Φιλοσοφία: ενότητα 2η
Συντάκτης: Γεωργία Σόφη | Κάτω από: Β ΛΥΚΕΙΟΥ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥΔημοσθένη Βουτυρά, “Παραρλάμα”
Συντάκτης: Γεωργία Σόφη | Κάτω από: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥΜεσαιωνική Ιστορία Β΄ Λυκείου (κεφάλαιο Α΄)
Συντάκτης: Γεωργία Σόφη | Κάτω από: ΙΣΤΟΡΙΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ
ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ
ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ
(565-843 µ.Χ.)
2. Η βασιλεία του Ηρακλείου – Αποφασιστικοί αγώνες και µεταρρυθµίσεις. (610 – 641 )
α. Εξωτερικοί κίνδυνοι
Αβαροσλαβικές επιδροµές στη Χερσόνησο του Αίµου. Οι αβαροσλαβικές επιδροµές δηµιούργησαν µια νέα κατάσταση:
1. στο βορειότερο µέρος ακµαίες πόλεις καταστράφηκαν
2. µεγάλο µέρος του πληθυσµού εξοντώθηκε, αιχµαλωτίσθηκε ή τράπηκε σε φυγή
3. η Θεσσαλονίκη πολιορκήθηκε επανειληµµένα από τους εισβολείς
4. στα εδάφη της σηµερινής Ελλάδας οι Σλάβοι εγκαταστάθηκαν µόνιµα, δηµιουργώντας τις σκλαβηνίες, νησίδες σλαβικού πληθυσµού, σκορπισµένες ανάµεσα στους ντόπιους
5. ο ελληνικός πληθυσµός στο εσωτερικό της χερσονήσου, µειώθηκε στις παράκτιες περιοχές και πόλεις, διατηρήθηκε
Στα τέλη του 8ου αιώνα, από τις παράκτιες περιοχές άρχισε η σταδιακή αποκατάσταση της βυζαντινής διοίκησης και η αφοµοίωση των Σλάβων
Στις αρχές του 7ου αιώνα, όταν ο στρατός κάλεσε στο θρόνο τον Ηράκλειο, η κατάσταση ήταν εξαιρετικά κρίσιµη
Ο κίνδυνος των Περσών ήταν αµεσότερος
Οι Πέρσες κατέκτησαν
το 613 τη Συρία
το 614 τα Ιεροσόλυµα, αφαίρεσαν τον Τίµιο Σταυρό και τον µετέφεραν στην πρωτεύουσά τους Κτησιφώντα
Ο Ηράκλειος το 619
έκλεισε συνθήκη ειρήνης µε το Χαγάνο των Αβάρων
και µετακίνησε το στρατό του στο µέτωπο της Μ. Ασίας
Ο πόλεµος του Ηρακλείου κατά των Περσών:
(1) έγινε σε ατµόσφαιρα θρησκευτικής έξαρσης
(2) απεριόριστη η ηθική και υλική στήριξη του βυζαντινού αυτοκράτορα από την πλευρά της εκκλησίας, ο πατριάρχης Σέργιος παραχώρησε στον Ηράκλειο, ως δάνειο, (µαρτυρία χρονογράφου Θεοφάνους) τα χρήµατα των φιλανθρωπικών ιδρυµάτων, τα πολυκάνδηλα και άλλα λειτουργικά σκεύη της εκκλησίας
(3) ο θρησκευτικός χαρακτήρας των εκστρατειών ήταν προφανής : στρεφόταν κατά : των πυρολατρών Περσών που κατείχαν τους Αγίους Τόπους και απειλούσαν τη Ρωµανία (Βυζαντινή Αυτοκρατορία)
(4) κρίθηκε στη µάχη της Νινευί, ο περσικός στρατός κυριολεκτικά αφανίστηκε
(5) ο νέος Πέρσης βασιλιάς Σιρόης συνήψε συνθήκη ειρήνης
(6) το Βυζάντιο ανέκτησε όλα τα εδάφη που είχε χάσει στο χώρο της Εγγύς Ανατολής
(7) ο Ηράκλειος έγινε θριαµβευτικά δεκτός στην Κωνσταντινούπολη, ως τροπαιούχος
(8) το 630 (21-3) ύψωσε πανηγυρικά στα Ιεροσόλυµα τον Τίµιο Σταυρό που ανέκτησε από τους Πέρσες
Χαγάνος ή Χάνος : Τίτλος των ηγεµόνων των λαών τουρκοµογγολικής καταγωγής (Βούλγαροι, Άβαροι, Χάζαροι).
β. Εσωτερική αναδιοργάνωση
Για αποτελεσµατικότερη διακυβέρνηση του κράτους επιδιώχθηκε
εκτεταµένη διοικητική µεταρρύθµιση,
δηµιουργία των θεµάτων
Έγιναν µεταβολές στη δοµή της κρατικής µηχανής
Θέµατα: ήταν αρχικά στρατιωτικές µονάδες, µετακινούµενες ανά την επικράτεια.
όταν οι µονάδες αυτές απέκτησαν µόνιµη εγκατάσταση ονοµάστηκαν οι περιοχές εγκατάστασής τους, οι οποίες εξελίχθηκαν σε διοικητικές περιφέρειες
Στα θέµατα
(1) Ο στρατηγός ασκούσε την ανώτατη στρατιωτική και πολιτική εξουσία του θέµατος
(2) Οι στρατιώτες διέθεταν στρατιωτόπια, τα οποία ήταν κτήµατα από τα έσοδα των οποίων οι στρατιώτες εξασφάλιζαν και συντηρούσαν το άλογο και τον οπλισµό τους
(3) µεταβιβάζονταν από τον πατέρα στον πρωτότοκο γιο, µαζί µε την υποχρέωση για στρατιωτική υπηρεσία
(4) Οργανώθηκαν : Στη Μ. Ασία (αρχικά, περί τα µέσα του 7ου αι.). Στη Βαλκανική Χερσόνησο (επεκτάθηκαν αργότερα)
(5) Αποτέλεσαν τη βάση της οργάνωσης του Μεσοβυζαντινού Κράτους
(6) Είχαν σηµαντικές συνέπειες για το αµυντικό σύστηµα του Βυζαντίου: εξέλιπαν οι µισθοφόροι, οι νέοι στρατιώτες-αγρότες αγωνίζονταν µε αυταπάρνηση,
(7) γιατί παράλληλα υπερασπίζονταν την ιδιοκτησία τους, για την κοινωνική οργάνωση του Βυζαντίου.
(8) ενισχύθηκαν η µικρή και µεσαία ιδιοκτησία (η ενίσχυση οφείλεται και στον αποδεκατισµό των µεγάλων γαιοκτηµόνων εξαιτίας των αβαροσλαβικών επιδροµών
(9) και των περσικών πολέµων, καθώς τα κτήµατά τους καταλαµβάνονται από ακτήµονες και ελεύθερους µικρογαιοκτήµονες)
(10) οι ελεύθεροι αγρότες συγκροτούσαν τη δυναµικότερη τάξη της κοινωνίας οργανώθηκαν σε εύρωστες και οµοιογενείς κοινότητες χωρίων
Μεταβολές στη δοµή της κρατικής µηχανής (συνοδεύουν τις προηγούµενες αλλαγές)
Οι κρατικές υπηρεσίες εξαρτιόνταν άµεσα από τον αυτοκράτορα (από τα µέσα του 7ου αιώνα)
Ο λογοθέτης του Γενικού είχε την ευθύνη των οικονοµικών
Ο λογοθέτης του ∆ρόµου έγινε βαθµιαία ο πρώτος αξιωµατούχος της αυτοκρατορίας, ένα είδος πρωθυπουργού
Λογοθέτης του ∆ρόµου : Ο ανώτατος βυζαντινός αξιωµατούχος, που ήταν αρµόδιος για το οδικό δίκτυο, τις µετακινήσεις µέσα στη βυζαντινή επικράτεια, και κατ’ επέκταση για τις µετακινήσεις πρεσβευτών, τη διπλωµατία και την εξωτερική πολιτική.
γ. Εξελληνισµός του κράτους
Κατά τον 7ο αι. το Βυζαντινό κράτος :
έχασε µεγάλο µέρος των ανατολικών του επαρχιών πρώτα από τους Πέρσες αργότερα από τους Άραβες
απέκτησε όµως εθνολογική οµοιογένεια, επειδή οι περισσότεροι κάτοικοί του ήταν πλέον : Έλληνες ή ελληνόφωνοι
Αποτέλεσµα :
Τα Ελληνικά έγιναν επίσηµη κρατική γλώσσα και πήραν τη θέση που είχαν ως τότε τα λατινικά
Η εξέλιξη αυτή αντανακλάται στους επίσηµους αυτοκρατορικούς τίτλους. Ο Ηράκλειος : υιοθετεί τον ελληνικό τίτλο βασιλεύς µε την προσθήκη πιστός ἐν Χριστῷ
εγκαταλείποντας παλαιούς ρωµαϊκούς τίτλους imperator Romanorum (αυτοκράτωρ Ρωµαίων) caesar (καίσαρ ) augustus (αύγουστος )
Καίσαρ : Τίτλος αξιωµατούχου. Από τις αρχές του 7ου αι. ήταν κάτοχος του δεύτερου σε σηµασία βυζαντινού αξιώµατος (µετά τον αυτοκράτορα)
Αύγουστος : Ένας από τους τέσσερις συνάρχοντες στο σύστηµα της Τετραρχίας που καθιέρωσε ο ∆ιοκλητιανός (δύο Αύγουστοι, δύο Καίσαρες). Τουλάχιστον ως τις αρχές του 9ου αι. η ονοµασία αυτή χρησιµοποιήθηκε ως συστατικό στοιχείο του αυτοκρατορικού τίτλου.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Ποια κατάσταση επικρατούσε στη χερσόνησο του Αίµου (ή στη Βαλκανική χερσόνησο), όταν ανέβηκε στο θρόνο του Βυζαντίου ο Ηράκλειος και πώς αντιµετωπίστηκε;
2. Ποιες υπήρξαν οι συνέπειες των αβαροσλαβικών επιδροµών στη χερσόνησο του Αίµου κατά τον 7ο αι.;
3. Ποια προβλήµατα υπήρχαν στα Ανατολικά σύνορα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας επι της βασιλείας του Ηρακλείου, και πώς αντιµετωπίστηκαν;
4. Ποια στοιχεία αποδεικνύουν το θρησκευτικό χαρακτήρα των εκστρατειών του Ηρακλείου εναντίον των Περσών; Να λάβετε υπ’ όψιν και το πρώτο παράθεµα της σελ. 14 του σχολικού βιβλίου.
