Φωτεινή Τσαλίκογλου ***
* Βάρβαρο είναι… *
*Τα πολλαπλά πρόσωπα της βαρβαρότητας σήμερα *
Βάρβαρο είναι το αγαθό «ζωή» να ταπεινώνεται και να κακοποιείται…
Βάρβαρο είναι να μάχεσαι για το αυτονόητο.
Βάρβαρη είναι η πρωτόγνωρη αίσθηση των νέων σήμερα ότι αυτοί θα ζήσουν χειρότερα απ΄ ό,τι οι γονείς τους.
Βάρβαρο είναι το μέλλον να φαντασιώνεται σαν ένα χτισμένο παράθυρο.
Βάρβαρο είναι να ευτελίζεσαι προκειμένου να βρεις μια δουλειά. Να αποδέχεσαι όρους απαράδεκτους. Να χρειάζεται να συμφιλιωθείς με όλα όσα υποχρεώθηκες (εις μάτην) να κάνεις προ κειμένου να επιβιώσεις.
.
Βάρβαρο είναι αυτό που βλέπεις στον καθρέφτη. Το είδωλό σου που δεν μοιάζει σε τίποτα με αυτό που είχες κάποτε ονειρευτεί.
Βάρβαρη είναι η δολοφονία των ονείρων.
.
Βάρβαρη είναι η αίσθηση του εαυτού ως «πεταμένου- εκεί».
Βάρβαρο είναι ένα κοινωνικό σύστημα που κάνει τα πάντα για να σε βγάλει στην «απ΄ έξω» και μετά σε λοιδορεί, σε οικτίρει ή σου προτείνει «φάρμακα» για να «γιατρέψει» την οδύνη που το ίδιο σου γεννά.
Βάρβαρο είναι η λέξη «αξιοπρέπεια» να σηματοδοτεί «πολυτέλεια» ή «πλεονασμό».
.
Βάρβαρο είναι το νόμιμο να είναι και ηθικό.
Βάρβαρο είναι μετά βίας να τα φέρνεις βόλτα και να παρακολουθείς γύρω σου την κουλτούρα της αρπαχτής και τον ξέφρενο χορό των εκατομμυρίων.
Βάρβαρη είναι η συνεχής υπενθύμιση του πολιτικού χρήματος.
Βάρβαρο είναι το καθεστώς της ιδιότυπης ασυλίας που απολαμβάνουν οι πολιτικοί.
Βάρβαρο είναι να μη μπορείς να μεγαλώσεις τα παιδιά σου με τις αξίες σου, γιατί τρέμεις μήπως κι έτσι αποτύχουν στη ζωή τους.
Βάρβαρη είναι η έννοια της επιτυχίας έτσι όπως σήμερα λογαριάζεται.
Βάρβαρη είναι η υφαρπαγή της παιδικής ηλικίας. Η απουσία ελεύθερου χρόνου. Η αποσύνδεση της μάθησης από τη χαρά και την έμπνευση.
Βάρβαρη είναι η κατά συρροήν κακοποίηση των γερόντων που στας δυσμάς του βίου καλούνται να «ζήσουν», δηλαδή να πεθάνουν, με συντάξεις πείνας.
Βάρβαρο είναι να είσαι ξένος σε μια ξένη αφιλόξενη χώρα και να προσπαθείς να πείσεις ότι δεν είσαι εχθρός.
Βάρβαρος είναι ο μηχανισμός κατασκευής αποδιοπομπαίων τράγων, η αναγόρευση φανταστικών εχθρών προκειμένου να εστιασθούν επάνω τους τα δεινά της δικής σου ζωής.
.
Βάρβαρη είναι η καλλιέργεια και η αξιοποίηση της ανασφάλειας για τη δημιουργία υποταγμένων στον φόβο υπηκόων.
.
Βάρβαρη είναι η κοινωνία του θεάματος που πασχίζει (άκοπα) να σε πείσει πως αυτό που βλέπεις στη μικρή οθόνη αξίζει να το βλέπεις, και πως αυτή η νάρκωση είναι επιθυμητή. Η βία και ο πόλεμος ένα καθημερινό θέαμα. Μια μορφή ψυχαγωγίας.
Βάρβαρη είναι η θυσία των ανθρωπίνων σχέσεων υπό το βάρος των υποχρεώσεων και των ευθυνών. Η θυσία της σκέψης και της δημιουργικότητας στη διεκπεραίωση της κάθε μέρας. «Να πράττω. Να μη σκέφτομαι. Αλλιώς πάω χαμένος». Η σκέψη, ένα εμπόδιο.
Βάρβαρο είναι να εξωθείσαι στην αναζήτηση αυτοκαταστροφικών περισπασμών προκειμένου να τα βγάλεις πέρα.
