ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑΚΟΥΡΤΗ

1. Γλώσσα

Θετικά Αποτελέσματα (Σημασία – Αξία – Προσφορά)

1. Συμβάλλει στην πνευματική συγκρότηση και ολοκλήρωση του ανθρώπου:
   • Είναι η ίδια μια αξία, αλλά αποτελεί παράλληλα και φορέα αξιών, απόψεων και ιδεών. Μέσω αυτής διευρύνεται το γνωστικό πεδίο του ανθρώπου και αναπτύσσεται η κριτική ικανότητά του.
   • Καθίσταται το βασικότερο μέσο διαπαιδαγώγησης.
   • Η ορθή γνώση της γλώσσας και ο ακριβής χειρισμός της βοηθά στην κατανόηση και στην έκφραση των λεπτών σημασιολογικών αποχρώσεων μιας έννοιας.
2. Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση του ατόμου:
   • Η ποιότητα της ένταξης και της λειτουργίας του ατόμου μέσα στην κοινωνία εξαρτάται από την ανταλλαγή πληροφοριών, τη σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων και την έκφραση απόψεων και συναισθημάτων.
   • Με το διάλογο, τα μέλη μιας κοινωνίας προσεγγίζουν το ένα το άλλο, συνεργάζονται, συνεννοούνται και επιλύουν τις τυχόν διαφορές τους.
3. Αποτελεί μέσο έκφρασης συναισθημάτων και εξασφαλίζει την ψυχική υγεία:
   • Ο άνθρωπος αισθάνεται την ανάγκη να εξωτερικεύει τον ενδόμυχο κόσμο του, τα συναισθήματά του. Η χαρά, η λύπη, η αγάπη, το μίσος και οι καημοί του βρίσκουν διέξοδο διά μέσου της γλώσσας.
   • Ως μέσο έκφρασης των συναισθημάτων, η γλώσσα ευαισθητοποιεί και συμβάλλει στην ψυχική προσέγγιση και τη βαθύτερη επικοινωνία των ανθρώπων.
4. Η γλώσσα συνιστά τη βάση της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας ενός λαού:
   • Η πολιτιστική κληρονομιά, οι παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά μέσω του γραπτού και, κυρίως, του προφορικού λόγου.
   • Η λαϊκή έκφραση βρίσκει πρόσφορο έδαφος στο πεδίο της γλώσσας. Οι χαρές, οι λύπες και οι καημοί ενός λαού αποτυπώνονται στα δημοτικά τραγούδια, στη δημοτική ποίηση, στους θρύλους, στα παραμύθια, στα λαϊκά γνωμικά και στις παροιμίες.
   • Βοηθά ένα λαό να συνειδητοποιήσει την ιδιοπροσωπία του και ενισχύει με αυτόν τον τρόπο την εθνική συνοχή.

 2. Γλωσσομάθεια

Η επαρκής γνώση μιας ή περισσότερων ξένων γλωσσών.

Λόγοι που καθιστούν τη γλωσσομάθεια απαραίτητη

Στο κοινωνικό επίπεδο:

• Η ανάγκη επικοινωνίας σε μια πολυπολιτισμική και πολυεθνική κοινωνία.
• Η ανάγκη συνεννόησης με τους αλλοδαπούς τουρίστες, καθώς η χώρα μας καθίσταται τουριστικός πόλος έλξης.
• Η ανάγκη επικοινωνίας και ανάπτυξης σχέσεων με άλλους λαούς, καθώς και η κατανόηση του τρόπου ζωής και σκέψης τους.
• Η ουσιαστική κατάλυση των κρατικών συνόρων και η άμεση αλληλεπίδραση των ποικίλων κοινωνιών.

Στο πνευματικό επίπεδο:

• Η ανάγκη παρακολούθησης της ανάπτυξης των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών, και η δυνατότητα επιμόρφωσης σε ξένα πανεπιστήμια.
• Η απαίτηση για πνευματική τελείωση. Με τη γλωσσομάθεια καλλιεργείται η κριτική σκέψη και προσεγγίζεται πολύπλευρα η πραγματικότητα.
• Ο σύγχρονος τρόπος επικοινωνίας και ενημέρωσης μέσω του διαδικτύου και της δορυφορικής τηλεόρασης.
• Η ανάγκη επαφής με την ιστορία και τον πολιτισμό των άλλων λαών.
• Η γνώση μιας επιπρόσθετης γλώσσας σημαίνει νέο τρόπο σύλληψης, οργάνωσης και έκφρασης του κόσμου της πραγματικότητας.
• Η καλύτερη κατανόηση της μητρικής γλώσσας και η αίσθηση της εθνικής ιδιαιτερότητας.
• Η ψυχαγωγία διευρύνεται και γίνεται ποιοτικότερη (δυνατότητα ανάγνωσης ξένων λογοτεχνικών κειμένων, κατανόηση των ξενόγλωσσων ποιητικών και μουσικών στίχων).

Στο οικονομικό επίπεδο:

• Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς, η διεκπεραίωση των οικονομικών συναλλαγών, η διαφήμιση, η παρακολούθηση των δεικτών της παγκόσμιας οικονομίας και η απαραίτητη γνώση του διεθνούς δικαίου.
• Η δημιουργία περισσότερων προϋποθέσεων για επαγγελματική αποκατάσταση.
• Η άμεση ενημέρωση για τις εξελίξεις στους διάφορους επαγγελματικούς τομείς.

Κίνδυνοι από τη γλωσσομάθεια

1. Η νόθευση του γλωσσικού μας πλούτου με ξενόγλωσσους νεολογισμούς.
2. Η γλωσσική εκμάθηση μπορεί να οδηγήσει σε μιμητισμό στον ευρύτερο τρόπο ζωής με αποτέλεσμα την εθνική αλλοτρίωση και την πολιτισμική υποδούλωση.

Σημασία της γλωσσομάθειας για τους Έλληνες

1. Οι Έλληνες υστερούν αριθμητικά από τους άλλους Ευρωπαίους.
2. Ελάχιστοι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ελληνικά. Επομένως, η επικοινωνία μαζί τους καθιστά απαραίτητη τη γλωσσομάθεια.
3. Η παρακολούθηση της εξέλιξης των επιστημών είναι αδύνατη στις μέρες μας χωρίς τη γνώση ξένων γλωσσών.
4. Η ανάγκη για συγγραφή και δημόσια παρουσίαση επιστημονικών εργασιών.
5. Η χρήση του διαδικτύου, του οποίου η χρησιμότητα διευρύνεται καθημερινά, απαιτεί τη γνώση τουλάχιστον της αγγλικής γλώσσας.

                                                                          3. Αναλφαβητισμός

Ως αναλφαβητισμός ορίζεται η άγνοια γραφής και ανάγνωσης. Η έννοια αυτή διαχωρίζεται, ωστόσο, σε δύο επιμέρους κατηγορίες. Έχουμε, έτσι:

α) Τον οργανικό αναλφαβητισμό, την πλήρη δηλαδή άγνοια γραφής και ανάγνωσης (ολικός αναλφαβητισμός) ή σε μερικότερο βαθμό την αδυναμία ανάγνωσης και κατανόησης απλού κειμένου, αν και κάποιος έχει διδαχθεί για μερικά χρόνια γραφή και ανάγνωση (μερικός αναλφαβητισμός ή ημιαναλφαβητισμός).

γ) Τον λειτουργικό αναλφαβητισμό, την αδυναμία, δηλαδή, κάποιου, ο οποίος έχει διδαχθεί και τυπικά γνωρίζει γραφή και ανάγνωση, να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις του στην καθημερινή ζωή. Ειδικότερα, πρόκειται για την κατάσταση αυτού που δεν έχει ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση.

Αιτίες αναλφαβητισμού

– Το οικογενειακό περιβάλλον και η οικονομική κατάσταση. Σύνηθες αίτιο για την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου συνιστά η έλλειψη οικονομικών πόρων της οικογένειας, που εξωθεί τον μαθητή να συνδράμει εργαζόμενος ή έστω μη επιβαρύνοντας με έξοδα και «περιττές» υποχρεώσεις τους γονείς.

Αν, μάλιστα, οι γονείς δεν έχουν οι ίδιοι υψηλό ή ικανοποιητικό επίπεδο μόρφωσης, αδυνατούν να εκτιμήσουν τα οφέλη της συστηματικής εκπαίδευσης του παιδιού τους, και άρα παίρνουν ευκολότερα την απόφαση να το απομακρύνουν από το σχολείο.