5. Πώς επιτεύχθηκε η αποτελεσµατικότερη διακυβέρνηση του βυζαντινού κράτους από τα µέσα του 7ου αι.;
6. Με βάση το δεύτερο παράθεµα της σελ. 14 του σχολικού βιβλίου και τις ιστορικές σας γνώσεις να εξηγήσετε : α) Πότε δηµιουργήθηκαν τα πρώτα θέµατα; β) Ποια ανάγκη οδήγησε στη δηµιουργία τους;
7. Ποιες υπήρξαν οι συνέπειες της δηµιουργίας των θεµάτων για το βυζαντινό κράτος;
8. Ποιοι λόγοι οδήγησαν στον εξελληνισµό του βυζαντινού κράτους κατά τον 7ο αι. και πώς αυτός πιστοποιείται;
3. Η εµφάνιση του Ισλάµ
α. Η προϊσλαµική Αραβία
Πριν την εµφάνιση του Ισλάµ
στη νότια Αραβία, είχε διαµορφωθεί µια µόνιµα εγκατεστηµένη αγροτική κοινωνία
στη βόρεια Αραβία δέσποζε η φυλετική οργάνωση, οι κάτοικοι ήταν σχεδόν αποκλειστικά νοµάδες, που επιδίδονταν σε εµφύλιους πολέµους, λεηλατούσαν τα διερχόµενα καραβάνια
Για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, οι νοµάδες αυτοί δεν αποτελούσαν σοβαρή απειλή
β. Η οργάνωση των Αράβων
Ο Μωάµεθ
Υπήρξε ιδρυτής µιας νέας θρησκείας, που ονοµάστηκε Ισλάµ (= υπακοή)
Ήταν ένας πολυταξιδεµένος οδηγός καραβανιών
Γνώριζε το Χριστιανισµό και τον Ιουδαϊσµό
Από το 613
άρχισε να διδάσκει δηµόσια τη νέα θρησκεία
κατηγορούσε τους συµπατριώτες του ως ειδωλολάτρες
Το 622 ο Μωάµεθ
εκδιώχθηκε από τη Μέκκα
κατέφυγε στη Μεδίνα, όπου ίδρυσε µια κοινότητα πιστών
ως έτος αποδηµίας (Εγίρα = µετανάστευση) θεωρείται αρχή της ισλαµικής κυριαρχίας αποτελεί αφετηρία του χρονολογικού συστήµατος των Αράβων
Μέσα σε µια δεκαετία (622-632 : θάνατος Μωάµεθ)
επέβαλε τη διδασκαλία του
συνένωσε τις αραβικές φυλές
έθεσε τέρµα στην πολιτική διάσπαση της Αραβικής Χερσονήσου
Το Ισλάµ
Οι πιστοί της νέας θρησκείας ονοµάστηκαν µουσουλµάνοι (=πιστοί)
Ιερό βιβλίο των µουσουλµάνων είναι το Κοράνιο
Παράγοντας εξάπλωσης του Ισλάµ υπήρξε ο ιερός πόλεµος (=τζιχάντ),
υποχρέωση των πιστών να διαδώσουν τη θρησκεία τους στους απίστους µε το σπαθί, έτσι οι µάρτυρες της πίστης εξασφάλιζαν την είσοδό τους στον Παράδεισο
Χαρακτήρας του Ισλάµ – Θεοκρατικό κράτος
έχει πολλά δάνεια στοιχεία από τη Χριστιανική και την Ιουδαϊκή θρησκεία
δεν καθορίζει µόνο τη θρησκευτική συµπεριφορά των πιστών αλλά και τα καθήκοντα & τους νόµους που πρέπει να τηρούνται από πολίτες, υπαλλήλους & κυβερνώντες
ΑΡΑ η θρησκευτική κοινότητα ταυτίζεται µε το κράτος (θεοκρατικό κράτος)
η θρησκευτική δικαιοσύνη δεν διαχωρίζεται από την κοσµική π.χ. όποιος παραβιάζει τους ιερούς κανόνες δικάζεται από το Μουφτή ή τον Καδή (δικαστή) βάσει του Κορανίου, ο ανώτατος άρχοντας είναι ταυτόχρονα θρησκευτικός και κοσµικός ηγέτης
Χαλίφης: ανέλαβε τη διακυβέρνηση της κοινότητας µετά το θάνατο του Μωάµεθ (632), ήταν συγχρόνως το θρησκευτικό πρότυπο, που ακολουθούσαν οι πιστοί, ο αρχηγός του κράτους, που συγκέντρωνε στο πρόσωπό του όλη την κοσµική εξουσία, ήταν υπεύθυνος για την εφαρµογή των εντολών του Κορανίου, ως τοποτηρητής του Μωάµεθ.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Με βάση το πρώτο παράθεµα της σελ. 17 του σχολικού βιβλίου και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε : α) στην κατάσταση που επικρατούσε στην προϊσλαµική Αραβία και β) στις σχέσεις βυζαντινών και Αράβων στην ίδια περίοδο.
2. Τι γνωρίζετε για τον ιδρυτή της θρησκείας του Ισλάµ και ποια τα βασικά χαρακτηριστικά της;
3. Πώς αντιλαµβάνεστε τη φράση «ο θρησκευτικός πόλεµος υπήρξε σηµαντικός παράγοντας της ραγδαίας εξάπλωσης του Ισλάµ»; Να αξιοποιήσετε στην απάντησή σας και το δεύτερο παράθεµα της σελ. 17 του σχολικού βιβλίου.
4. Ποια στοιχεία πιστοποιούν ότι η κρατική οντότητα που προέκυψε µετά την επικράτηση του Ισλάµ είναι ένα θεοκρατικό κράτος;
5. Η Εικονοµαχία (726-843)
α. Συνθήκες εκδήλωσης της Εικονοµαχίας
Το κίνηµα της Εικονοµαχίας συντάραξε για περισσότερο από έναν αιώνα το Βυζαντινό Κράτος (726-843)
Οι δύο πρώτοι Ίσαυροι (Λέων Γ΄ και Κωνσταντίνος Ε΄) σε συνεργασία µε εκπροσώπους του ανωτέρου κλήρου υπήρξαν οι πρωτεργάτες του κινήµατος της Εικονοµαχίας
το κίνηµα δεν µπορεί να θεωρηθεί καρπός της βούλησης ενός ή δύο αυτοκρατόρων µε ιδιότυπες θρησκευτικές ιδέες.
ΑΙΤΙΑ
(1) Ιδεολογική βάση του κινήµατος υπήρξαν οι ανεικονικές αντιλήψεις των κατοίκων των ανατολικών επαρχιών οι οποίες στηρίζονταν στο επιχείρηµα ότι δεν συµβιβάζεται : η απεικόνιση του θείου µε ανθρώπινη µορφή µε το χαρακτήρα του Χριστιανισµού, ως καθαρά πνευµατικής θρησκείας
(2) Προκαλούσαν σοβαρές αντιδράσεις οι υπερβολές της λατρείας των εικόνων και των λειψάνων που άγγιζε τα όρια της δεισιδαιµονίας ανάµεσα στο λαό ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές επαρχίες
(3) Κατά τη διάρκεια του 8ου αιώνα η κεντρική εξουσία έλαβε µέτρα για την αντιµετώπιση του προβλήµατος λόγω της κρισιµότητας των περιστάσεων που αντιµετώπιζε η αυτοκρατορία την περίοδο αυτή:
τα αραβικά πλοία λεηλατούσαν ακτές, νησιά και πόλεις, παρέλυαν το εµπόριο
απειλούσαν ακόµη και την ίδια τη Βασιλεύουσα,
οι Βυζαντινές επαρχίες στη Βαλκανική είχαν κατακλυσθεί από Σλάβους
υπέφεραν από τις επιδροµές των Βουλγάρων (νέος γείτονας)
Η εικονοµαχική πολιτική είχε σκοπό να συµφιλιώσει την κεντρική εξουσία µε τους πληθυσµούς της Μ. Ασίας
Επειδή : Η σωτηρία της Αυτοκρατορίας εξαρτιόταν από τους αγροτικούς πληθυσµούς της Μ. Ασίας που υπηρετούσαν στους θεµατικούς στρατούς και απέρριπταν την ιδέα της αναπαράστασης του θείου (μονοφυσιτισμός).
∆υναστεία των Ισαύρων ή Συριακή δυναστεία :
Λέων Γ΄ (717-741), Κωνσταντίνος Ε΄ (741-775),
Λέων ∆΄ (775-780), Κωνσταντίνος ΣΤ΄
και Ειρήνη (780-802)
Ανεικονική αντίληψη : είναι η καλλιτεχνική τάση βάσει της οποίας στις παραστάσεις δεν γίνεται χρήση της ανθρώπινης µορφής.
β. Έναρξη της Εικονοµαχίας
ΑΦΟΡΜΗ: Ένας καταστροφικός σεισµός µε επίκεντρο το θαλάσσιο χώρο µεταξύ Θήρας και Θηρασίας (726) – ερµηνεύτηκε ως εκδήλωση θείας οργής,
Το 726
■ Πρώτη επίθεση Λέοντα Γ΄ κατά των εικόνων: Με διαταγή του ο στρατός αποµάκρυνε µια εικόνα του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη των ανακτόρων
■ Το πλήθος οργισµένο – ξέσπασαν οδοµαχίες
■ Η αντίδραση κατά της εικονοµαχικής πολιτικής απλώθηκε από την πρωτεύουσα
στο Θέµα Ελλάδος (σηµερινή ανατολική Στερεά Ελλάδα)
■ Ο θεµατικός στόλος κινήθηκε εναντίον του Λέοντος – κατατροπώθηκε κοντά στον Ελλήσποντο
730
■ Πρώτο επίσημο ανεικονικό διάταγμα – προέβλεπε καταστροφή των εικόνων
διώξεις κατά των εικονοφίλων, εξορίες, δηµεύσεις περιουσιών
■ αντίθετη η εκκλησία της Ρώµης – ο πάπας στράφηκε αργότερα προς τους Φράγκους
(αρνητικές συνέπειες για τις σχέσεις της Αυτοκρατορίας µε τη ∆ύση)
γ. Κορύφωση της Εικονοµαχίας επί Κωνσταντίνου του Ε΄
ανελέητη εκστρατεία εναντίον των µοναχών και των µοναστηριών
νοµιµοποιήθηκε από τη σύνοδο της Ιέρειας (754), η οποία :
καταδίκασε τη λατρεία των εικόνων
αναθεµάτισε τους οπαδούς της
Το 787, επί Κωνσταντίνου ΣΤ΄ και Ειρήνης,
η Ζ΄ Οικουµενική Σύνοδος καταδίκασε την εικονοµαχία
δ. Αναζωπύρωση και τέλος της Εικονοµαχίας
Αναζωπυρώθηκε από τους αυτοκράτορες Λέοντα Ε΄ και Θεόφιλο χωρίς όµως την ορµή και το φανατισµό της πρώτης περιόδου
Μάρτιος 843 – Σύνοδος Κων/πολης
συγκλήθηκε σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη από τη Θεοδώρα, µητέρα του αυτοκράτορα Μιχαήλ και τους συνεργάτες της Βάρδα και Θεόκτιστο
που αποφάσισε την αποκατάσταση των εικόνων και σήµανε την οριστική αποτυχία του κράτους να υποτάξει την εκκλησία ολοκληρωτικά στη βούλησή του
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Ποιοι υπήρξαν οι παράγοντες που οδήγησαν στην εκδήλωση της εικονοµαχίας;
2. Με βάση το πρώτο παράθεµα της σελ. 21 του σχολικού βιβλίου και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε στην πολιτική αναγκαιότητα που επέβαλε την εικονοµαχία και τη λαϊκή αντίληψη που υπηρετούσε.
3. Αφού µελετήσετε τα παραθέµατα των σελ. 22 και 94 του σχολικού βιβλίου να επισηµάνετε τα κυριότερα επιχειρήµατα των εικονοµάχων και των εικονολατρών.
4. Πώς επηρέασε η εικονοµαχία τις σχέσεις του Βυζαντινού κράτους µε τη ∆ύση;
5. Να αναφερθείτε στις κυριότερες φάσεις της εικονοµαχίας και τους πρωταγωνιστές τους.
6. Ποιες σύνοδοι σχετίζονται µε την εικονοµαχία και τι σηµατοδοτεί η τελική απόφαση που ελήφθη;
6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 6ος – 9ος αι.
α. Η οικονοµία (6ος – 9ος αι.)
∆ηµογραφική και οικονοµική κρίση (Μέσα 6ου – τέλη 8 ου αιώνα)
Αιτία : Στο δεύτερο µισό του 6ου αι.
επιδηµίες
φυσικές καταστροφές
απώλειες από πολέµους
εχθρικές εισβολές
οικονοµική κρίση
Ωστόσο, δεκάδες πόλεις συνέχιζαν να ακμάζουν. π.χ. η Έφεσος και η Νίκαια,
Συνέπειες :
(1) οι αστικές δραστηριότητες περιορίζονται
(2) το εξωτερικό εµπόριο φθίνει συνεχώς
(3) στην Ανατολή οι Άραβες ελέγχουν τους χερσαίους δρόµους προς την Ανατολή, τα λιµάνια και τα εµπορικά κέντρα της Συρίας και της
(4) στη ∆ύση το εµπόριο µειώνεται στο ελάχιστο στις αρχές του 8ου αι.,
(5) οι θαλάσσιες επικοινωνίες επικίνδυνες, εξαιτίας των πειρατών
Αύξηση πληθυσµού και ανάκαµψη οικονοµίας (Τέλη 8ου – αρχές 9ου αιώνα)
ο πληθυσµός της αυτοκρατορίας αρχίζει να αυξάνεται – φτάνει τα 11 εκατ.
