ΜΟΥΣΙΚΗ
Ως μουσική ορίζεται η τέχνη που βασίζεται στην οργάνωση ήχων με σκοπό τη σύνθεση, εκτέλεση και ακρόαση/λήψη ενός μουσικού έργου. Με τον όρο εννοείται επίσης και το σύνολο ήχων από το οποίο απαρτίζεται ένα μουσικό κομμάτι.
Γνωστή και ως Απολλώνια Τέχνη, η μουσική παίρνει το όνομά της από τις εννέα Μούσες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Καθ’ αυτή την έννοια, η μουσική διέφερε σημασιολογικά της σημερινής χρήσης του όρου, και περιελάμβανε το σύνολο των τεχνών που βρίσκονταν υπό την προστασία των Μουσών. Στην Αρχαία Ελλάδα, ο όρος μουσικη εννοούσε την Ποίηση, το Μέλος και τον Χορό ως μια αδιάσπαστη ενότητα τεχνών η οποία καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στο Θέατρο, ενώ τη θεωρία της Μουσικής εξέφραζε ο κλάδος της Αρμονικής. Ο διαχωρισμός αυτός υιοθετήθηκε και αναπτύχθηκε από τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό. Έτσι σήμερα μπορούμε να πούμε ότι η μουσική ως τέχνη, έρχεται να καλύψει την ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει με τους ήχους, τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ψυχικές του καταστάσεις.
Τόσο ο ορισμός της μουσικής, όσο και σχετικά με τη μουσική θέματα όπως η εκτέλεση, η σύνθεση και η σπουδαιότητά της, διαφέρουν από πολιτισμό σε πολιτισμό και ανάλογα με το κοινωνικό πλαίσιο. Η ερώτηση ‘τι είναι μουσική;’ έχει γίνει θέμα συζητήσεων – μεταξύ λογίων και μη -, έχει δεχτεί πληθώρα απαντήσεων, όμως καμία δεν ερμηνεύει το φαινόμενο της εν λόγω τέχνης σε καθολικό, διαπολιτιστικό επίπεδο. Μεταξύ άλλων, λεξικοί ορισμοί ορίζουν τη μουσική ως ‘τέχνη και επιστήμη των ήχων’ ενώ το Βρετανικό Λεξικό της Οξφόρδης εξηγεί πως πρόκειται για “μια από τις καλές τέχνες που ασχολείται με το συνδυασμό ήχων με σκοπό την ομορφιά ως προς τη φόρμα και την έκφραση των σκέψεων και συναισθημάτων.” [1] Ένας συχνόχρηστος ορισμός προέρχεται από τον μουσικοσυνθέτη Έντγκαρ Βαρές (Edgar Varese), ο οποίος χαρακτηρίζει τη μουσική ως ‘οργανωμένο ήχο’.[2] Ωστόσο, ο αμερικανός εθνομουσικολόγος Μπρούνο Νετλ αναφέρει πως “πολύ λίγοι λαοί έχουν έννοιες (κι επομένως λέξεις) αντίστοιχες με αυτή της Ευρωπαϊκής ‘μουσικής’.” [3]
Η μουσική χρονολογεί και εξελίσσει την ιστορία της ως παράλληλη μ’ εκείνη της Γλώσσας, κατ’ ουσίαν ως παράλληλη με την ανθρώπινη εξέλιξη. Καθώς ο έναρθρος λόγος ως ηχητικό μέσο δεν δύναται να αποδώσει το φάσμα των αποχρώσεων των κειμενικών, προσωπικών ανθρώπινων σκέψεων και συναισθημάτων ο άνθρωπος ανέπτυξε ένα νέο ηχητικό μέσο έκφρασης: τον Μουσικό Λόγο. Καθώς η Γλώσσα χρησιμοποιείται στην έκφραση παραστάσεων και εννοιών, στην ονομασία των πραγμάτων, έτσι, και η Μουσική, αποδεικνύεται ως απαραίτητη ανάγκη της ζωής στη διερμηνεία της ανθρώπινης ύπαρξη στο σύνολο των εκφάνσεών της.Στην αρχαιότητα η μουσική αποτελούσε στοιχείο μόρφωσης.
Στους νεότερους χρόνους ως μουσική ορίζεται η τέχνη έκφρασης των αισθημάτων και των ιδεών με τη βοήθεια ήχων, αρμονικά συνδυασμένων, η μελωδία μιας μουσικής σύνθεσης που εκτελείται με φωνή ή με όργανα, η ορχήστρα, το σύνολο των μουσικών (εκτελεστών, οργανοπαιχτών) το σύνολο των ηχητικών αξιών της εικόνας, που στηρίζεται στη μελωδία, την αρμονία, το ρυθμό, τον τονισμό, το μουσικό ρυθμό κλπ.
Η μουσική είναι το είδος της τέχνης που αντανακλά στην πραγματικότητα και επιδρά στον άνθρωπο με ενσυνείδητες και οργανωμένες ηχητικές δομές. Οι δομές αποτελούνται, κυρίως, από τους τόνους. Η μουσική βρίσκεται περισσότερο κοντά στο λόγο, τους κραδασμούς της φωνής που εξωτερικεύει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου. Οι μουσικοί ήχοι, μ’ όλη την ομοιότητά τους με τους ήχους της πραγματικής ζωής, διαφέρουν απ’ αυτούς με την αυστηρή οργάνωση του τόνου και του ρυθμού, ανήκουν Δε σε συστήματα ιστορικά διαμορφωμένα, επιλεγμένα από τη μουσική πρακτική της κάθε κοινωνίας. Οι θυμικές διεργασίες και καταστάσεις του ανθρώπου παίζουν σημαντικό ρόλο στη μουσική όπως και οι βουλητικές παρορμήσεις. Στο μουσικό περιεχόμενο τον κύριο λόγο έχει η ηχητική και χρονική φύση της μουσικής. Στηρίζεται στον συνηθισμένο τρόπο έκφρασης των ψυχικών καταστάσεων και της μετάδοσής τους με τον ήχο και, έτσι, εκφράζει το θυμικό βίωμα ως κίνηση με τις αλλαγές, αποχρώσεις, δυναμικές εντάσεις, υφέσεις, την αρμονική εξέλιξη, τις συγκρούσεις. Η μουσική εκφράζει, επίσης, τους χαρακτήρες των ανθρώπων. Γι αυτό τη μουσική των ανθρώπων την ονόμασαν “γλώσσα της ψυχής”¨.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Τα μουσικά όργανα είναι κατασκευάσματα τα οποία, με τον μηχανισμό τους και τις τεχνικές χρήσης τους, χρησιμοποιούνται με σκοπό την παραγωγή μουσικών ήχων. Στην πράξη, κάθε μέσο που μπορεί να παράγει ήχους μπορεί να χαρακτηριστεί ως μουσικό όργανο.

