Υδράργυρο και κάδµιο στα µαλλιά, κοτινίνη, φθαλικές ενώσεις και δισφαινόλη Α στα ούρα, είναι οι άκρως χηµικές και άκρως επικίνδυνες για την υγεία ουσίες που εντοπίστηκαν σε µητέρες και τα παιδιά τους κατά την πρώτη πανευρωπαϊκή έρευνα Βιοπαρακολούθησης «Cophes» και «Democophes» που πραγµατοποιήθηκε µε πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε 17 χώρες. Η Βιοπαρακολούθηση είναι µια νέα επιστήµη, η οποία εξετάζει την ανθρώπινη έκθεση σε περιβαλλοντικά χηµικά µε τη χρήση βιολογικών υγρών και υλικού (π.χ. αίµα, ούρα, µαλλιά). Με τη µεθοδολογία αυτήν η πληροφορία παρέχει µια εικόνα της ποσότητας ενός χηµικού που πράγµατι έχει απορροφηθεί από το σώµα.
Στην επιστηµονική κοινότητα έχει σηµάνει συναγερµός αφού τα αποτελέσµατα της έρευνας αποκάλυψαν ότι όλες οι µητέρες και τα παιδιά που εξετάστηκαν έχουν χηµικά στο σώµα τους που υπό κανονικές συνθήκες δεν θα έπρεπε να υπάρχουν!
4.000 µητέρες και παιδιά
Στην πανευρωπαϊκή έρευνα συµµετείχαν 120 ζευγάρια – µητέρα µε παιδί – από 17 χώρες. Συνολικά συµµετείχαν περίπου 4.000 µητέρες και παιδιά από αστικές και αγροτικές περιοχές. Όλα τα παιδιά ήταν ηλικίας 6 έως 11 ετών και προαπαιτούµενο για τη συµµετοχή στην έρευνα ήταν µητέρα και παιδί να ζουν στο ίδιο σπίτι ή διαµέρισµα για 5 ή περισσότερα χρόνια. Όπως µας επισήµανε ο δρ Αδάµος Χατζηπαναγής, παιδίατρος και εκ των συντονιστών της ερευνητικής οµάδας της µελέτης «Democophes» για την Κύπρο, σε όλες τις µητέρες και τα παιδιά εντοπίστηκαν στα µεν ούρα κάδµιο, κοτινίνη (οφείλεται κυρίως στην έκθεση στο τσιγάρο) και φθαλικές ενώσεις που προέρχονται κυρίως από κάθε είδος πλαστικό, στις δε τρίχες από τα µαλλιά τους υδράργυρος, επικίνδυνη ουσία που προέρχεται από πολλές πηγές και συγκεκριµένα από τα καλλυντικά και τα µεγάλα ψάρια αλλά τις λάµπες εξοικονόµησης. Σε έξι χώρες ανιχνεύθηκε στα ούρα η δισφαινόλη Α (ΒΡΑ), ουσία που έχει ονοµαστεί και «αόρατος δολοφόνος», η χρήση της οποίας στα µπιµπερό έχει απαγορευθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι συγκεντρώσεις των χηµικών ουσιών που ανιχνεύθηκαν, όπως µας υπογράµµισε ο δρ Χατζηπαναγής «δεν προκαλούν αυτήν τη στιγµή ιδιαίτερη ανησυχία, γεγονός, όµως, είναι ότι κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχουν στον οργανισµό. Το πρόβληµα είναι µεγαλύτερο στα παιδιά αφού όσο πιο µικρός είναι ο οργανισµός τόσο πιο ευάλωτος στις επιπτώσεις από τις χηµικές ουσίες είναι και τόσο περισσότερο εύκολα επηρεάζονται βασικές του λειτουργίες».
Εκστρατεία ενηµέρωσης
Μπορεί οι συγκεντρώσεις των χηµικών ουσιών να µην προκαλούν αυτήν τη στιγµή ανησυχία, η κατάσταση, όµως, µπορεί να ξεφύγει εάν δεν ληφθούν πρωτοβουλίες για την προστασία του πληθυσµού από την έκθεση σε επικίνδυνους περιβαλλοντικούς ρύπους. Όπως µας υπογράµµισε ο δρ Αδάµος Χατζηπαναγής, οι επιστηµονικές έρευνες δεν γίνονται για να ικανοποιήσουν την περιέργεια των επιστηµόνων ούτε για να µένουν στα συρτάρια, αλλά για να προκαλούν τη λήψη προληπτικών µέτρων. Για παράδειγµα, µας επισήµανε, «η απόφαση για απαγόρευση της χρήσης µολύβδου στη βενζίνη προέκυψε έπειτα από επιστηµονικές έρευνες που αποδείκνυαν τις δραµατικές επιπτώσεις στη δηµόσια υγεία και ιδιαίτερα στην άµεση συσχέτιση της ουσίας µε τη νοηµοσύνη των παιδιών». Σε πρώτη φάση ο δρ Χατζηπαναγής επισηµαίνει ότι θα πρέπει να δοθεί έµφαση σε καµπάνια ενηµέρωσης για τη χρήση του πλαστικού, που αποτελεί µια από τις πιο σηµαντικές πηγές έκλυσης επικίνδυνων χηµικών ουσιών για τη δηµόσια υγεία. Και αυτό γιατί το πλαστικό έχει συνδεθεί µε αλλεργίες, καρκινογενέσεις και µε διαταραχή του ενδοκρινικού συστήµατος. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η Ελλάδα δεν δήλωσε συµµετοχή στην πανευρωπαϊκή έρευνα, µε αποτέλεσµα να µην υπάρχει εικόνα για τη χώρα µας. Η έρευνα που χρηµατοδοτήθηκε από την Κοµισιόν αναµένεται, πάντως, να επαναληφθεί ύστερα από µερικά χρόνια, αφού θεωρείται άκρως σηµαντική για την προστασία του πληθυσµού από επικίνδυνους περιβαλλοντικούς ρύπους.
