Κατηγορία: Αρχαία Ελληνικά Αδίδακτα Κείμενα

Παρατίθενται κάποιες χρηστικές οδηγίες για τη συντακτική επεξεργασία του αδίδακτου κειμένου, που σε συνδυασμό με τη γνώση της γραμματικής οδηγούν στον τελικό στόχο, δηλαδή τη μετάφρασή του και επομένως την κατανόηση του περιεχομένου του. Οι οδηγίες αυτές δεν είναι σε καμιά περίπτωση δεσμευτικές και δεν είναι οι μόνες που μπορούν να βοηθήσουν ή να κατευθύνουν το μαθητή ή το διδάσκοντα. Πάνω από όλα η μελέτη και επεξεργασία του αδίδακτου αρχαίου ελληνικού κειμένου απαιτεί λογική και μαθηματικό τρόπο σκέψης.

Καλή επιτυχία κυρίως σε όλους τους υποψηφίους των Πανελλαδικών Εξετάσεων !

1.Εντοπίζουμε τα ρήματα κάθε περιόδου ή κάθε ημιπεριόδου. Το ρήμα είναι ο πυρήνας της πρότασης και όλοι οι όροι της πρότασης εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από αυτό. Όταν σε μια περίοδο ή πρόταση δεν υπάρχει ρήμα, τότε πιθανόν εννοείται το ρήμα της προηγούμενης περιόδου ή πρότασης ή το ρήμα «εἰμί», συνήθως σε γ’ ενικό πρόσωπο.

2.Πριν χωρίσουμε προτάσεις, εντοπίζουμε τους συνδέσμους παρατακτικούς /υποτακτικούς ή τις αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα που εισάγουν προτάσεις.

3.Χωρίζουμε τις προτάσεις κάθε περιόδου και ημιπεριόδου με αγκύλες και παρενθέσεις.

4.Ο σύνδεσμος «ὅτι» εισάγει ειδική και αιτιολογική πρόταση (ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης).

 5.Ο σύνδεσμος «εἰ» εισάγει υποθετική, πλάγια ερωτηματική (ολικής άγνοιας) και αιτιολογική (μετά από ρήματα ψυχικού πάθους) πρόταση.

6.Ο σύνδεσμος «ἵνα» δεν είναι μόνο τελικός. Μπορεί να είναι και αναφορικός (=όπου) + έγκλιση προτάσεων κρίσης.

7.Ο σύνδεσμος «ὡς» μπορεί να συνοδεύει μετοχή αιτιολογική (δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία) ή μετοχή τελική (όταν προσδιορίζει ρήματα που δεν δηλώνουν κίνηση. Π.χ. Παρεσκευάζοντο ὡς πολεμήσοντες)

8.Οι σύνδεσμοι ὅτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή εισάγουν δευτερεύουσες χρονικές και αιτιολογικές προτάσεις. Όταν η κύρια πρόταση από την οποία εξαρτώνται αποτελεί λογική συνέχεια της δευτερεύουσας, τότε η δευτερεύουσα είναι χρονική, ενώ όταν η κύρια αποτελεί λογική συνέπεια της δευτερεύουσας, τότε η δευτερεύουσα είναι αιτιολογική.

Π.χ. Ὁπότε [ὁ πόνος] ἐς τὴν καρδίαν στηρίξειεν, ἀνέστρεφεν αὐτήν. / Ἐπεὶ δὲ ἧκε τετάρτῳ μηνί, ἀπήγγειλεν ἐν ἐκκλησίᾳ (Χρονικές)

Ἐπεὶ δὲ Λύσανδρος οὐκ ἀντανήγαγε, καὶ ἦν ὀψὲ τῆς ἡμέρας, ἀπέπλευσαν πάλιν εἰς τοὺς Αἰγὸς ποταμούς. / Ἐπεὶ δ’ ἄλλως οὐκ ἐδύνατο ἑλεῖν, φρεατίαν τεμόμενος ὑπόνομον ὤρυττεν. (Αιτιολογικές)

9.Οι αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα εισάγουν δευτερεύουσες αναφορικές ή πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις μερικής άγνοιας (εξαρτημένες από τα αντίστοιχα ρήματα).

10.Πριν προχωρήσουμε στην επεξεργασία κάθε πρότασης και στην εύρεση των συντακτικών όρων της πρότασης, κατηγοριοποιούμε το ρήμα και τους ρηματικούς τύπους (απαρέμφατα, μετοχές, ρηματικά επίθετα) της πρότασης. Π.χ. συνδετικά, απρόσωπα, γνωστικά-αισθητικά, δοξαστικά (γνωμικά), λεκτικά, απορίας, ψυχικού πάθους, κίνησης κ.ά.

 11.Προσοχή !

• Τα συνδετικά ρήματα συντάσσονται με κατηγορούμενο ή γενική κατηγορηματική

• Τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες εκφράσεις συντάσσονται με δοτική προσωπική (συνήθως) και απαρέμφατο ως υποκείμενο . Η ετεροπροσωπία του απαρεμφάτου είναι υποχρεωτική !

• Το χρή και το δεῖ δεν έχουν σχεδόν ποτέ δοτική προσωπική. Όταν συντάσσονται με γενική ,τότε η γενική είναι αντικείμενό τους

Π.χ. Δεῖ χρημάτων

• Τα λεκτικά ρήματα συνήθως συντάσσονται με ειδική πρόταση ή ειδικό απαρέμφατο.

• Τα δοξαστικά ρήματα συνήθως συντάσσονται με ειδικό απαρέμφατο.

• Τα γνωστικά-αισθητικά ρήματα συνήθως συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή.

• Τα ρήματα ψυχικού πάθους συνήθως συντάσσονται με κάποιο προσδιορισμό της αιτίας (γενική, δοτική, αιτιατική, εμπρόθετο επιρρηματικό, αιτιολογική μετοχή, αιτιολογική πρόταση)

• Τα ρήματα κίνησης συνήθως συντάσσονται με κάποιο προσδιορισμό του σκοπού (εμπρόθετο επιρρηματικό, τελική μετοχή, τελική πρόταση)

• Μετά από ρήματα και γενικά λέξεις που δηλώνουν σύγκριση –διαφορά-υπεροχή ,κανονικά ακολουθεί ένας προσδιορισμός της αναφοράς.

Δεινός τοῖς λόγοις (δοτική της αναφοράς)

Ἀγαθός τοῖς πολίταις (δοτική της αναφοράς)

Ὑπερέχει ἐν τοῖς λόγοις (εμπρόθετος επιρρ. της ανφοράς)

Τί διαφέρει τούτου ; (αιτιατική της αναφοράς)

12.Η κατηγορηματική μετοχή μεταφράζεται με τα «ότι», «να», «που».

