«Στάσεις των μαθητών/τριών απέναντι στο σχολικό εκφοβισμό και η γνώμη τους για το ρόλο των ενηλίκων».

Yπεύθυνοι :

Καρακιόζης Κων/νος, ΠΕ10, Υπεύθυνος Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων Διεύθυνσης Δ.Ε. Δυτ. Αττικής

Παπαπανούση Χριστίνα, ΠΕ15, Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας Διεύθυνσης Δ.Ε. Δυτ. Αττικής

Περίληψη

Στην παρούσα εργασία επιχειρείται να καταγραφεί η στάση των μαθητών/τριών απέναντι σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού και να συσχετιστεί με την γνώμη τους για την στάση των ενηλίκων (γονέων/εκπαιδευτικών) απέναντι σε αντίστοιχα περιστατικά. Τα ζητήματα αυτά μελετήθηκαν σε ένα δείγμα 191 μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Διεύθυνσης Δ.Ε. Δυτικής Αττικής, Οι μαθητές συμπλήρωσαν από το σχολείο τους ένα on-line ερωτηματολόγιο κλειστού τύπου το οποίο βασίστηκε στην αναθεωρημένη έκδοση του Ερωτηματολογίου Θύτη/Θύματος του Olweus (Olweus Bullying/Victim Questionnaire) και από την ανάλυση των δεδομένων διαπιστώθηκε πως το 11,5% και το 13% των μαθητών θεωρούν πως έχουν δεχθεί ή ασκήσει εκφοβισμό. Επίσης παρατηρείται στατιστικά σημαντική σχέση ανάμεσα στο εάν έχει δεχθεί εκφοβισμό κάποιος μαθητής και στην γνώμη που έχει για την στάση των εκπαιδευτικών απέναντι σε περιστατικά εκφοβισμού, Χ² (4, Ν=191) = 13,68, p=0,008 όπου το 36,7% των μαθητών που έχουν δεχθεί εκφοβισμό (13% για όσους δεν έχουν δεχτεί) θεωρούν πως οι καθηγητές τους Σχεδόν Ποτέ δεν προσπαθούν να σταματήσουν περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Τέλος παρατηρείται στατιστικά σημαντική σχέση ανάμεσα στο εάν συμμετέχουν κάποιοι μαθητές σε πρόγραμμα Αγωγής Υγείας και την γνώμη που έχουν για την στάση των εκπαιδευτικών απέναντι σε περιστατικά εκφοβισμού, Χ² (4, Ν=191) = 8,6, p=0,071.

Σκοπός

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να καταγραφεί η στάση των μαθητών/τριών απέναντι σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού και να συσχετιστεί με την γνώμη τους για την στάση των ενηλίκων μελών της σχολικής κοινότητας (εκπαιδευτικών/γονιών) απέναντι σε αντίστοιχα περιστατικά. Η συγκεκριμένη συσχέτιση ελέγχεται ως προς το φύλο, την βαθμίδα εκπαίδευσης, τον τύπο οικογένειας και το εάν οι μαθητές παρακολουθούν πρόγραμμα Αγωγής Υγείας.

Συμπεράσματα

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού αποτελεί αναμφίβολα μια πραγματικότητα για το ελληνικό σχολείο και τα δεδομένα της συγκεκριμένης έρευνας σε μεγάλο βαθμό επιβεβαιώνουν προηγούμενες έρευνες. Είναι χαρακτηριστικό πως το ποσοστό των μαθητών που έχουν δεχθεί (11,5%) ή ασκήσει εκφοβισμό (13%) στην συγκεκριμένη εργασία είναι παρόμοια με τα δεδομένα άλλων ερευνών (Κοκκέβη κ. συν., 2012. Ψάλτη και Κωνσταντίνου, 2007).

Επίσης παρόμοια είναι τα αποτελέσματα σε σχέση με τον αριθμό των μαθητών που θέλουν να βοηθήσουν σε περιστατικά εκφοβισμού, περίπου 60% στην έρευνα των Ψάλτη & Κωνσταντίνου (2007), 62% στην δική μας έρευνα (Λυπάμαι και θέλω να βοηθήσω) καθώς και αναφορικά με την γνώμη των μαθητών για τον ρόλο των εκπαιδευτικών. Το 16% και 17% των μαθητών αντίστοιχα στην δική μας έρευνα θεωρούν πως οι εκπαιδευτικοί σχεδόν ποτέ ή καμιά φορά μόνο προσπαθούν να σταματήσουν συμπεριφορές εκφοβισμού, ενώ σε προηγούμενη έρευνα αυτό πιστεύει το 1/3 των μαθητών (Ψάλτη & Κωνσταντίνου, 2007).

Θα πρέπει επίσης να παρατηρήσουμε πως στις απόψεις των μαθητών για τον ρόλο των εκπαιδευτικών υπάρχει φαινομενικά μια αντίφαση. Ενώ όπως παρατηρήσαμε ένα σχετικά μικρό ποσοστό των μαθητών δηλώνει πως έχει ασκήσει ή βιώσει εκφοβισμό, το ποσοστό των μαθητών που θεωρούν πως οι εκπαιδευτικοί δεν παρεμβαίνουν εμφανίζεται αρκετά μεγάλο.