Η ταυτότητα των επικίνδυνων ρύπων
Υδράργυρος: είναι ένα ασηµί προς λευκό µέταλλο, που είναι υγρό σε θερµοκρασία δωµατίου. Στην οργανική του µορφή διατίθεται ως µεθυλ-υδράργυρος. Η χρόνια έκθεση στον υδράργυρο σχετίζεται µε βλάβη στο κεντρικό νευρικό σύστηµα, τους νεφρούς και το στοµάχι και επίσης επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστηµα, την αρτηριακή πίεση και τον
καρδιακό ρυθµό. Επιπλέον, µπορεί να εκδηλωθούν τρόµος, αλλαγές προσωπικότητας (ευερεθιστότητα, κοινωνική αποστασιοποίηση) καθώς και έκπτωση της βραχείας µνήµης.
Πιθανές πηγές έκθεσης είναι τα οδοντικά σφραγίσµατα από αµάλγαµα,
τα καλλυντικά, οι λάµπες εξοικονόµησης, εάν η απόρριψή τους δεν
γίνεται µε τον σωστό τρόπο, καθώς και η κατανάλωση µεγάλων
ψαριών.
Κάδµιο: είναι ένα φυσικό στοιχείο, που µπορεί να βρεθεί ως µέταλλο σε συνδυασµό µε άλλα στοιχεία στον φλοιό της γης. Στην καθαρή του µορφή είναι ένα µαλακό, ασηµί προς λευκό µέταλλο. Η µακροχρόνια και συνεχής έκθεση στο κάδµιο µπορεί να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στους νεφρούς, τους πνεύµονες και τα οστά, οδηγώντας στην ανάπτυξη νεφρολιθίασης ή άλλων µορφών νεφροπάθειας και σε εξασθένηση του ανθρωπίνου σκελετού, προκαλώντας ευθραυστότητα των οστών. Ζώα στα οποία χορηγήθηκαν τροφή και νερό µολυσµένα µε κάδµιο παρουσίασαν υψηλή αρτηριακή πίεση,
αναιµία, ηπατοπάθεια και βλάβη στα νεύρα ή τον εγκέφαλο. Τα παράγωγα του καδµίου είναι καρκινογόνα για τον άνθρωπο.Οι πιο κοινές πηγές έκθεσης των ανθρώπων είναι ο καπνός του τσιγάρου, τα µολυσµένα µε κάδµιο τρόφιµα (ιδιαίτερα ψάρια, συκώτι και νεφρά ζώων και λαχανικά) και νερό, η εισπνοή µολυσµένου µε κάδµιο αέρα (π.χ. από καυσαέρια αυτοκινήτου ή επαγγελµατική έκθεση) καθώς και η διαµονή κοντά σε βιοµηχανικές µονάδες που απελευθερώνουν κάδµιο στον αέρα ή/και το έδαφος.
Κοτινίνη: είναι προϊόν που σχηµατίζεται αφότου το χηµικό νικοτίνη εισέλθει στο σώµα. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί για να υπολογιστεί η έκθεση στον καπνό του τσιγάρου. Η µακροχρόνια έκθεση στον καπνό του τσιγάρου, τόσο ενεργός όσο και περιβαλλοντική, αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου, άσθµατος και στεφανιαίας νόσου για τους ενεργούς καπνιστές, αλλά επηρεάζονται επίσης και οι παθητικοί καπνιστές, καθώς και τα παιδιά. Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην περιβαλλοντική έκθεση στον καπνό, η οποία οδηγεί σε αναπνευστικές παθήσεις, όπως οξεία θωρακική νόσο, χρόνιο βήχα, απόχρεµψη, δύσπνοια, άσθµα, βρογχίτιδα, πνευµονία και µέση ωτίτιδα. Επιπλέον, ο καπνός του τσιγάρου (καπνιστών ή περιβαλλοντικός) αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου, υπογονιµότητας, συνδρόµου αιφνιδίου θανάτου των νεογνών, γέννησης λιποβαρών νεογνών. Η κύρια οδός πρόσληψης νικοτίνης είναι το κάπνισµα.
Φθαλικές ενώσεις: ουσίες που χρησιµοποιούνται για την κατασκευή µαλακών και εύκαµπτων πλαστικών. Προστίθενται επίσης σε σαµπουάν, σαπούνια και συσκευασίες τροφίµων.
Η συνεχής και επαναλαµβανόµενη έκθεση προκαλεί παρεµβολή στη φυσική λειτουργία του ενδοκρινικού συστήµατος (ενδοκρινικοί διαταράκτες), προκαλώντας προωρότητα, αναπαραγωγικές και γεννητικές βλάβες, ολιγοσπερµία, πρόωρη ήβη και συσχέτιση µε παράγοντες κινδύνου για καρκίνο, άσθµα και αλλεργίες. Οι άνθρωποι εκτίθενται κυρίως σε αυτές τρώγοντας και πίνοντας τροφές που ήρθαν σε επαφή µε προϊόντα που τις περιέχουν και, ειδικά, υλικό συσκευασίας. Ιδιαίτερα τα παιδιά µπορεί να εκτεθούν σε φθαλικές ενώσεις από τα παιχνίδια.
Μια δεύτερη σηµαντική πηγή µέσω εισπνοής είναι ο µολυσµένος εσωτερικός αέρας από πλαστικά προϊόντα στο σπίτι ή τον χώρο εργασίας.