13.Η μετοχή που εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους και βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα είναι κατηγορηματική. Διαφορετικά η μετοχή είναι αιτιολογική. Π.χ. Ἥδομαι τιμώμενος (=χαίρομαι να με τιμούν) / Ἄχθομαι λιπών τάς οἰκίας (=στενοχωριέμαι, επειδή εγκατέλειψα το σπίτι μου)

14.Η μετοχή που βρίσκεται μέσα σε πρόταση που υπάρχει Οριστική Μέλλοντα, Δυνητική Ευκτική ή Δυνητική Οριστική Ιστορικού Χρόνου είναι κανονικά Υποθετική Μετοχή και αναλύεται σε αντίστοιχο υποθετικό λόγο του Προσδοκωμένου (στις δυο πρώτες περιπτώσεις ) και του Μη Πραγματικού (στην τρίτη).

15.Σπανίως η τροπική μετοχή βρίσκεται και σε χρόνο αόριστο με άρνηση «οὐ» ή που περιέχει το «οὐ»  και τότε μεταφράζεται με το «χωρίς να…».

Π.χ. Ἀπῆλθον οὐδένα ἀδικήσαντες (=έφυγαν χωρίς να αδικήσουν κανέναν).

16.Το αοριστολογικό «ἄν» δε μεταφράζεται και είναι πάντοτε δεύτερη λέξη της πρότασης (Π.χ. [Τοιαῦτα ποιοῦσι τοῖς τυράννοις οἱ ἀρχόμενοι καί ἄλλον] [ὅντινα ἄν (=όποιον) ἀεί τιμῶντες τυγχάνωσιν].

17.Η Δοτική που εξαρτάται από ουσιαστικά, επίθετα ή επιρρήματα που προέρχονται ετυμολογικά από ρήματα που συντάσσονται με αντικείμενο σε δοτική είναι συνήθέστατα Αντικειμενική. Π.χ. δωρεά τῇ πόλει /φίλος Περικλεῖ / κοινός τοῖς πᾶσι / ἄμα τῷ ᾖρι / ὁμολογουμένως τῷ συμμάχῳ.

18ἔνεκα +γενική =α) εμπρόθετος της αιτίας (ενέργεια προγενέστερη του ρήματος), β)εμπρόθετος του σκοπού (ενέργεια μεταγενέστερη του ρήματος).

19.Οι προθέσεις εἰς, ἐπί, πρός+ αιτιατική αφηρημένου ουσιαστικού δηλώνουν συνηθέστερα :

• αναφορά :εὐτυχεῖν ἐς τέκνα

• σκοπό :όταν η ενέργεια του ρήματος είναι σκόπιμη :ἔρχεσθε εἰς ἀγῶνα

• αποτέλεσμα :όταν η ενέργερια δεν είναι σκόπιμη : τά ὄνειρα ἔρχεται εἰς ἀσθενές (=καταλήγουν ώστε να αποδειχθούν ασήμαντα)

 20.Συνηθισμένοι εμπρόθετοι προσδιορισμοί :

• διά+ αιτιατική : της αιτίας

• περί+ γενική : της αναφοράς

• ἐπί + αιτιατική : του εναντίου/ της εχθρικής κίνησης / της εχθρικής διάθεσης

• εἰς + αιτιατική (τόπου) : της κατεύθυνσης

• ὑπό +γενική : του ποιητικού αιτίου (δίπλα σε ρήματα παθητικής φωνής)

• σύν +δοτική : της συνοδείας ή της σύμπραξης

• ὑπέρ + γενική : του τόπου (αν η γενική δηλώνει γενικά «τόπο»), της υπεράσπισης (δίπλα σε ρήματα μάχομαι, κινδυνεύω, πολεμῶ, ἀμύνομαι κ.ά παρόμοια), της αιτίας (δίπλα σε ρήματα ψυχικού πάθους, δικανικά κ.ά.)

• ἐκ +γενική (που δηλώνει τοπικό όρο) : της απομάκρυνσης από τόπο

• ἐκ +γενική (που δηλώνει αφηρημένη έννοια) : του χρόνου ή της αιτίας

 21.Ο προσδιορισμός της αιτίας βρίσκεται συνήθως κοντά σε ρήματα ψυχικού πάθους, σε ρήματα δικανικά, επιφωνήματα (π.χ. φεῦ τοῦ ἀνδρός).

22.Η δοτική της αναφοράς βρίσκεται συνήθως κοντά σε ρήματα ή λέξεις που δηλώνουν σύγκριση, διαφορά, υπεροχή. Π.χ. Ὁ ἄνθρωπος συνέσει ὑπερέχει τῶν ζώων // Δεινός τοῖς λόγοις

23.Οι αναφορικές που εκφέρονται με οριστική μέλλοντα είναι αναφορικές τελικές ή αναφορικές συμπερασματικές.

24.Οι αναφορικές που έχουν αοριστολογικό ἄν και εκφέρονται με υποτακτική είναι αναφορικές-υποθετικές και σχηματίζουν αναφορικοϋποθετικούς λόγους του προσδοκωμένου ή της αόριστης επανάληψης στο παρόν και στο μέλλον ανάλογα με την εκφορά της απόδοσης.

 25.Όταν η αναφορική  λέξη  δηλώνει  απροσδιοριστία, γενικότητα, καθολικότητα, δηλαδή οποιοσδήποτε, οσαδήποτε, οπουδήποτε κ.ά, η αναφορική πρόταση είναι αναφορική- υποθετική.

Π.χ. Ὅστις αὑτὸν φιλεῖ μετ’ ἐμοῦ μαχέσθω. (=Όποιος αγαπάει το εαυτό του, να πολεμήσει μαζί μου)

Ταῦτά τε οὖν πάντα ἐδίδασκέ με, ὁπότε περὶ τῶν ἐρωτικῶν λόγους ποιοῖτο, καί ποτε ἤρετο «Τί οἴει, ὦ Σώκρατες, αἴτιον εἶναι τούτου τοῦ ἔρωτος καὶ τῆς ἐπιθυμίας; Ἤ οὐκ αἰσθάνῃ ὡς δεινῶς διατίθεται πάντα τὰ θηρία ἐπειδὰν γεννᾶν ἐπιθυμήσῃ, καὶ τὰ πεζὰ καὶ τὰ πτηνά, νοσοῦντά τε [207b] πάντα καὶ ἐρωτικῶς διατιθέμενα, πρῶτον μὲν περὶ τὸ συμμιγῆναι ἀλλήλοις, ἔπειτα περὶ τὴν τροφὴν τοῦ γενομένου, καὶ ἕτοιμά ἐστιν ὑπὲρ τούτων καὶ διαμάχεσθαι τὰ ἀσθενέστατα τοῖς ἰσχυροτάτοις καὶ ὑπεραποθνῄσκειν, καὶ αὐτὰ τῷ λιμῷ παρατεινόμενα ὥστ’ ἐκεῖνα ἐκτρέφειν, καὶ ἄλλο πᾶν ποιοῦντα. Τοὺς μὲν γὰρ ἀνθρώπους, ἔφη, οἴοιτ’ ἄν τις ἐκ λογισμοῦ ταῦτα ποιεῖν• Τὰ δὲ θηρία τίς αἰτία οὕτως ἐρωτικῶς διατίθεσθαι; Ἔχεις λέγειν ;»
[…] «Εἰ τοίνυν, ἔφη, πιστεύεις ἐκείνου εἶναι φύσει τὸν ἔρωτα, οὗ πολλάκις ὡμολογήκαμεν, μὴ θαύμαζε. Ἐνταῦθα γὰρ [207d] τὸν αὐτὸν ἐκείνῳ λόγον ἡ θνητὴ φύσις ζητεῖ κατὰ τὸ δυνατὸν ἀεί τε εἶναι καὶ ἀθάνατος. Δύναται δὲ ταύτῃ μόνον, τῇ γενέσει, ὅτι ἀεὶ καταλείπει ἕτερον νέον ἀντὶ τοῦ παλαιοῦ, ἐπεὶ καὶ ἐν ᾧ ἓν ἕκαστον τῶν ζῴων ζῆν καλεῖται καὶ εἶναι
τὸ αὐτό ―οἷον ἐκ παιδαρίου ὁ αὐτὸς λέγεται ἕως ἂν πρεσβύτης γένηται• Οὗτος μέντοι οὐδέποτε τὰ αὐτὰ ἔχων ἐν αὑτῷ ὅμως ὁ αὐτὸς καλεῖται, ἀλλὰ νέος ἀεὶ γιγνόμενος, τὰ δὲ ἀπολλύς, καὶ κατὰ τὰς τρίχας καὶ σάρκα καὶ ὀστᾶ καὶ [207e] αἷμα καὶ σύμπαν τὸ σῶμα».