Η εμφάνισή τους τοποθετείται στα πρώτα στάδια του ανθρώπινου πολιτισμού, χωρίς ωστόσο να μπορεί να καθοριστεί ακριβής χρονολογία εμφάνισης του πρώτου οργάνου. Τα πιο παλιά αρχαιολογικά ευρήματα αφορούν κάποιες πρωτόγονες φλογέρες ηλικίας 37.000 ετών, χωρίς όμως να θεωρούνται τα πρώτα όργανα που υπήρχαν.

Ταξινόμηση

Υπάρχουν πολλοί τρόποι ταξινόμησης των μουσικών οργάνων. Όλες οι μέθοδοι εξετάζουν κάποιο συνδυασμό των φυσικών ιδιοτήτων του οργάνου, πως η μουσική εκτελείται στο όργανο, το εύρος του οργάνου, και τη θέση του οργάνου που μπορεί να λάβει σε μια ορχήστρα ή άλλη σύνθεση.

 Έγχορδα, πνευστά, κρουστά

Αυτή η μέθοδος ταξινόμησης με ελληνική προέλευση είναι διαδεδομένη στη Δύση και διακρίνει τα όργανα σε έγχορδα, κρουστά και πνευστά

ΕΓΧΟΡΔΑ

Έγχορδα ονομάζονται τα μουσικά όργανα τα οποία διαθέτουν χορδές για την παραγωγή του ήχου. Τέτοια όργανα είναι: η κιθάρα, το μπάσο, το βιολί, το βιολοντσέλο, η βιόλα, το σαντούρι, το κανονάκι, το μπουζούκι, η άρπα, η λύρα κ.α.

• Έγχορδα νυκτάονομάζονται τα έγχορδα μουσικά όργανα από τα οποία ο ήχος παράγεται με τη νύξη των χορδών του (δηλ. το τράβηγμά τους) που γίνεται είτε με τα δάχτυλα είτε με πένα. Τέτοια όργανα είναι: η κιθάρα (κλασσική κιθάρα, ακουστική κιθάρα, ισπανική κιθάρα, ηλεκτρική κιθάρα), το μπάσο, το κανονάκι, το μπουζούκι κ.α.
• Έγχορδα τοξωτά ονομάζονται τα έγχορδα μουσικά όργανα από τα οποία ο ήχος παράγεται με τη χρήση δοξαριού, το οποίο θέτει σε παλμική κίνηση τις χορδές. Τέτοια όργανα είναι: το βιολί, το βιολοντσέλο, η βιόλα, το κοντραμπάσο, η λύρα κ.α. Όλα τα τοξωτά μπορούν να παιχθούν και σαν τα νυκτά όταν το απαιτεί ο συνθέτης, συνήθως με τη χρήση των δακτύλων, που στην μουσική ορολογία λέγεται pizzicato.