η οικονοµία και το εµπόριο αρχίζουν να ανακάµπτουν
Ο Νικηφόρος Α΄ πήρε τολµηρά δηµοσιονοµικά µέτρα για την ανόρθωση της οικονοµίας – χαρακτηρίστηκαν ως κακώσεις από τους αντιπάλους του και από το χρονικογράφο Θεοφάνη. Αυτά ήταν :
1. Ακύρωση φοροαπαλλαγών που είχε θεσπίσει η αυτοκράτειρα Ειρήνη
2. Η εγγραφή των πολιτών σε φορολογικούς καταλόγους
3. Η επιβολή του καπνικού φόρου (για κάθε εστία που καπνίζει, δηλαδή για κάθε νοικοκυριό) στους παροίκους (εξαρτηµένους γεωργούς) των µονών και των ναών, στα πολυάριθµα φιλανθρωπικά ιδρύµατα
4. Η καθιέρωση της συλλογικής ευθύνης της κοινότητας του χωριού για την καταβολή των φόρων
5. Η απαγόρευση της τοκογλυφίας
6. Η δηµιουργία κλήρων για τους ναύτες στρατιώτες της Μ. Ασίας
7. Η υποχρέωση των πλουσίων ναυκλήρων (πλοιοκτητών) της Κωνσταντινούπολης να δανειστούν από το κράτος µε υψηλό επιτόκιο.
Στόχος : η ανάπτυξη του εµπορίου και της ναυσιπλοΐας.
β. Στρατιωτικοποίηση και εποικισµοί
Στρατιωτικοποίηση
■ Έντονη κοινωνική παρουσία του στρατού στο Βυζαντινό κράτος από τα µέσα του 7ου ως τα µέσα του 9ου αιώνα (την περίοδο της οικονοµικής κρίσης)
■ Στοιχεία της στρατιωτικοποίησης:
(1) η εµφάνιση των οικογενειακών επωνύµων για στρατιωτικές αριστοκρατικές οικογένειες
(2) οικοδόµηση πολλών κάστρων, τα οποία κτίζονται σε δυσπρόσιτες περιοχές – οι πόλεις παρακμάζουν
(3) η βαθµιαία επέκταση του δικτύου των θεµάτων (ένδειξη εδραίωσης της βυζαντινής κυριαρχίας) µε τη διχοτόµηση παλαιότερων µεγάλων θεµάτων (Μ. Ασία) µε τη δηµιουργία νέων θεµάτων (Βαλκανική) µε τη δηµιουργία ναυτικών θεµάτων
Εποικισµοί
■ Στις ευρωπαϊκές επαρχίες είχαν εγκατασταθεί πολλοί σλαβικοί πληθυσµοί
πολλοί Σλάβοι µεταφέρθηκαν από τις σκλαβηνίες των Βαλκανίων στη Μ. Ασία
πολλοί µικρασιατικοί πληθυσµοί µετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν στις σκλαβηνίες της Θράκης, της Μακεδονίας και της Νότιας Ελλάδας
Από τα τέλη του 8ου αι. οι Σλάβοι άρχισαν να ενσωµατώνονται στη βυζαντινή κοινωνία – αφομοίωση
γ. Το κίνηµα του Θωµά του Σλάβου
Εκδηλώθηκε το 821 στη Μ. Ασία επί Μιχαήλ Β΄
Ο Θωµάς
Στέφθηκε αυτοκράτορας από τον Πατριάρχη Αντιοχείας
Εµφανίστηκε ως εικονόφιλος και προστάτης των φτωχών
Προκάλεσε µε το κίνηµά του αναταραχή που µεταδόθηκε από την ύπαιθρο στις πόλεις και στο στρατό
Πέρασε στην Ευρώπη και πολιόρκησε την πρωτεύουσα µε τη σύµπραξη του ναυτικού θέµατος των Κιβυρραιωτών
Αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία, εξαιτίας
• του απόρθητου των τειχών της Κωνσταντινούπολης
• των λιποταξιών των πληρωµάτων του
• της βαριάς ήττας του στόλου µπροστά στην Κωνσταντινούπολη (φθινόπωρο του 822)
• της επίθεσης που δέχτηκε από τους Βουλγάρους, µε τους οποίους είχε συµµαχήσει ο Μιχαήλ
Κατόρθωσε αρχικά να διαφύγει, αλλά τον Οκτώβριο του 823 συνελήφθη και θανατώθηκε
Το κίνηµα
■ δεν µπορεί να ερµηνευθεί ως λαϊκή εξέγερση και κοινωνική επανάσταση
■ επρόκειτο περισσότερο για εµφύλιο πόλεµο, µια σύγκρουση µεταξύ νοµιµότητας και σφετερισµού της εξουσίας,
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Ποια ήταν η οικονοµική κατάσταση του βυζαντινού κράτους από τον 6ο έως και τον 9ο αιώνα;
2. Ποια υπήρξαν τα αίτια και ποιες οι συνέπειες της δηµογραφικής και οικονοµικής κρίσης που αντιµετώπισε το βυζαντινό κράτος από τον 6ο έως και τον 9ο αιώνα;
3. Ποια µέτρα έλαβε για να αντιµετωπίσει την οικονοµική κρίση που διερχόταν το βυζαντινό κράτος ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α΄;
4. Να σχολιάσετε τις οικονοµικές µεταρρυθµίσεις του Νικηφόρου Α΄ και να επισηµάνετε τυχόν αρνητικά σηµεία τους.
5. Τι εννοούµε µε τον όρο στρατιωτικοποίηση της µεσοβυζαντινής κοινωνίας και ποια στοιχεία την πιστοποιούν;
6. Πώς αντιµετώπισε το βυζαντινό κράτος τα προβλήµατα που είχε δηµιουργήσει η εγκατάσταση σλαβικών πληθυσµών στις ευρωπαϊκές επαρχίες του;
7. ΣΛΑΒΟΙ ΚΑΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ
7ος – 9ος αι.
α. Σκλαβηνίες (6ος – 9ος αι.)
Μόνιµες εγκαταστάσεις των Σλάβων στη Χερσόνησο του Αίµου, αυτόνοµες νησίδες σλαβικού πληθυσµού, στο γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας, µικρότερης ή µεγαλύτερης έκτασης
Στη διάρκεια του 9ου αι.
στα βορειοδυτικά της Χερσονήσου του Αίµου εξελίχθηκαν στα πρώτα κρατίδια των Σέρβων και Κροατών. Η ύπαρξη και η ανάπτυξη των δύο αυτών κρατιδίων διευκόλυνε τον εκχριστιανισµό των δύο λαών
στα νότια της Χερσονήσου του Αίµου άρχισαν να ενσωµατώνονται στην επεκτεινόµενη θεµατική διοίκηση του Βυζαντινού Κράτους. Ήταν αρχικά ηµιαυτόνοµες και πλήρωναν φόρο υποτέλειας.
β. Η ίδρυση του κράτους των Βουλγάρων
7ος αιώνας
λαός που προωθήθηκε από τις ασιατικές στέπες στις εκβολές του ∆ούναβη, ίδρυσαν το κράτος τους στη Χερσόνησο του Αίµου επί Κωνσταντίνου ∆΄ (668-685) κατέκτησαν τα εδάφη µεταξύ ∆ούναβη, Αίµου και Ευξείνου Πόντου.
Ο αυτοκράτορας υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει σιωπηρά τη νέα κατάσταση και να υποσχεθεί την καταβολή ετήσιων χορηγιών για το µέλλον.
ΣΥΝΕΠΕΙΑ: να έχει αποσπαστεί ουσιαστικά από τον έλεγχο της αυτοκρατορίας.
Η συµφωνία µε τους Βουλγάρους ανανεώθηκε αργότερα.
8ος αιώνας
Οι Βούλγαροι βοήθησαν το Λέοντα Γ΄ (717-741) να αντιµετωπίσει τους Άραβες επιδροµείς µπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης.
Κωνσταντίνος Ε΄ (741-775) προσπάθησε να καταλύσει το Βουλγαρικό Κράτος µε αλλεπάλληλες εκστρατείες. Η διεξαγωγή του πολέµου υπήρξε δυσχερής για τους Βουλγάρους, ΑΙΤΙΑ : αντιµετώπιζαν µια µεγάλη εσωτερική πολιτική κρίση που προκλήθηκε από τη σύγκρουση της αντιβυζαντινής και φιλοβυζαντινής παράταξης.
Η παλαιά βουλγαρική αριστοκρατία ακολουθούσε αντιβυζαντινή πολιτική, ενώ το φιλοβυζαντινό κόµµα είχε τις ρίζες του στην εθνότητα που διαµορφωνόταν από την ανάµειξη σλαβικών πληθυσµών µε τις λαϊκές βουλγαρικές τάξεις.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: η αποκατάσταση της βυζαντινής υπεροχής στη Χερσόνησο του Αίµου, όχι όµως η ολοκληρωτική επιτυχία του σκοπού του αυτοκράτορα (: δεν καταλύθηκε το βουλγαρικό κράτος)
γ. Η Βουλγαρία υπό τον Κρούµο
9ος αιώνας
Η Βουλγαρία ισχυροποιήθηκε σηµαντικά, όταν προσάρτησε πρώην αβαρικά εδάφη.
Ο χάνος Κρούµος
εγκαινίασε τις εχθροπραξίες ανάµεσα στους Βουλγάρους και τους Βυζαντινούς µε την κατάκτηση της Σαρδικής (Σόφιας) και την εξόντωση των υπερασπιστών της (809).
Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α΄
εξεστράτευσε τότε κατά των Βουλγάρων
προχώρησε βαθιά στη βουλγαρική επικράτεια.
Στις διαβάσεις του Αίµου ο στρατός του εκµηδενίστηκε ολοκληρωτικά.
Ο Κρούµος επανέλαβε τις επιχειρήσεις του σύντοµα.
Κατέκτησε λιµάνια του Ευξείνου Πόντου.
Αποκορύφωµα των επιθετικών ενεργειών του ήταν η εµφάνισή του µπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης
Όµως ο βούλγαρος ηγεµόνας πέθανε ξαφνικά (814).
Ο Οµουρτάγ, διάδοχος του Κρούµου, συνήψε 30ετή συνθήκη ειρήνης.
δ. Η οργάνωση του Βουλγαρικού Κράτους
∆ύο φυλετικά στοιχεία συνέθεταν το βουλγαρικό πληθυσµό
οι Πρωτοβούλγαροι
τα σλαβικά φύλα (σκλαβηνίες).
Ως τον 9ο αι. η δοµή του κράτους χαρακτηρίζεται από τη διαφορετική συµµετοχή στη διακυβέρνηση της χώρας των δύο αυτών φυλετικών στοιχείων
η πρωτοβουλγαρική αριστοκρατία καθόριζαν την κρατική πολιτική,
οι αρχηγοί των σκλαβηνιών στις περιοχές συµµετείχαν στη διοίκηση ως ένα βαθµό
Στη διάρκεια του 9ου αι.
ενισχύθηκε η κεντρική εξουσία,
υποχώρησε η δύναµη των αρχηγών των σλαβικών φυλών.
η αριθµητική υπεροχή των Σλάβων είχε ως αποτέλεσµα τον εκσλαβισµό των Βουλγάρων.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: οι Σλάβοι υποτάχθηκαν πολιτικά στην πρωτοβουλγαρική αριστοκρατία, αλλά αφοµοίωσαν εθνολογικά τους ουννικής καταγωγής Βουλγάρους.
Χαγάνος ή Χάνος : Τίτλος των ηγεµόνων των λαών τουρκοµογγολικής καταγωγής (Βούλγαροι, Άβαροι, Χάζαροι).
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Τι ήταν οι σκλαβηνίες και πώς εξελίχθηκαν στη διάρκεια του 9ου αιώνα;
2. Πότε ιδρύθηκε το κράτος των Βουλγάρων και ποιες ήταν οι σχέσεις του µε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία κατά τον 7ο και 8ο αιώνα;
3. Ποιο ήταν το µεγαλύτερο εσωτερικό πρόβληµα που αντιµετώπισε το Πρώτο Βουλγαρικό κράτος; Πότε και πώς λύθηκε το πρόβληµα αυτό; Στην απάντησή σας να λάβετε υπ’ όψιν και το δεύτερο παράθεµα της σελ. 26 του σχολικού βιβλίου.