[λεξιλόγιο]
τά πεζά ζῶα =τα ζώα της γης, τα χερσαία // ὑπεραποθνῂσκω =πεθαίνω για κάποιον, για χάρη του // λιμός= πείνα [λοιμός= μεταδοτική ασθένεια]

Μτφρ. Ι. Συκουτρής. [1934] 1994. Πλάτωνος Συμπόσιον. Κείμενο, μετάφραση, ερμηνεία. 12η έκδ. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
Αυτά γενικώς μου ανέπτυσσε, κάθε φοράν που έκαμνε λόγον περί των προβλημάτων του έρωτος, κάποτε δε μου απηύθυνε το ερώτημα: «Ποία φαντάζεσαι, Σωκράτη, ειν’ η αιτία του έρωτος τούτου και του πόθου; Δεν έχεις προσέξει λοιπόν τον ζωηρόν ερεθισμόν, εις τον οποίον υποπίπτουν όλα τα ζώα, όταν τα καταλάβη η επιθυμία να γεννήσουν, και τα χερσαία και τα πετεινά, πώς αρρωσταίνουν όλα και κατακυριεύονται από τον έρωτα, πρώτον μεν να ενωθούν μαζί, έπειτα δια την ανατροφήν του γεννηθέντος; Πώς είναι αποφασισμένα, προς υπεράσπισιν τούτων, και πόλεμον να διεξάγουν, και τ’ ασθενέστερα ακόμη προς τα δυνατότερα, και εις τον θάνατον να βαδίσουν υπέρ αυτών, και να τα τινάξουν από την πείναν αυτά δια να εξασφαλίσουν εις εκείνα την τροφήν, και το κάθε τι να πράξουν; Καλά» είπεν «οι άνθρωποι• θα ημπορούσε να υποθέση κανείς, ότι το κάνουν από υπολογισμόν. Αλλά τα ζώα; Ποίος είναι ο λόγος της τοιαύτης ερωτικής των συγκινήσεως; Ημπορείς να μου εξήγησης;»
[…]«Λοιπόν» είπε «εφ’ όσον η πεποίθησίς σου είναι ότι αντικείμενον φυσικόν του έρωτος ειν’ εκείνο, το όποιον πολλάκις από κοινού διεπιστώσαμεν δεν πρέπει να εκπλήττεσαι. Διότι και εις την περίπτωσιν αυτήν, όπως και εκεί, δια τον ίδιον λόγον επιδιώκει η φύσις η θνητή, καθ’ όσον είναι δυνατόν, να ειν’ αιωνία και αθάνατος. Δυνατόν δε της είναι κατά τούτον μόνον τον τρόπον, δια της αναπαραγωγής, με το ν’ αφήνη πάντοτε εις του παλαιού την θέσιν ένα νέον παρόμοιον.
Άλλωστε και εις ό,τι ονομάζομεν ενότητα ατομικής ζωής και υπάρξεως εκάστου εμψύχου όντος ― π.χ. ένας άνθρωπος από της παιδικής του ηλικίας μέχρις ότου γίνη γέρων, θεωρείται πως είναι ο ίδιος• ουχ ήττον αυτός, μολονότι δεν έχει ποτέ τα ίδια συστατικά εις τον οργανισμόν του, εν τούτοις λέγομεν πως είναι ο ίδιος, ενώ διαρκώς ανανεώνεται και αποβάλλει μερικά, εις τας τρίχας, την σάρκα, τα οστά, το αίμα εις ολόκληρον γενικώς το σώμα.

Ο συκοφαντικός χαρακτήρας των κατηγοριών του Αισχίνη για την ιδιωτική ζωή του Δημοσθένη

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, «Ὑπέρ Κτησιφῶντος περί τοῦ στεφάνου», 10–11

[10] Περὶ μὲν δὴ τῶν ἰδίων ὅσα λοιδορούμενος βεβλασφήμηκεν περὶ ἐμοῦ, θεάσασθ’ ὡς ἁπλᾶ καὶ δίκαια λέγω. Εἰ μὲν ἴστε με τοιοῦτον οἷον οὗτος ᾐτιᾶτο (οὐ γὰρ ἄλλοθί που βεβίωκ’ ἢ παρ’ ὑμῖν), μηδὲ φωνὴν ἀνάσχησθε, μηδ’ εἰ πάντα τὰ κοινὰ ὑπέρευ πεπολίτευμαι, ἀλλ’ ἀναστάντες καταψηφίσασθ’ ἤδη• Εἰ δὲ πολλῷ βελτίω τούτου καὶ ἐκ βελτιόνων, καὶ μηδενὸς τῶν μετρίων, ἵνα μηδὲν ἐπαχθὲς λέγω, χείρονα καὶ ἐμὲ καὶ τοὺς ἐμοὺς ὑπειλήφατε καὶ γιγνώσκετε, τούτῳ μὲν μηδ’ ὑπὲρ τῶν ἄλλων πιστεύετε (δῆλον γὰρ ὡς ὁμοίως ἅπαντ’ ἐπλάττετο), ἐμοὶ δ’, ἣν παρὰ πάντα τὸν χρόνον εὔνοιαν ἐνδέδειχθ’ ἐπὶ πολλῶν ἀγώνων τῶν πρότερον, καὶ νυνὶ παράσχεσθε. [11] Κακοήθης δ’ ὤν, Αἰσχίνη, τοῦτο παντελῶς εὔηθες ᾠήθης, τοὺς περὶ τῶν πεπραγμένων καὶ πεπολιτευμένων λόγους ἀφέντα με πρὸς τὰς λοιδορίας τὰς παρὰ σοῦ τρέψεσθαι. Οὐ δὴ ποιήσω τοῦτο• Οὐχ οὕτω τετύφωμαι• ἀλλ’ ὑπὲρ μὲν τῶν πεπολιτευμένων ἃ κατεψεύδου καὶ διέβαλλες ἐξετάσω, τῆς δὲ πομπείας ταύτης τῆς ἀνέδην γεγενημένης, ὕστερον, ἂν βουλομένοις ᾖ τουτοισί, μνησθήσομαι.

