στην ποίηση. Στην Αθήνα όπου συνδέθηκε με στενή φιλία με το Βασίλειο σπούδασε ελληνική γλώσσα ,φιλολογία, φιλοσοφία. Η πρώτη γνωριμία του Ιωάννη με τα γράμματα φανέρωσε τα σπάνια χαρίσματά του. Η επίδοσή του στην ελληνική και λατινική φιλολογία, την ιστορία και όλα τα εγκύκλια μαθήματα ήταν εξαιρετική. Στα 14 του χρόνια μπήκε στη μεγάλη σχολή των ρητόρων και των φιλοσόφων της Αντιόχειας. Δόξα κοσμική στεφάνωσε και τους τρεις. Και οι τρεις όμως αναζήτησαν το νόημα της ζωής στην έρημο. Ο Βασίλειος αποσύρεται σε ένα ερημητήριο του Πόντου, κοντά στον Ίρι ποταμό. Ζει με χόρτα ξερό ψωμί και ξίδι. Εκεί τον συναντά αργότερα και ο φίλος του Γρηγόριος. Μαζί μελετούν την Αγία Γραφή και τα έργα των πρώτων πατέρων της εκκλησίας. Ο Ιωάννης, μετά το θάνατο της χήρας μητέρας του, αναχωρεί για την έρημο αφού πρώτα αποδεσμεύεται από κάθε τι γήινο και υλικό. Έξι χρόνια στην έρημο με προσευχές και εργασία ολημερίς. Μελέτη Αγίας Γραφής και αντιγραφή των ιερών βιβλίων. Για τροφή ψωμί, λίγο λάδι κάπου κάπου, και όσπρια. Έξι χρόνια σε σιωπή και περισυλλογή. Και οι τρεις γίνονται κληρικοί: Διάκονοι, ιερείς , επίσκοποι. Υπηρετούν την εκκλησία που τον τέταρτο αιώνα σπαράσσεται από αιρέσεις. Ο Βασίλειος δεν δειλιάζει με κίνδυνο της ζωής του μπροστά στον αιρετικό αυτοκράτορα Ουάλη να υποστηρίξει την ορθόδοξη πίστη του. Ο Γρηγόριος, το έτος 379, πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη. Με τους περίφημους θεολογικούς του λόγους βροντοφωνάζει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι Υιός του Θεού και το Άγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος . Λιθοβολείται από τους αιρετικούς την ώρα που βαφτίζει κατηχούμενους αλλά δεν υποχωρεί, μάλιστα συγχωρεί εκείνους που τον λιθοβολούν . Ο αγώνας για να κρατηθεί ανόθευτη η πίστη είναι για τους Τρεις Ιεράρχες πρωταρχικός. Ο Μέγας Βασίλειος ζητά από το λαό να πολεμάει τον εγωισμό το μίσος και το φθόνο. «Όπως η σκουριά κατατρώει το σίδερο έτσι και ο φθόνος κατατρώει την ψυχή.» «Και ο θυμός κάνει δυστυχισμένο τον άνθρωπο. Χάνει ο θυμώδης τη ειρήνη του . Αναστατώνεται, πάσχει. Εξαιτίας του θυμού γίνονται οι γλώσσες αχαλίνωτες. Τα χέρια ασυγκράτητα . Βρισιές βλαστήμιες κακολογίες και άλλα πολλά είναι αποτελέσματα που γεννά ο θυμός και η οργή.» Επίσης τονίζει την ανάγκη της αυτοεξέτασης «Καθένας από εμάς προσέχει και εξετάζει τις ξένες υποθέσεις και τα ελαττώματα των άλλων με προθυμία και ευκολία πολύ μεγαλύτερη από τα δικά του… Μην αφήνεις το νου σου να εξετάζει την αρρώστια του άλλου αλλά πρόσεχε τον εαυτό σου. Και οι τρεις πατέρες μόχθησαν για τον προσωπικό τους αγιασμό και με ασκητική ετοιμασία ελευθερώθηκαν από τη δύναμη των ανθρώπινων παθών. Ήταν ελεύθεροι από αγάπη για χρήματα, για δόξα, για άνεση για δύναμη. Και οι τρεις πρόσφεραν πρόσφεραν όλο τον εαυτό τους στη υπηρεσία φτωχών πονεμένων αδικημένων. Στη Βασιλειάδα, που έχτισε ο Βασίλειος, οι φτωχοί, οι άστεγοι, οι εγκαταλειμμένοι έβρισκαν το πτωχοκομείο τους, οι ξένοι και οδοιπόροι τον ξενώνα τους, οι γέροι το γηροκομείο τους οι άρρωστοι το νοσοκομείο τους ,οι πονεμένοι και διωγμένοι λεπροί το λεπροκομείο τους. Υπήρχαν διδακτήρια για τα ορφανά και φτωχά παιδιά, ειδικά εργαστήρια για να μαθαίνουν τέχνες και επαγγέλματα οι νέοι. Ο Γρηγόριος επισκεπτόταν φτωχογειτονιές , έσκυβε στο προσκεφάλι των αρρώστων φρόντιζε εγκαταλειμμένους. Ο