4. Ποιες ήταν οι σχέσεις του Βουλγαρικού κράτους µε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία κατά τον 9ο αιώνα;
5. Πώς ήταν οργανωµένο το Βουλγαρικό κράτος (ή Ποια υπήρξε η εθνική-φυλετική και πολιτική δοµή του Βουλγαρικού κράτους) πριν και κατά τη διάρκεια του 9ου αιώνα;
1. Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες που µπορείτε να αντλήσετε από το πρώτο παράθεµα της σελ. 26 του σχολικού βιβλίου, να εντοπίσετε τους τρόπους µε τους οποίους ασκούσε την εξωτερική του πολιτική το Βυζαντινό κράτος.
6. Πώς αντιµετώπισε η Βυζαντινή αυτοκρατορία το Βουλγαρικό κράτος
α) σε επίπεδο επίσηµης διπλωµατίας και
β) σε επίπεδο δυναµικής αντιπαράθεσης;
8. ΤΟ ΦΡΑΓΚΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΥΠΟ ΤΙΣ ∆ΥΝΑΣΤΕΙΕΣ
ΤΩΝ ΜΕΡΟΒΙΓΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΡΟΛΙ∆ΩΝ
α. Η εποχή των Μεροβιγγείων και η κρίση του φραγκικού κράτους
Το εκχριστιανισµένο Βασίλειο των Φράγκων
■ ήταν το σηµαντικότερο “βαρβαρικό” κράτος της ∆υτικής Ευρώπης
■ το ίδρυσε ο Χλωδοβίκος, ο γενάρχης της δυναστείας των Μεροβιγγείων
Οι διάδοχοι του όµως
■ δεν είχαν τις δικές του ικανότητες
■ οδηγήθηκαν σε εµφύλιους πολέµους
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ
το Φραγκικό Κράτος διασπάστηκε πολιτικά.
υποχώρηση του εµπορίου και της βιοτεχνίας,
εγκατάλειψη του οδικού δικτύου
παρακµή των πόλεων.
Έτσι, στα τέλη του 7ου και στις αρχές του 8ου αι.
■ επιτακτική ήταν η ανάγκη για αλλαγές σε όλα τα επίπεδα,
■ ενώ η Εκκλησία αναδεικνυόταν µοναδικό παράγοντας εξουσίας.
β. Οι Καρολίδες και η ακµή της φραγκικής δύναµης
Το αξίωµα του αυλάρχη (majordomus),
ιδιαίτερα σηµαντικό στο Φραγκικό κράτος
απέκτησε νέο κύρος, όταν ο αυλάρχης Κάρολος Μαρτέλος αναχαίτισε την προέλαση των Αράβων στο Πουατιέ της Γαλλίας (732).
Ο Κάρολος Μαρτέλος
υπήρξε ο ιδρυτής της δυναστείας των Καρολιδών, που διαδέχθηκε τους Μεροβίγγειους, υπό τις εξής συνθήκες:
Ο πάπας απειλούνταν από τους Λογγοβάρδους που ετοιµάζονταν να βαδίσουν κατά της Ρώµης,
αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Βυζάντιο και να προσεταιριστεί τους Φράγκους,
έστεψε τον Πιπίνο, γιο του Καρόλου Μαρτέλου, ελέῳ Θεού βασιλέα των Φράγκων (754).
Η παπική ευλογία προσέδωσε µεγάλο ηθικό κύρος στη φραγκική βασιλεία
µε τη στέψη αυτή επικράτησε στην Ευρώπη η αντίληψη της ελέῳ Θεού βασιλείας.
Ο Πιπίνος Α΄,
δώρισε ως αντάλλαγµα στην Αγία Έδρα την περιοχή από τη Ραβέννα µέχρι τη Ρώµη, (πυρήνας του Παπικού Κράτους).
Ο Πιπίνος και οι γιοι του ονοµάστηκαν πατρίκιοι των Ρωµαίων, τίτλος που συνεπαγόταν την υποχρέωση του βασιλικού οίκου να προστατεύει τη Ρώµη.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ:
ο παπισµός συνδέθηκε στενά µε το Βασίλειο των Φράγκων,
το χάσµα µεταξύ Ανατολής και ∆ύσης (είχε αρχίσει με την εικονοµαχία) έγινε βαθύ.
Αυλάρχης : Πρώτος τη τάξει αξιωµατούχος των ανακτόρων και έµπιστος του βασιλιά. ελέῳ Θεού βασιλεία :πολιτική αντίληψη σύµφωνα µε την οποία ο µονάρχης έχει λάβει την εντολή της εξουσίας από το Θεό στον οποίο και µόνο λογοδοτεί.
Κάρολος ο Μέγας (Καρλοµάγνος)
Διάδοχος Πιπίνου, κατέκτησε πολλά εδάφη επεξέτεινε σηµαντικά την επικράτεια
Για να ενισχύσει την εσωτερική οργάνωση του κράτους του ο Κάρολος πήρε τα ακόλουθα µέτρα:
1. ∆ιαίρεσε τη φραγκική επικράτεια σε 200 περίπου κοµητείες.
Οι κόµητες, µε τη βοήθεια των επισκόπων ασκούσαν τη στρατιωτική και πολιτική διοίκηση και συγχρόνως ήταν δικαστές και φοροεισπράκτορες.
2. Καθιέρωσε το θεσµό των βασιλικών απεσταλµένων, οι οποίοι θα επέβλεπαν την εφαρµογή των νόµων και των διαταγµάτων που εξέδιδε.
3. Προχώρησε σε εκκλησιαστική µεταρρύθµιση που συµπλήρωσε τη διοικητική µεταρρύθµιση. Η Εκκλησία απετέλεσε από τότε παράγοντα συνοχής και ενότητας.
γ. Το πρόβληµα των δυο αυτοκρατοριών
• Το Φραγκικό Κράτος ισχυροποιήθηκε, υποσκελίζοντας τα παλαιότερα γερµανικά βασίλεια,
• Η εξουσία του Καρόλου αναβαθµίστηκε: έγινε ισχυρή βασιλεία, που εξουσίαζε ένα κράτος µε πολλούς λαούς.
• Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία επιδίωξε να προσεγγίσει διπλωµατικά το νέο αντίπαλο της.
781: αρραβώνες Κωνσταντίνου ΣΤ΄ µε τη Ροτρούδη, κόρη του Καρόλου.
Αλλά οι σχέσεις των δύο κρατών οδηγήθηκαν σε ρήξη και το συνοικέσιο τελικά ακυρώθηκε.
Χριστούγεννα 800: Ο Κάρολος στέφθηκε Μέγας και ειρηνοποιός αυτοκράτωρ, κυβερνήτης του Ρωµαϊκού Κράτους σύµφωνα µε το βυζαντινό τυπικό,
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: συνυπάρχουν αντιµέτωπες από το 800 και εξής δυο αυτοκρατορίες, µία ανατολική και µία δυτική.
Θεωρήθηκε από τους Βυζαντινούς ως σφετερισµός των νοµίµων και αποκλειστικών δικαιωµάτων τους στη ρωµαϊκή κληρονοµιά και κυρίως του δικαιώµατος χρήσης του όρου βασιλεύς των Ρωµαίων.
Η διάσταση µεταξύ Ανατολής και ∆ύσης επεκτάθηκε στην πολιτική
Η οικουµένη διασπάστηκε γλωσσικά, πολιτικά και θρησκευτικά σε δύο αντίπαλους κόσµους.
Ο Κάρολος επιδίωξε και πέτυχε το συµβιβασµό µε το βυζαντινό αυτοκράτορα.
δ. Η διάσπαση της Αυτοκρατορίας του Καρόλου
• Η δυναστεία των Καρολιδών συνένωσε το µεγαλύτερο µέρος του χριστιανικού κόσµου της ∆. Ευρώπης (Γαλατία, Γερµανία και Ιταλία).
• Η διοικητική ενότητα άρχισε όµ να κλονίζεται, όταν εξέλιπε η επιβλητική προσωπικότητα του Μεγάλου Καρόλου.
• Ο διάδοχός του Λουδοβίκος ο Ευσεβής, διέπραξε λάθη που έπληξαν σοβαρά το κύρος της αυτοκρατορικής εξουσίας.
• Μετά το θάνατο του, οι τρεις γιοι του (Λουδοβίκος, Κάρολος Φαλακρός και Λοθάριος) διένειµαν, την κληρονοµιά του µε τη συνθήκη του Βερντέν (843).
Λουδοβίκος: τα εδάφη ανατολικά του Ρήνου,
Κάρολος: περιοχές της σηµερινής Γαλλίας
Λοθάριος: µια ζώνη που εκτεινόταν από το σηµερινό Βέλγιο µέχρι την κεντρική Ιταλία.
Οι τρεις αυτές εδαφικές ενότητες επρόκειτο να αποτελέσουν τη βάση σχηµατισµού τριών από τα µεγαλύτερα κράτη της σύγχρονης Ευρώπης,
■ της Γερµανίας,
■ της Γαλλίας
■ και της Ιταλίας.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Ποια υπήρξε η πορεία του Φραγκικού κράτους επί της δυναστείας των Μεροβιγγείων;
2. Σε τι συνίσταται η κρίση που υπέστη το Φραγκικό κράτος από τον 6ο έως τον 8ο αιώνα και ποιες ήταν οι συνέπειές της;
3. Κάτω από ποιες συνθήκες διαδέχθηκε η δυναστεία των Καρολιδών τη δυναστεία των Μεροβιγγείων;
4. Ποιες υπήρξαν οι συνέπειες της στέψης του Πιπίνου από τον πάπα (Στέφανο Β΄);
5. Πώς οργάνωσε το Φραγκικό κράτος ο Κάρολος ο Μέγας;
6. Ποιες υπήρξαν οι συνέπειες της στέψης του Καρόλου του Μεγάλου από τον πάπα Λέοντα Γ΄;
7. Κάτω από ποιες συνθήκες και πώς προέκυψε η σύνδεση της εκκλησίας της Ρώµης (της παπικής εκκλησίας) µε το φραγκικό κράτος;
8. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τα παραθέµατα της σελ. 30 του σχολικού βιβλίου να εξηγήσετε πως είδαν οι ∆υτικοί και πώς οι Βυζαντινοί την αυτοκρατορική στέψη του Καρόλου.
9. Ο χρονογράφος Θεοφάνης αναφέρει ότι σχεδιαζόταν γάµος µεταξύ της Ειρήνης και του Καρόλου, ώστε να συνενωθούν οι δύο αυτοκρατορίες. Ανεξάρτητα από το βαθµό αξιοπιστίας της πληροφορίας αυτής, ποια προβλήµατα νοµίζετε ότι θα προκαλούσε αυτή η επιλογή;
Θεωρία για την περίληψη
Συντάκτης: Γεωργία Σόφη | Κάτω από: ΕΚΘΕΣΗ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥΒ1. Η ακμή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας
- Τα αίτια της αποικιοκρατίας
- αναζήτηση αγορών και πηγών πρώτων υλών
- ακλόνητη πίστη στην ανωτερότητα του δυτικού πολιτισμού
- πίστη στο χρέος της εξαγωγής θεσμών, αξιών και φιλανθρωπίας
ΧΩΡΕΣ: Ισπανία, Πορτογαλία, Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία, Αμερική, Ασία
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΠΟΙΚΙΩΝ:
- εγκατάσταση εποίκων από τις μητροπόλεις
- οι κοινότητες των εποίκων πυρήνας της εν γένει ζωής των αποικιών
- Αποικιοκρατία και ιμπεριαλισμός
- Ιμπεριαλισμός (νέα αποικιοκρατία)
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΜΟΡΦΗ
- έγινε εγκαθίδρυση από χώρες Ευρώπης και ΗΠΑ σε υπανάπτυκτες οικονομικά και ανίσχυρες στρατιωτικά χώρες (Αφρική, Ασία, Ειρηνικός)
- εξαναγκασμός ή χρήση βίας για τα οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα των μητροπολιτικών χωρών
- Αποικιοκρατία και εθνικισμός
- Εθνική επιδίωξη με λαϊκή υποστήριξη η απόκτηση αποικιών
- Οι αποικίες στον υπανάπτυκτο κόσμο επιβράβευση της εθνικής ισχύος
- Σύνδεση με τις ιδεολογίες του εθνικισμού, του μεσσιανισμού και της «εθνικής αποστολής»
- Νέες αποικίες: Αίγυπτος, Σουδάν, Νότια Αφρική (Αγγλία) κ.λπ.