[λεξιλόγιο]
ἄλλοθι= αλλού, σε άλλο τόπο // ὑπέρευ =παραπάνω από καλά, υπερβολικά καλά // ἐκ βελτιόνων (γονέων) =από καλύτερους γονείς // ὑπολαμβάνω= θεωρώ, καταλαβαίνω, αντιλαμβάνομαι /διακόπτω και παίρνω το λόγο // πλάττομαι= δημιουργώ κάτι πλαστό (εδώ, δημιουργώ πλαστά επιχειρήματα /κατηγορίες) // τυφόω-ῶ= σκοτίζω το μυαλό μου, γεμίζω αλαζονεία /τετύφωμαι =φέρομαι αλαζονικά, είμαι εκτός εαυτού, φέρομαι ανόητα // πομπεία= λοιδορία, κοροϊδία //ἀνέδην (από το ἀνίημι= ελευθερώνω, χαλαρώνω) =χαλαρά, χωρίς άγχος, χωρίς πρόβλημα

[συντακτικά]
παρ’ ὑμῖν= εμπρόθετος του τόπου (πλησίον) // ἀναστάντες= χρονική μετοχή //ἐκ βελτιόνων= εμπρόθετος της προέλευσης/της καταγωγής // τῶν μετρίων= γενική διαιρετική στο μηδενός // ὑπὲρ τῶν ἄλλων= εμπρόθετος της αιτίας // βουλομένοις= δοτική προσωπική της αναφοράς

Μτφρ. Γ. Κορδάτος. [1939] χ.χ. Δημοσθένης. Ι, Περί του Στεφάνου. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.
[10] Διά μεν λοιπόν τα αφορώντα τον ιδιωτικόν μου βίον, όσα δηλαδή ούτος υβρίζων με εκακολόγησε, κοιτάξατε πόσον απλά και δίκαια είναι αυτά που λέγω (προς αναίρεσίν των)• εάν μεν με γνωρίζετε τοιούτον οποίον με παρέστησεν ούτος κατηγορών (και με ξέρετε καλά διότι δεν έζησα αλλού πουθενά παρά εδώ, ανάμεσά σας) μη ανεχθήτε ούτε τσιμουδιάν να βγάλω, ούτε και αν ακόμη διηύθυνα τα κοινά κάτι παραπάνω από καλά, αλλά καταδικάσατέ με τώρα αμέσως. Εάν όμως με ξέρετε ότι είμαι πολύ καλύτερος απ’ αυτόν και ότι κατάγομαι από γονείς καλυτέρους των ιδικών του, και ότι δεν είμαι κατώτερος κανενός από τους χρηστούς πολίτας, για να μη ειπώ τίποτε άλλο διά τον εαυτόν μου που θα σας ενοχλήση, και εάν γνωρίζετε και νομίζετε πως είμεθα τέτοιοι (χρηστοί) και εγώ και οι συγγενείς μου, τότε εις μεν τον Αισχίνην μήτε διά τας άλλας εναντίον μου κατηγορίας του δίδετε πίστιν (διότι φανερόν είναι ότι ομοίως και τα άλλα όσα είπεν ήσαν πλαστά), εις εμέ δε δείξατε πάλιν την ευμένειαν εκείνην την οποίαν πάντοτε επί άλλων πολλών δικαστικών αγώνων, γενομένων κατά το παρελθόν, εδείξατε.
[11] Αλλά με το να είσαι, κύριε Αισχίνη, δόλιος, σου πέρασεν η εντελώς βλακώδης ιδέα, ότι εγώ θ’ αφήσω τους λόγους τους αφορώντας τας υπηρεσίας και τας πράξεις μου τας σχετιζομένας με την δημοσίαν μου ζωήν και θα καταπιασθώ με τας εναντίον μου κακολογίας σου. Όχι, δεν θα κάμω ένα τέτοιο πράγμα, διότι δεν είμαι τόσον μωρός. Αλλά πρώτα θα εξετάσω τα σχετικά με την δημοσίαν μου ζωήν, εκείνα τα οποία συ ψευδώς ανέφερες εναντίον μου και με διέβαλες, και ύστερον θα κάμω λόγον διά τας λοιδορίας σου με τας οποίας με το σωρό με εφόρτωσες, εάν εννοείται έχουν την διάθεσιν οι κύριοι δικασταί να με ακούσουν.

Η απόφαση των Μηλίων και η αντίδραση των Αθηναίων

[5.112.1] Καὶ οἱ μὲν Ἀθηναῖοι μετεχώρησαν ἐκ τῶν λόγων• Οἱ δὲ Μήλιοι κατὰ σφᾶς αὐτοὺς γενόμενοι, ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς παραπλήσια καὶ ἀντέλεγον, ἀπεκρίναντο τάδε. [5.112.2] «Οὔτε ἄλλα δοκεῖ ἡμῖν ἢ ἅπερ καὶ τὸ πρῶτον, ὦ Ἀθηναῖοι, οὔτ’ ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ πόλεως ἑπτακόσια ἔτη ἤδη οἰκουμένης τὴν ἐλευθερίαν ἀφαιρησόμεθα, ἀλλὰ τῇ τε μέχρι τοῦδε σῳζούσῃ τύχῃ ἐκ τοῦ θείου αὐτὴν καὶ τῇ ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων καὶ Λακεδαιμονίων τιμωρίᾳ πιστεύοντες πειρασόμεθα σῴζεσθαι. [5.112.3] Προκαλούμεθα δὲ ὑμᾶς φίλοι μὲν εἶναι, πολέμιοι δὲ μηδετέροις, καὶ ἐκ τῆς γῆς ἡμῶν ἀναχωρῆσαι σπονδὰς ποιησαμένους αἵτινες δοκοῦσιν ἐπιτήδειοι εἶναι ἀμφοτέροις.»
[5.113.1] Οἱ μὲν δὴ Μήλιοι τοσαῦτα ἀπεκρίναντο• Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι διαλυόμενοι ἤδη ἐκ τῶν λόγων ἔφασαν «ἀλλ’ οὖν μόνοι γε ἀπὸ τούτων τῶν βουλευμάτων, ὡς ἡμῖν δοκεῖτε, τὰ μὲν μέλλοντα τῶν ὁρωμένων σαφέστερα κρίνετε, τὰ δὲ ἀφανῆ τῷ βούλεσθαι ὡς γιγνόμενα ἤδη θεᾶσθε, καὶ Λακεδαιμονίοις καὶ τύχῃ καὶ ἐλπίσι πλεῖστον δὴ παραβεβλημένοι καὶ πιστεύσαντες πλεῖστον καὶ σφαλήσεσθε.»