Χρυσόστομος έτρεφε στην Κωνσταντινούπολη καθημερινά 7000 φτωχούς. Οι Τρεις Ιεράρχες , δάσκαλοι οι ίδιοι , ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με το λειτούργημα του δασκάλου και το δύσκολο έργο της διδασκαλίας. «Ο παιδαγωγός εγκαίρως βλέπει τις ιδιαίτερες κλίσεις των παιδιών και τους υποδεικνύει τους κλάδους και τα επαγγέλματα που πρέπει να ακολουθήσουν. Ό,τι γίνεται σύμφωνα με τη φύση του ατόμου πετυχαίνει. Ενώ ό,τι είναι αντίθετο αποτυχαίνει.» Γρηγόριος ο Θεολόγος. «Ο δάσκαλος να προχωρεί από τα απλούστερα προς τα δυσκολότερα …. Ταυτόχρονα ο δάσκαλος δε μιλάει για πολλά πράγματα, γιατί αλλιώτικα ο μαθητής θα κάνει ότι και το στομάχι: θα τα αποβάλει.» Μέγας Βασίλειος Τι να πρωτοθαυμάσουμε από το έργο και τη διδασκαλία τους; Τι να υμνήσουμε πρώτα; Τους αγίους; Τους ηρωικούς μαχητές της πίστης; Τους κοινωνικούς εργάτες; Τους συγγραφείς; Τους δασκάλους; Δεκαέξι αιώνες πέρασαν από την εποχή τους και παραμένουν επίκαιροι αφού επίκαιρα είναι πάντα «τα πάθια κ΄ οι καημοί του κόσμου»… «Ως πότε θα είναι παντοδύναμο το χρήμα, η αγχόνη των ψυχών, το αγκίστρι του θανάτου, το δόλωμα της αμαρτίας; Ως πότε θα κυβερνά ο πλούτος, η αιτία των πολέμων για τον οποίο κατασκευάζονται όπλα και ακονίζονται ξίφη;» αναρωτιέται ο Μέγας Βασίλειος Ακούμε και σήμερα το Χρυσόστομο να καταδικάζει με δριμύτητα την κοινωνική αδικία τώρα που η παγκόσμια «νέα οικονομία» διευρύνει το χάσμα της ανισότητας : «… ο Θεός από την αρχή δεν έκανε τον έναν πλούσιο και τον άλλο φτωχό, αλλά έδωσε σε όλους την ίδια γη. Από πού, λοιπόν, – ερωτά – εσύ μεν έχεις τόσα και ο άλλος ούτε μια χούφτα γης ;» Διαβάζουμε το Γρηγόριο το Θεολόγο και τον θαυμάζω καθώς κάνει θεολογία μιλώντας για την ατομική ιδιοκτησία : «… φτώχεια και πλούτος -μας λέει- εισβάλλουν στην ανθρωπότητα όπως οι αρρώστιες στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο νόμος του χριστιανού είναι η ισότητα του Δημιουργού Θεού, δεν είναι ο νόμος του ισχυρού». «Γίνε στο γείτονά σου πιο πολύτιμος με την αγάπη, γίνε στο δυστυχισμένο Θεός με το να μιμείσαι την αγάπη του Θεού· Τον Χριστό να επισκεφθούμε, τον Χριστό να υπηρετήσουμε, τον Χριστό να θρέψουμε, τον Χριστό να ντύσουμε, τον Χριστό να περιμαζέψουμε, τον Χριστό να τιμήσουμε…» Προτρέπει ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και δακτυλοδεικτεί σε μένα και σε σένα, όλους αυτούς, τους σωματικά και ψυχικά άστεγους. Μπορεί να είναι οι Κούρδοι πρόσφυγες στο λιμάνι της Πάτρας, μπορεί να είναι οι οικονομικοί μετανάστες που εκλιπαρούν περιφερόμενοι για ένα μεροκάματο, μπορεί να είναι, τέλος, και τα παιδιά όλων αυτών που κατέλαβαν μια θέση στα θρανία των σχολειών όπου διδάσκουμε, άραγε και στις καρδιές μας; Τίμιοι καθώς ήταν με τη συνείδησή τους και συνεπείς στο εκκλησιαστικό τους χρέος οι Τρεις Ιεράρχες θα εξοργίζονταν σήμερα περισσότερο με την υποκρισία μας: όταν η κοινωνία υποκρίνεται φορώντας το «φιλάνθρωπο» προσωπείο της και οι πανίσχυρες πολυεθνικές διαφημίζουν την «κοινωνική τους προσφορά» η πρόκληση δεν μπορεί να μένει αναπάντητη. Η ελεημοσύνη δεν μπορεί να γίνεται το άλλοθι της κοινωνικής αδικίας. «Ελεημοσύνη από αδικίες δεν γίνεται» καταγγέλλει ο Μέγας Βασίλειος, αφού «δεν μπορεί να γίνει ο Θεός συνένοχος ληστών και αρπακτών». Επιφυλακτικοί όπως και τότε σε τέτοιου είδους «δωρεές» οι Τρεις Ιεράρχες, αμφιβάλλω αν θα