- Εξάπλωση ΗΠΑ και Ιαπωνίας στην ανατολική Ασία, Ρωσίας σε Καύκασο, κεντρική Ασία και Σιβηρία
- Η επιβολή της Δύσης στον υπόλοιπο κόσμο
- δημιουργία νέων θεσμών διακυβέρνησης από τους Άγγλους αποικιοκράτες σε βορειοανατολική και νότια Αφρική και Ινδία
- Λιγότερο ανθεκτικοί οι θεσμοί των Γάλλων, Γερμανών και Βέλγων αποικιοκρατών I μετά την ανεξαρτησία, προβληματικά εθνικά κράτη χωρίς συνοχή, εμφύλιοι πόλεμοι
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
- επιβολή του δυτικού πολιτισμού στον υπόλοιπο κόσμο
- οι πρώτες ύλες και οι παραγωγικές δυνατότητες των αποικιών εξυπηρετούν και τις μητροπόλεις
- εξάρθρωση παραδοσιακών κοινωνικών δομών χωρίς δημιουργία νέων βιώσιμων
- εξάλειψη θανατηφόρων επιδημιών, δουλείας κ.ά.
ΟΡΙΣΜΟΙ
- Μεσσιανισμός : η εναπόθεση των ελπίδων για διέξοδο από μια κρίση στη σωτήρια δράση υποτιθέμενης χαρισματικής προσωπικότητας (μεσσίας).
- Βρετανική Κοινοπολιτεία (ίδρυση 1926) : εθελοντική ένωση 53 ανεξάρτητων κρατών, πρώην αποικιών της Βρετανικής Αυτοκρατορίας με κοινή γλώσσα εργασίας την αγγλική.
Β3. Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμός της Ελλάδας
- Παράγοντες που επιβράδυναν τον εκσυγχρονισμό των θεσμών
- Αξιολόγηση προσπαθειών Τρικούπη για ανασυγκρότηση της Ελλάδας
- Μεταρρυθμιστικό – εκσυγχρονιστικό έργο Βενιζέλου
- Η πρώτη 50ετία του δημόσιου βίου
- Τα περισσότερα μέρη (Ήπειρος, Μακεδονία, Κρήτη, νησιά Αιγαίου) παρέμεναν «αλύτρωτα»
- διαιώνιση του παλιάς μορφής διακυβέρνησης παρά το φιλελεύθερο πολίτευμα (1844, 1864)
- χώρα αγροτική με αργούς ρυθμούς ανάπτυξης
- αξιόλογη ανάπτυξη των Ελλήνων της Διασποράς
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗΣ
- τεταμένες διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας
- πολιτική αστάθεια
- ανασφάλεια στην ύπαιθρο
- χαμηλή πίστη της χώρας διεθνώς
Εκσυγχρονισμός:
- δημιουργία ισχυρού στρατού και πολεμικού ναυτικού
- ανάπτυξη οδικού σιδηροδρομικού δικτύου
- ταχυδρομικό και τηλεγραφικό δίκτυο
- νέες καλλιεργητικές μέθοδοι
- εμπέδωση τάξης και ασφάλειας
- ασφάλεια στις μετακινήσεις και τις μεταφορές
- ανάπτυξη πιστωτικού συστήματος – διεθνούς πίστης
- Προϋποθέσεις για εκσυγχρονισμό
- οικονομικοί πόροι
- ορθολογική διαχείριση πόρων
- εξυπηρέτηση εθνικών προτεραιοτήτων
- ορθολογικός προσδιορισμός εθνικών συμφερόντων
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
- περιορισμένοι πόροι από εθνικά έσοδα
- μη ορθολογική κατανομή των πόρων
- τα εθνικά συμφέροντα (ασφάλεια, κυριαρχία, ευημερία, ευνομία, προαγωγή πολιτισμού) δεν εξυπηρετούνταν από την εθνική πολιτική
- κυρίαρχη προτεραιότητα η απελευθέρωση των «αλύτρωτων»
- υποστηρικτές του αλυτρωτισμού δυναμικοί πολιτικοί, εξαρτούσαν τον εκσυγχρονισμό από την ενσωμάτωση των αλύτρωτων ιστορικών χώρων
- σφοδρή επιτιμητική στάση από τους εκσυγχρονιστές, έμμεση προβολή του εκσυγχρονισμού
- Χ. Τρικούπης: εκσυγχρονιστικές προσπάθειες
- δεκαετία 1880: πρώτες προσπάθειες εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης
- προώθηση από Χαρίλαο Τρικούπη προγράμματος μεταρρυθμίσεων και δημοσίων έργων
ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
- διεύρυνση εκλογικής περιφέρειας από την επαρχιακή σε νομαρχιακή
- μείωση στο ήμισυ του αριθμού των βουλευτών
- αλλαγές στα Σώματα ασφαλείας (προσλήψεις, προαγωγές, κανονισμοί)
- αναδιοργάνωση στρατού και στόλου (στρ. ειδικοί από Γαλλία, Αυστρία)
- περιορισμός εκλογής αξιωματικών ως βουλευτών
- αύξηση αριθμού σχολείων και μαθητών
- εκσυγχρονισμός προγράμματος δημόσιου σχολείου
- αναμόρφωση σχολικών βιβλίων
- ίδρυση τεχνικών σχολών
- ευνόησε τη βιομηχανική ανάπτυξη
- δραστική επέκταση σιδηροδρόμων – οδικού δικτύου
ΜΕΣΑ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ
- προσπάθεια για προσέλκυση του παροικιακού κεφαλαίου
- σύναψη δανείων
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1893: πτώχευση – παραίτηση Τρικούπη
- Κίνημα στο Γουδή – Ελευθέριος Βενιζέλος
Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ
- 1909: πρόσκληση από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο (κίνημα στο Γουδή) να έλθει από την Κρήτη ως εκπρόσωπός του
- ανέλαβε την πολιτική ηγεσία του τόπου, εντολή να προωθήσει ευρύτατες συνταγματικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις
- ευρεία μεταρρύθμιση του Συντάγματος του 1864 I Σύνταγμα 1911
ΑΛΛΑΓΕΣ
- μείωση πλειοψηφίας των βουλευτών στο 1/3 για επίσπευση του νομοθετικού έργου
- δυνατότητα απαλλοτρίωσης περιουσιακών στοιχείων για το «συμφέρον του δημοσίου»
- συνταγματική καθιέρωση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων
- εκσυγχρονισμός στρατού και στόλου (ειδικοί από Γαλλία-Αγγλία)
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: ισχυρή ώθηση της Ελλάδας
Β4. Εθνικά κινήματα στη νοτιοανατολική Ευρώπη
- Ο Μακεδονικός Αγώνας και τα αίτιά του
- Το κίνημα των Νεότουρκων – ομοιότητες με το κίνημα στο Γουδή
- Γεωγραφικός χώρος – ιστορικά στερεότυπα
Βαλκάνια: στερεοτυπικά περιοχή αστάθειας και συγκρούσεων
Το εθνικό κίνημα των Ελλήνων πρότυπο για τους λαούς της Νοτιοαναταολικής Ευρώπης
Ανάλογα εθνικά κινήματα, οράματα για το μέλλον, καθορισμός ιστορικής ταυτότητας
- Σέρβοι
- δεσμοί με την αυτοκρατορία των Αψβούργων
- Βασικός εθνικός αντίπαλος οι Οθωμανοί και οι Αυστριακοί
- Ομοεθνείς όλοι οι Νοτιοσλάβοι
- 1801-Συνθήκη Βερολίνου 1878 (ανεξαρτησία Σέρβων): επιδιώξεις εναντίον των Οθωμανών
- 1878-1914: εναντίον Αυστρίας για απελευθέρωση νοτιοσλάβων I έκρηξη Α΄ ΠΠ
- Βούλγαροι
- Υποστήριξη των Πανσλαβιστών της Ρωσίας I 1870 αναγνώριση από το Σουλτάνο της Βουλγαρικής Εξαρχίας
- Ρήξη με Πατριαρχείο και Έλληνες στη διεκδίκηση των μητροπόλεων Μακεδονίας-Θράκης και των αντίστοιχων περιοχών
- 1878 – Συνθήκη Αγίου Στεφάνου: εξασφάλιση με τη βοήθεια της Ρωσίας της «Μεγάλης Βουλγαρίας»
- Οξύς ανταγωνισμός με Σερβία-Ελλάδα
- Προσπάθεια Βουλγαρίας να ελέγξει ιερείς – δασκάλους στο χώρο της Μακεδονίας
- Ένοπλες αντάρτικες ομάδες από Ελλάδα και Βουλγαρία
Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908): σκληρός πόλεμος Ελλήνων και Βουλγάρων ανταρτών μεταξύ τους και εναντίον των Τούρκων. Συμμετοχή νέων από όλη την Ελλάδα. Παύλος Μελάς και καπετάν Κώτας: Μακεδονομάχοι ήρωες
- Βουλγαρία: Γκότσε Ντέλτσεφ, Γιάννε Σαντάνσκυ (ήρωες για τους Βουλγάρους)
ΤΕΛΟΣ ΑΓΩΝΑ:
- κίνημα Νεότουρκων (1908) – υπόσχεση για ισονομεία και ισοπολιτεία
- Α΄ Βαλκανικός (1912): Έλληνες-Βούλγαροι σύμμαχοι εναντίον των Τούρκων
- Μολδαβοί – Βλάχοι (Ρουμάνοι)
- Εθνικό κίνημα κατά Οθωμανών και Ελλήνων διοικητών
- Κριμαϊκός πόλεμος (1853-1856) – Συνθήκη Παρισίων (1856): ένωση των δύο ηγεμονιών σε ενιαίο κράτος (1861)
- υποστήριξη κυρίως από τη Γαλλία
- 1878: ανεξαρτησία Ρουμανίας
Αλβανία
- το τελευταίο εθνικό κίνημα στα Βαλκάνια
- Θεωρούσαν προγόνους τους τους Ιλλυρίους – εξισλαμίστηκαν τον 17ο αι.
- Αλβανοί λόγιοι σπούδαζαν στα ιταλικά πανεπιστήμια
- Η Ιταλία προστάτιδα των συμφερόντων τους
- Οθωμανοί Τούρκοι
- Ανέπτυξαν εθνικό κίνημα με μεγάλη καθυστέρηση
- Στόχος η πρόληψη του περαιτέρω ακρωτηριασμού της Αυτοκρατορίας
- Αντίδραση στις επεμβάσεις των Μ.Δυνάμεων
- Ρήξη με το καθεστώς του Σουλτάνου
- Νεοτουρκικό κίνημα 1908: υπόσχεται σε όλους τους λαούς ισονομία, ισοπολιτεία, μεταρρυθμίσεις
- Στόχος ο εκτουρκισμός της αυτοκρατορίας
- Εθνοκάθαρση κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών και του Α΄ Παγκοσμίου
ΟΡΙΣΜΟΙ
- Πανσλαβισμός : πνευματική & πολιτική κίνηση του 19ου αι. και των αρχών του 20ου αι. στηριγμένη στην κοινή ιστορική κληρονομιά των Σλάβων· αποσκοπούσε στη συνένωση όλων των σλαβικών λαών των Βαλκανίων, υπό την αιγίδα της Ρωσίας, και μέσω αυτής στην πραγματοποίηση του ρωσικού ονείρου για διέξοδο στη Μεσόγειο.
- Εξαρχία : η ανεξάρτητη Βουλγαρική Εκκλησία, που ιδρύθηκε το 1870, όταν αποσπάστηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
- Νεότουρκοι : νεαροί αξιωματικοί του σουλτανικού στρατού, καλλιεργημένοι και με ευρωπαϊκή στρατιωτική παιδεία. Στα τέλη του 19ου αι. δημιούργησαν την οργάνωση «Ένωση και Πρόοδος» με σκοπό την επιβολή μεταρρυθμιστικού προγράμματος στην οθωμανική κοινωνία.
- Εθνοκάθαρση : συστηματική φυσική και άλλου είδους εξόντωση εθνοτήτων από την πολιτικά κυρίαρχη εθνότητα ενός κράτους (βλ. γενοκτονίες Αρμενίων, Ποντίων).