[Λεξιλόγιο]
μεταχωρῶ ἐκ τῶν λόγων= αποχωρώ από τη συνδιάσκεψη/από τις συνομιλίες //γίγνομαι καθ’ ἑαυτόν= μένω μόνος μου. Εδώ, συνδιασκέπτομαι μόνος μου //τιμωρία= βοήθεια //προκαλῶ= προτείνω //διαλύομαι= αποχωρώ, απομακρύνομαι // βούλευμα= απόφαση //παραβάλλομαι= στηρίζω //σφάλλω= αποτυγχάνω

[συντακτικά]
ἐκ τῶν λὀγων= εμπρόθετος της απομάκρυνσης // ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς παραπλήσια= αιτιολογική πρόταση // οἰκουμένης= χρονικοϋποθετική μετοχή (= ὅταν οἰκῆται… ἀφαιρησόμεθα) ή επιθετική μετοχή (ως μετοχή μέσου ενεστώτα) // τῇ τύχῃ, τῇ τιμωρίᾳ= δοτικές του τρόπου //μηδετέροις= δοτική αντικειμενική από το πολέμιοι //διαλυόμενοι = χρονική μετοχή που δηλώνει το σύγχρονο (=ἐπεί διελύοντο) // ἀπὸ τῶν βουλευμάτων= εμπρόθετος της αιτίας // τῷ βούλεσθαι= δοτική του τρόπου //

Μτφρ. Ε.Κ. Βενιζέλος. [1940] 1960. Θουκυδίδου Ιστορίαι. Ι–ΙΙ. 2η έκδ. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. (1η έκδ. Οξφόρδη: Οxford University Press).
[5.112.1] Οι Αθηναίοι απεχώρησαν της συνδιασκέψεως και οι Μήλιοι, συνδιασκεφθέντες κατ’ ιδίαν απεφάσισαν να επιμείνουν εις την άρνησίν των και απήντησαν τα εξής: [5.112.2] «Ούτε την πρώτην απόφασίν μας μεταβάλλομεν, Αθηναίοι, ούτε θα θελήσωμεν, εις διάστημα ολίγων στιγμών, να στερηθώμεν την ελευθερίαν πόλεως, την οποίαν κατοικούμεν επί επτακόσια ήδη έτη. Στηριζόμενοι, τουναντίον, και εις την τύχην, η οποία κατά θείαν συγκατάβασιν μας επροφύλαξε μέχρι τούδε, και εις την βοήθειαν των ανθρώπων και ήδη των Λακεδαιμονίων, θα προσπαθήσωμεν να σωθώμεν. [5.112.3] Σας προτείνομεν όμως να δεχθήτε την φιλίαν και ουδετερότητά μας, και αποσυρθήτε του εδάφους μας, αφού συνομολογήσωμεν ειρήνην, η οποία θα κριθή συμφέρουσα δι’ αμφοτέρους.»
[5.113.1] Τα ολίγα ταύτα απήντησαν οι Μήλιοι. Οι Αθηναίοι, εξ άλλου, αποχωρούντες ήδη οριστικώς εκ της συνδιασκέψεως, είπαν: «Εάν κρίνωμεν λοιπόν από την απόφασίν σας αυτήν, είσθε οι μόνοι, οι οποίοι κρίνετε καθαρώτερα τα μέλλοντα παρά τα προ των οφθαλμών σας ευρισκόμενα, και παρασυρόμενοι από την επιθυμίαν σας, βλέπετε τα αόρατα ως να ήσαν πραγματοποιηθέντα ήδη. Εστηρίξατε τα πάντα εις τους Λακεδαιμονίους, και τύχην και ελπίδας, και θα χάσετε τα πάντα.»

Ο ορθώς πεπαιδευμένος άνδρας

[30] Τίνας οὖν καλῶ πεπαιδευμένους, ἐπειδὴ τὰς τέχνας καὶ τὰς ἐπιστήμας καὶ τὰς δυνάμεις ἀποδοκιμάζω; Πρῶτον μὲν τοὺς καλῶς χρωμένους τοῖς πράγμασι τοῖς κατὰ τὴν ἡμέραν ἑκάστην προσπίπτουσι, καὶ τὴν δόξαν ἐπιτυχῆ τῶν καιρῶν ἔχοντας καὶ δυναμένην ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ στοχάζεσθαι τοῦ συμφέροντος• [31] Ἔπειτα τοὺς πρεπόντως καὶ δικαίως ὁμιλοῦντας τοῖς ἀεὶ πλησιάζουσι, καὶ τὰς μὲν τῶν ἄλλων ἀηδίας καὶ βαρύτητας εὐκόλως καὶ ῥᾳδίως φέροντας, σφᾶς δ’ αὐτοὺς ὡς δυνατὸν ἐλαφροτάτους καὶ μετριωτάτους τοῖς συνοῦσι παρέχοντας• Ἔτι τοὺς τῶν μὲν ἡδονῶν ἀεὶ κρατοῦντας, τῶν δὲ συμφορῶν μὴ λίαν ἡττωμένους, ἀλλ’ ἀνδρωδῶς ἐν αὐταῖς διακειμένους καὶ τῆς φύσεως ἀξίως ἧς μετέχοντες τυγχάνομεν• [32] Τέταρτον, ὅπερ μέγιστον, τοὺς μὴ διαφθειρομένους ὑπὸ τῶν εὐπραγιῶν μηδ’ ἐξισταμένους αὑτῶν μηδ’ ὑπερηφάνους γιγνομένους, ἀλλ’ ἐμμένοντας τῇ τάξει τῇ τῶν εὖ φρονούντων, καὶ μὴ μᾶλλον χαίροντας τοῖς διὰ τύχην ὑπάρξασιν ἀγαθοῖς ἢ τοῖς διὰ τὴν αὑτῶν φύσιν καὶ φρόνησιν ἐξ ἀρχῆς γιγνομένοις. Τοὺς δὲ μὴ μόνον πρὸς ἓν τούτων ἀλλὰ καὶ πρὸς ἅπαντα ταῦτα τὴν ἕξιν τῆς ψυχῆς εὐάρμοστον ἔχοντας, τούτους φημὶ καὶ φρονίμους εἶναι καὶ τελέους ἄνδρας καὶ πάσας ἔχειν τὰς ἀρετάς.