συμμετείχαν σήμερα σε «πλειστηριασμούς ανθρωπιάς» και σε «φιλανθρωπικές βραδιές». Γιατί, γι΄ αυτούς, αληθινή αγάπη είναι πριν απ΄ όλα η κατάργηση της σχέσης εκμεταλλευτή και εκμεταλλευόμενου. Και μιλούν με θάρρος και τόλμη για όλα αυτά οι Τρεις Ιεράρχες επειδή οι ίδιοι είχαν εξαντλήσει με την ασκητική ζωή τους τα δικά τους όρια θυσίας και προσφοράς. Σήμερα λοιπόν περισσότερο από ποτέ οι απόψεις των τριών Ιεραρχών απηχούν επίκαιρες και διαχρονικές. Σε πολλά μέρη του κόσμου λαοί υποφέρουν και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης των οικονομικά ισχυρών. Άλλοι αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης από ολοκληρωτικές καταστροφές από πλημμύρες και σεισμούς. Πρόσφατα μια χώρα που δοκιμάστηκε σκληρά και μετράει αμέτρητες πληγές από ένα σεισμό που την συντάραξε είναι η Αιτή . Ας δούμε τώρα κάποιες συγκλονιστικές σκηνές από το δοκιμαζόμενο λαό της Αιτής και ας προβληματιστούμε με τα λόγια του Γρηγορίου « Τι θα σκεφτούμε γι’ αυτούς τους φτωχούς και τι θα κάμουμε; Θα τους ρίξουμε μόνο μία ματιά και θα φύγουμε; Θα τους εγκαταλείψουμε σαν νεκρούς, σαν βρώμικους σαν να είναι ζώα; …. Μην περνάς δίπλα του σαν να μην τον είδες, μην τον αποστραφείς. Είναι κομμάτι του σώματός σου… και αν δεν έχεις τίποτα να δώσεις χύσε ένα δάκρυ συμπόνιας .»

> Γιορτάζοντας κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, το Μέγα Βασίλειο και το Γρηγόριο το Θεολόγο διατρέχουμε τον κίνδυνο να πάρει κι αυτή η μνήμη το δρόμο κάθε «επετείου». Να ξεφτίσει στη σκέψη μας, να χάσει το δυναμισμό της, να πάψει να μας εμπνέει. Αποκτούν, όμως, νόημα οι γιορτές της Εκκλησίας όταν μεταγγίζουν νόημα στη ζωή μας : όταν φωτίζουν την καθημερινότητά μας, τις σχέσεις και τις αγωνίες μας. Βαθιά επαναστατικός ο λόγος και προκλητική η ζωή των Τριών Ιεραρχών για τα μέτρα και τις αξίες του πολιτισμού των ημερών μας. Αναμετρήθηκαν με τα μικρά και τα μεγάλα του ανθρώπου, έζησαν έντονα τα ανθρώπινα. Έζησαν έντονα και το Θεό. Έφθασαν την αλήθεια της ζωής στα άκρα και απέδειξαν πως «ο χριστιανισμός είναι η αλήθεια που υποφέρει». Προστάτες της παιδείας , εκπαιδευτικών και μαθητών. Αγάπησαν και υπηρέτησαν τη γνώση. Με τη στάση τους και με τη μαρτυρία τους αγκαλιάζουν τα πάντα, ολόκληρη τη ζωή σε όλες τις διαστάσεις και το νόημά της . Εξαιρετικά μορφωμένοι και οι τρεις τους. Βασίλειος και Γρηγόριος δεν περιορίστηκαν στα σχολεία της πατρίδος τους αλλά ταξίδεψαν να συλλέξουν την ανθρώπινη σοφία και σε άλλες πόλεις. Ο Βασίλειος έτρεχε και σε άλλους δασκάλους . Σπούδασε αστρονομία, μαθηματικά ,ιατρική. Ο Γρηγόριος φύση στοχαστική και εσωτερική έδειξε από τον πρώτο καιρό έφεση στη σπουδή. Αναζήτησε νέους ορίζοντες στη θεολογία στη φιλοσοφία στην ποίηση. Στην Αθήνα όπου συνδέθηκε με στενή φιλία με το Βασίλειο σπούδασε ελληνική γλώσσα ,φιλολογία, φιλοσοφία. Η πρώτη γνωριμία του Ιωάννη με τα γράμματα φανέρωσε τα σπάνια χαρίσματά του. Η επίδοσή του στην ελληνική και λατινική φιλολογία, την ιστορία και όλα τα εγκύκλια μαθήματα ήταν εξαιρετική. Στα 14 του χρόνια μπήκε στη μεγάλη σχολή των ρητόρων και των φιλοσόφων της Αντιόχειας. Δόξα κοσμική στεφάνωσε και τους τρεις. Και οι τρεις όμως αναζήτησαν το νόημα της ζωής στην έρημο. Ο Βασίλειος αποσύρεται σε ένα ερημητήριο του Πόντου, κοντά στον Ίρι ποταμό. Ζει με χόρτα ξερό ψωμί και ξίδι. Εκεί τον συναντά αργότερα και ο φίλος