– Αίτια που σχετίζονται με τους ίδιους τους μαθητές. Οι πλέον σημαντικοί και σχετικοί με τον μαθητή παράγοντες που επηρεάζουν τα επιτεύγματα στην ικανότητα ανάγνωσης είναι το φύλο και το οικογενειακό ιστορικό και περιβάλλον. Τα κορίτσια, κατά μέσο όρο, υπερτερούν των αγοριών στην ανάγνωση και το χάσμα μεταξύ των φύλων αυξάνεται με την πάροδο των ετών. Αποτελέσματα διεθνών μελετών υποδεικνύουν ωστόσο ότι η ενασχόληση με την ανάγνωση έχει τη δυνατότητα να εξισορροπήσει τις διαφορές στην ικανότητα ανάγνωσης μεταξύ αγοριών και κοριτσιών ή μεταξύ μαθητών από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις.

– Η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης από το σχολείο. Οι έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, στις περισσότερες χώρες, το κοινωνικό υπόβαθρο ενός σχολείου (υπολογιζόμενο ως ποσοστό κοινωνικά μειονεκτούντων μαθητών ή ως μέση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) είναι στενά συσχετισμένο με την επίδοση στην ανάγνωση. Η συνολική επιρροή του σχολικού κοινωνικού υποβάθρου είναι υψηλότερη από το άθροισμα του αντίστοιχου κοινωνικού υποβάθρου ενός εκάστου των μαθητών. Επιπλέον, η επιρροή της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής κατάστασης του σχολείου στις μαθητικές επιδόσεις υπερβαίνει κατά πολύ τις επιρροές της κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης ενός εκάστου των μαθητών.

– Εγγενείς αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος. Το γεγονός ότι για πολλά χρόνια το κράτος περιορίζει όλο και περισσότερο τα χρήματα που προορίζει για την εκπαίδευση, έχει ως αποτέλεσμα την απουσία ενός ουσιαστικού και μακροπρόθεσμου προγράμματος για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού.

Ενώ, το γεγονός ότι το πρόγραμμα σπουδών είναι ενιαίο για όλα τα σχολεία της χώρας, δημιουργεί σε ορισμένες περιοχές ιδιαίτερα προβλήματα, καθώς οι εκεί μαθητές δεν διαθέτουν την οικονομική άνεση εξωτερικής βοήθειας, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις σχολικές απαιτήσεις. Προτιμούν, έτσι, να εγκαταλείψουν το σχολείο, παρά να βιώνουν συνεχώς την αίσθηση πως αδυνατούν να ανταποκριθούν σε σχολικές απαιτήσεις, που δεν μοιάζουν να έχουν ανταπόκριση στην καθημερινή τους ζωή και στο δικό τους κοινωνικό, οικονομικό και πνευματικό περιβάλλον.

– Οι κοινωνικές ανισότητες και οι οικονομικές δυσχέρειες του κράτους. Είναι παρατηρημένο πως οι σημαντικότερες απώλειες σε ό,τι αφορά τη φοίτηση των μαθητών παρατηρούνται σε υποβαθμισμένες περιοχές, κυρίως της επαρχίας, και σχετίζονται με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, αλλά και την εθνικότητα. Κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, επομένως, όπως είναι οι αθίγγανοι και οι μετανάστες, βιώνουν πιο έντονα το σημαντικό αυτό πρόβλημα.

Ενώ, επαρχιακές περιοχές, που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από ενισχυτικά εκπαιδευτικά προγράμματα, αφήνονται χωρίς έμπρακτη στήριξη, λόγω έλλειψης διαθέσιμων κρατικών πόρων.

Συνέπειες του αναλφαβητισμού

– Το άτομο δυσκολεύεται να πραγματοποιήσει καθημερινές «απλές» δραστηριότητες, όπως είναι οι συναλλαγές με δημόσιες υπηρεσίες, οι μετακινήσεις και οι αγορές, και εξαναγκάζεται να εξαρτάται από άλλους ανθρώπους, με αποτέλεσμα συχνά να πέφτει θύμα εκμετάλλευσης και εξαπάτησης.

– Η έλλειψη επαγγελματικών προσόντων που προκύπτει από την αδυναμία ανάγνωσης, δυσχεραίνει σε πολύ μεγάλο βαθμό την επαγγελματική αποκατάσταση του ατόμου, ωθώντας το κυρίως σε χειρωνακτικές εργασίες χαμηλών απαιτήσεων, και άρα χαμηλών οικονομικών απολαβών. Περιέρχεται, έτσι, σε μια στάσιμη κατάσταση συνεχούς και εξουθενωτικής εργασίας, συχνά σε ανθυγιεινό περιβάλλον, χωρίς πραγματικές προοπτικές ανέλιξης, με την επίγνωση πως στερείται κοινωνικού κύρους.

– Το άτομο μη έχοντας τη δυνατότητα πραγματικής πνευματικής εξέλιξης και εμβάθυνσης, έρχεται συχνά αντιμέτωπο με τον κοινωνικό αποκλεισμό -εκούσιο ή ακούσιο-, καθώς δυσκολεύεται να παρακολουθήσει και να συμμετάσχει στις συζητήσεις των άλλων ανθρώπων. Ενώ, παράλληλα, αδυνατεί να λάβει μέρος στα κοινωνικά και πολιτιστικά δρώμενα, και πολύ περισσότερο στα πολιτικά, αφού δεν είναι σε θέση αφενός να κατανοήσει πλήρως τις τελούμενες εξελίξεις και αφετέρου να λάβει πραγματικά ενεργό ρόλο στην πολιτική ζωή. Μια τέτοια πράξη θα προϋπέθετε τη συστηματική ενημέρωση και την ικανότητα κριτικής αντίληψης των γεγονότων, που δύσκολα μπορεί να επιτευχθεί, αν το άτομο δεν γνωρίζει ανάγνωση και δεν έχει ένα αρκετά υψηλό επίπεδο μόρφωσης.

– Συνάμα, το αναλφάβητο άτομο δεν κατορθώνει να εξελίξει τα φυσικά χαρίσματα της προσωπικότητάς του, καθώς δεν έχει τη δυνατότητα να μεγιστοποιήσει τις φυσικές του προδιαθέσεις μέσω μιας συστηματικής και ουσιαστικής εκπαίδευσης. Ενώ, επιπλέον, χάνει την ευκαιρία να παρακολουθήσει τις τεχνολογικές και πνευματικές εξελίξεις της εποχής του, μένοντας εκ των πραγμάτων πίσω σε σχέση με τους συνομηλίκους του, που είχαν την ευκαιρία να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους.

Ο αναλφαβητισμός έχει αρνητική επίδραση και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, καθώς, ανάλογα με τον αριθμό των αναλφάβητων ατόμων, οι συνέπειες ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα έντονες.

– Υπονομεύεται η οικονομική ανάπτυξη, μιας και καθίσταται δύσκολος ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός στους πρωτογενείς τομείς παραγωγής. Ιδίως, μάλιστα, σε χώρες με γενικότερα χαμηλή ανάπτυξη, όπου τα αναλφάβητα άτομα είναι περισσότερα, κάθε προσπάθεια αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών προς όφελος της οικονομικής δραστηριότητας, συναντά πολλαπλές δυσκολίες, αφού η όποια χρήση απαιτεί άτομα ικανά να ανταποκριθούν στις σχετικές οδηγίες.

Τρόποι αντιμετώπισης του αναλφαβητισμού

– Η αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού απαιτεί σημαντική χρηματοδότηση της εκπαίδευσης, προκειμένου να υπάρξουν προγράμματα για την έγκαιρη αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών, αλλά και προγράμματα επιμόρφωσης ενηλίκων. Όπως, επίσης, και ιδιαίτερη μέριμνα για τις οικονομικά υποβαθμισμένες περιοχές της επαρχίας και των αστικών κέντρων.

– Απαιτείται, συνάμα, φροντίδα για την αποτροπή της παιδικής εργασίας, καθώς και για την τήρηση του σχετικού με την υποχρεωτική εκπαίδευση νόμου.

– Ουσιαστική αναμόρφωση του σχολείου, ώστε να μην είναι ένας χώρος διακρίσεων, όπου μόνο οι μαθητές που έχουν οικονομική άνεση μπορούν να διαπρέψουν. Το σχολείο θα πρέπει να παρέχει ισότιμες ευκαιρίες σε όλους τους μαθητές, καθώς και πρόσθετη στήριξη σ’ εκείνους που την έχουν ανάγκη (ψυχολόγοι, ειδικά καταρτισμένοι εκπαιδευτικοί για τις μαθησιακές δυσκολίες).

