Ο Χαμουραμπί ή Χαμμουραμπί (1792-1750 π.Χ.) ήταν βασιλιάς της Βαβυλώνας. Ήταν μεγάλος μεταρρυθμιστής, νομοθέτης και κατακτητής. Κατά την βασιλεία του, η Βαβυλώνα ήταν το κύριο θρησκευτικό κέντρο της Μεσοποταμίας. Το όνομά του αναφέρεται και ως Χαμουραπί. 
Ο κώδικας αποτελεί την αρχαιότερη γραπτή νομοθεσία. Περιγράφει νόμους και τιμωρίες, στην περίπτωση παράβασης των κανόνων. Κάποια από τα κυρίως θέματά του είναι: η κλοπή, η γεωργία, η καταστροφή περιουσίας, ο γάμος και τα δικαιώματα μέσα σε αυτόν, τα δικαιώματα των γυναικών, τα δικαιώματα των παιδιών, τα δικαιώματα των δούλων, η δολοφονία, ο τραυματισμός κι ο Θάνατος. Οι τιμωρίες ποικίλουν ανάλογα με την τάξη των θυτών και των θυμάτων.Οι νόμοι δε συγχωρούσαν δικαιολογίες για λάθη ή παρερμηνείες, καθώς ο Κώδικας ήταν εκτεθειμένος δημοσίως, ώστε να μπορούν να τον βλέπουν όλοι και να μην υπάρχει άγνοια. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού εκείνη την εποχή δεν μπορούσε να διαβάσει. Βασική αρχή του ποινικού δικαίου στον Κώδικα του Χαμουραμπί ήταν η αρχή της ανταπόδοσης των ίσων.
Ο κώδικας Χαμουραμπί
Ο Χαμουραμπί θέλησε να γράψει τους νόμους αυτούς για να ευχαριστήσει τους θεούς του. Σε αντίθεση με προγενέστερους βασιλείς, αλλά και άρχοντες της εποχής του, δε θεωρούσε ότι καταγόταν από κάποιο θεό, αν και αποκαλείτο “ο εκλεκτός των θεών”. Οι νόμοι είναι γραμμένοι στην ακκαδική γλώσσα σε μια στήλη από μαύρο βασάλτη. Ανακαλύφθηκε το 1901 στα Σούσα του Ελάμ, στο σημερινό Ιράν. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Είναι μία πέτρινη κυλινδρική στήλη στην οποία περιλαμβάνεται όλη η νομοθεσία του Χ. Στην κορυφή έχει μία παράσταση, κατά την οποία ο βασιλιάς παίρνει τους νόμους από το χέρι του Σαμάς, του θεού – Ήλιου. Σύμφωνα μ` αυτή την παράσταση η νομοθεσία έχει θεϊκή προέλευση στη Μεσοποταμία, όπως και ο θεσμός της βασιλείας. Οι νόμοι είναι γραμμένοι σε 285 κείμενα άρθρα και είναι συγκεντρωμένοι κατά κατηγορίες, που περιλαμβάνουν τα ατομικά δικαιώματα, τα εμπράγματα δικαιώματα, εμπόριο, οικογένεια, αδικήματα και εργασία. Όλη η νομοθεσία αρχίζει με μία φιλοφρόνηση προς τους θεούς.
Σύμφωνα με τον κώδικα αυτό, ο Χαμουραμπί χώρισε την κοινωνία σε τρεις τάξεις: α) τους ευγενείς και μεγάλους γαιοκτήμονες, β) τις μεσαίες και φτωχές τάξεις που μπορούν να κατέχουν κτήματα και δούλους και γ) τους σκλάβους, που προέρχονται κυρίως από αιχμάλωτους πολέμου. Ως προς τη διοίκηση χώρισε το κράτος του σε μεγάλες περιφέρειες, στις οποίες εγκατέστησε έμπιστους διοικητές, με τους οποίους διατηρούσε αλληλογραφία. Τον έλεγχο των διοικητών είχαν αναλάβει οι ελεγκτές. Την εφαρμογή της νομοθεσίας φρόντιζαν οι δικαστές τους οποίους επόπτευε το ιδιαίτερο συμβούλιο του Χ. Εκτός από τη νομοθεσία του, η οποία καθόριζε με κάθε λεπτομέρεια τη ζωή της βαβυλωνιακής κοινωνίας, ο Χ. ανέπτυξε αξιόλογη δραστηριότητα στον τομέα των γραμμάτων.