του Γρηγόριος. Μαζί μελετούν την Αγία Γραφή και τα έργα των πρώτων πατέρων της εκκλησίας. Ο Ιωάννης, μετά το θάνατο της χήρας μητέρας του, αναχωρεί για την έρημο αφού πρώτα αποδεσμεύεται από κάθε τι γήινο και υλικό. Έξι χρόνια στην έρημο με προσευχές και εργασία ολημερίς. Μελέτη Αγίας Γραφής και αντιγραφή των ιερών βιβλίων. Για τροφή ψωμί, λίγο λάδι κάπου κάπου, και όσπρια. Έξι χρόνια σε σιωπή και περισυλλογή. Και οι τρεις γίνονται κληρικοί: Διάκονοι, ιερείς , επίσκοποι. Υπηρετούν την εκκλησία που τον τέταρτο αιώνα σπαράσσεται από αιρέσεις. Ο Βασίλειος δεν δειλιάζει με κίνδυνο της ζωής του μπροστά στον αιρετικό αυτοκράτορα Ουάλη να υποστηρίξει την ορθόδοξη πίστη του. Ο Γρηγόριος, το έτος 379, πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη. Με τους περίφημους θεολογικούς του λόγους βροντοφωνάζει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι Υιός του Θεού και το Άγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος . Λιθοβολείται από τους αιρετικούς την ώρα που βαφτίζει κατηχούμενους αλλά δεν υποχωρεί, μάλιστα συγχωρεί εκείνους που τον λιθοβολούν . Ο αγώνας για να κρατηθεί ανόθευτη η πίστη είναι για τους Τρεις Ιεράρχες πρωταρχικός. Ο Μέγας Βασίλειος ζητά από το λαό να πολεμάει τον εγωισμό το μίσος και το φθόνο. «Όπως η σκουριά κατατρώει το σίδερο έτσι και ο φθόνος κατατρώει την ψυχή.» «Και ο θυμός κάνει δυστυχισμένο τον άνθρωπο. Χάνει ο θυμώδης τη ειρήνη του . Αναστατώνεται, πάσχει. Εξαιτίας του θυμού γίνονται οι γλώσσες αχαλίνωτες. Τα χέρια ασυγκράτητα . Βρισιές βλαστήμιες κακολογίες και άλλα πολλά είναι αποτελέσματα που γεννά ο θυμός και η οργή.» Επίσης τονίζει την ανάγκη της αυτοεξέτασης «Καθένας από εμάς προσέχει και εξετάζει τις ξένες υποθέσεις και τα ελαττώματα των άλλων με προθυμία και ευκολία πολύ μεγαλύτερη από τα δικά του… Μην αφήνεις το νου σου να εξετάζει την αρρώστια του άλλου αλλά πρόσεχε τον εαυτό σου. Και οι τρεις πατέρες μόχθησαν για τον προσωπικό τους αγιασμό και με ασκητική ετοιμασία ελευθερώθηκαν από τη δύναμη των ανθρώπινων παθών. Ήταν ελεύθεροι από αγάπη για χρήματα, για δόξα, για άνεση για δύναμη. Και οι τρεις πρόσφεραν πρόσφεραν όλο τον εαυτό τους στη υπηρεσία φτωχών πονεμένων αδικημένων. Στη Βασιλειάδα, που έχτισε ο Βασίλειος, οι φτωχοί, οι άστεγοι, οι εγκαταλειμμένοι έβρισκαν το πτωχοκομείο τους, οι ξένοι και οδοιπόροι τον ξενώνα τους, οι γέροι το γηροκομείο τους οι άρρωστοι το νοσοκομείο τους ,οι πονεμένοι και διωγμένοι λεπροί το λεπροκομείο τους. Υπήρχαν διδακτήρια για τα ορφανά και φτωχά παιδιά, ειδικά εργαστήρια για να μαθαίνουν τέχνες και επαγγέλματα οι νέοι. Ο Γρηγόριος επισκεπτόταν φτωχογειτονιές , έσκυβε στο προσκεφάλι των αρρώστων φρόντιζε εγκαταλειμμένους. Ο Χρυσόστομος έτρεφε στην Κωνσταντινούπολη καθημερινά 7000 φτωχούς. Οι Τρεις Ιεράρχες , δάσκαλοι οι ίδιοι , ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με το λειτούργημα του δασκάλου και το δύσκολο έργο της διδασκαλίας. «Ο παιδαγωγός εγκαίρως βλέπει τις ιδιαίτερες κλίσεις των παιδιών και τους υποδεικνύει τους κλάδους και τα επαγγέλματα που πρέπει να ακολουθήσουν. Ό,τι γίνεται σύμφωνα με τη φύση του ατόμου πετυχαίνει. Ενώ ό,τι είναι αντίθετο αποτυχαίνει.» Γρηγόριος ο Θεολόγος. «Ο δάσκαλος να προχωρεί από τα απλούστερα προς τα δυσκολότερα …. Ταυτόχρονα ο δάσκαλος δε μιλάει για πολλά πράγματα, γιατί αλλιώτικα ο μαθητής