Βάρβαρη είναι η αύξηση των αυτοκαταστροφικών «λύσεων» που προβάλλουν στον ορίζοντα: αυτοκτονίες, καταθλίψεις, τρέλα, παράνοια, αλκοόλ, ναρκωτικά.
Βάρβαρο είναι η αμεριμνησία να είναι μόνο προνόμιο των νεογέννητων.
Βάρβαρο είναι να θυσιάζεται η μητρότητα, «Θέλω να κάνω παιδιά, όμως πώς να τα μεγαλώσω;»
.
Βάρβαρο είναι το στοίχημα της ψυχικής υγείας, η ικανότητα του αγαπάν και του εργάζεσθαι να ανάγεται σε μακρινό όνειρο.
Βάρβαρο είναι η ζωντάνια του οργισμένου θυμού σου να μεταμορφώνεται σε νεκρωμένη απάθεια ή σε ήπια και παθητική απόγνωση.
Βάρβαρο είναι να χρειάζεται κάθε πρωί να καταπίνεις ένα παχουλό βατράχι για να συνηθίσεις την αηδία της μέρας που σε περιμένει.
Βάρβαρη είναι η αδυναμία εξεύρεσης και υπεράσπισης ενός άλλου μοντέλου ατομικής ύπαρξης και συλλογικής συνύπαρξης.
.
Βάρβαρο είναι να λογαριάζεται ως λαϊκισμός η επίκληση στη βαρβαρότητα.
—
Πέμπτη, 11 Ιουνίου 2009
- ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ανάμεσα στον πολιτισμό και στην Τεχνική υπάρχει μια τριμερής αντίφαση την οποία πρέπει να έχουμε υπόψη μας, αν θέλουμε να προσεγγίσουμε σωστά το πρόβλημα. Ο τεχνικός κόσμος είναι ο κόσμος των υλικών πραγμάτων αποτελείται από υλικά πράγματα και έχει σχέση μ' αυτά. Η Τεχνική εγγυάται στον άνθρωπο μόνο την υλική ευτυχία που μπορούν να του εξασφαλίσουν τα υλικά αντικείμενα. Αλλά, η τεχνική κοινωνία δεν είναι μια αληθινά ανθρωπιστική κοινωνία, αφού βάζει σε πρώτη μοίρα τα υλικά πράγματα κι όχι τον άνθρωπο. Μπορεί μόνο να δράσει πάνω στον άνθρωπο, μειώνοντάς τον και βάζοντάς τον στο δρόμο του ποσοτικού. Η ριζική αντίφαση υπάρχει ανάμεσα στην τεχνική τελειότητα και την ανθρώπινη ανάπτυξη, επειδή η τελειότητα αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ποσοτικής ανάπτυξης και κατ' ανάγκη στρέφεται αποκλειστικά προς ό,τι είναι μετρήσιμο. Αντίθετα, η ανθρώπινη τελειότητα ανήκει στο χώρο του ποιοτικού και στρέφεται προς ό,τι δεν είναι μετρήσιμο. Στην εποχή μας, η τεχνική ανάπτυξη μονοπωλεί όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις, τα πάθη, τις διάνοιες και τις αρετές με τέτοιο τρόπο, που είναι πρακτικά αδύνατο να αναζητήσουμε και να βρούμε κάπου οποιαδήποτε καθαρά ανθρώπινη τελειότητα. Κι αν αυτή η αναζήτηση είναι αδύνατη, τότε δεν μπορεί να υπάρξει πολιτισμός με την καθαυτό σημασία του όρου. Η τεχνική ανάπτυξη οδηγεί σε μια αύξηση της δύναμης. Δηλαδή, δημιουργούνται τεχνικά μέσα ασύγκριτα πιο αποτελεσματικά απ' ό,τι είχε επινοηθεί μέχρι σήμερα. Η Τεχνική είναι δύναμη που έχει ως αντικείμενο της μόνο τη δύναμη, με την ευρύτερη σημασία της λέξης. Η δυνατότητα δράσης γίνεται απεριόριστη και απόλυτη. Για παράδειγμα, έχουμε για πρώτη φορά τη δυνατότητα να εξαλείψουμε όλη τη ζωή πάνω στη γη, επειδή διαθέτουμε τα μέσα που μπορούν να πετύχουν κάτι τέτοιο. Σ' όλους τους τομείς δράσης έχουμε να κάνουμε με τέτοιες απόλυτες δυνατότητες. Έτσι, π.