Β5. Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)
- Α΄ και Β΄ Βαλκανικός
- αίτια που οδήγησαν στον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο
- Συνθήκη Βουκουρεστίου
- Α΄ Βαλκανικός Πολέμος
- Οκτώβριος 1912: Σύμμαχοι: Ελλάδα-Σερβία-Μαυροβούνιο-Βουλγαρία εναντίον Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
- ΑΦΟΡΜΗ: Μαυροβούνιο 25 Σεπτ./8 Οκτ. 1912 απαίτηση για ευνοϊκή συνοριακή ρύθμιση I απόρριψη από Πύλη I κήρυξη πολέμου
- Τελεσίγραφο από Βουλγαρία, γενίκευση της σύγκρουσης
- Αποφασιστικές νίκες των συμμάχων εναντίον της Οθ. Αυτοκρατορίας
- Συνθήκη Λονδίνου: 17/30 Μαΐου 1913
- παραχώρηση των εδαφών δυτικά της γραμμής Αίνου-Μηδείας (εκτός Αλβανίας) στους Συμμάχους
- παραίτηση του Σουλτάνου από τα δικαιώματά του στην Κρήτη
- Οι Μ. Δυνάμεις θα αποφάσιζαν για τα σύνορα της Αλβανίας και για την τύχη των νησιών του Αιγαίου
- δεν οριζόταν η κατανομή των εδαφών στα βαλκανικά κράτη
- δεν όριζε την τύχη των Δωδεκανήσων που είχαν καταλάβει οι Ιταλοί
- Διαφωνίες μεταξύ των Συμμάχων
- 28 Φεβρ./13 Μαρτ. 1912: Σερβία-Βουλγαρία υπογράφουν μονομερή συνθήκη συμμαχίας, χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας
- Η προέλαση του ελληνικού στρατού στα εδάφη της Μακδονίας ήταν ανησυχητική για Σερβία και Βουλγαρία I φόβος για την τύχη της Θεσσαλονίκης
- 27 Οκτ. 1912: παράδοση της Θεσσαλονίκης από τον Τούρκοι διοικητή Χασάν Ταχσίν πασά στον αρχιστράτηγο και διάδοχο Κωνσταντίνο I αποσοβείται ο κίνδυνος βουλγαρικής κατάκτησης
- 22 Φεβρ. /7 Μαρτ. 1913: παράδοση Ιωαννίνων στην Ελλάδα, Αδριανούπολη σε Βουλγαρία, Σκοδρα (Απρ.) σε Σερβία
- Απαίτηση Βουλγαρίας να διατηρήσει τα εδάφη σύμφωνα με τη συμφωνία της 28ης Φεβρ. 1912 I 18 Μαΐ/1 Ιουν. 1913: ελληνοσερβική συμμαχία
- αμοιβαίες εγγυήσεις ότι θα κρατήσουν οριστικά τις εδαφικές κτήσεις τους
- αμυντική βοήθεια σε περίπτωση επίθεσης από τρίτη χώρα
- δεκαετούς ισχύος και μυστική
- Β΄ Βαλκανικός – Συνθήκη Βουκουρεστίου
- Επεισόδια μεταξύ Βουλγαρίας, Ελλάδας, Σερβίας στη Νιγρίτα και στη Γευγελή
- Ιουν. – Ιουλ. 1913: κορύφωση εχθροπραξιών
- Ήττα βουλγαρικών δυνάμεων σε όλα τα πεδία των μαχών
- Επίθεση προς Βουλγαρία από Ρουμανία και Τουρκία
- Συνθήκη Βουκουρεστίου: 28 Ιουλ./10 Αυγ. 1913
- περιοχή Καβάλας αποδόθηκε στην Ελλάδα
- Σερβία, Ρουμανία: πήραν όσα βουλγαρικά εδάφη είχαν καταλάβει
Θρησκευτικά και εκπαιδευτικά προνόμια από Βενιζέλο στους Βλάχους της Ηπείρου και της Μακεδονίας με πίεση της Ρουμανίας, δυνατότητα επιχορήγησης από το ρουμανικό κράτος I προβλήματα στις σχέσεις Ελλάδας- Ρουμανίας αργότερα
Α1. ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ
(Οκτ. 1814 – Ιουν. 1815)
- Οι αποφάσεις του συνεδρίου της Βιέννης – πως επηρέασαν τη διαμόρφωση του νέου πολιτικού χάρτη της Ευρώπης μετά την παλινόρθωση;
- Η παλινόρθωση του «παλαιού καθεστώτος» – οι πεποιθήσεις των πολιτικών που την επεδίωκαν;
- Οι συνέπειες από τις αποφάσεις του Συνεδρίου για τους λαούς της Ευρώπης;
- Η συγκρότηση της Ιεράς Συμμαχίας και το σύστημα ασφάλειας που καθιέρωνε;
- Η σύγκληση του Συνεδρίου
ΝΙΚΗΤΡΙΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ: 1. Αυστρία 2. Ρωσία 3. Πρωσία 4. Βρετανία
ΣΥΓΚΛΗΣΗ: 1Η Νοεμβρίου 1814
ΣΚΟΠΟΣ: 1) Επίσημος τερματισμός πολέμου
2) λύση προβλημάτων πολέμου
3) επαναφορά «παλαιού καθεστώτος» (ancient regime)
4) περιορισμός Γαλλίας
5) αποκατάσταση εδαφικού και πολιτικού καθεστώτος στις άλλες χώρες
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ: α. Τα συμφέροντα των νικητριών Δυνάμεων δε συνέπιπταν
β. Ταυτίστηκαν μόνο για τον περιορισμό της Γαλλίας στα προπολεμικά της σύνορα και για την αποκατάσταση του πολιτικού καθεστώτος στις άλλες χώρες
- Παλινόρθωση του «παλαιού καθεστώτος»
ΚΥΡΙΟΙ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΕΣ:
- κόμης Κάσλρι (Βρετανία – Υπουργός Εξωτερικών)
- πρίγκιπας Μέτερνιχ (Αυστρία – καγκελάριος – πρόεδρος Συνεδρίου)
- Ταλεϋράνδος (Γαλλία – Υπουργός Εξωτερικών)
ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΝΕΔΡΩΝ:
α. με την παλινόρθωση ήταν δυνατό να αναχαιτιστούν οι δυνάμεις της ανατροπής (* της Γαλλικής επανάστασης)
β. οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες εξυπηρετούν την ειρήνη ΓΙΑΤΙ; οι θρησκευτικές ή γλωσσικές κοινότητες δεν είχαν σαφή διακριτά γεωγραφικά όρια (* ώστε να συστήσουν εθνικά κράτη)
γ. Τα εθνικά κράτη, αν συγκροτούνταν, θα περιείχαν μειονότητες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: αυτές θα ήταν αντικείμενο διεκδίκησης από γειτονικά κράτη
ΔΙΑΚΡΙΣΗ «ΛΑΟΥ» – «ΕΘΝΟΥΣ»
- λαός=πολιτική ενότητα / έθνος= πολιτιστική ενότητα
- Συμπίπτουν στην περίπτωση της Γαλλίας (ίδια γλώσσα, θρησκεία, ταυτότητα, ιστορία)
- Ελάχιστες διακριτές εθνικές κοινότητες στη Δυτ. Ευρώπη στις επικράτειες Αψβούργων, Ρομανώφ, Οθωμανών Σουλτάνων
- Στην Κεντρική και Ανατολική το θρήσκευμα και η γλώσσα δεν οδήγησαν στη δημιουργία εθνών
- Η εποχή Μέτερνιχ
ΜΕΤΕΡΝΙΧ: κυρίαρχη προσωπικότητα στο Συνέδριο
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΜΕΤΕΡΝΙΧ:
- ανυποχώρητος υποστηρικτής της μοναρχικής εξουσίας, νομιμότητας, σταθερότητας
- ένιωθα πάνω απ’ όλα Ευρωπαίος, προωθούσε την ιδέα της Ευρώπης
- εχθρός των εθνικών κινημάτων και των εθνικών κρατών ΑΙΤΙΑ; α) απειλούσαν τη συνοχή της αυτοκρατορίας των Αψβούργων β) υπονόμευαν το όραμα της ευρωπαϊκής ενότητας
- εχθρός της δημοκρατίας και των ριζοσπαστικών αλλαγών
ΣΤΟΧΟΣ ΜΕΤΕΡΝΙΧ – ΚΑΣΛΡΙ – ΤΑΛΕΫΡΑΝΔΟΥ
διατήρηση ισορροπίας ισχύος για την αποφυγή της κυριαρχίας μιας μεγάλης δύναμης
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
- δημιουργία «αναχώματος» ισχυρών κρατών στα δυτικά της Γαλλίας (Βασίλειο Ολλανδίας με προσθήκη Βελγίου, Βασίλειο Σαρδηνίας με προσάρτηση Πεδεμόντιου και Γενοβας)
- ενίσχυση της Αυστρίας με ανάκτηση Τοσκάνης-Μιλάνου, προσάρτηση Βενετίας
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ
θύματα των ρυθμίσεων οι ιταλικές και οι μικρές γερμανικές χώρες ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ; Η Ιταλία και η Γερμανία παρέμειναν κατακερματισμένες σε βασίλεια κ.λπ. υπό την επιρροή της Αυστρίας και της Πρωσίας αντίστοιχα.
- Το τέλος του Ναπολέοντα – Ίδρυση της Ιεράς Συμμαχίας
ΔΡΑΣΗ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ
- απειλή του Συνεδρίου από το δραπέτη Ναπολέοντα – αποβιβάστηκε στη Γαλλία
- πολέμησε χωρίς συμμάχους – συντριβή στο Βατερλό (18 Ιουνίου 1815) – νικητές στρατηγοί : Ουέλιγκτον, Μπλύχερ
- αναγκάζεται να παραιτηθεί και πάλι – εξορία στη νήσο Αγία Ελένη
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΓΑΛΛΙΑ
- Η Γαλλία υπογράφει νέα συνθήκη ειρήνης
- χάνει την περιοχή του Σάαρ από την Πρωσία
- καταβάλλει πολεμική αποζημίωση
- δέχτηκε στρατό κατοχής
ΙΔΡΥΣΗ ΙΕΡΑΣ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ (26/9/1815)
- Αυστρία – Ρωσία – Πρωσία
- σκοπός να ανακοπούν τα φιλελεύθερα και εθνικά κινήματα
ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
- έγινε παλινόρθωση του «παλαιού καθεστώτος»
- καθιερώθηκαν οι αρχές της ισορροπίας των δυνάμεων και της παρέμβασης στο πλαίσιο συστήματος ασφάλειας (Ευρωπαϊκή Συμφωνία)
- οι λαοί της Ευρώπης, ωστόσο, είχαν ενστερνιστεί τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης
- δρούσαν δυνάμεις που αμφισβητούσαν τις αρχές της Ιερής Συμμαχίας
ΟΡΙΣΜΟΙ
- Παλινόρθωση : η πολιτική της επαναφοράς της απόλυτης μοναρχίας και του «παλαιού καθεστώτος» των αριστοκρατικών φεουδαλικών προνομίων, η οποία προωθήθηκε στο Συνέδριο της Βιέννης από τις νικήτριες δυνάμεις.
- «παλαιό καθεστώς» : το πολιτικό και κοινωνικό καθεστώς των φεουδαλικών αριστοκρατικών προνομίων, το οποίο είχε κλονιστεί στις διάφορες χώρες της Ευρώπης κατά την περίοδο της Γαλλικής επανάστασης
- Ιερή Συμμαχία : πολιτικός και στρατιωτικός συνασπισμός των μεγάλων δυνάμεων, που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του τσάρου Αλέξανδρου Α” στη Βιέννη το 1815, μετά την οριστική ήττα του Ναπολέοντα, ως ανάχωμα στις δυνάμεις που προωθούσαν αρχές εθνικής αυτοδιάθεσης και λαϊκής κυριαρχίας. Υπογράφτηκε τον Σεπτέμβριο του 1815 ανάμεσα στον τσάρο Αλέξανδρο Α΄της Ρωσίας, τον αυτοκράτορα της Αυστρίας Φραγκίσκο Β΄ και τον βασιλιά της Πρωσίας Γουλιέλμο Γ. Διακήρυξη «θεόπνευστων», μολονότι αόριστων και ασαφών αρχών, η Ιερή Συμμαχία έγινε σύμβολο της αντιδραστικότητας των ισχυρών και της κατάπνιξης των εθνικών κινημάτων.