θα κάνει ότι και το στομάχι: θα τα αποβάλει.» Μέγας Βασίλειος Τι να πρωτοθαυμάσουμε από το έργο και τη διδασκαλία τους; Τι να υμνήσουμε πρώτα; Τους αγίους; Τους ηρωικούς μαχητές της πίστης; Τους κοινωνικούς εργάτες; Τους συγγραφείς; Τους δασκάλους; Δεκαέξι αιώνες πέρασαν από την εποχή τους και παραμένουν επίκαιροι αφού επίκαιρα είναι πάντα «τα πάθια κ΄ οι καημοί του κόσμου»… «Ως πότε θα είναι παντοδύναμο το χρήμα, η αγχόνη των ψυχών, το αγκίστρι του θανάτου, το δόλωμα της αμαρτίας; Ως πότε θα κυβερνά ο πλούτος, η αιτία των πολέμων για τον οποίο κατασκευάζονται όπλα και ακονίζονται ξίφη;» αναρωτιέται ο Μέγας Βασίλειος Ακούμε και σήμερα το Χρυσόστομο να καταδικάζει με δριμύτητα την κοινωνική αδικία τώρα που η παγκόσμια «νέα οικονομία» διευρύνει το χάσμα της ανισότητας : «… ο Θεός από την αρχή δεν έκανε τον έναν πλούσιο και τον άλλο φτωχό, αλλά έδωσε σε όλους την ίδια γη. Από πού, λοιπόν, – ερωτά – εσύ μεν έχεις τόσα και ο άλλος ούτε μια χούφτα γης ;» Διαβάζουμε το Γρηγόριο το Θεολόγο και τον θαυμάζω καθώς κάνει θεολογία μιλώντας για την ατομική ιδιοκτησία : «… φτώχεια και πλούτος -μας λέει- εισβάλλουν στην ανθρωπότητα όπως οι αρρώστιες στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο νόμος του χριστιανού είναι η ισότητα του Δημιουργού Θεού, δεν είναι ο νόμος του ισχυρού». «Γίνε στο γείτονά σου πιο πολύτιμος με την αγάπη, γίνε στο δυστυχισμένο Θεός με το να μιμείσαι την αγάπη του Θεού· Τον Χριστό να επισκεφθούμε, τον Χριστό να υπηρετήσουμε, τον Χριστό να θρέψουμε, τον Χριστό να ντύσουμε, τον Χριστό να περιμαζέψουμε, τον Χριστό να τιμήσουμε…» Προτρέπει ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και δακτυλοδεικτεί σε μένα και σε σένα, όλους αυτούς, τους σωματικά και ψυχικά άστεγους. Μπορεί να είναι οι Κούρδοι πρόσφυγες στο λιμάνι της Πάτρας, μπορεί να είναι οι οικονομικοί μετανάστες που εκλιπαρούν περιφερόμενοι για ένα μεροκάματο, μπορεί να είναι, τέλος, και τα παιδιά όλων αυτών που κατέλαβαν μια θέση στα θρανία των σχολειών όπου διδάσκουμε, άραγε και στις καρδιές μας; Τίμιοι καθώς ήταν με τη συνείδησή τους και συνεπείς στο εκκλησιαστικό τους χρέος οι Τρεις Ιεράρχες θα εξοργίζονταν σήμερα περισσότερο με την υποκρισία μας: όταν η κοινωνία υποκρίνεται φορώντας το «φιλάνθρωπο» προσωπείο της και οι πανίσχυρες πολυεθνικές διαφημίζουν την «κοινωνική τους προσφορά» η πρόκληση δεν μπορεί να μένει αναπάντητη. Η ελεημοσύνη δεν μπορεί να γίνεται το άλλοθι της κοινωνικής αδικίας. «Ελεημοσύνη από αδικίες δεν γίνεται» καταγγέλλει ο Μέγας Βασίλειος, αφού «δεν μπορεί να γίνει ο Θεός συνένοχος ληστών και αρπακτών». Επιφυλακτικοί όπως και τότε σε τέτοιου είδους «δωρεές» οι Τρεις Ιεράρχες, αμφιβάλλω αν θα συμμετείχαν σήμερα σε «πλειστηριασμούς ανθρωπιάς» και σε «φιλανθρωπικές βραδιές». Γιατί, γι΄ αυτούς, αληθινή αγάπη είναι πριν απ΄ όλα η κατάργηση της σχέσης εκμεταλλευτή και εκμεταλλευόμενου. Και μιλούν με θάρρος και τόλμη για όλα αυτά οι Τρεις Ιεράρχες επειδή οι ίδιοι είχαν εξαντλήσει με την ασκητική ζωή τους τα δικά τους όρια θυσίας και προσφοράς. Σήμερα λοιπόν περισσότερο από ποτέ οι απόψεις των τριών Ιεραρχών απηχούν επίκαιρες και διαχρονικές. Σε πολλά μέρη του κόσμου λαοί υποφέρουν και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης των οικονομικά ισχυρών. Άλλοι αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης από ολοκληρωτικές καταστροφές από πλημμύρες και σεισμούς. Πρόσφατα μια χώρα που δοκιμάστηκε σκληρά και μετράει αμέτρητες πληγές από ένα σεισμό που την συντάραξε είναι η Αιτή . Ας δούμε τώρα κάποιες συγκλονιστικές σκηνές από το δοκιμαζόμενο λαό της Αιτής και ας προβληματιστούμε με τα λόγια του Γρηγορίου « Τι θα σκεφτούμε γι’ αυτούς τους φτωχούς και τι θα κάμουμε; Θα τους ρίξουμε μόνο μία ματιά και θα φύγουμε; Θα τους εγκαταλείψουμε σαν νεκρούς, σαν βρώμικους σαν να είναι ζώα; …. Μην περνάς δίπλα του σαν να μην τον είδες, μην τον αποστραφείς. Είναι κομμάτι του σώματός σου… και αν δεν έχεις τίποτα να δώσεις χύσε ένα δάκρυ συμπόνιας .»

> Γιορτάζοντας κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, το Μέγα Βασίλειο και το Γρηγόριο το Θεολόγο διατρέχουμε τον κίνδυνο να πάρει κι αυτή η μνήμη το δρόμο κάθε «επετείου». Να ξεφτίσει στη σκέψη μας, να χάσει το δυναμισμό της, να πάψει να μας εμπνέει. Αποκτούν, όμως, νόημα οι γιορτές της Εκκλησίας όταν μεταγγίζουν νόημα στη ζωή μας : όταν φωτίζουν την καθημερινότητά μας, τις σχέσεις και τις αγωνίες μας. Βαθιά επαναστατικός ο λόγος και προκλητική η ζωή των Τριών Ιεραρχών για τα μέτρα και τις αξίες του πολιτισμού των ημερών μας. Αναμετρήθηκαν με τα μικρά και τα μεγάλα του ανθρώπου, έζησαν έντονα τα ανθρώπινα. Έζησαν έντονα και το Θεό. Έφθασαν την αλήθεια της ζωής στα άκρα και απέδειξαν πως «ο χριστιανισμός είναι η αλήθεια που υποφέρει». Προστάτες της παιδείας , εκπαιδευτικών και μαθητών. Αγάπησαν και υπηρέτησαν τη γνώση. Με τη στάση τους και με τη μαρτυρία τους αγκαλιάζουν τα πάντα, ολόκληρη τη ζωή σε όλες τις διαστάσεις και το νόημά της . Εξαιρετικά μορφωμένοι και οι τρεις τους. Βασίλειος και Γρηγόριος δεν περιορίστηκαν στα σχολεία της πατρίδος τους αλλά ταξίδεψαν να συλλέξουν την ανθρώπινη σοφία και σε άλλες πόλεις. Ο Βασίλειος έτρεχε και σε άλλους δασκάλους . Σπούδασε αστρονομία, μαθηματικά ,ιατρική. Ο Γρηγόριος φύση στοχαστική και εσωτερική έδειξε από τον πρώτο καιρό έφεση στη σπουδή. Αναζήτησε νέους ορίζοντες στη θεολογία στη φιλοσοφία στην ποίηση. Στην Αθήνα όπου συνδέθηκε με στενή φιλία με το Βασίλειο σπούδασε ελληνική γλώσσα ,φιλολογία, φιλοσοφία. Η πρώτη γνωριμία του Ιωάννη με τα γράμματα φανέρωσε τα σπάνια χαρίσματά του. Η επίδοσή του στην ελληνική και λατινική φιλολογία, την ιστορία και όλα τα εγκύκλια μαθήματα ήταν εξαιρετική. Στα 14 του χρόνια μπήκε στη μεγάλη σχολή των ρητόρων και των φιλοσόφων της Αντιόχειας. Δόξα κοσμική στεφάνωσε και τους τρεις. Και οι τρεις όμως αναζήτησαν το νόημα της ζωής στην έρημο. Ο Βασίλειος αποσύρεται σε ένα ερημητήριο του Πόντου, κοντά στον Ίρι ποταμό. Ζει με χόρτα ξερό ψωμί και ξίδι. Εκεί τον συναντά αργότερα και ο φίλος του Γρηγόριος. Μαζί μελετούν την Αγία Γραφή και τα έργα των πρώτων πατέρων της εκκλησίας. Ο Ιωάννης, μετά το θάνατο της χήρας μητέρας του, αναχωρεί για την έρημο αφού πρώτα αποδεσμεύεται από κάθε τι γήινο και υλικό. Έξι χρόνια στην έρημο με προσευχές και εργασία ολημερίς. Μελέτη Αγίας Γραφής και αντιγραφή των ιερών βιβλίων. Για τροφή ψωμί, λίγο λάδι κάπου κάπου, και όσπρια. Έξι χρόνια σε σιωπή και περισυλλογή. Και οι τρεις γίνονται κληρικοί: Διάκονοι, ιερείς , επίσκοποι. Υπηρετούν την εκκλησία που τον τέταρτο αιώνα σπαράσσεται από αιρέσεις. Ο Βασίλειος δεν δειλιάζει με κίνδυνο της ζωής του μπροστά στον αιρετικό αυτοκράτορα Ουάλη