[λεξιλόγιο]
προσπίπτω= τυχαίνω, προσπέφτω (τά προσπίπτοντα πράγματα= τα ζητήματα, οι καταστάσεις που εμφανίζονται/ παρουσιάζονται) // ἔχω τήν δόξαν ἐπιτυχῆ τῶν καιρῶν= έχω τη νοημοσύνη να επωφελούμαι τις περιστάσεις (ευκαιρίες) // τέλεος ἀνήρ =τέλειος άνδρας

[συντακτικά]
ἐπειδὴ τὰς τέχνας …ἀποδοκιμάζω= αιτιολογική πρόταση //τῶν καιρῶν= γενική αντικειμενική // ὡς δυνατὸν (ἐστί) =αναφορική παραβολική του τρόπου //ἧς μετέχοντες τυγχάνομεν= δευτ. αναφορική-αιτιολογική πρόταση // τῆς φύσεως =γενική της αξίας (σχεδόν πάντα-όπως και η γενική της αιτίας-και γενική αντικειμενική) //ὅπερ (ἐστί) μέγιστον= αναφορική προσδιοριστική πρόταση σε θέση προεξαγγελτικής παράθεσης // προς ἕν /προς ἅπαντα= εμπρόθετοι της αναφοράς

Μτφρ. Ε. Πανέτσος. 1959. Ισοκράτης. Λόγοι. IV, Αρχίδαμος, Παναθηναϊκός, Τραπεζικός. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.
[30] Ποιους λοιπόν ονομάζω μορφωμένους, αφού δεν επιδοκιμάζω τις τέχνες και τις επιστήμες και τις φυσικές ικανότητες; Πρώτα-πρώτα αυτούς που χειρίζονται καλά τα ζητήματα που τους παρουσιάζονται κάθε μέρα και έχουν τη νοημοσύνη να επωφελούνται των περιστάσεων και να είναι ικανοί να πετυχαίνουν τις περισσότερες φορές εκείνο που συμφέρει• [31] έπειτα εκείνους που είναι αξιοπρεπείς και δίκαιοι προς αυτούς που τους συναναστρέφονται συχνά και που ανέχονται ήρεμοι τους δυσάρεστους και οχληρούς τύπους, ενώ οι ίδιοι φέρονται προς τους φίλους των με τη μεγαλύτερη καλοσύνη και ηπιότητα. Επί πλέον εκείνους που είναι πάντοτε εγκρατείς εις τας ηδονάς, και δεν τους κατασυντρίβουν οι συμφορές, παρά τηρούν ανδρική στάση και αντάξια της φύσεως της ανθρωπίνης• [32] τέταρτον, το και σπουδαιότερο, αυτούς που δεν τους διαφθείρει της τύχης η εύνοια, που μήτε γίνονται άλλοι άνθρωποι μήτε γίνονται υπερήφανοι, αλλά παραμένουν άνθρωποι λογικοί και που δεν χαίρουν για τα αγαθά που τους έδωσε η τύχη περισσότερο παρά για τα αγαθά που απέκτησαν εξ αρχής με το φυσικό τους χαρακτήρα και την ορθοφροσύνη τους. Εκείνοι όμως που εύκολα προσαρμόζουν τον εσωτερικό τους άνθρωπο προς όλα αυτά γενικώς, αυτοί επιμένω, ότι είναι και συνετοί και τέλειοι άνδρες και ότι κατέχουν όλες τις αρετές.

Ἀλλ’ οὔτε τότε ᾠήθην δεῖν ἕνεκα τοῦ κινδύνου πρᾶξαι οὐδέν ἀνελεύθερον, οὔτε νῦν μοι μεταμέλει οὕτως ἀπολογησαμένῳ, ἀλλά πολύ μᾶλλον αἱροῦμαι ᾧδε ἀπολογησάμενος τεθνάναι ἤ ἐκείνως ζῆν. Οὔτε γάρ ἐν δίκῃ οὔτ’ ἐν πολέμῳ οὔτ’ ἐμέ οὔτ’ ἄλλον δεῖ τοῦτο μηχανᾶσθαι, ὅπως ἀποφεύξεται πᾶν ποιῶν θάνατον, καί γάρ ἐν ταῖς μάχαις πολλάκις δῆλον γίγνεται ὅτι τό γε ἀποθανεῖν ἄν τις ἐκφύγοι καί ὅπλα ἀφείς καί ἐφ’ ἱκετείαν τραπόμενος τῶν διωκόντων καί ἄλλαι μηχαναί πολλαί εἰσίν ἐν ἑκάστοις τοῖς κινδύνοις ὥστε διαφεύγειν θάνατον, ἐάν τις τολμᾷ πᾶν ποιεῖν και λέγειν. Ἀλλά μη οὐ τοῦτ’ ᾖ χαλεπόν, ὦ ἄνδρες, θάνατον ἐκφυγεῖν, ἀλλά πολύ χαλεπώτερον πονηρίαν. Θᾶττον γάρ θανάτου θεῖ. Καί νῦν ἐγώ μέν ἅτε βραδύς ὤν καί πρεσβύτης ὑπό τοῦ βραδυτέρου ἑάλων, οί δ’ ἐμοί κατήγοροι ἅτε δεινοί καί ὀξεῖς ὄντες ὑπό τοῦ θάττονος, τῆς κακίας.

(λεξιλόγιο]

μεταμέλει + δοτ. προσ. + αντικείμ. σε γεν. = μετανιώνω// ἐκείνως = με τον προηγούμ. τρόπο, με διαφορ. τρόπο // ἀφίημι = αφήνω, εγκαταλείπω // ἱκετεία= ικέτευση, παράκληση…, ζητιανιά//μηχανή = επινόηση, τέχνασμα//τολμάω,ῶ= δέχομαι, ανέχομαι, κάνω την παραχώρηση // θέω = τρέχω.

[συντακτικά)

ἀπολογησαμένω = κτγ. μτχ. // ἀπολογησάμενος = χρονική μτχ. // ὅπως ἀποφεύξεται = πλάγ. ερωτημ. (σκοπού) // δῆλον γίγνεται: απρόσ. ρ. (βλ. 35,1 β) // ἀφείς, τραπόμενος = υποθ. μτχ. (βλ. 16,1γ)· οι μτχς. αυτές φαίνονται και σαν τροπικές· η αντένδειξη γι αυτή την εκδοχή είναι ότι η ενέργεια της τροπ. μτχ. διαρκεί όσο και του ρ./ὥστε διαφεύγειν = συμπερ. πρότ. με απρμφ. (σκοπός)//ἐών τολμᾶ – εἰσί μηχαναί = υποθ. λ. της επανάλ. στο παρόν και μέλλον. Το νόημα δηλ. είναι: αν ανέχεται…, βρίσκει τρόπους…//μή ἤ = ενδοιασ. πρότ. με εξάρτηση από ενν. οράτέ^Χ)//τοῦτ’= υποκείμ. στο ή //μή οὐ… πονηρίαν = μή… ἐκφυγεῖν (α’ ενδοιαστ. πρότ.), άλλά (μή ή τόδε) πολύ χαλεπώτερον, (ἐκφυγεῖν) πονηρίαν (β’ ενδοιασ. πρότ.) / θανάτου = γεν. συγκριτ. από το θᾶττον// θεῖ: υποκείμ. ενν. ή πονηρία.

(γενικευτικοί κανόνες)

• Μερικές φορές μια ενδοιαστική πρότ. φαίνεται ανεξάρτητη, αλλά δεν είναι· τότε εξαρτάται από ενν. προστακτ. ὅρα, ὁρᾶτε ή από υποτακτ. ὁρῶμεν [ή: Σκόπει, Σκοπεῖτε, Σκοπῶμεν (ὁρῶ, σκοπῶ = προσέχω)]. Το ίδιο συμβαίνει – σπντρ. – και με τις πλάγιες ερωτημ. (σκοπού).