– Η εντατική διδασκαλία σε ατομικό επίπεδο ή σε μικρές ομάδες, από ειδικούς σε θέματα ανάγνωσης, είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση των αναγνωστικών δυσχερειών. Επί του παρόντος, τέτοιου είδους ειδικευμένοι σε θέματα ανάγνωσης εκπαιδευτικοί που μπορούν να υποστηρίξουν τους συναδέλφους τους στις σχολικές αίθουσες υπάρχουν μόνο στην Ιρλανδία, στη Μάλτα, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις πέντε Σκανδιναβικές χώρες.

Σε επίπεδο, πάντως, ατόμων ο παράγων που περισσότερο υπόκειται σε αλλαγές είναι η προθυμία των μαθητών για ενασχόληση με την ανάγνωση. Οι συσχετισμοί μεταξύ ενασχόλησης με την ανάγνωση και επίτευξης υψηλών επιδόσεων στην ικανότητα ανάγνωσης είναι κυκλικοί: διαβάζοντας περισσότερο, οι μαθητές γίνονται καλύτεροι αναγνώστες, και όντας καλύτεροι αναγνώστες τείνουν να διαβάζουν ακόμα περισσότερο και να απολαμβάνουν την ανάγνωση.

– Η ενασχόληση με τις Τεχνολογίες Επικοινωνίας της Πληροφορίας μπορεί να επηρεάσει θετικά τα παιδιά και τους εφήβους ως προς την καλή γνώση ανάγνωσης. Έχοντας υπόψη την συνεχώς αυξανόμενη δημοτικότητα της online ανάγνωσης μεταξύ των εφήβων, η ένταξη των ηλεκτρονικών μέσων στα προγράμματα σπουδών ανάγνωσης θα μπορούσε να αποβεί σημαντική στην προώθηση του ενδιαφέροντος τους για την ανάγνωση.

– Η θετική επιρροή από τις αναγνωστικές συνήθειες των γονιών. Η γνώση της ανάγνωσης μαθαίνεται και κατακτάται όχι μόνο στα σχολεία, αλλά και σε πολλά εξωσχολικά πλαίσια και περιβάλλοντα: η επιρροή του σχολείου δεν είναι η μοναδική για την εξέλιξη της αναγνωστικής ικανότητας. Οι γονείς στους οποίους αρέσει η ανάγνωση και επιθυμούν να μοιραστούν την εμπειρία αυτή με τα παιδιά τους δημιουργούν θετική στάση έναντι της ανάγνωσης. Ο πρώιμος γραμματισμός στο σπίτι δημιουργεί μια βάση ώστε να είναι ευχερέστερη η εκμάθηση της ανάγνωσης στο σχολείο. Αργότερα, η ανάγνωση κατά τον ελεύθερο χρόνο και η ανάγνωση για προσωπική ευχαρίστηση ενδυναμώνουν τις ικανότητες ανάγνωσης, οι οποίες με τη σειρά τους αυξάνουν τον όγκο ανάγνωσης των παιδιών. Αυτά που διαβάζουν περισσότερο γίνονται και καλύτεροι αναγνώστες. Το να περιτριγυρίζεται ένα παιδί από βιβλία διαβάζοντας στο σπίτι και στο οικογενειακό περιβάλλον, το να έχει στη διάθεση του περιοδικά και εφημερίδες, είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για την περαιτέρω ανάπτυξη του αναγνωστικού γραμματισμού. Υπό μια ευρύτερη έννοια, η διαβίωση σε ένα περιβάλλον όπου παρέχεται αξία στην ανάγνωση, έχουν μεγάλη σημασία για να γίνει ένα παιδί ικανός αναγνώστης.

Οι δραστηριότητες γραμματισμού, λοιπόν, εκ μέρους των γονέων στο σπίτι είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την ανάπτυξη των αναγνωστικών ικανοτήτων των παιδιών, και ιδιαιτέρως πριν αυτά ξεκινήσουν στο σχολείο. Η γενική εμπλοκή των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών τους και ειδικότερα στην ανάπτυξη του γραμματισμού τους επηρεάζουν δημιουργώντας κίνητρα και επιτυχία στην ανάγνωση.

– Η ανάπτυξη γνώσης του λεξιλογίου αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην εκμάθηση ανάγνωσης. Οι μαθητές που διαθέτουν καλή γνώση λεξιλογίου έχουν πολλές πιθανότητες βελτίωσης στην ανάγνωση και την κατανόηση, ενώ εκείνοι που δεν διαθέτουν κάποιες λέξεις στην προφορική τους έκφραση μπορεί και να μην τις κατανοούν όταν τις βλέπουν σε γραπτό κείμενο. Τα στοιχεία των ερευνών επιβεβαιώνουν τη σημασία του λεξιλογίου και την σχέση του με την αναγνωστική κατανόηση.

 

                                                                           4.   Διάλογος

Προϋποθέσεις Εποικοδομητικού Διαλόγου

• Ο διάλογος ευδοκιμεί σε δημοκρατικό περιβάλλον, καθώς απαιτείται η απρόσκοπτη κοινοποίηση των σκέψεων.
• Σεβασμός και ανεκτικότητα στις απόψεις του συνομιλητή, ακόμα και σε περίπτωση διαφωνίας. Για τη διαλογική επικοινωνία χρειάζεται η ύπαρξη αντιλογίας. Σε διαφορετική περίπτωση, η συνομιλία καταντά μονόλογος. Η διαφωνία καθίσταται το «οξυγόνο» του διαλόγου.
• Μετριοπάθεια, διαλλακτικότητα και μη διεκδίκηση του αλάθητου. Δεν είναι κανείς παντογνώστης και τίποτα αναμφισβήτητο.
• Αποδέσμευση από προκαταλήψεις, δογματικές αντιλήψεις και φανατισμό.
• Διαλέγονται επιτυχέστερα οι συνομιλητές που βρίσκονται σε παρόμοιο πνευματικό επίπεδο.
• Η αυτοκυριαρχία, η απουσία εριστικού πνεύματος και η ψυχική ηρεμία των διαλεγομένων αποτελούν βασικά προαπαιτούμενα μιας ομαλής συζήτησης. Ο εκνευρισμός και η ένταση δηλώνουν προσπάθεια επιβολής, όχι αναζήτησης της αλήθειας. Να αφήνουμε τον συνομιλητή μας να εκφράσει ολοκληρωμένα τις σκέψεις του και ύστερα να απαντούμε.
  • Η διατύπωση των απόψεων πρέπει να είναι σαφής.
  • Επιβάλλεται να δίνονται ακριβείς πληροφορίες και σχετικές με το θέμα. Οι συνεχείς παρεκβάσεις και οι αλλεπάλληλες μεταπηδήσεις από το ένα θέμα στο άλλο προκαλούν σύγχυση και καθιστούν το διάλογο ατελέσφορο.
  • Η καλή γνώση του θέματος και η σφαιρική προσέγγισή του.
  • Η ειλικρίνεια, η ρεαλιστική επιχειρηματολογία και η εντιμότητα.

Παράγοντες Εκφυλισμού Διαλόγου

• Η προσπάθεια επιβολής της προσωπικής άποψης απομακρύνει από το ειδοποιό χαρακτηριστικό του διαλόγου, την εύρεση της αλήθειας.
  • Ο φανατισμός, ο δογματισμός, η έλλειψη νηφαλιότητας, η εμμονή στην υπερίσχυση των προσωπικών απόψεων.
  • Η μοναξιά, η εσωστρέφεια και ο αγχώδης ρυθμός της αστικής ζωής αντιστρατεύονται την επικοινωνία, επομένως και το διάλογο.

Σημασία Διαλόγου

1.     Για το άτομο

Πνευματικός τομέας:

• Η διαλογική αναζήτηση της αλήθειας με τη συνακόλουθη επιχειρηματολογία αφυπνίζει τις πνευματικές δυνάμεις, οξύνει τις νοητικές ικανότητες και την κριτική αντίληψη.
• Οδηγεί στην ενατένιση της αλήθειας και στην απόκτηση της αυτογνωσίας μέσω της ενδοσκόπησης.
• Δίνει τη δυνατότητα στο σκεπτόμενο άνθρωπο να διαμορφώσει τη δική του απροκατάληπτη και ελεύθερη γνώμη.

Κοινωνικός τομέας:

• Με το διάλογο επιλύονται διαφορές και εξασφαλίζεται η ειρηνική συνύπαρξη των  ανθρώπων.
• Κοινωνικοποιείται το άτομο με την ενεργό συμμετοχή του στα κοινά, την αναγνώριση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων και την ανάπτυξη δεσμών πραγματικής φιλίας μέσω της διαλεκτικής επικοινωνίας.