να υποστηρίξει την ορθόδοξη πίστη του. Ο Γρηγόριος, το έτος 379, πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη. Με τους περίφημους θεολογικούς του λόγους βροντοφωνάζει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι Υιός του Θεού και το Άγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος . Λιθοβολείται από τους αιρετικούς την ώρα που βαφτίζει κατηχούμενους αλλά δεν υποχωρεί, μάλιστα συγχωρεί εκείνους που τον λιθοβολούν . Ο αγώνας για να κρατηθεί ανόθευτη η πίστη είναι για τους Τρεις Ιεράρχες πρωταρχικός. Ο Μέγας Βασίλειος ζητά από το λαό να πολεμάει τον εγωισμό το μίσος και το φθόνο. «Όπως η σκουριά κατατρώει το σίδερο έτσι και ο φθόνος κατατρώει την ψυχή.» «Και ο θυμός κάνει δυστυχισμένο τον άνθρωπο. Χάνει ο θυμώδης τη ειρήνη του . Αναστατώνεται, πάσχει. Εξαιτίας του θυμού γίνονται οι γλώσσες αχαλίνωτες. Τα χέρια ασυγκράτητα . Βρισιές βλαστήμιες κακολογίες και άλλα πολλά είναι αποτελέσματα που γεννά ο θυμός και η οργή.» Επίσης τονίζει την ανάγκη της αυτοεξέτασης «Καθένας από εμάς προσέχει και εξετάζει τις ξένες υποθέσεις και τα ελαττώματα των άλλων με προθυμία και ευκολία πολύ μεγαλύτερη από τα δικά του… Μην αφήνεις το νου σου να εξετάζει την αρρώστια του άλλου αλλά πρόσεχε τον εαυτό σου. Και οι τρεις πατέρες μόχθησαν για τον προσωπικό τους αγιασμό και με ασκητική ετοιμασία ελευθερώθηκαν από τη δύναμη των ανθρώπινων παθών. Ήταν ελεύθεροι από αγάπη για χρήματα, για δόξα, για άνεση για δύναμη. Και οι τρεις πρόσφεραν πρόσφεραν όλο τον εαυτό τους στη υπηρεσία φτωχών πονεμένων αδικημένων. Στη Βασιλειάδα, που έχτισε ο Βασίλειος, οι φτωχοί, οι άστεγοι, οι εγκαταλειμμένοι έβρισκαν το πτωχοκομείο τους, οι ξένοι και οδοιπόροι τον ξενώνα τους, οι γέροι το γηροκομείο τους οι άρρωστοι το νοσοκομείο τους ,οι πονεμένοι και διωγμένοι λεπροί το λεπροκομείο τους. Υπήρχαν διδακτήρια για τα ορφανά και φτωχά παιδιά, ειδικά εργαστήρια για να μαθαίνουν τέχνες και επαγγέλματα οι νέοι. Ο Γρηγόριος επισκεπτόταν φτωχογειτονιές , έσκυβε στο προσκεφάλι των αρρώστων φρόντιζε εγκαταλειμμένους. Ο Χρυσόστομος έτρεφε στην Κωνσταντινούπολη καθημερινά 7000 φτωχούς. Οι Τρεις Ιεράρχες , δάσκαλοι οι ίδιοι , ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με το λειτούργημα του δασκάλου και το δύσκολο έργο της διδασκαλίας. «Ο παιδαγωγός εγκαίρως βλέπει τις ιδιαίτερες κλίσεις των παιδιών και τους υποδεικνύει τους κλάδους και τα επαγγέλματα που πρέπει να ακολουθήσουν. Ό,τι γίνεται σύμφωνα με τη φύση του ατόμου πετυχαίνει. Ενώ ό,τι είναι αντίθετο αποτυχαίνει.» Γρηγόριος ο Θεολόγος. «Ο δάσκαλος να προχωρεί από τα απλούστερα προς τα δυσκολότερα …. Ταυτόχρονα ο δάσκαλος δε μιλάει για πολλά πράγματα, γιατί αλλιώτικα ο μαθητής θα κάνει ότι και το στομάχι: θα τα αποβάλει.» Μέγας Βασίλειος Τι να πρωτοθαυμάσουμε από το έργο και τη διδασκαλία τους; Τι να υμνήσουμε πρώτα; Τους αγίους; Τους ηρωικούς μαχητές της πίστης; Τους κοινωνικούς εργάτες; Τους συγγραφείς; Τους δασκάλους; Δεκαέξι αιώνες πέρασαν από την εποχή τους και παραμένουν επίκαιροι αφού επίκαιρα είναι πάντα «τα πάθια κ΄ οι καημοί του κόσμου»… «Ως πότε θα είναι παντοδύναμο το χρήμα, η αγχόνη των ψυχών, το αγκίστρι του θανάτου, το δόλωμα της αμαρτίας; Ως πότε θα κυβερνά ο πλούτος, η αιτία των πολέμων για τον οποίο κατασκευάζονται όπλα και ακονίζονται ξίφη;» αναρωτιέται ο Μέγας Βασίλειος Ακούμε και