Μετάφραση

Αλλά ούτε τότε έκρινα ότι δεν πρέπει να κάνω τίποτα αταίριαστο για ελεύθερον άνθρωπο εξαιτίας του κινδύνου, ούτε τώρα μετανιώνω που απολογήθηκα έτσι, αλλά πολύ περισσότερο προτιμώ να θανατωθώ αφού απολογήθηκα στηριγμένος σ’ αυτές τις αρχές, παρά να γλιτώσω τη ζωή μου ενεργώντας με βάση διαφορετικές αρχές. Γιατί ούτε σε δίκη ούτε σε πόλεμο δεν πρέπει ούτε εγώ ούτε κανείς άλλος να σχεδιάζει αυτό, πώς δηλαδή θα αποφύγει τον θάνατο με κάθε τρόπο. Γιατί και στις μάχες πολλές φορές είναι φανερό ότι θα μπορούσε κάποιος να αποφύγει τον θάνατο, αν εγκαταλείψει τα όπλα και αν καταφύγει στην ικεσία όσων τον καταδιώκουν’ και άλλα πολλά τεχνάσματα υπάρχουν σε κάθε κίνδυνο, ώστε να ξεφύγει κανείς τον θάνατο, αν καταδέχεται να κάνει και να λέει το πάν. Αλλά σκεφτείτε, κύριοι δικαστές, μήπως δεν είναι αυτό το δύσκολο, δηλ. να αποφύγει κανείς τον θάνατο, αλλά μήπως είναι πολύ δύσκολο να αποφύγει τον εξευτελισμό” γιατί τρέχει πιο γρήγορα από τον θάνατο. Και τώρα εγώ, επειδή είμαι αργός και γέρος, πιάστηκα από κάτι αργότερο [= τον κίνδυνο θανάτωσης], ενώ οι κατήγοροι μου, επειδή* είναι ικανοί και γρήγοροι, πιάστηκαν από το ταχύτερο, την ανεντιμότητα.

* Η αιτιολογία με ειρωνική σημασία, σαν να είναι εναντίωση = αν και.

Πηγή : Ε.Α.Μεσδανίτης, «Αρχαία Ελληνικά Κείμενα», Εκδ. «Θεωρητικού»

Καί γάρ εἰ μέν εἰς χρημάτων δαπάνην ἤ τιν’ἄλλην θεωρίαν ἱππικῶν ἤ γυμνικῶν ἄθλων ἐτάχθην κοσμῆσαι τόν τάφον, ὅσῳπερ ἀπροθυμότερον καί ἀφειδέστερον ταῦτα παρεσκευάσμην, τοσούτῳ  μᾶλλον ἄν προσήκοντ’ ἔδοξα πεποιηκέναι. Λόγῳ δ’ ἐπαινέσαι τούτους τούς ἄνδρας αἱρεθείς, ἄν μή τούς ἀκούοντας συμβουλομένους λάβω, φοβοῦμαι μή τῇ προθυμίᾳ τουναντίον οὗ δεῖ ποιήσω, ὁ μέν γάρ πλοῦτος καί τό τάχος καί ἡ ἰσχύς και ὅσ’ ἄλλα τούτοις ὅμοια, αὐτάρ­κεις ἔχει τάς ὀνήσεις τοῖς κεκτημένοις, και κρατοῦσιν ἐν αὐτοῖς, οἷς ἄν παρῇ, κἄν μηδείς τῶν ἄλλων βούληται. Ἡ δέ τα ῶν λόγων πειθώ τῆς τῶν ἀκουόντων εὐνοίας προσδεῖται, καί μετά ταύτης μέν, κἄν μετρίως ῥηθῇ, δόξαν ἤνεγκε καί χάριν προσποιεῖ, ἄνευ δέ ταύτης, κἄν ὑπερβάλῃ τῷ λέγειν καλῶς, προσέστη τοῖς ἀκούουσιν.         

[λεξιλόγιο)

θεωρία = παρακολούθηση· θέαμα· ως λειτουργία: καταβολή δαπάνης για την αποστολή πρεσβείας σε μαντείο ή σε αγώνες // συμβούλομαι = έχω ίδια επιδίω­ξη διάθεση με κάποιον, είμαι σύμφωνος, είμαι με το μέρος κάποιου // προθυμία = έντονη προσπάθεια· ορμητικότητα // αὐτάρκης = ικανός από μόνος του, χωρίς εξωτερ. βοήθεια // ὄνησις (ὀνίνημι) = ωφέλεια, κέρδος· επιτυχία // προσδέομαι = χρειάζομαι επιπλέον // προσποιῶ = προσφέρω // προσίσταμαί τινι = τοποθετούμαι εναντίον κάποιου, τον προσβάλλω, του προκαλώ αντίθεση, απαρέσκεια, δυσαρέσκεια.

(συντακτικά)

καί γάρ = γιατί· λοιπόν· βέβαια // εἰς δαπάνην ἤ θεωρίαν = εμπρόθ. αναφ. (= σε αναλογική σχέση με…) // προσήκοντα = επιθετ. μτχ., σε θέση σύστοιχου αντικειμέ­νου // αἱρεθείς = αιτιολ. μτχ. // συμβουλομένους = κτγ. μτχ. // ἄν μή λάβω – μή ποιήσω = υποθετ. λ. προσδοκ. (σε πλάγ. λ., με απόδ. ενδοιαστική πρότ. = κυρία επιθ)⁽²⁾ // τοὐναντίον = σύστ. αντικείμ. στο ποιήσω //οὗ = σύστ. αντικείμ. στο ενν. ποεῖν, σε γεν. από έλξη, με βραχυλογία συγχρόνως: τουναντίον τούτου, // αὐτάρκεις = επιρρ. κτγ. τρόπου // τοῖς κεκτημένοις = επιθετ. μτχ., δοτ. αντικ. / / ἐν αὐτοῖς (ενν. πλούτω κλπ.) = εμπρόθ. τρόπου // οἷς (ενν. άνδράσιν) = αντικείμ. στο παρῇ, όπου ως υποκείμ. ενν. ταῦτα // κἄν = εναντιωμ., ενδεχόμ. Εναντιωση (βλ. 60,1) // τῷ λέγειν καλῶς = δοτ. αναφ.

(γενικευτικοί κανόνες)

• Η άναρθρη επιθ. μτχ. – που είναι σπανιότατη – έχει θέση επιθ. προσδ. και εντελώς σπανιότατα σύστοιχου αντικειμένου.
• Από τους υποθετ. λ. πρόταση επιθυμίας ως απόδοση μπορούν να έχουν μόνο τα: πραγματικό, απλή σκέψη, προσδοκώμενο.