Ηθικός τομέας:

• Καλλιεργεί τις ηθικές αρετές, καθώς το άτομο αντιλαμβάνεται τις αδυναμίες του και επιδιώκει τη βελτίωσή του.
• Με την αναζήτηση της αλήθειας και το σχηματισμό προσωπικών απόψεων, ο άνθρωπος διαμορφώνει την προσωπικότητά του.

Πολιτικός τομέας:

• Πολιτικοποιεί το άτομο με τη δυνατότητα της ελεύθερης διατύπωσης των απόψεών του και την άσκηση κριτικής στην εξουσία.
• Με τις θέσεις και τις αντιθέσεις του διαλόγου αναλύονται τα διάφορα ζητήματα και λαμβάνονται ορθότερες πολιτικές αποφάσεις.
• Ο διάλογος ενισχύει την πολυφωνία και την ελευθεροστομία. Έτσι, υποστηρίζει το ιδανικό της δημοκρατίας.

Ψυχολογικός τομέας:

• Η επικοινωνία απαλλάσσει από τη μοναξιά και την εσωστρέφεια, τονώνει την αισιοδοξία και την αυτοπεποίθηση.
• Με τη λογική προσέγγιση των πραγμάτων, ο διάλογος περιστέλλει τον υπερβολικό και αρνητικό συναισθηματισμό. Με την πειστική επιχειρηματολογία μειώνονται τα φαινόμενα βίας και εγκληματικότητας.

Στον κοινωνικό τομέα:

• Διασφαλίζεται η κοινωνική γαλήνη με την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες.
• Παραμερίζει  το φανατισμό και ενισχύει τη συλλογικότητα, τον αλληλοσεβασμό και την αλληλεγγύη.
• Αναπτύσσονται ορθές διαπροσωπικές σχέσεις, στηριγμένες στην ειλικρίνεια και την εντιμότητα.

Στον οικονομικό τομέα:

• Παρατηρείται συνεχής οικονομική ανάπτυξη ως αποτέλεσμα της δημιουργικής συνεργασίας του κοινωνικού συνόλου.

Στον πολιτικό τομέα:

• Πραγματώνεται η δημοκρατία, αφού ο διάλογος με τον πλουραλισμό των απόψεων και τη συνδιαλλαγή αποτελεί την πεμπτουσία του πολιτεύματος. Με την κριτική ελέγχεται κάθε είδους αυθαιρεσία, κατοχυρώνονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, απονέμεται κοινωνική δικαιοσύνη και επικρατεί αξιοκρατία.
• Στο διεθνή χώρο, μέσω του διαλόγου επιτυγχάνεται η παγίωση της παγκόσμιας ειρήνης, η επίλυση πανανθρώπινων διαφορών και η σύσφιξη των διεθνών σχέσεων.

Στον πνευματικό τομέα:

• Αναπτύσσονται οι επιστήμες, τα γράμματα και οι τέχνες με τη συνεργασία και την ανταλλαγή απόψεων. Η διαλεκτική είναι η εγκυρότερη φιλοσοφική και επιστημονική μέθοδος για την εύρεση της αλήθειας.
• Ο διάλογος, όπως θεμελιώθηκε από τον Σωκράτη, συνεχίζει να αποτελεί την πιο αποτελεσματική διδακτική μέθοδο, γιατί οδηγεί στην καλύτερη αφομοίωση των θεμάτων που συζητούνται, επιτρέπει την κατάθεση των προσωπικών απόψεων και καλλιεργεί το αίσθημα ευθύνης.
• Διευκολύνει τις πολιτιστικές ανταλλαγές.
• Συμβάλλει στη συνεργασία της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.

Στον εθνικό τομέα:

• Αποβάλλονται οι ακραίες εθνικιστικές αντιλήψεις με την ισότιμη και δημοκρατική συνεργασία των λαών για την αντιμετώπιση κοινών παγκόσμιων προβλημάτων.

 

                                                                                               5. Εφηβεία

Χαρακτηριστικά Eφήβων

1. Βιολογικά:

• Ανάπτυξη της σωματικής διάπλασης
• Λειτουργία γενετήσιων αδένων
• Μεταβολή των αδένων που προσδιορίζουν την έκφραση, τη φωνή, τη σκέψη, το συναίσθημα

1. Ψυχολογικά:

• Τάση εσωτερίκευσης και μυστικοπάθειας
• Ευαισθητοποίηση, ευθιξία
• Έλλειψη αυτοπεποίθησης και ανασφάλεια
• Φροντίδα για την εξωτερική εμφάνιση
• Ενδιαφέρον για το άλλο φύλο
• Άγχος για το μέλλον και απαισιοδοξία

1. Πνευματικά:

• Υπαρξιακές ανησυχίες
• Διεύρυνση πνευματικών οριζόντων
• Όξυνση της κριτικής αντίληψης
• Ιδεολογικός φιλελευθερισμός και εξιδανίκευση
• Φόβος για τον ορθολογισμό των μεγάλων
• Ονειροπόληση και οραματισμός 

1. Κοινωνικός – Οικογενειακός τομέας:

• Αντιδραστικότητα
• Αγωνιστικότητα για βελτίωση του κόσμου
• Επιθυμία ανανέωσης και βελτίωσης των κακώς κειμένων
• Προσαρμογή στη μόδα
• Αναζήτηση φιλίας, γενικότερης αποδοχής, προτύπων και ειδώλων
• Τάση αυτοτέλειας και ανεξαρτητοποίησης από τους γονείς
• Αμφισβήτηση των καθιερωμένων αξιών, των ιδανικών και της παράδοσης

 

Σχέσεις Εφήβων Γονέων  (χάσμα γενεών)

Οι έφηβοι:

• νιώθουν ελεύθεροι και ώριμοι να αναλάβουν πρωτοβουλίες.
• αντιλαμβάνονται τον κόσμο με πνεύμα προοπτικής.
• θεωρούν ξεπερασμένες και συντηρητικές τις απόψεις των γονιών τους.
• αντιδρούν ενίοτε βίαια και προκλητικά.

Οι γονείς:

• προσπαθούν να τους εμφυσήσουν τις ιδέες και τις απόψεις τους για τη ζωή.
• προβάλλουν (και επιβάλλουν) τα δικά τους πρότυπα και ιδανικά.
• επιθυμούν τα παιδιά τους να υλοποιήσουν τα δικά τους ανεκπλήρωτα όνειρα.
• εναντιώνονται στις επιλογές των νέων.
• προκαλούν τους εφήβους συγκρίνοντάς τους με τη δική τους γενιά.
• δεν εμπιστεύονται τις πρωτοβουλίες των παιδιών τους.
• αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν ότι τα παιδιά τους γίνονται ώριμοι πολίτες.

Προϋποθέσεις Υγιούς Σχέσης Εφήβων Γονέων – Μεγαλυτέρων:

Απαιτείται αμοιβαία υποχώρηση και αναγνώριση πως η κάθε πλευρά έχει μερίδιο στο δίκαιο και στο ορθό. Ειδικότερα:

Οι γονείς – μεγαλύτεροι χρειάζεται να:

• σέβονται τα δικαιώματα της προσωπικής επιλογής των εφήβων.
• αναγνωρίζουν ότι ο κόσμος που κληροδοτούν στους νέους δεν είναι ο βέλτιστος.
• διαλέγονται με τα παιδιά τους, για να εντοπίζουν τα προβλήματα και τις ανησυχίες τους.
• αποδέχονται πως οι νέοι δικαιούνται να ζήσουν σε ένα κόσμο καλύτερο, άρα και διαφορετικό.
• συνειδητοποιούν ότι τα παιδιά τους δεν είναι κτήμα τους.
• εγκαταλείπουν τον αυταρχισμό και την ακαμψία και να επιδίδονται στον παιδαγωγικό και συμβουλευτικό τους ρόλο.
• τονώνουν το φρόνημα των νέων και να τους εμποτίζουν το αίσθημα της υπευθυνότητας.
• αποτελούν οι ίδιοι με τη ζωή τους πρότυπα προς μίμηση.
• στέκουν αρωγοί και συμπαραστάτες, όταν οι έφηβοι ζητούν τη βοήθειά τους.
• αποφεύγουν την ανοχή σε τυχόν παραπτώματα, γιατί η υπερβολική ελευθερία καταλήγει σε ασυδοσία.