χ., οι κυβερνητικές τεχνικές, που αναμειγνύουν οργανωτικές, ψυχολογικές και αστυνομικές τεχνικές, τείνουν να δώσουν στις κυβερνήσεις απόλυτη δύναμη. Κι εδώ θα πρέπει να επισημάνω έναν μεγάλο νόμο που πιστεύω ότι είναι βασικός για την κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε: όταν η δύναμη γίνεται απόλυτη, οι αξίες χάνονται. Η δύναμη, όσο μεγαλώνει καταργεί τα σύνορα ανάμεσα στο καλό και στο κακό, ανάμεσα στο δίκαιο και στο άδικο. Είμαστε αρκετά εξοικειωμένοι μ' αυτό το φαινόμενο στις ολοκληρωτικές κοινωνίες. (...) Η τρίτη και τελευταία αντίφαση είναι ότι η Τεχνική δεν μπορεί ποτέ να γεννήσει την ελευθερία. Φυσικά, η Τεχνική απελευθερώνει την ανθρωπότητα από ένα ολόκληρο σύνολο παλιών περιορισμών. Είναι προφανές, παραδείγματος χάρη, ότι απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα όρια που του έχουν επιβάλει ο χρόνος και ο χώρος" ότι ο άνθρωπος έχει, χάρη σ' αυτήν, απελευθερωθεί (ή τουλάχιστον τείνει να απελευθερωθεί) από την πείνα, το υπερβολικό κρύο και την ζέστη, από τους ρυθμούς των εποχών και από το σκοτάδι της νύκτας• ότι η ανθρώπινη φυλή έχει απελευθερωθεί από ορισμένους κοινωνικούς περιορισμούς μέσω της συναλλαγής της με το σύμπαν και από τους διανοητικούς της περιορισμούς μέσω της συσσώρευσης των πληροφοριών. Αλλά σημαίνει αυτό ότι ο άνθρωπος είναι πραγματικά ελεύθερος; Άλλοι περιορισμοί, εξίσου καταπιεστικοί και αυστηροί με τους παραδο¬σιακούς, έχουν επιβληθεί μέσω της Τεχνικής στο ανθρώπινο ον της σημερινής τεχνολογικής κοινωνίας. Νέα όρια και τεχνικές πιέσεις έχουν πάρει τη θέση των παλιών, φυσικών περιορισμών, και σίγουρα δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι ο άνθρωπος έχει κερδίσει πολλά Όσο περισσότερο αυξάνονται στην κοινωνία οι τεχνικές δράσεις, τόσο περισσότερο μειώνεται η ανθρώπινη πρωτοβουλία και αυτονομία. Όσο περισσότερο είναι αναγκασμένο το ανθρώπινο ον να ζει σ' έναν κόσμο διαρκώς αυξανόμενων απαιτήσεων, τόσο περισσότερο χάνει κάθε δυνατότητα ελεύθερης επιλογής και ατομικότητας στη δράση. Έχουμε τη γνώμη ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση σ' αυτό το πρόβλημα, σε αντίθεση με ό,τι γράφουν όσοι συγγραφείς ασχολήθηκαν μ' αυτό. Όλοι κάνουν έναν απαράδεκτο συλλογισμό: απορρίπτουν την Τεχνική και θέλουν να επιστρέψουμε σε μια προ-τεχνική κοινωνία. Σίγουρα μπορεί κανείς να λυπηθεί που χάθηκε κάποια αξία ή κάποια κοινωνική ή ηθική μορφή του παρελθόντος" αλλά, όταν κάποιος ασχολείται με το πρόβλημα της τεχνικής κοινωνίας, δεν μπορεί να υποστηρίζει στα σοβαρά ότι είναι δυνατόν να ξαναζωντανέψει το παρελθόν. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι στο παρελθόν τα πράγματα ήταν διαφορετικά, ότι το ανθρώπινο ον αντιμετώπιζε άλλους κινδύνους, λάθη, δυσκολίες και πειρασμούς. Καθήκον μας είναι να ασχολούμαστε με τους κινδύνους, τα λάθη, τις δυσκολίες και τους πειρασμούς που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος στον σύγχρονο κόσμο. Κάθε λύπη για το παρελθόν είναι μάταιη" κάθε επιθυμία να επιστρέψουμε σ' ένα προγενέστερο κοινωνικό στάδιο δεν είναι ρεαλιστική. Δεν υπάρχει πιθανότητα να γυρίσουμε πίσω, να διαγράψουμε ή και να σταματήσουμε την τεχνική πρόοδο. Ό,τι έγινε έγινε. Καθήκον μας είναι να βρούμε τη θέση μας στην τωρινή κατάσταση μας και σε καμιά άλλη. Η νοσταλγία δεν έχει επιβιωτική αξία στον σύγχρονο κόσμο και δεν είναι παρά μια πτήση στη χώρα των ονείρων. Ζακ Ελούλ, Η φωτιά του Προμηθέα, εκδ. Νησίδες