Η συγκεκριμένη αντίφαση δικαιολογείται μέσα από την ύπαρξη στατιστικά σημαντικής σχέσης μεταξύ του εάν ένας μαθητής έχει δεχθεί εκφοβισμό και ποιά είναι η γνώμη του για τον ρόλο των εκπαιδευτικών. Όπως παρατηρήσαμε το 36,7% των μαθητών που έχουν δεχθεί εκφοβισμό θεωρούν πως οι καθηγητές τους Σχεδόν Ποτέ δεν προσπαθούν να σταματήσουν περιστατικά σχολικού εκφοβισμού ενώ για τους μαθητές που δεν έχουν δεχθεί εκφοβισμό το ποσοστό αυτό είναι 13%. Αντίθετα το 18,6 % των μαθητών που δεν έχουν δεχθεί εκφοβισμό θεωρούν πως οι καθηγητές τους Καμιά Φορά προσπαθούν να σταματήσουν περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, ενώ μόλις το 3% των μαθητών που έχουν δεχθεί εκφοβισμό.

Μια ακόμα σημαντική παράμετρος που πρέπει να αναφερθεί είναι η διαντίδραση μεταξύ μαθητών/εκπαιδευτικών. Όταν οι μαθητές συμμετέχουν σε προγράμματα Αγωγής Υγείας είναι λιγότερο αρνητικοί απέναντι στους εκπαιδευτικούς γενικά π.χ. μόνο το 24% των μαθητών που συμμετέχουν σε πρόγραμμα θεωρούν πως οι καθηγητές είτε Σχεδόν Ποτέ είτε μόνο Καμιά Φορά προσπαθούν να σταματήσουν περιστατικά σχολικού εκφοβισμού ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους μαθητές που δεν συμμετέχουν σε πρόγραμμα είναι 39%. Επίσης είναι ενδιαφέρουσα η σχέση εμπιστοσύνης που φαίνεται να αναπτύσσεται μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών σε πρόγραμμα Αγωγής Υγείας  όπου οι μαθητές που έχουν δεχθεί ή ασκήσει εκφοβισμό έχουν σύμφωνα με τα στοιχεία μεγαλύτερη πιθανότητα να μιλήσουν σε κάποιον.

Η απαίτηση για την αναγνώριση του άλλου και του διαφορετικού αξιακού πλαισίου που έχει ο κάθε μαθητής, επιβεβαιώνεται κατά την γνώμη μας με την ύπαρξη στατιστικά σημαντικής σχέσης μεταξύ των μεταβλητών «Πόσο συχνά οι καθηγητές παρεμβαίνουν σε περιστατικά εκφοβισμού» και «Εάν θα μπορούσες να έχεις επιθετική συμπεριφορά». Είναι χαρακτηριστικό πως το 49% των μαθητών που θεωρούν πως οι καθηγητές τους σχεδόν ποτέ δεν παρεμβαίνουν σε περιστατικά εκφοβισμού δηλώνουν με βεβαιότητα (Φυσικά και όχι, ή όχι) πως δεν θα μπορούσαν να είχαν επιθετική συμπεριφορά.

Ουσιαστικά τα στοιχεία μας επιβεβαιώνουν την προσέγγιση του Olweus (1993) πως ο σχολικός εκφοβισμός είναι θέμα κυρίως των ενηλίκων και ειδικά των εκπαιδευτικών. Επίσης υποδηλώνεται η ανάγκη των μαθητών για ενδυνάμωση στην βάση ενός συνεργατικού πνεύματος (Cummins, 2005) αλλά και η απαίτηση για επαναπροσδιορισμό του ρόλου των εκπαιδευτικών, για μια μετάβαση από το δασκαλοκεντρική προσέγγιση στην αναγνώριση της ετερότητας (Ανδρούσου και Ασκούνη, 2004).

Η ύπαρξη σχετικά μικρού δείγματος για τα ιδιαίτερα δεδομένα του συγκεκριμένου ερευνητικού σχεδιασμού σίγουρα δεν βοήθησε στην διερεύνηση και άλλων συσχετίσεων. Θεωρούμε πως μια  ολοκληρωμένη μελέτη του ρόλου των εκπαιδευτικών θα έπρεπε να λάβει υπόψη της και την γνώμη των ίδιων των εκπαιδευτικών καθώς και να γίνεται χρήση μεθοδολογικών εργαλείων ποιοτικής έρευνας. Τέλος, ελπίζουμε σε μια επόμενη έρευνα να γίνει ευχερέστερη μελέτη των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας με αντίστοιχη θεματολογία.       

Επίλογος

Στην παρούσα εργασία μελετήσαμε το ζήτημα του σχολικού εκφοβισμού σύμφωνα με την άποψη των μαθητών. Ιδιαίτερα προσεγγίσαμε την γνώμη των μαθητών για τον ρόλο των εκπαιδευτικών σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού καθώς και τον ρόλο των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά μας υπάρχει στατιστικά σημαντική σχέση ανάμεσα στην γνώμη των μαθητών για την συχνότητα παρέμβασης των εκπαιδευτικών σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού και το εάν οι ίδιοι οι μαθητές έχουν δεχθεί σχολικό εκφοβισμό ή θεωρούν πιθανό να ασκήσουν επιθετική συμπεριφορά. Παράλληλα, παρατηρούμε πως η οπτική των μαθητών για τον ρόλο των εκπαιδευτικών μπορεί να επαναπροσδιοριστεί μέσα από την υλοποίηση προγραμμάτων Αγωγής Υγείας με αντίστοιχη θεματολογία.

Η έρευνας βρίσκεται εδώ.