Οι έφηβοι ωφελούνται, όταν αναγνωρίζουν στους γονείς – μεγαλυτέρους τους:

• την άδολη αγάπη.
• την πείρα και, σε πολλές περιπτώσεις, την περισσότερη γνώση τους.
• την δικαιολογημένη ανησυχία τους, καθώς τα παιδιά τους μεγαλώνουν σε μια κοινωνία που εγκυμονεί κινδύνους και παγίδες.
• την ηθική ευθύνη που έχουν για τους ίδιους.

                                                                                6. ΠΡΟΤΥΠΑ 

Πρότυπα που πρέπει να προβάλλονται:

(με βάση και τα προβλήματα της επoχής μας)

1. Του ιδεολόγου(εποχή: κρίσης ιδεολογιών, μηδενιστικής αμφισβήτησης, έλλειψης οραμάτων).

2. Του ατόμου με αξίες, ιδανικά(εποχή: κρίσης αξιών, ανυπαρξίας ιδανικών, αλλοτρίωσης, υλιστικής νοοτροπίας)

3. Του αγωνιστή(εποχή: παθητικοποίησης, διαλυτικής εξατομίκευσης, εφησυχασμού).

4. Αυτού που συμμετέχει στα κοινά(εποχή: πολιτικής αλλοτρίωσης, ατομικιστικών προτεραιοτήτων, αποστασιοποίησης από το κοινωνικο /πολιτικό γίγνεσθαι).

5. Του πολιτικοποιημένου ατόμου(εποχή: πολιτικής αλλοτρίωσης, οπαδοποίησης, κομματικού φανατισμού, αδιαφορίας για τα κοινά).

6. Του πνευματικού ανθρώπου(εποχή: αποπνευματοποίησης, απουσίας πνευματικών ενδιαφερόντων, κυριαρχίας ειδώλων – ευτελών προτύπων, υλιστικών επιδιώξεων).

7. Του ολοκληρωμένου ηθικοπνευματικά επιστήμονα(εποχή: τεχνοκρατικής αντίληψης, στυγνής εξειδίκευσης, μονομέρειας, μονοδιάστατου προσανατολισμού του σύγχρονου ανθρώπου, μαζοποίησης).

8. Του ατόμου με πνεύμα οικουμενικήςσυνείδησης(εποχή: κρίσιμων παγκόσμιων προβλημάτων, παγκοσμιοποίησης των φαινομένων στο χώρο του πολιτισμού, της επικοινωνίας, της πολιτικής κ.λπ.)

9. Του ανθρώπου με οικολογικές ευαισθησίες(εποχή: υποβάθμισης ή καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος, οικολογικής κρίσης και διατάραξης της οικολογικής ισορροπίας)

10. Του φιλειρηνιστή(εποχή: παγκόσμιων αναταράξεων, δημιουργίας νέων εστιών πολέμου, πολεμικών συγκρούσεων, πυρηνικής απειλής).

 

Προβαλλόμενα αρνητικά πρότυπα

1. Του ευτυχισμένου καταναλωτήπου:

ταυτίζει το «έχειν» με το «είναι».

διακατέχεται από το πνεύμα υλικού ευδαιμονισμού. Η ευτυχία θεωρείται ως αποτέλεσμα της καταναλωτικής δυνατότητας και όχι προσωπικών βιωμάτων.

2. Του οικονομικά και επαγγελματικά επιτυχημένουπου:

χρησιμοποιεί αθέμιτα μέσα, για να υλοποιήσει τους ατομικιστικούς του στόχους. (αρριβισμός) ,

διακατέχεται από την κυριαρχία του ιδανικού του “ελάσσονος” μόχθου.

Του εξειδικευμένου τεχνοκράτηπου:

προσαρμόζεται απόλυτα στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής

επιδιώκει υπεραμοιβές, την απόκτηση κοινωνικοοικονομικής δύναμης, την αναβάθμιση του γοήτρου του.

ενεργεί δίχως κοινωνικές, περιβαλλοντικές .κ.ά. ευαισθησίες.

4. Του ατομικιστή, αδιάφορου για τα κοινωνικο – πολιτικά ζητήματαπου:

επιδιώκει ατομικές λύσεις και αποφεύγει τη συλλογική αγωνιστική δράση,

δε συμμετέχει στα κοινά, κοινωνικά κινήματα κ.λπ.

5. Πρότυπα βίαςπου προβάλλονται κυρίως από τα ΜΜΕ, τον παγκόσμιο κινηματογράφο.

Η ταύτιση των παιδιών -που αποτελούν τα πιo ευάλωτα θύματα- με τέτοιους ήρωες καλλιεργεί έναν επικίνδυνο μιμητισμό, την επιθετικότητα κ.α.

. Ξενικά πρότυπα

Προβάλλονται κυρίως από:

• .την παγκόσμια πολιτιστική βιομηχανία (οι ταινίες του χόλυγουντ οι αποκαλούμενες σαπουνόπερες, οι “αστέρες” της ξένης μουσικής μαζικής κατανάλωσης κ.λπ.)
• τη διαφήμιση (άμεση και έμμεση) ξενικών προϊόντων, που παράγονται στις τεχνολογικά αναπτυγμένες χώρες, προωθούνται στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, και οδηγούν στην ξενομανία, εξαιτίας της οποίας ελλοχεύουν οι κίνδυνοι της εθνικής και πολιτιστικής αλλοτρίωσης.

Η θετική επίδραση των προτύπων

1. Διαμόρφωση υγιούς, ανεξάρτητης και ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Ο θαυμασμός και η μίμηση των ανθρώπων που έχουν ευδοκιμήσει στον κοινωνικό χώρο  βοηθά τους νέους να αναπτύξουν αξιόλογη και σεβαστή στην κοινωνία προσωπικότητα, να καταξιωθούν και οι ίδιοι και να γνωρίσουν την εκτίμηση και την αναγνώριση.
2. Τα πρότυπα αναπτύσσουν την κριτική σκέψη και την πρωτοβουλία των νέων. Εμπνέουν τη νεανική ψυχή και ανοίγουν δρόμους προσωπικής έκφρασης και αυτενέργειας. Ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα και καλλιεργούν την αγωνιστικότητά τους. Προσφέρουν, έτσι, τη δύναμη της αυτοπεποίθησης, την πίστη στη ζωή και στην αξία του ανθρώπου.
3. Τα πρότυπα αποτελούν υποδείγματα αρετής και ηθικοποιούν τους νέους, γιατί εμφυσούν ηθικές αρχές και υγιείς αξίες που προσφέρουν έρμα στη νεανική ύπαρξη και συμβάλλουν στη θετική διάπλαση του χαρακτήρα της. Ακόμη, σημαντική είναι η συμβολή τους στην υπευθυνοποίηση των νέων.
4. Προσφέρουν ιδανικά στους νέους, ηθικά ερείσματα που νοηματοδοτούν την ύπαρξη και αποτελούν ευκαιρία δημιουργικής έκφρασης της νεανικής ορμής και αγωνιστικότητας. Οι νέοι πάντα χρειάζονται μια πίστη, ένα όραμα που θα φωτίσει και θα οδηγήσει τη ζωή τους (ειδικά οι νέοι της εποχής μας).
5. Η ταύτιση με τα πρότυπα συμβάλλει στην ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων, γιατί εμπνέει το σεβασμό στις αρχές και στις αξίες του κοινωνικού συνόλου και καλλιεργεί την κοινωνική και πολιτική συνείδηση. Οι νέοι αναπτύσσουν το ιδανικό της προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο και συντελούν στην ανάπτυξη του πολιτισμού ως εργαζόμενοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες κτλ. Υιοθετούν, ακόμη, το όραμα της ανθρωπιστικής ανάπλασης της κοινωνικής δομής και συμμετέχουν σε κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες για την υλοποίησή του.
6. Η σύνδεση με πρότυπα από το χώρο της ιστορίας καλλιεργεί την ιστορική συνείδηση των νέων και αναπτύσσει το εθνικό τους φρόνημα. Παράλληλα, η πολιτισμική ενοποίηση του πλανήτη στην εποχή μας είναι συντελεστής της γνωριμίας του νέου με αξιόλογες μορφές από το διεθνή χώρο. Το γεγονός αυτό ενθαρρύνει το σεβασμό στον πολιτισμό των άλλων λαών, το πνεύμα του κοσμοπολιτισμού και την καλλιέργεια της διεθνιστικής συνείδησης των νέων.

 

7.               Αγάπη

Χαρακτηριστικά

• η ανιδιοτέλεια και η αφοσίωση.
• η σταθερότητα και η υπομονή σε οποιαδήποτε αντιξοότητα.
• η μακροθυμία, η διάθεση συγχώρησης και συνδιαλλαγής.
• η οικουμενικότητα, καθώς αφορά σε όλους τους ανθρώπους.
• η μεταβλητότητα, καθώς εύκολα εκφυλλίζεται και μετατρέπεται σε πάθος καταλυτικό και ψυχοφθόρο, αν δεν συνοδεύεται από υψηλό ήθος και αγνά συναισθήματα.