ΚΡΟΥΣΤΑ

Τα κρουστά είναι μια μεγάλη οικογένεια μουσικών οργάνων. Ονομάζονται καθ’ αυτόν τον τρόπο επειδή η μέθοδος διέγερσης αυτών των οργάνων είναι η κρούση: ο παραγόμενος ήχος προκαλείται χτυπώντας το όργανο (ή μέρος αυτού) με κάποιο ειδικό εξάρτημα (λ.χ., μπαγκέτα) ή με τα χέρια. Τα κρουστά όργανα ταξινομούνται σε δύο κύριες υποκατηγορίες, τα μεμβρανόφωνα και τα ιδιόφωνα: τα μεν αποτελούνται από ένα συνήθως κυλινδρικό σώμα που φέρει τεντωμένη μεμβράνη στα ανοίγματά του· τα δε κρούονται καθ’ολοκληρίαν (δηλαδή, κτυπώντας οποιοδήποτε σημείο του σώματός τους). Στα μεμβρανόφωνα περιλαμβάνονται τα τυμπάνια, το νταούλι, το ταμπούρο και άλλα· στα ιδιόφωνα κρουστά εντάσσονται τα κύμβαλα (ή πιατίνια), το ξυλόφωνο, οι καστανιέτες, το ντέφι και άλλα. Αξίζει να σημειωθεί πως ένα σύνολο τυμπάνων (γνωστό στην ελληνική ως τύμπανα ή και ντραμς) αποτελείται από μεμβρανόφωνα και ιδιόφωνα κρουστά.

ΠΝΕΥΣΤΑ

Στην ορολογία της μουσικολογίας -και ειδικότερα στον κλάδο της οργανολογίας– με τον όρο πνευστά περιγράφονται εκείνα τα μουσικά όργανα στα οποία η παραγωγή ήχου είναι συνέπεια της δόνησης ενός σώματος ή μιας στήλης αέρα. Τα πνευστά ανήκουν στη μητρική κατηγορία των αερόφωνων οργάνων και διαφοροποιούνται ανάλογα με τον ειδικότερο τρόπο ηχοπαραγωγής, το υλικό κατασκευής τους, τη χρήση τους στη μουσική κλπ. Κατά κύριο λόγο αποτελούνται από ένα σωληνοειδές σώμα και μπορεί να φέρουν επιστόμιο, οπές ή κλειδιά, πιστόνια ή άλλα επιμέρους στοιχεία. Η κύριά τους διαφοροποίηση με τα εν γένει αερόφωνα ορίζεται από το γεγονός ότι το σώμα αέρα που δονείται περικλείεται από το ίδιο το σώμα του οργάνου, το οποίο επίσης δονείται συμβάλλοντας στην ηχοπαραγωγή.

ΕΙΔΗ

1.   Ξύλινα πνευστά

Στα ξύλινα πνευστά η δόνηση δημιουργείται από τη διχοτόμηση του αέρα επί ενός σημείου κρούσης. Όπως φαίνεται και από το σχεδιάγραμμα ο αέρας εκπνοής άγεται μέσω μιας διόδου (Β) που περιλαμβάνεται στο επιστόμιο (Α) και διχοτομείται στο σημείο C. Αυτό δημιουργεί ταλάντωση του σώματος ή στήλης αέρα στο υπόλοιπο μέρος του οργάνου, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή συγκεκριμένου τονικού ύψους. Με τη χρήση οπών η εν λόγω στήλη αέρα μπορεί να μεταβάλλεται, με αποτέλεσμα την ελεγχόμενη παραγωγή συγκεκριμένων τονικών υψών.Τα ξύλινα πνευστά υποδιαιρούνται σε δύο γένη, τα ελεύθερα (λεγόμενα και γενικώς φλάουτα ή αυλοί) και τα γλωττιδόφωνα.

2.   Χάλκινα πνευστά

Η ομάδα των χάλκινων ή χειλεόφωνων πνευστών οφείλει το όνομά της στο σύνηθες υλικό κατασκευής αυτών των οργάνων, τον χαλκό ή τον ορείχαλκο. Ως όρος χρησιμοποιείται στα πλαίσια της συμφωνικής ορχήστρας και άλλων μουσικών συνόλων για να τα διακρίνει από τα ξύλινα πνευστά, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι τα όργανα αυτής της κατηγορίας δεν απαντώνται σε άλλα πλαίσια, ή ότι το υλικό κατασκευής τους περιορίζεται μόνο σε κράματα χαλκού.Η ηχοπαραγωγή στα χάλκινα εστιάζεται στην ταλάντωση των χειλιών του εκτελεστή, η οποία προκαλεί τη συμπαθητική ταλάντωση του αέρα στο κυρίως σώμα του οργάνου, το λεγόμενο αντηχείο. Τα χάλκινα διαιρούνται σε δύο βασικές υποκατηγορίες:

• τα φυσικά χάλκιν
•  τα χρωματικά χάλκινα

Αυτό είναι το blog των μαθητών του τμήματος Γ4 του 2ου Γυμνασίου Έδεσσας. Πιστεύουμε η προσπάθεια μας για το “Ιστολογείν”… να σας αρέσει!!!