Εύα Ν. Τσώλη, Ψυχολόγος, εξειδίκευση στην αξιολόγηση και αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών
Το σύνδρομο Asperger είναι μία νευρολογική διαταραχή διεθνώς αναγνωρισμένη και ονομάστηκε έτσι από τον Βιεννέζο γιατρό Hans Asperger. Πρόκειται για μία διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού. Κάποιοι ειδικοί ταυτίζουν το σύνδρομο Asperger με τον Αυτισμό Υψηλής Λειτουργικότητας. Τα άτομα με σύνδρομο Asperger αν και έχουν υψηλό επίπεδο ανεξάρτητης σκέψης και αποκτημένες γλωσσικές δεξιότητες, δυσκολεύονται να ανταποκριθούν κοινωνικά και παρουσιάζουν δυσκολίες στις επικοινωνιακές τους ικανότητες. Επίσης έχουν στερεοτυπικές συμπεριφορές, επαναλαμβανόμενες κινήσεις και εμμονές με συγκεκριμένα αντικείμενα.
Οι ερευνητές και οι ειδικοί της ψυχικής υγείας διερευνούν ακόμη τα αίτια του αυτισμού και του συνδρόμου Asperger. Φαίνεται να υπάρχει κάποιο κληρονομικό υπόβαθρο και οι έρευνες δείχνουν πως σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συνδέεται και με άλλες διαταραχές της ψυχικής υγείας. Εξετάζεται επίσης κατά πόσον περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου μπορεί να παίζουν κάποιο συγκεκριμένο ρόλο. Πάντως, σε αντίθεση με τις λανθασμένες υποθέσεις του παρελθόντος, το σύνδρομο δεν προκαλείται από συναισθηματική στέρηση ή από τον τρόπο που έχει μεγαλώσει κάποιο άτομο. Είναι μία νευρολογική διαταραχή, της οποίας τα αίτια δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητά.
Τα βασικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου Asperger είναι τα εξής:
· Δυσκολία στην κοινωνική επαφή
Τα περισσότερα άτομα με το σύνδρομο Asperger δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν επιτυχώς με τους γύρω τους. Συγκεκριμένα, έχουν προβλήματα τόσο στη λεκτική όσο και στη μη λεκτική επικοινωνία (π.χ. δεν καταλαβαίνουν τις εκφράσεις του προσώπου και τη γλώσσα του σώματος του συνομιλητή τους ή πότε πρέπει να μιλήσουν) κάτι που τα εμποδίζει να κατανοήσουν επαρκώς πώς λειτουργεί μία τυπική συζήτηση.
· Δυσκολίες στην κοινωνική χρήση της γλώσσας
Τα άτομα με σύνδρομο Asperger συνήθως έχουν ικανοποιητική γλωσσική ανάπτυξη και πλούσιο λεξιλόγιο. Παρουσιάζουν όμως αδυναμία στην πρακτική χρήση της γλώσσας γιατί έχουν δυσκολίες στην ανάλυση και σύνθεση των πληροφοριών, στην έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων και στην κατανόηση της γλώσσας σε μεταφορικό επίπεδο. Επιπλέον, έχουν ιδιαιτερότητες και στην ομιλία τους, η οποία είναι επαναλαμβανόμενη, στερεοτυπική και μοιάζει σαν σενάριο ταινίας.
· Περιορισμένα ενδιαφέροντα και εμμονή στην ρουτίνα
Συνήθως έχουν περιορισμένα ενδιαφέροντα, τα οποία όμως κυριαρχούν στη ζωή τους, αφού οι σκέψεις και οι συζητήσεις τους διαρκώς περιστρέφονται γύρω από αυτά. Δυσκολεύονται επίσης, να ξεφύγουν από το πρόγραμμά τους και να προσαρμοστούν εύκολα σε νέες καταστάσεις, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται κοινωνικά ανώριμα και να θεωρούνται από τους άλλους ως άτομα εκκεντρικά και ιδιόρρυθμα .
· Κινητική αδεξιότητα
Πολλά παιδιά με σύνδρομο Asperger έχουν δυσκολίες στην ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων τους και παρουσιάζουν αδέξιες και ασυντόνιστες κινήσεις τόσο στην αδρή όσο και στη λεπτή κινητικότητα. Τυπικές κινητικές δεξιότητες που δημιουργούν προβλήματα στα παιδιά είναι το γράψιμο, η οδήγηση ποδηλάτου, το σκαρφάλωμα ή το πιάσιμο της μπάλας.
· Δυσκολίες με τη γνωστική διαδικασία
Τα παιδιά με Asperger αν και μαθαίνουν εύκολα γεγονότα και ημερομηνίες και θυμούνται καλά τους αριθμούς δεν μπορούν να κατανοήσουν τις αφηρημένες έννοιες. Δυσκολεύονται να κάνουν υποθέσεις, να χρησιμοποιήσουν την κοινή λογική και να αναπτύξουν την κριτική ικανότητα. Έχουν δύσκαμπτο και περιοριστικό τρόπο σκέψης και δυσκολεύονται σε μαθήματα όπως η λογοτεχνία.
· Ευαισθησία στα αισθητηριακά ερεθίσματα
Αρκετά άτομα με Asperger εμφανίζουν μία ιδιαίτερη ευαισθησία στα αισθητηριακά ερεθίσματα και αντιλαμβάνονται κοινές αισθήσεις ως αρκετά έντονες (π.χ. ενοχλούνται από ήχους στο περιβάλλον ή από ένα φως που κανείς άλλος δεν έχει προσέξει ή προτιμούν να φορούν ρούχα φτιαγμένα από συγκεκριμένο υλικό).
Επειδή τα συμπτώματα του συγκεκριμένου συνδρόμου είναι πολλές φορές δύσκολο να διαγνωστούν και να διαφοροποιηθούν από άλλα προβλήματα συμπεριφοράς, είναι προτιμότερο οι ειδικοί της ψυχικής υγείας να αξιολογήσουν τόσο το ιατρικό και αναπτυξιακό ιστορικό του παιδιού όσο και τις γνωστικές και επικοινωνιακές ικανότητές του, αλλά και την εν γένει συμπεριφορά του. Συχνά συγχέεται το σύνδρομο Asperger με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ/Υ). Το παιδί με ΔΕΠ/Υ δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή, γιατί επηρεάζεται από τα πολλά εξωτερικά ερεθίσματα, ενώ ξέρει πώς να φερθεί στις διάφορες κοινωνικές περιστάσεις, αλλά ο παρορμητισμός του το εμποδίζει να συμμορφωθεί με τους κοινωνικούς κανόνες. Αντίθετα, το παιδί με σύνδρομο Asperger παρουσιάζει δυσκολίες στην προσοχή του, γιατί επικεντρώνει το ενδιαφέρον του μόνο σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα λόγω της εμμονής που έχει με το αντικείμενο αυτό και αγνοεί όλα τα υπόλοιπα. Επιπλέον, δεν ξέρει να φερθεί στις διάφορες κοινωνικές καταστάσεις γιατί δεν κατανοεί τους κανόνες της σωστής κοινωνικής συμπεριφοράς.
Πάντως, τα παιδιά με αυτό το σύνδρομο, με την κατάλληλη εκπαίδευση και θεραπεία και με ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης σε συγκεκριμένους τομείς που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, μπορούν να λειτουργήσουν πολύ καλά στις περισσότερες πτυχές της ζωής τους και να έχουν μια αρκετά φυσιολογική, αυτόνομη και ολοκληρωμένη ζωή. Εξάλλου, πολλά άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν διαπρέψει στη ζωή τους τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