Σημασία Αγάπης

Στην κοινωνία:

• Προωθεί την κοινωνική γαλήνη και σταθερότητα με την ειρηνική επίλυση των διαφορών μεταξύ των ατόμων, των διάφορων ομάδων και των εθνών.
• Καθίσταται βασικό στοιχείο της αρμονικής συνεργασίας για την υλοποίηση κοινών στόχων.
• Πριμοδοτεί την καλλιέργεια κοινωνικών αξιών, όπως είναι η αλληλεγγύη, η φιλανθρωπία και η ομόνοια, και γονιμοποιεί τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Στον πνευματικό τομέα:

• Αποτελεί πηγή έμπνευσης και δημιουργίας αξιόλογων έργων (ιδίως με τη μορφή του έρωτα).
• Οδηγεί στην αυτογνωσία μέσω της ψυχοπνευματικής ένωσης και της αντιπαραβολής με την προσωπικότητα των άλλων ανθρώπων.
• Διευρύνει τον πνευματικό ορίζοντα του ατόμου δια μέσου της προσέγγισης των προσωπικοτήτων των άλλων ανθρώπων και του πολιτισμού των άλλων λαών.

Στον ηθικό τομέα:

• Ολοκληρώνει ηθικά το άτομο, καθώς καλλιεργεί τα ευγενέστερα αισθήματα, όπως είναι ο σεβασμός, η αλληλεγγύη, η φιλανθρωπία και η καλοσύνη.
• Απαλλάσσει από τα πάθη και τις κακίες.
• Καταπολεμά τον εγωισμό, την ιδιοτέλεια, τους συμφεροντολογικούς υπολογισμούς και τη ζήλεια.

Στον ψυχικό τομέα:

• Ο άνθρωπος που αγαπά νιώθει και είναι πραγματικά ευτυχισμένος.
• Αισθάνεται ψυχική γαλήνη, ψυχική ισορροπία και πληρότητα.
• Η αγάπη εδραιώνει το αίσθημα της συντροφικότητας και αμβλύνει τη μοναξιά.
• Καθιστά τον άνθρωπο ανεκτικό, αισιόδοξο, υπομονετικό, εύπιστο, στοργικό, καλοσυνάτο.
• Ενεργοποιεί το άτομο και ενισχύει τη δημιουργικότητά του.
• Απαλύνει τον πόνο, καθώς γονιμοποιεί λόγια παρηγοριάς και πράξεις φιλανθρωπίας.

Στον οικονομικό τομέα:

• Προϋποθέσεις για την οικονομική ευημερία και πρόοδο είναι η κοινωνική γαλήνη και η αρμονική συνεργασία, στοιχεία που προωθεί η αγάπη.
• Αποφεύγεται ο αθέμιτος ανταγωνισμός, η αισχροκέρδεια, η εκμετάλλευση.

Η Αγάπη στην Εποχή μας

Οι εκδηλώσεις αγάπης περιορίζονται όλο και περισσότερο εξαιτίας:

• του ατομισμού, της ιδιοτέλειας και της αδιαφορίας για τον πλησίον.
• του έντονου ρυθμού της ζωής, ο οποίος συρρικνώνει και εκφυλίζει τις διαπροσωπικές σχέσεις.
• του ανταγωνιστικού πνεύματος.
• της απληστίας, της φιλοχρηματίας και του πνεύματος καταναλωτισμού και υλικού ευδαιμονισμού. Έτσι, η αγάπη στηρίζεται στα υλικά αγαθά, όχι στα ψυχικά και πνευματικά.
• του φαινομένου της βίας, της εγκληματικότητας, της επέκτασης των πολέμων.
• του κυρίαρχου τεχνοκρατικού πνεύματος, καθώς όλα αξιολογούνται υπολογιστικά και όχι ποιοτικά.

• Έρωτας: έντονο συναίσθημα έλξης και επιθυμίας μεταξύ δύο προσώπων, που χαρακτηρίζεται και από πόθο για σεξουαλική επαφή.

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έρωτα

Ο έρωτας είναι ένα πολύ δυνατό συναίσθημα, που εύλογα χαρακτηρίζεται συχνά ως πάθος, εφόσον επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου, τη συμπεριφορά, αλλά και τη στάση του απέναντι στον κόσμο. Ειδικότερα:

 

– Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από διαρκή και έντονη επιθυμία για το άλλο άτομο. Για τον ερωτευμένο η συνεχής επαφή με το άλλο πρόσωπο αποτελεί μια ισχυρή εσωτερική ανάγκη. Η επαφή αυτή λαμβάνει τη μορφή της καθημερινής επικοινωνίας, του συναισθηματικού μοιράσματος, της ερωτικής έλξης -το σεξουαλικό ένστικτο αφυπνίζεται στα χρόνια της εφηβείας-, αλλά και των διαρκών σκέψεων για το άλλο άτομο τις ώρες που δεν βρίσκονται μαζί. Πρόκειται επί της ουσίας για μια συνεχή αλληλεπίδραση που επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την ψυχολογία, αλλά και την προσωπικότητα των ερωτευμένων.

 

– Ο έρωτας συνιστά πηγή έντονης ευτυχίας, μα και έντονης θλίψης. Το ερωτικό συναίσθημα -ιδίως στην αρχή του- προσφέρει στιγμές βαθιάς ευδαιμονίας στο άτομο, εφόσον αισθάνεται πως έχει βρει ένα ιδανικό ταίρι για τον εαυτό του. Η εξιδανίκευση του άλλου προσώπου, που χαρακτηρίζει το αρχικό διάστημα του έρωτα, δημιουργεί στον ερωτευμένο την εντύπωση πως το άτομο που αγαπά είναι τέλειο από κάθε άποψη, και αφήνεται έτσι στο να αισθανθεί τα συναισθήματά του σε όλη τους την πληρότητα χωρίς επιφυλάξεις.

Η αρχή του ερωτικού συναισθήματος βρίσκει το άτομο σε κατάσταση ενθουσιασμού και ευδιαθεσίας, με τη διάθεση να απολαύσει κάθε στιγμή της ζωής του, έστω κι αν δεν έχει διασφαλίσει ακόμη τη βεβαιότητα πως τα συναισθήματά του έχουν ανταπόκριση. Στη συνέχεια, ωστόσο, αν δεν υπάρξει η αναγκαία ανταπόκριση, το ερωτικό συναίσθημα μη βρίσκοντας την πλήρωσή του τρέπεται σε πηγή θλίψης και πόνου, λόγω της ματαίωσής του.

Ωστόσο, ο έρωτας ακόμη και στην αμοιβαιότητά του προκαλεί συχνές μεταπτώσεις στη διάθεση του ατόμου, εφόσον συναισθήματα όπως η ανασφάλεια, η ζήλεια κι η ανησυχία για την ειλικρίνεια του άλλου, δημιουργούν ένα κλίμα συναισθηματικής έντασης.

 

– Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από την κτητική διάθεση που προκαλεί στο άτομο. Ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα του έρωτα είναι η κτητικότητα, η αίσθηση πως το άλλο πρόσωπο ανήκει κατά τρόπο αποκλειστικό στον ερωτευμένο. Πρόκειται για μια ακόμη έκφανση της αδυναμίας του ατόμου να ελέγξει πλήρως τα συναισθήματά του, αλλά και της αίσθησης που έχει πως ο άλλος αποτελεί το αναγκαίο του συμπλήρωμα.

 

– Ο έρωτας επιτρέπει στο άτομο να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του. Κάθε άνθρωπος μέσα από την εμπειρία του έρωτα έχει την ευκαιρία να διαπιστώσει πώς λειτουργεί όταν δεν μπορεί να ελέγξει απόλυτα τα συναισθήματά του, πώς διαχειρίζεται τις εσωτερικές εντάσεις, αλλά και τι είναι αυτό που αποζητά στο σύντροφο της ζωής του. Αποτελεί ο έρωτας υπό μία έννοια μια ιδιότυπη δοκιμασία που αποκαλύπτει στο ίδιο το άτομο τον εαυτό του και τις αντιδράσεις του.