- Ευρωπαϊκή Συμφωνία : σύστημα ασφαλείας που υιοθέτησαν οι μεγάλες πολιτικές και στρατιωτικές δυνάμεις της Ευρώπης μετά το συνέδριο της Βιέννης με βασικό στόχο την εδραίωση των απολυταρχικών καθεστώτων και τη δίωξη-καταστολή κάθε φιλελεύθερου κινήματος.
Α2. ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΑ
ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
- Διαφορά εθνικών και φιλελεύθερων κινημάτων
- Χαρακτήρας εθνικών και φιλελεύθερων κινημάτων
- Τα κυριότερα κινήματα στην Ευρώπη το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα
- Οι δυνάμεις της προόδου και οι πολιτικές ανατροπές
ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ
- παρόλο που οι εστεμμένοι ανέκτησαν τους θρόνους τους είχαν σημειωθεί πολλές αλλαγές
- εκρηκτικές πολιτικές εξελίξεις σε πολλές χώρες της Ευρώπης
- δυνάμεις προόδου: εθνικισμός, φιλελευθερισμός, ριζοσπαστισμός
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ
- ανάπτυξη ρωμαλέων εθνικών και φιλελεύθερων κινημάτων χώρες της Ευρώπης και του κόσμου
- και τα δύο είχαν ως βάση κοινά χαρακτηριστικά
ΕΘΝΙΚΑ: κινήσεις μεταξύ ανθρώπινων κοινοτήτων με:
α) κοινή γλώσσα ή/και θρήσκευμα
β) διακριτές παραδόσεις και ιστορία
γ) αντίληψη κοινής ταυτότητας
ΣΚΟΠΟΣ: α. επιδίωξη ανεξαρτησίας από άλλη διακριτή κοινότητα
β. προβολή και επικράτηση ενός έθνους
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΑ: κινήσεις που προωθούσαν συνταγματικούς και κοινοβουλευτικούς θεσμούς
ΣΚΟΠΟΣ: α. εξασφάλιση πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών
β. κατοχύρωση των δικαιωμάτων ενός λαού στο πλαίσιο του Συντάγματος
- Ο χαρακτήρας των κινημάτων
ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ
- Αμερικανική Επανάσταση (1776)
- εθνικά κινήματα κατά των Ισπανών (Λατινική Αμερική)
- Δόγμα Μονρόε (1823)κατοχύρωση ανεξαρτησίας λαών Λατ. Αμερικής
ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
- Από το 1792 κατά τόπους αντιδράσεις κατά της γαλλικής κατοχής
- Βρετανία: προβολή και υποστήριξη των παραδοσιακών θεσμών, του κοινοβουλευτισμού και των ατομικών ελευθεριών
- Ισπανία: πνεύμα αντίστασης κατά των γαλλικών στρατευμάτων
- Ιταλία:
- δημιουργία νέων κρατικών ενοτήτων
- μεγάλη απήχηση των επαναστατικών ιδεών
- ανάπτυξη μιας ευρύτερης ιταλικής εθνικής ταυτότητας
- Πολωνία: εθνικό κίνημα ως θετική ανταπόκριση στις αρχές της Επανάστασης
- Το εθνικό κίνημα των Γερμανών
- Αντίδραση κατά της γαλλικής παρουσίας, κατά των επαναστατικών ιδεών και του Διαφωτισμού
- Εποχή Ρομαντισμού, αμφισβήτηση ορθολογισμού
- Χέρντερ «Ιδέες για τη φιλοσοφία της ιστορίας της ανθρωπότητας»: κάθε αυθεντικός πολιτισμός πηγάζει από τον απλό λαό, αυτός ο πολιτισμός έχει εθνικό χαρακτήρα
- επηρέασε τη δημιουργία του εθνικισμού
- Τα κυριότερα κινήματα κατά το α΄ τεταρτο του 19ου αι.
- 1820 – Ισπανία: Βασιλική αντεπανάσταση (1822) – ακυβερνησία – επέμβαση γαλλικών στρατευμάτων
- Αυγ. 1820 – Πορτογαλία
- Ιταλία: αδυναμίες των φιλελεύθερων κινημάτων ΔΙΧΟΓΝΩΜΙΑ: ενοποίηση σε ενιαίο κράτος ή εισαγωγή φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων και οικονομική ανάπτυξη;
- Ιουλ. 1820: επανάσταση στο Βασίλειο των δύο Σικελιών
- ριζοσπάστες Καρμπονάροι: ριζικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις / αβασίλευτο πολίτευμα
- Μαρτ. 1821: επανάσταση στο Πεδεμόντιο – καταστέλλεται στον Απρίλιο από Αυστριακούς
- Οθωμανική Αυτοκρατορία:
- φιλελεύθερες ιδέες μετά το 1797 I ελλ. επανασταση 1821
- Ρωσία: Δεκ. 1825 επανάσταση Δεκεμβριστών μετά το θάνατο Αλέξανδρου Α΄ – καταστολή από Νικόλαο Α΄
ΟΡΙΣΜΟΙ
Εθνικά κινήματα : κινήσεις μεταξύ ανθρώπινων κοινοτήτων με κοινή γλώσσα ή/και θρήσκευμα, με διακριτές παραδόσεις και ιστορία, με αντίληψη κοινής ταυτότητας μεταξύ των μελών τους, οι οποίες κοινότητες επιδίωκαν την ανεξαρτησία τους από την εξουσία άλλης διακριτής ενότητας.
Φιλελεύθερα κινήματα : κινήσεις που προωθούσαν συνταγματικούς και κοινοβουλευτικούς θεσμούς για την εξασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών.
Καρμπονάροι: Μέλη μυστικών επαναστατικών εταιρειών, πατριωτικού και φιλελεύθερου χαρακτήρα που ιδρύθηκαν στην Ιταλία στις αρχές του 19ου αιώνα
Δεκεμβριστές: Ομάδα συνωμοτών αξιωματικών, οι οποίοι τον Δεκέμβριο του 1825 επιχείρησαν στη Ρωσία αποτυχημένο πραξικόπημα κατά της μοναρχίας
Α3. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821
- Ιδιαίτερος χαρακτήρας ελληνικής Επανάστασης
- Δυναμική – διαστάσεις – διεθνής απήχηση
- Πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας – εξελίξεις στα εδαφικά σύνορα έως 1932
- Τακτική Ελλήνων επαναστατών για να αποδείξουν στη Δύση ότι η Επανάσταση ήταν μόνο εθνική
- Ο χαρακτήρας της Ελλ. Επανάστασης
- προϊόν εθνικού κινήματος
- συγγενεύει με τα εθνικά κινήματα σε Ιταλία, Γερμανία, ΗΠΑ, Γαλλία
- πολιτικό κίνημα: σύσταση αντιπροσωπευτικής και ευνομούμενης πολιτείας
- προβολή των Ελλήνων της εποχής ως απογόνων των αρχαίων
- ταύτιση με τους άλλους Ευρωπαίους – διάκριση από Τούρκους
- καταγγελία τουρκικής κυριαρχίας ως παράνομης και αυθαίρετης
- προβολή του δικαιώματος να απελευθερωθούν και να συστήσουν ανεξάρτητη πολιτεία βάση των αρχών της εθνικής αυτοδιάθεσης και της λαϊκής κυριαρχίας
- Οι πρώτες αντιδράσεις στην Επανάσταση
- απαγχονισμός Γρηγορίου Ε΄ από Σουλτάνο (Απρ. 1821)
- σφαγή επιφανών Ελλήνων Κων/πολης
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:
- πολλοί Έλληνες στήριξαν τους Φιλικούς
- συμπάθεια χριστιανικού κόσμου
- ανάπτυξη φιλελληνικού κινήματος
- προβληματισμός στις Μ.Δυνάμεις
Έως Ναυμαχία Ναυαρίνου, Οκτ. 1827:
αρνητική η αρχική αντίδραση των Μ. Δυνάμεων
- η επαναστατική ηγεσία υποστήριξε ότι ήταν νόμιμη επανάσταση
- η ελλ. επανάσταση αποκατάσταση της νομιμότητας βάση της εθνικής αυτοδιάθεσης και της λαϊκής κυριαρχίας
- συντηρητικές αλλά και φιλελεύθερες οι θέσεις των Ελλήνων επαναστατών
- φιλελεύθεροι φιλικοί, διανοούμενοι επικαλούνται τη Γαλλική και Αμερικανική Επανάσταση
- Εκπρόσωποι προκρίτων, ιεραρχών, καπετάνιων συντηρητικοί
- Η πολιτική συγκρότηση των Ελλήνων
- Τοπικά επαναστατικά συμβούλια («εφορίες, σύγκλητοι, καγκελαρίες» κ.λπ.)
- Τοπικές γερουσίες:
- Πελοποννησιακή Γερουσία
- Άρειος Πάγος (Ανατολική Στερεά Ελλάδα)
- Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος
- οι αντιπρόσωποι είναι οι ίδιοι με αυτούς στα τοπικά συμβούλια
- ανάληψη εξουσίας από τους ίδιους άρχοντες, συνέχεια προεπαναστατικής ελληνικής εξουσίας
- οι τοπικοί άρχοντες διαθέτουν μεγάλη επιρροή
- οι νεοεισερχόμενοι πολιτικοί επιζητούν τον περιορισμό της εξουσίας των παλιών αρχόντων
ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ
- οι φιλελεύθεροι νεήλυδες δημιουργούν τα φιλελεύθερα συντάγματα του Αγώνα, αλλά έχουν μικρή συμμετοχή στην άσκηση εξουσίας
- Διαμάχη Δημ. Υψηλάντη + Φιλικών/στρατιωτικών εναντίον προκρίτων
- Υποστηρίζουν την έμμεση εκλογή αντιπροσώπων από τους «εγκριτώτερους» κάθε επαρχίας. («ολιγαρχικοί»)
- Οι πρόκριτοι την απευθείας εκλογή από το λαό («δημοκρατικοί»)
- Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου (τέλος 1821): 1822 το πρώτο δημοκρατικό φιλελεύθερο σύνταγμα
- Η διεθνής κατάσταση και η ισχύς των ελληνικών ηγετικών ομάδων ενίσχυσαν τις συντηρητικές τάσεις.
ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
- Επικράτηση επανάστασης στη νότια Ελλάδα I διευκολύνεται η λύση του ελλ. ζητήματος
- Δημιουργία μικρού ελλ. κράτους, ανεξάρτητου και ομοιογενούς, δημιουργία «Μεγάλης Ιδέας»
ΟΡΙΣΜΟΣ: εθνική πολιτική που αποσκοπούσε στην απελευθέρωση των ιστορικών ελλ. χωρών και των τόπων όπου κατοικούσαν Έλληνες, οι οποίοι ονομάστηκαν από την ελεύθερη ελληνική εστία «αλύτρωτοι»
- Συνταγματική και αντιπροσωπευτική πολιτεία: «Προσωρινόν πολίτευμα της Ελλάδος» (1822)
- Διαμάχες για τον έλεγχο της εξουσίας, εμφύλιες συγκρούσεις
- Συστηματική καταστροφή Πελοποννήσου από Ιμπραήμ (1825)
- Δημιουργία ξενικών κομμάτων («γαλλικό», «αγγλικό», «ρωσικό»)
- Χορήγηση δανείων στις επαναστατικές κυβερνήσεις
ΛΥΣΗ «ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ»
- δημιουργία μικρού ελληνικού κράτους
- σταδιακή ανάπτυξη «Μεγάλης Ιδέας»: εθνική πολιτική που αποσκοπούσε στην απελευθέρωση των ιστορικών ελληνικών χώρων όπου κατοικούσαν Έλληνες (αλύτρωτοι)
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΡΑΤΟΥΣ
- συγκρότηση πυρήνων επαναστατικής εξουσίας
- παράλληλα υφιστάμενοι πυρήνες εξουσίας (προεστοί)
I «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος»(1822): διακήρυξη και υπόσχεση
- Η έκβαση της Επανάστασης
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
- Πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας 22 Ιαν./3 Φεβρ. 1830
- Καθεστώς εγγύησης της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής ανεξαρτησίας και του μοναρχικού πολιτεύματος
- Εγγυήτριες: Μ.Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία
- Παρεμβάσεις από τις Μ.Δυνάμεις στην εθνική πολιτική
ΣΥΝΟΡΑ: 1830, 1832: Στ. Ελλάδα, Πελοπόννησος, Κυκλάδες
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ
- «φυσικοί ηγέτες» (προεστοί, αρχιερείς, καπετάνιοι)
- «παλαιόν σύστημα» (προεστοί-αρχιερείς)
- «προκομμένοι» (λόγιοι)
- Ι. Καποδίστριας (1828-1832): έθεσε τις βάσεις της δημόσιας διοίκησης, δικαιοσύνης, στρατού και εκπαίδευσης
ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ 1832
- Μοναρχικό, απουσία Συντάγματος
- Ηγεμόνας: Όθων (γιος του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου των Βιτελσβάχων)
- Έγινε δεκτός ως μεσσίας, σημάδι αισιοδοξίας
Α4. Το ελληνικό κράτος και η εξέλιξή του (1830-1881)
- Συνθήκες διαμόρφωσης Μεγάλης Ιδέας και Αλυτρωτισμού
- Εσωτερική κατάσταση της Ελλάδας με την άφιξη Όθωνα
- Πρώτες προσπάθειες συγκρότησης κράτους
- Επανάσταση 3ης Σεπτεμβίου 1843 – λόγοι εκδήλωσεις -συνέπειες
- Η εδαφική επικράτεια και το πολίτευμα
- Έκταση και καθεστώς καθόρισαν τις εσωτερικές και εξωτερικές εξελίξεις
- Ανάπτυξη Μεγάλης Ιδέας και αλυτρωτικών αγώνων
- Ανάπτυξη φιλελεύθερου κινήματος για την προαγωγή συνταγματικών και κοινοβουλευτικών θεσμών
- Αλυτρωτισμός
- Εθνική πολιτική για την απελευθέρωση ιστορικά ελληνικών τόπων
- Υπήρξαν επικρίσεις (Α. Μαυροκορδάτος, Εμ. Ροΐδης): μειοψηφία
- Επηρέασε την οργάνωση του δημόσιου βίου
- Πρώτες προσπάθειες συγκρότησης κράτους
- Κατεστραμμένες παραγωγικές υποδομές, παραμελημένη γεωργία, ολιγάνθρωπη χώρα, προβλήματα στις συγκοινωνίες
- Βαυαροί επιστήμονες και καλλιτεύχνες, πρότυπο ο κλασικισμός
- Νομοθεσία, διοίκηση, εκπαίδευση, πολεοδομία κ.ά τομείς
ΑΛΥΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
- Αδυναμία να διανεμηθούν οι εθνικές γαίες
- η ληστεία (συντηρούνταν από τους ατάκτους του αγώνα και τον αλυτρωτισμό)
- Αναλφαβητισμός
- Δεισιδαιμονία
- Επανάσταση 3ης Σεπτεμβρίου 1843
- Διάχυτη δυσαρέσκεια εναντίον του ηγεμόνα κύκλων που θίγονταν τα συμφέροντά τους
- Δυσαρέσκεια από τους παλαιούς άρχοντες
- Συμμαχία συντηρητικών με φιλελεύθερους εναντίον του Όθωνα
- Δυσαρέσκεια για την ανακήρυξη του «αυτοκέφαλου» της Εκκλησίας της Ελλάδος
- Γ΄ Σεπτεμβρίου 1843: συγκάλεση εθνοσυνέλευσης, παραχώρηση Συντάγματος, αφετηρία κοινοβουλευτικού βίου
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:
- επανέρχονται στο προσκήνιο οι παλαιοί άρχοντες
- δεν προέκυψαν οι προϋποθέσεις για σταθερά πολιτικά κόμματα
- φιλελεύθερο το Σύνταγμα χωρίς κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας
- Κατοχύρωση λαϊκής κυριαρχίας
ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1864: έλευση νέου ηγεμόνα Γεωργίου Α΄ των Γλυξβούργων (Δανία)
πολιτικοί αγώνες Χ.Τρικούπη («δεδηλωμένη εμπιστοσύνη του κοινοβουλίου»)
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
- Σεβασμός στη λαϊκή ετυμηγορία και τη λαϊκή κυριαρχία
- Ανάπτυξη εκλογικών πολιτικών σχηματισμών με σταθερές αρχές και προγράμματα
- Κατάρρευση του παλαιού καθεστώτων των αρχόντων και των ξενικών κομμάτων, ανάδειξη νέας γενιας πολιτικών
- Θεμελίωση πολιτιστικής συνέχειας ελλ. έθνους: Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος
ΟΡΙΣΜΟΙ
- Εγγυήτριες δυνάμεις ή προστάτιδες δυνάμεις : η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία αναλαμβάνουν την προστασία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους εγγυώμενες την εδαφική του ακεραιότητα, την εθνική ανεξαρτησία και το μοναρχικό καθεστώς.
- Αλυτρωτισμός : εθνική πολιτική με στόχο την απελευθέρωση των αλύτρωτων ιστορικών ελληνικών τόπων και την υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας.
- Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδος: το εκκλησιαστικό καθεστώς κατά το οποίο η Εκκλησία της Ελλαδος από το 1833 αυτονομείται διοικητικά από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
- αρχή της δεδηλωμένης: θεμελιώδης αρχή λειτουργίας του κοινοβουλευτικού συστήματος.Την εισήγαγε στην Ελλάδα ο Χ.Τρικούπης το 1875. Σύμφωνα μ’αυτή το κόμμα που πλειοψηφεί στις εκλογές θα πρέπει, για να κυβερνήσει, να έχει εξασφαλισμένη(«δεδηλωμένη») την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής.
Α5. Ανατολικό Ζήτημα – Κριμαϊκός Πόλεμος
- Ορισμός Ανατολικού Ζητήματος – εξέλιξη
- Ζήτημα Στενών – συμφέροντα δυνάμεων
- Κριμαϊκός Πόλεμος – συνέπειες
- «Ανατολικό Ζήτημα»
- Διεθνές ζήτημα από τη βαθμιαία υποχώρηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από την Εγγύς Ανατολή και τη χερσόνησο του Αίμου
- Παρακμή ήδη από τον 17ο αιώνα
- Κατά τον 18ο και 19ο αι.
- Νέα φάση του Ανατολικού Ζητήματος: σχεδιο για εκδίωξη των Οθωμανών από την Ευρώπη, διανομή των ευρωπαϊκών εδαφών
- Πρωτοβουλία: Αυστρία, Ρωσία I δράση Μ. Αικατερίνης
- Κατάληψη Επτανήσων από τους Γάλλους (1797) και ναπολεόντεια εκστρατεία στην Αίγυπτο (1789) I η Υψηλή Πύλη καλεί σε βοήθεια τους Ρώσους εναντίον των Γάλλων
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ:
- Ο ρωσικός πολεμικός στόλος περνά τα Δαρδανέλλια, κατάληψη Ιονίων Νήσων
- Βοήθεια από την Αγγλία προς την Πύλη στην Αίγυπτο
- Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1828-1829) I Συνθήκη Αδριανούπολης 1829: αναγνώριση αυτονομίας Σερβίας
- Το ζήτημα των Στενών
- Ανησυχία Βρετανών για τη διέλευση του ρωσικού στόλου στη Μεσόγειο I ενδεχόμενο να καταλάβει ηγετική θέση
- Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ανάχωμα για Αγγλία-Γαλλία στα σχέδια της Ρωσίας
- Όξυνση του ζητήματος με τον τουρκοαιγυπτιακό πόλεμο Μεχμέτ Αλή πασά εναντίον του Σουλτάνου (με βοήθεια από τους Ρώσους)
- 1833: ο ρωσικός στόλος στον Κεράτιο I Συνθήκη ειρήνης της Κιουτάχειας (4 Μαϊου 1833)
- Συνθήκη Χουνκιάρ Ισκελεσί (8 Ιουλίου 1833) I ο Ευξεινος Πόντος κλειστή και ασφαλής θάλασσα της Ρωσίας –δικαίωμα εξόδου πολεμικών πλοίων στο Αιγαίο
- Σύγκρουση Μαχμούτ Β΄και Μεχμέτ Αλή (1839) I Σύμβαση των Στενών (13 Ιουλίου 1841)
- Υπογραφή από τις πέντε Μ.Δυνάμεις στο Λονδίνο
- Τερματισμός προνομιακής θέσης Ρωσίας
- 1850: νέα επέμβαση Ρωσίας σε Οθωμανική Αυτοκρατορία
ΑΦΟΡΜΗ: έριδα ορθοδόξων και καθολικών μοναχών στους Αγίους Τόπους
Σύγκρουση θέσεων Νικολάου Α΄ (Ρωσία –Ορθόδοξοι) και Ναπολέοντα Γ΄ (Γαλλία – καθολικοί)
- Εκατέρωθεν πιέσεις στην Πύλη I έκρυθμη κατάσταση
- Κριμαϊκός Πόλεμος
- Η Ρωσία ζητά να της αναγνωριστεί το δικαίωμα προστασίας των Ορθοδόξων
- Εμπλοκή Γαλλίας – Αγγλίας I η Πύλη αντιδρά, αρνήθηκε να ικανοποιήσει το αίτημα
- Μάιος 1853: εισβολή Ρωσίας στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (χωρίς κήρυξη πολέμου)
- Συνθήκη συμμαχίας Βρετανίας, Γαλλίας, Πύλης – Μάρτιος 1854 :
- Έναρξη Κριμαίκού Πολέμου (νότια Ρωσία) – εκκλήσεις Ρώσων προς τους ορθοδόξους λαούς για εκδίωξη των Οθωμανών I επαναστατικές ζυμώσεις
- Υποκίνηση εξεγέρσεων σε Θεσσαλία, Ήπειρο και Χαλκιδική I πιέσεις σε Όθωνα για αποπομπή φιλορωσικής κυβέρνησης, ανάκλησης Ελλήνων αξιωματικών
- Συνθήκη Ειρήνης Παρισίων
- Σεπτέμβριος 1855: Βρετανοί και Γάλλοι εκπορθούν τη Σεβαστούπολή
- Ιανουριος 1856: τερματισμός εχθροπραξιών I Συνθήκη ειρήνης Παρισίων (30 Μαρτίου 1856)
- Δικαίωμα συμμετοχής για την Πύλη στο σύστημα ασφαλείας της Ευρώπης
- ο Εύξεινος Πόντος ουδέτερη θάλασσα
- επιβεβαιώθηκε η αυτονομία των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών
- «Χάτι Χουμαγιούν» (18 Φεβρ. 1856): αυτοκρατορικό διάταγμα του Σουλτάνου με υπόσχεση για πλήρη ισότητα υπηκόων ανεξαρτήτως θρησκεύματος
- Τανζιμάτ: περίοδος μεταρρυθμίσεων
ΟΡΙΣΜΟΙ
- Ανατολικό ζήτημα : το διεθνές ζήτημα (σύνολο στρατιωτικών και διπλωματικών συγκρούσεων)που προκλήθηκε από τη βαθμιαία συρρίκνωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (17ος αι. και μετά) και την πλήρωση του κενού στα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολή (δηλ.το πρόβλημα της διαδοχής στα εδάφη της παλιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας).
- Πύλη ( ή Υψηλή Πύλη ) : ονομασία της οθωμανικής κυβέρνησης από την πύλη στην είσοδο του κτιριακού συμπλέγματος που στέγαζε τις κεντρικές διοικητικές υπηρεσίες της Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη (πρβλ. Λευκός Οίκος)
- Τανζιμάτ(1839-1878): πολιτικές μεταρρυθμίσεις υπέρ των θρησκευτικών μειονοτήτων που επιβλήθηκαν στην οθωμανική αυτοκρατορία από τις Μεγάλες Δυνάμεις
- Χάτι Χουμαγιούν: επίσημο οθωμανικό έγγραφο που φέρει την ιδιόχειρη υπογραφή του Σουλτάνου
Γ. Βιζυηνού “Το μόνον της ζωής του ταξείδιον”
Συντάκτης: Γεωργία Σόφη | Κάτω από: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥπατήστε εδώ
για να διαβάσετε το διήγημα πατήστε εδώ