Ο Κώδικας του Χαμουραμπί θεωρείται η πρώτη οργανική συλλογή νόμων, αλλά και μια εκ των παλαιότερων, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν κι ο Κώδικας του Ουρ, βασιλιά της Ουρ κι ο Κώδικας Εσνούννα. Ο μεταγενέστερος Μωσαϊκός νόμος περιέχει αρκετές ομοιότητες με τους νόμους του Κώδικα του Χαμουραμπί. Διαβάζοντας παρακάτω κάποιους από τους νόμους εντοπίστε ομοιόυητες και διαφορές με το μωσαικό νόμο, σε συνδυασμό και με το μάθημα της Ιστορίας της Α΄ γυμνασίου και το φιλόλογό σας. Επίσης αναφέρετε την άποψή σας για το αν και να σήμερα εμπνέονται οι σύγχρονες νομοθεσίες από το αρχαιότερο αυτό κώδικα.
Παραδείγματα νόμων
Συνολικά υπήρχαν 282 νόμοι, οι οποίοι έγιναν ιδιαίτερα γνωστοί για την ακρίβεια, αλλά και τη σκληρότητά τους. Μεταξύ άλλων, περιείχε διατάξεις που ρύθμιζαν το κανονισμό λειτουργίας των “οίκων οινοποσίας”, την ευθύνη των καραβανιών για οποιαδήποτε ζημιά, ακόμα και σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, ενώ προστάτευε το οικιακό άσυλο και τιμωρούσε με θάνατο την παραβίασή του.
Κάποιοι από τους νόμους είναι οι εξής:
- Αν κάποιος κατηγορήσει κάποιον άλλο, αλλά δεν μπορεί να αποδείξει τις κατηγορίες, τότε θα θανατώνεται.
- Αν κάποιος κατηγορήσει κάποιον άλλο και μπορεί να το αποδείξει, τότε θα αμειφθεί με χρήματα.
- Αν ένας δικαστής βγάλει μια απόφαση, η οποία αργότερα κριθεί λανθασμένη, θα πρέπει να πληρώσει δώδεκα φορές την ποινή που επιδίκασε στον κατηγορούμενο και δε θα μπορεί να ξαναδικάσει ποτέ.
- Αν ένας ληστής συλληφθεί την ώρα της ληστείας, θα θανατώνεται.
- Αν κάποιος έχει χρέος και δεν μπορεί να το πληρώσει, έχει τη δυνατότητα να πουλήσει τον ίδιο, τη γυναίκα του και τα παιδιά του σαν σκλάβους για εργασία και να αποκτήσουν την ελευθερία τους μετά από τρία χρόνια.
- Αν κάποιος παντρευτεί μια γυναίκα, αλλά δεν έχει σωματική επαφή μαζί της, τότε ο γάμος ακυρώνεται.
- Αν μια παντρεμένη γυναίκα έχει σχέση με κάποιον άλλο, κι οι δυο θα πρέπει να δεθούν και να πεταχτούν μες στο νερό, αλλά ο σύζυγος μπορεί να συγχωρήσει τη γυναίκα του και να τη δώσει στο βασιλιά σαν σκλάβα.
- Αν κάποιος εκβιάσει τη γυναίκα κάποιου άλλου για να κοιμηθεί μαζί του, τότε η γυναίκα δεν έχει κανένα φταίξιμο, αλλά αυτός θανατώνεται.
- Αν κάποιος χτυπήσει κάποιον ανώτερης τάξης, τότε θα μαστιγώνεται δημοσίως εξήντα φορές με μαστίγιο από τρίχες βοδιού.
- Αν ένας σκλάβος χτυπήσει κάποιον ελεύθερο άνθρωπο, θα του κόβεται το αυτί.
- Αν ένας χτίστης κατασκευάσει ένα σπίτι για κάποιον, και δεν το κατασκευάσει σωστά, και το σπίτι που κατασκεύασε καταρρεύσει και σκοτωθεί ο ιδιοκτήτης του, τότε ο κτίστης αυτός θα θανατωθεί (άρθρο 229). Αν σκοτωθεί ο γιος του ιδιοκτήτη σπιτιού, θα θανατωθεί ο γιος του χτίστη (άρθρο 230). Αν σκοτωθεί ένας σκλάβος του ιδιοκτήτη του σπιτιού, τότε θα δώσει στον ιδιοκτήτη του σπιτιού ένα δικό του σκλάβο (άρθρο 231). Αν καταστραφούν αγαθά, θα τον αποζημιώσει για όλα τα αγαθά που καταστράφηκαν, και επειδή δεν κατασκεύασε σωστά το σπίτι που κατέρρευσε, θα το ανακατασκευάσει με δικά του έξοδα (άρθρο 232). Αν ένας χτίστης κατασκευάσει ένα σπίτι για κάποιον και οι τοίχοι καταρρεύσουν, πριν την αποπεράτωσή του, ο κτίστης θα ανεγείρει τους τοίχους με δικά του έξοδα (άρθρο 233)
- Αν κάποιος επιχειρήσει να ληστέψει ένα σπίτι σπάζοντας τον τοίχο του και τελικά συλληφθεί, σαν τιμωρία θα χτιστεί μες στον τοίχο για να καλύψει την τρύπα που έκανε.