 

 

8. Μόδα και Ένδυση

Οι Νέοι

• Προβάλλουν την αντιδραστικότητά τους με την άκριτη υιοθέτηση των προτάσεων της μόδας. Θεωρούν το καινούργιο προοδευτικό και ριζοσπαστικό, ενώ το παλιό συντηρητικό και απορριπτέο.
• Μιμούνται ξενόφερτα πρότυπα και τρόπους ζωής στην ένδυση, στη μουσική, στην ομιλία, ακόμα και στη διατροφή.

Θετικές Συνέπειες

• Καλλιεργεί και αναπτύσσει τη δημιουργική φαντασία και το αίσθημα του ωραίου.
• Ενισχύει την οικονομία με τη διακίνηση του χρήματος και, κυρίως, με την αύξηση των εξαγωγών.
• Καταπολεμά την ανεργία με τη δημιουργία θέσεων εργασίας, καθώς αυξάνεται η παραγωγή και ο καταναλωτισμός.
• Με τη μόδα εκφράστηκαν πολιτικά και κοινωνικά κινήματα, μουσικά ή άλλα καλλιτεχνικά ρεύματα (φεμινιστικό κίνημα, χίπις, πανκς κ.λπ.).
• Μέσω της ποικιλίας των επιλογών αμφίεσης εκφράζεται η προσωπική ελευθερία και καθίσταται δυνατή η διαμόρφωση μιας ιδιαίτερης εικόνας του εαυτού μας.
• Εξασφαλίζει ένα αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς σε όσους η εμφάνιση αποτελεί αιτία εσωστρέφειας και ανασφάλειας.

Αρνητικές Συνέπειες

• Τροφοδοτεί το καταναλωτικό πνεύμα και προκαλεί οικονομικά προβλήματα σε όσους προσπαθούν να ακολουθήσουν πιστά τις επιταγές της.
• Προκαλεί άγχος και αγωνία, μήπως τυχόν η ασυνεπής παρακολούθησή της προξενήσει κοινωνική περιθωριοποίηση και υποβάθμιση.
• Στερεί από τον άνθρωπο πολύτιμο χρόνο, καθώς αυτός επιδίδεται στην υπερεργασία, για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της. Ο χρόνος αυτός θα μπορούσε να αξιοποιηθεί σε πνευματικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
• Οδηγεί πολλές φορές, ιδίως τους άνεργους νέους, στη βία και την εγκληματικότητα, προκειμένου να επιτευχθεί η ανταπόκριση στα κελεύσματά της.
• Καλλιεργεί το μιμητισμό, ο οποίος γενικεύεται σε μιαν ευρύτερη αποδοχή έξωθεν εντολών. Παράλληλα, εξασθενεί την κρίση και την ιδιαιτερότητα.
• Αλλοτριώνει γενικότερα τον άνθρωπο με την προβολή των ασήμαντων και εφήμερων, και τον παραγκωνισμό των σημαντικών προτεραιοτήτων. Διασαλεύει δηλαδή την ιεράρχηση των αξιών.
• Συντελεί στην αλλοτρίωση της εθνικής ταυτότητας και στην επιβολή της παγκόσμιας ομοιομορφίας ως προς την αμφίεση, τη συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής.

Σωστή στάση απέναντι στη μόδα

Η μόδα αποτελεί σημαντικό στοιχείο της σύγχρονης ζωής. Θα ήταν λοιπόν ουτοπικό να προτείνει κάποιος την κατάργησή της. Ωστόσο, χρειάζεται κανείς να:

• θέτει προσωπικά κριτήρια ως προς την αποδοχή της μόδας, έτσι ώστε να μη γελοιοποιείται με επιλογές που δεν ταιριάζουν στην προσωπικότητά του.
• συνειδητοποιεί ότι η μόδα δεν αποτελεί αυτοσκοπό.
• κατανοεί ότι το ρούχο δεν υπάρχει, για να καταδυναστεύει το σώμα και το πνεύμα του ανθρώπου, αλλά για να το προστατεύει και να το αναδεικνύει.
• εναρμονίζει την αμφίεσή του με τα κλιματολογικά και κοινωνικά δεδομένα κάθε εποχής.
• μην προσκολλάται και υποδουλώνεται στις νέες τάσεις, αλλά να ιεραρχεί σωστά τις προτεραιότητές του.
• αντιστέκεται στην «πλύση εγκεφάλου» που επιχειρούν οι διαφημίσεις για την προώθηση της μόδας.

9. Τρίτη Ηλικία

Δυσκολίες

Βιολογικά:

• Εξασθενούν οι σωματικές δυνάμεις: αργό βάδισμα, ελάττωση της αντοχής, προβλήματα υγείας.
• Αμβλύνονται οι αισθήσεις, ιδιαίτερα η όραση.
• Εμφανίζεται δυσκαμψία στις αρθρώσεις.
• Περιορίζεται η ενεργητικότητα.
• Ο εγκέφαλος σταδιακά αδρανοποιείται.

Πνευματικά:

• Μειώνεται η προσαρμοστικότητα.
• Παρατηρείται δυσκαμψία στις ιδέες, συντηρητικότητα και επιφυλακτικότητα.
• Εξασθενεί η μνήμη και στρέφεται περισσότερο στο απώτερο παρελθόν (επικράτηση της μακροπρόθεσμης μνήμης εις βάρος της βραχυπρόθεσμης).
• Στα βαθιά γηρατειά παρατηρείται απώλεια της νοητικής και κριτικής διαύγειας.

Ψυχολογικά:

• Ψυχική κούραση, απαισιοδοξία, τάση απομόνωσης.
• Αισθάνονται να παραγκωνίζονται από την κοινωνική ζωή εξαιτίας των εξελίξεων που αδυνατούν να παρακολουθούν.
• Διακρίνονται από εμμονές, πείσμα και αδιαλλαξία.
• Κρίνουν έντονα τους νέους για τις επιλογές τους εξωραΐζοντας τη δική τους γενιά και διατυμπανίζοντας τα επιτεύγματά τους.
• Απαιτούν το σεβασμό από τους άλλους στηριζόμενοι αποκλειστικά και μόνο στην ηλικία. Έτσι, ο σεβασμός δεν ανταποδίδεται προς τους νεοτέρους.
• Πολλοί ηλικιωμένοι δεν περιορίζουν τον παρεμβατικό ρόλο τους στη συμβουλευτική μονάχα παροχή και εμπλέκονται στη διαμόρφωση της ζωής των άλλων, ασχέτως ηλικίας.
• Άτομα με ζωή γεμάτη αντιφάσεις, ελλείψεις, ψυχικά τραύματα και ανεκπλήρωτους πόθους αντιμετωπίζουν το τέλος με φόβο και ανασφάλεια.
• Ο κοινωνικός παραγκωνισμός και ο θάνατος των προσφιλών προσώπων οδηγεί αναπόφευκτα στην πεισιθάνατη μοναξιά και την αίσθηση ανικανότητας.

Οικονομικά:

• Νιώθουν οικονομική ανασφάλεια, γιατί γνωρίζουν πως δε δύνανται πλέον να εργαστούν και να αλλάξουν τα οικονομικά τους δεδομένα.
• Συχνά, δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν οικονομικά εξαιτίας των χαμηλών συντάξεων.
• Δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα φάρμακα και να ανταποκριθούν οικονομικά στις ιατρικές συμβουλές.
• Η οικονομική ανασφάλεια διαμορφώνει ενίοτε ένα φαινομενικά φιλοχρήματο χαρακτήρα. Γίνονται φειδωλοί στα έξοδα και συσσωρεύουν χρήματα για παν ενδεχόμενο.

Τρόποι Καταπολέμησης Προβλημάτων Τρίτης Ηλικίας

Οι ηλικιωμένοι:

• Να συμμετέχουν σε ποικίλες δραστηριότητες, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τη μοναξιά και την ανία.
• Να διεκδικούν από τη σχέση τους με τους άλλους την ισοτιμία και όχι τη φροντίδα, εφόσον αυτή δεν είναι απολύτως απαραίτητη. Ο κοινωνικός αποκλεισμός μαραίνει τον ηλικιωμένο.
• Να αναλαμβάνουν ρόλους στο οικογενειακό περιβάλλον (π.χ. τη φύλαξη των παιδιών), ώστε να νιώθουν χρήσιμοι και να ενισχυθεί η αυτοπεποίθησή τους.
• Να συμμετέχουν σε δραστηριότητες των Κ.Α.Π.Η. και άλλων αντίστοιχων οργανισμών, οι οποίοι παράλληλα με την οργάνωση ψυχαγωγικών δράσεων και εκδρομών ενημερώνουν για θέματα υγείας και συμβάλλουν στην κοινωνική και ψυχική τους αποκατάσταση.

