Ο ποιητής θα ψάλλει:
Πως μου θαμπώνεται τον νου
Πανάρχαια μεγαλεία
Φεγγοβολιές οράματα και βιβλική μαγεία
Το έθιμο, αποτελεί μια ιεροτελεστία εξαγνισμού που πάντα στην κοινή αντίληψη του λαού θα έχει την δύναμη να αποδιώχνει το κακό. Να αποτρέπει τα «δαιμόνια». Να επιφέρει την «κάθαρση». Οι τζαμάλες είναι ένα από αυτά τα λεγόμενα καθαρτήρια, ευετηρικά έθιμα, με τα οποία επιχειρεί ο λαός να ανοίξει την νέα χρονική περίοδο, αυτήν που στην προκειμένη περίπτωση θα πάρει την σκυτάλη από τον Χειμώνα. Να την «ανοίξει» όμως, με τις καλύτερες, όσο το δυνατό, προϋποθέσεις, αυτές που θα του εξασφαλίσουν την ευτυχία, την υγεία, την μακροημέρευση. Άλλωστε, το μέγεθος της φωτιάς και ο τόπος (ανάμεσα στα σπίτια, στις γειτονιές, στα σταυροδρόμια της πόλης κλπ.) όπου ανάβουν, τούτο αποδεικνύει: την καθαρτήρια δύναμη∙ ανάβουν για το καλό…
Ανάβουν και φωτίζουν στο πρόσωπο τους νυχτερινούς συμποσιαστές, που συγκεντρωμένοι γύρω απ’ αυτές, τραγουδούν και χορεύουν. Μέσα στο ξέσπασμα της χαράς και του κεφιού λύεται και το άγχος της καθημερινότητας της σύγχρονης ζωής, της οποίας ο μονότονος ρυθμός φθείρει τον άνθρωπο. Κι είναι το άναμμα μιας φωτιάς, που δίνει συγχρόνως και το σύνθημα για δράση: προκαλεί ένα σκίρτημα στην καρδιά. Όπως φουντώνουν και λαμπαδιάζουν τα πισσωμένα κούτσουρα, το ίδιο «φουντώνει» και η καρδιά του ανθρώπου και η φύση ολάκερη που ετοιμάζεται να «φέρει» την Άνοιξη.
Μικροί, μεγάλοι, μασκαρεμένοι, παραδίδονται σε ένα ξενύχτι, που κρατάει μέχρι το ξημέρωμα. Το γλέντι αρχίζει με χορούς αλλά και ζεστή φασολάδα. Από τις παρέες δεν λείπουν τα πειράγματα και οι ευρηματικές ατάκες. Παλιότερα γινόταν ένα άτυπος διαγωνισμός για το ποια γειτονιά θα ανάψει τη μεγαλύτερη φωτιά.
Επί Τουρκοκρατίας, ο χορός γύρω από τη φωτιά, έβγαζε τον πόθο των σκλαβωμένων για τη λευτεριά. Τότε, οι Γιαννιώτες, έπαιρναν ειδική άδεια από τη διοίκηση της πόλης για την τέλεση του εθίμου.
Η λέξη «τζαμάλα», όπως υποστηρίζουν ειδικοί, για τους Γιαννιώτες μάλλον είναι ανερμήνευτη, ωστόσο ορισμένοι λένε πως είναι αρβανίτικη ή τουρκική. Ο λογογράφος Θοδωρής Σαμαράς, σε έρευνά του για την ετυμολογία της λέξης, μεταξύ άλλων αναφέρει: «… και η λέξη τζαμάλα συνειρμικά συγγενεύει με τη δαμάλα, λέξη αρχαία ελληνική, δηλαδή χοντροκαμωμένη…
Πηγές
http://www.giannena-e.gr/Giannena/apokries/Tzamales_Samaras_Thodoris.aspx
http://news.in.gr/culture/article/?aid=1500199555