Μετάφραση

Αν λοιπόν σ’ αυτή τη δημόσια ταφή με όριζαν υπεύθυνο για τα έξοδα ή για τη χορηγία ιππικών και αθλητικών αγώνων, όσο πιο πρόθυμα και απλόχερα ξόδευα γι’ αυτή, τόσο περισσότερο θα φαινόμουν καλός στην εκτέλεση όσων πρέπει’ επειδή όμως ορίστηκα να εγκωμιάσω τους άντρες αυτούς με <επικήδειο> λόγο, φοβάμαι μήπως εξαιτίας της έντονης προσπάθειάς μου πετύχω το αντίθετο απ’ ό,τι πρέπει, στην περίπτωση που δεν καταφέρω να συντονίσω τους ακροατές με τις διαθέσεις μου. Γιατί τα πλούτη, η ταχύτητα, η σωματική δύναμη και όλα τα παρόμοια δίνουν από μόνα τους ανώτερη θέση σ’ όποιον τα έχει, και με βάση αυτά υπερισχύουν όσοι τα κατέχουν, ακόμη κι αν δεν τους παραδέχονται’ αντίθετα, η πειστικότητα του λόγου <για να ‘ναι αποτελεσματική> χρειάζεται την καλή διάθεση των ακροατών’ κι αν αυτή υπάρχει, ο λόγος, έστω κι αν είναι μέτριος, προσφέρει δόξα και προσωπική ικανοποίηση’ αν όμως δεν υπάρχει [η καλή διάθεση των ακροατών], ο λόγος προκαλεί δυσαρέσκεια στο ακροατήριο, ακόμη κι αν εκφραστεί κανείς επιδεξιότατα.

Πηγή : Ε.Α.Μεσδανίτης, “Αρχαία Ελληνικά Κείμενα”, Εκδ. “Θεωρητικού”

Ἄνευ γὰρ ἀρχόντων οὐδὲν ἂν οὔτε καλὸν οὔτε ἀγαθὸν γένοιτο ὡς μὲν συνελόντι εἰπεῖν οὐδαμοῦ, ἐν δὲ δὴ τοῖς πολεμικοῖς παντάπασιν. ἡ μὲν γὰρ εὐταξία σῴζειν δοκεῖ, ἡ δὲ ἀταξία πολλοὺς ἤδη ἀπολώλεκεν. ἐπειδὰν δὲ καταστήσησθε τοὺς ἄρχοντας ὅσους δεῖ, ἢν καὶ τοὺς ἄλλους στρατιώτας συλλέγητε καὶ παραθαρρύνητε, οἶμαι ἂν ὑμᾶς πάνυ ἐν καιρῷ ποιῆσαι. νῦν γὰρ ἴσως καὶ ὑμεῖς αἰσθάνεσθε ὡς ἀθύμως μὲν ἦλθον ἐπὶ τὰ ὅπλα, ἀθύμως δὲ πρὸς τὰς φυλακάς· ὥστε οὕτω γ᾽ ἐχόντων οὐκ οἶδα ὅ,τι ἄν τις χρήσαιτο αὐτοῖς, εἴτε νυκτὸς δέοι εἴτε καὶ ἡμέρας. ἢν δέ τις αὐτῶν τρέψῃ τὰς γνώμας, ὡς μὴ τοῦτο μόνον ἐννοῶνται, τί πείσονται, ἀλλὰ καὶ τί ποιήσουσι, πολὺ εὐθυμότεροι ἔσονται.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

«ἐν δὲ δὴ τοῖς πολεμικοῖς παντάπασιν»: παντάπασιν (επίρρημα) = εντελώς «ὡς μὲν συνελόντι εἰπεῖν οὐδαμοῦ»: ὡς συνελόντι εἰπεῖν = για να μιλήσω σύντομα (απόλυτο απαρέμφατο) «ἡ δὲ ἀταξία πολλοὺς ἤδη ἀπολώλεκεν»: ἀπόλλυμι και ἀπολλύω = χάνω, καταστρέφω εντελώς, φονεύω, ερημώνω ἀπόλλυμαι = χάνομαι, καταστρέφομαι «ἐπειδὰν δὲ καταστήσησθε τοὺς ἄρχοντας»: καθίσταμαι = εγκαθίσταμαι, γίνομαι καθίσταμαι τοὺς ἄρχοντας = (δι)ορίζω άρχοντες, αρχηγούς «ἢν καὶ τοὺς ἄλλους στρατιώτας συλλέγητε»: συλλέγω = συναθροίζω, συγκεντρώνω «καὶ παραθαρρύνητε»: παραθαρρύνω = ενθαρρύνω «οἶμαι ἂν ὑμᾶς πάνυ ἐν καιρῷ ποιῆσαι»: πάνυ = πολύ πάνυ ἐν καιρῷ ποιῶ = ενεργώ πολύ σωστά / κατάλληλα στην περίσταση «νῦν γὰρ ἴσως καὶ ὑμεῖς αἰσθάνεσθε»: αἰσθάνομαι = καταλαβαίνω αἰσθάνομαι + αιτιατική = ακούω, μαθαίνω, νιώθω, εννοώ «ὡς ἀθύμως μὲν ἦλθον ἐπὶ τὰ ὅπλα»: ἔρχομαι ἐπὶ τὰ ὅπλα = έρχομαι στο στρατόπεδο «ὡς μὴ τοῦτο μόνον ἐννοῶνται»: ἐννοέω-ῶ = διαννοούμαι, συλλογίζομαι, θυμάμαι ἐννοέω-ῶ + γενική = παρατηρώ ἐννοέω-ῶ + απαρέμφατο = έχω στο νου μου να ἐννοέομαι-οῦμαι = σκέφτομαι «πολὺ εὐθυμότεροι ἔσονται»: ὁ, ἡ εὔθυμος, τὸ εὔθυμον = αυτός που έχει καλή διάθεση, ο τολμηρός, ο θαρραλέος

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Χωρίς αρχηγούς λοιπόν δεν μπορεί να γίνει τίποτα ούτε ωραίο ούτε καλό, για να μιλήσω σύντομα, σε καμία περίπτωση, ιδίως δε στις πολεμικές επιχειρήσεις αυτό αποκλείεται εντελώς. Γιατί η πειθαρχία φαίνεται πως σώζει, ενώ η έλλειψη πειθαρχίας έχει καταστρέψει ως τώρα πολλούς. Αλλά αφού ορίσετε όσους αρχηγούς πρέπει, εάν συγκεντρώσετε και τους άλλους στρατιώτες και τους ενθαρρύνετε, νομίζω ότι θα ενεργήσετε πολύ σωστά / κατάλληλα στην περίσταση. Διότι τώρα ίσως και εσείς αντιλαμβάνεστε πόσο απρόθυμα ήρθαν στο στρατόπεδο, πόσο απρόθυμα και στις φρουρές. Επομένως καθώς βρίσκονται σ΄ αυτή την κατάσταση (ενν. οι άνδρες) δεν γνωρίζω σε τι θα μπορούσε κανείς να τους χρησιμοποιήσει είτε χρειαστεί κατά τη νύχτα είτε και κατά την ημέρα. Αν όμως κάποιος μεταστρέψει τις σ κέψεις τ ους, γ ια ν α μ ην σ κέφτονται μ όνο α υτό, τ ι δ ηλαδή θ α π άθουν α λλά κ αι τ ι θ α κ άνουν, θ α έ χουν π ολύ καλύτερη διάθεση (περισσότερο θάρρος).