Η πολιτεία ως κοινωνικό κράτος πρόνοιας:

• να δίνει συντάξεις ικανές για την αξιοπρεπή διαβίωσή τους.
• να εξασφαλίζει την ιατροφαρμακευτική περίθαλψή τους.
• να παρέχει βοήθεια κατ’ οίκον, ιδίως σε ανθρώπους που δεν μπορούν να μετακινηθούν ή δεν έχουν κάποιο συγγενικό πρόσωπο να τους στηρίξει.
• να προωθεί την ισότητα και την αυτονομία των ηλικιωμένων.
• να τιμά με διάφορες αφορμές τους ηλικιωμένους ως απόδειξη ευγνωμοσύνης για την προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο. Τα «τιμημένα γηρατειά» να μην είναι λόγος κενός.
• να καταρτίζει προγράμματα σίτισης των άπορων ηλικιωμένων.

Οι συγγενείς:

• να μην τους εγκαταλείπουν.
• να μην τους λησμονούν παραγκωνίζοντάς τους σε κάποιο γηροκομείο.
• να τους δίνουν την ευκαιρία της καθοδήγησης και της παροχής συμβουλών για όλες τις πλευρές της ζωής.

Σεβασμός Προς Ηλικιωμένο Άτομο

Οι νέοι οφείλουν να εκτιμούν τους ηλικιωμένους για:

• την καθολικά αποδεκτή κοινωνική τους καταξίωση ως αποτέλεσμα της προσφοράς τους στο κοινωνικό σύνολο.
• τις γνώσεις, την πείρα και τη σοφία τους, στοιχεία που τους καθιστούν πηγή ωφελιμότητας.
• τη σωφροσύνη, την ειλικρίνεια, τον αλτρουισμό και την ηθικότητα που επέδειξαν έμπρακτα σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

 

10. Γέλιο και Κωμικό Στοιχείο

 

Σημασία Γέλιου

Στον πνευματικό τομέα:

• Αποκαλύπτει, αλλά και καλλιεργεί τον πνευματικό κόσμο του ανθρώπου. Για να γίνει κατανοητό το χιούμορ και το αστείο, απαιτείται υψηλό πνευματικό επίπεδο. Διαφορετικά, καταλήγει σε παρεξήγηση.
• Κάνει οικείο το απλησίαστο, αποδεικνύει τη γελοιότητα του σοβαροφανούς και γενικότερα απομυθοποιεί τα πράγματα.
• Αποδεικνύει την εσωτερική ελευθερία του ανθρώπου, γιατί καθίσταται μια αυθόρμητη και ανυπόκριτη έκφραση.
• Προβάλλει τον κόσμο υπό διαφορετικό πρίσμα και διευκολύνει την αντιμετώπιση δύσκολων στιγμών.
• Το χιούμορ φανερώνει καλόβουλα κίνητρα και συμβάλλει στην επιτυχία της κριτικής.
• Με τις διάφορες λαϊκές ή καλλιτεχνικές μορφές του (ανέκδοτο, κωμωδία, διήγηση) ενεργοποιεί και ερεθίζει τη φαντασία.
• Αποτελεί άριστη παιδαγωγική μέθοδο στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία.

Στον ψυχολογικό τομέα:

• Το γέλιο, ή έστω ένα απλό χαμόγελο, αποκαλύπτει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου.

• Αποδιώχνει το άγχος, τονώνει την αισιοδοξία, ενισχύει την ψυχική δύναμη τουανθρώπου.
• Εκφράζει την ξεγνοιασιά και την ανεμελιά.
• Ο γελαστός είναι άνθρωπος καλοσυνάτος, ανοιχτός στη ζωή, συγκαταβατικός, άνθρωπος της προσφοράς.

Στον κοινωνικό τομέα:

• Εκφράζει και υλοποιεί την κοινωνικότητα του ανθρώπου, γιατί σπάνια γελά κανείς μονάχος του.
• Με τη σάτιρα και το σαρκασμό επαναφέρει στην τάξη εκείνον που ενεργεί αντικοινωνικά.
• Το γέλιο αποτελεί συλλογική διαδικασία, ενισχύει τη διαπροσωπική επικοινωνία και περιορίζει τάσεις εγωισμού.
• Η ευαισθησία και το κατάλληλο κλίμα που διαμορφώνεται με το γέλιο συντελούν στην επιτυχέστερη και ευκολότερη προσέγγιση των ανθρώπων.
• Καθιστά το άτομο πιο αγαπητό και ευχάριστο, γιατί καταργεί τις κοινωνικές τυπικότητες και αγκυλώσεις.
• Με το γέλιο, τα πράγματα αντιμετωπίζονται ευχάριστα και πιο αποτελεσματικά, οι άνθρωποι γίνονται ευδιάθετοι, περισσότερο συμμετοχικοί και πρόθυμοι.

Για Ποιους Λόγους οι Άνθρωποι Σήμερα Γελούν Όλο και Λιγότερο;

Το γέλιο στην εποχή μας λιγοστεύει σταδιακά ή μεταβάλλεται η ποιότητα και η σκοπιμότητά του:

• Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από ατομικισμό και εσωστρέφεια, στοιχεία που δεν προωθούν το γέλιο.
• Το γέλιο του αλλοτριωμένου σύγχρονου ανθρώπου είναι ο σαρκασμός για τη δυστυχία του άλλου.
• Το κωμικό στοιχείο κακοποιείται στα πλαίσια της κακής, λαϊκίζουσας, μαζοποιημένης και βιομηχανοποιημένης ψυχαγωγίας των ΜΜΕ και του εμπορικού θεάτρου.
• Η έλλειψη ολοκληρωμένης παιδείας, η οποία ευαισθητοποιεί το άτομο, ενισχύει τη βάναυση πρόκληση του γέλιου και τη χαμηλής ποιότητας κωμωδία.

Το χιούμορ στο σχολικό περιβάλλον :

 

Το χιούμορ νοείται ως θετικό στοιχείο για τη σχολική ζωή, γιατί:

• διαμορφώνει ευχάριστο κλίμα, απαραίτητο για τη διαδικασία της μάθησης.
• υποστηρίζει τη σύναψη φιλικών σχέσεων μεταξύ των μαθητών.
• συσφίγγει τις σχέσεις διδασκόντων και διδασκομένων. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για δημιουργικό διάλογο και αποτελεσματική συνεργασία.
• επιτυγχάνει τη συνειρμική σύνδεση του ευχάριστου με τη γνώση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ζωηρότερη εντύπωσή της στη μνήμη του μαθητή.
• σε στιγμές κούρασης και υπερβολικής έντασης αποφορτίζει την κατάσταση και συνεπικουρεί στην ομαλότερη πορεία του μαθήματος.
• η αίσθηση του χιούμορ θεωρείται ένδειξη ευφυΐας και αισθητικής αγωγής.
• ως μέσο παρατήρησης και σωφρονισμού καθίσταται η πλέον αβλαβής και αποτελεσματική μέθοδος. Αρκεί, βέβαια, να μην πάρει τη μορφή προσβολής, αν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψη μας τους υπερβολικά ευαίσθητους νέους.

Επιφυλάξεις:

Αναμφισβήτητα, το γέλιο δεν αποτελεί επιδίωξη της σχολικής τάξης, αλλά το μέσο για την επίτευξη του στόχου της μάθησης. Συγκεκριμένα, είναι ωφέλιμο:

• να συνδέεται το χιούμορ με την παιδαγωγική πράξη.
• να χρησιμοποιείται το γέλιο για τη στιγμιαία μόνον αποφόρτιση, καθώς για την ξεκούραση προβλέπεται το διάλειμμα.
• να αποθαρρύνεται η προσπάθεια ορισμένων μαθητών να καταστρατηγήσουν τη διαδικασία του μαθήματος με κωμικές σκηνές και τη συνακόλουθη πρόκληση του γέλιου.

Πώς Μπορεί να Ασκηθεί μια Αγωγή του Γέλιου στο Σχολείο;

• Με τη διδασκαλία συγκεκριμένων χιουμοριστικών και σατιρικών κειμένων (αποσπάσματα κωμωδιών, ευθυμογραφήματα, χρονογραφήματα κ.λπ.).
• Μέσω της ειδικότερης ενασχόλησης των μαθητών με το θέμα της επίδρασης του κωμικού στοιχείου και του γέλιου στη ζωή των ανθρώπων.
• Με την αξιοποίηση του χιούμορ μέσα στην τάξη, κατά τη διαδικασία της διδασκαλίας.
• Μέσω της παρακολούθησης ή της παρουσίασης από τους ίδιους τους μαθητές κωμικών θεατρικών παραστάσεων.