σήμερα το Χρυσόστομο να καταδικάζει με δριμύτητα την κοινωνική αδικία τώρα που η παγκόσμια «νέα οικονομία» διευρύνει το χάσμα της ανισότητας : «… ο Θεός από την αρχή δεν έκανε τον έναν πλούσιο και τον άλλο φτωχό, αλλά έδωσε σε όλους την ίδια γη. Από πού, λοιπόν, – ερωτά – εσύ μεν έχεις τόσα και ο άλλος ούτε μια χούφτα γης ;» Διαβάζουμε το Γρηγόριο το Θεολόγο και τον θαυμάζω καθώς κάνει θεολογία μιλώντας για την ατομική ιδιοκτησία : «… φτώχεια και πλούτος -μας λέει- εισβάλλουν στην ανθρωπότητα όπως οι αρρώστιες στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο νόμος του χριστιανού είναι η ισότητα του Δημιουργού Θεού, δεν είναι ο νόμος του ισχυρού». «Γίνε στο γείτονά σου πιο πολύτιμος με την αγάπη, γίνε στο δυστυχισμένο Θεός με το να μιμείσαι την αγάπη του Θεού· Τον Χριστό να επισκεφθούμε, τον Χριστό να υπηρετήσουμε, τον Χριστό να θρέψουμε, τον Χριστό να ντύσουμε, τον Χριστό να περιμαζέψουμε, τον Χριστό να τιμήσουμε…» Προτρέπει ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και δακτυλοδεικτεί σε μένα και σε σένα, όλους αυτούς, τους σωματικά και ψυχικά άστεγους. Μπορεί να είναι οι Κούρδοι πρόσφυγες στο λιμάνι της Πάτρας, μπορεί να είναι οι οικονομικοί μετανάστες που εκλιπαρούν περιφερόμενοι για ένα μεροκάματο, μπορεί να είναι, τέλος, και τα παιδιά όλων αυτών που κατέλαβαν μια θέση στα θρανία των σχολειών όπου διδάσκουμε, άραγε και στις καρδιές μας; Τίμιοι καθώς ήταν με τη συνείδησή τους και συνεπείς στο εκκλησιαστικό τους χρέος οι Τρεις Ιεράρχες θα εξοργίζονταν σήμερα περισσότερο με την υποκρισία μας: όταν η κοινωνία υποκρίνεται φορώντας το «φιλάνθρωπο» προσωπείο της και οι πανίσχυρες πολυεθνικές διαφημίζουν την «κοινωνική τους προσφορά» η πρόκληση δεν μπορεί να μένει αναπάντητη. Η ελεημοσύνη δεν μπορεί να γίνεται το άλλοθι της κοινωνικής αδικίας. «Ελεημοσύνη από αδικίες δεν γίνεται» καταγγέλλει ο Μέγας Βασίλειος, αφού «δεν μπορεί να γίνει ο Θεός συνένοχος ληστών και αρπακτών». Επιφυλακτικοί όπως και τότε σε τέτοιου είδους «δωρεές» οι Τρεις Ιεράρχες, αμφιβάλλω αν θα συμμετείχαν σήμερα σε «πλειστηριασμούς ανθρωπιάς» και σε «φιλανθρωπικές βραδιές». Γιατί, γι΄ αυτούς, αληθινή αγάπη είναι πριν απ΄ όλα η κατάργηση της σχέσης εκμεταλλευτή και εκμεταλλευόμενου. Και μιλούν με θάρρος και τόλμη για όλα αυτά οι Τρεις Ιεράρχες επειδή οι ίδιοι είχαν εξαντλήσει με την ασκητική ζωή τους τα δικά τους όρια θυσίας και προσφοράς. Σήμερα λοιπόν περισσότερο από ποτέ οι απόψεις των τριών Ιεραρχών απηχούν επίκαιρες και διαχρονικές. Σε πολλά μέρη του κόσμου λαοί υποφέρουν και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης των οικονομικά ισχυρών. Άλλοι αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης από ολοκληρωτικές καταστροφές από πλημμύρες και σεισμούς. Πρόσφατα μια χώρα που δοκιμάστηκε σκληρά και μετράει αμέτρητες πληγές από ένα σεισμό που την συντάραξε είναι η Αιτή . Ας δούμε τώρα κάποιες συγκλονιστικές σκηνές από το δοκιμαζόμενο λαό της Αιτής και ας προβληματιστούμε με τα λόγια του Γρηγορίου « Τι θα σκεφτούμε γι’ αυτούς τους φτωχούς και τι θα κάμουμε; Θα τους ρίξουμε μόνο μία ματιά και θα φύγουμε; Θα τους εγκαταλείψουμε σαν νεκρούς, σαν βρώμικους σαν να είναι ζώα; …. Μην περνάς δίπλα του σαν να μην τον είδες, μην τον αποστραφείς. Είναι κομμάτι του σώματός σου… και αν δεν έχεις τίποτα να δώσεις χύσε ένα δάκρυ συμπόνιας .»