Το απόσπασμα προέρχεται από το μυθιστόρημα της Μ. Ιορδανίδου «Η αυλή μας», στο οποίο η συγγραφέας μας περιγράφει σκηνές από τη ζωή στη σύγχρονη τσιμεντούπολη. Το μυθιστόρημα είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφικό.
Η συγγραφέας
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1897 και πέθανε στην Αθήνα το 1989.Έζησε στη Ρωσία, στην Κωνσταντινούπολη, στην Αλεξάνδρεια, στην Αθήνα. Οι συνεχείς μετακινήσεις και τα δύσκολα χρόνια δεν της επέτρεψαν να αποκτήσει πανεπιστημιακή μόρφωση. Γνώριζε όμως τρεις ξένες γλώσσες που τη βοήθησαν να εργαστεί ως τα εξήντα της χρόνια. Στη συγγραφή στρέφεται σε μεγάλη ηλικία(1962) . Έργα της: Λωξάντρα, Διακοπές στον Καύκασο, Σαν τα τρελά πουλιά, Στου κύκλου τα γυρίσματα, Η αυλή μας. Τα έργα της χαρακτηρίζονται από αμεσότητα, απλότητα, παραστατικότητα. Η συγγραφέας αντιμετωπίζει τα πράγματα με κριτικό και παρατηρητικό τρόπο.
Στην «Αυλή μας» η Μαρία Ιορδανίδου, με τη διεισδυτική της ματιά, τη σχεδόν προφορική γραφή της, τον βαθύ συναισθηματισμό της και την οξυδέρκειά της περιγράφει τη ζωή της σε ένα διαμέρισμα της δεκαετίας του 1980 με εσωτερική αυλή (ακάλυπτο τον λένε πια). Περιγράφει τους γείτονές της, την καθημερινότητά τους, τα μίση και την αγάπη τους, τους διαφορετικούς χαρακτήρες και τις συνήθειές τους. Δεν μπορεί να πιστέψει πόσο έχουν αλλάξει πια τα πράγματα, πώς απομακρύνθηκαν οι άνθρωποι, πώς κατάντησαν οι νοικοκυρές στην εποχή της ευκολίας να μη νιώθουν το σπίτι δικό τους ή ακόμη χειρότερα να παντρεύονται τα παιδιά και να φεύγουν μακριά από τις εστίες τους.
Ιστορικό Πλαίσιο
-
- Ανάπτυξη των πολυκατοικιών στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο.
- Κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που οδήγησαν στην αστικοποίηση.
- Αλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης και στον τρόπο ζωής.
Θεματικές του Έργου
-
- Αστικός Χώρος και Ανθρωπιά: Πώς οι πολυκατοικίες επηρεάζουν τις ανθρώπινες σχέσεις και την κοινωνική ζωή.
- Ταυτότητα και Πολιτισμός: Η σχέση του ατόμου με τον αστικό χώρο και οι επιπτώσεις στην πολιτιστική ταυτότητα.
- Περιβαλλοντικά Ζητήματα: Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ανάπτυξης τσιμεντένιων δομών.
Κοινωνικές Επιπτώσεις
-
- Αλλαγές στις οικογενειακές δομές και στις κοινωνικές σχέσεις.
- Προβλήματα κοινωνικής απομόνωσης και αποξένωσης.
- Αντίκτυποι στην υγεία και στην ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Συγκριτική Ανάλυση
-
- Σύγκριση της ελληνικής εμπειρίας με άλλες χώρες.
- Παραδείγματα επιτυχημένων και αποτυχημένων αστικών αναπτύξεων.
Σύγχρονη Προσέγγιση
-
- Νέες τάσεις στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομία.
- Πρωτοβουλίες για βιώσιμες πόλεις και αναπλάσεις.
- Ρόλος της κοινότητας στην αναβάθμιση του αστικού χώρου.
Θεματικά κέντρα:
- Η απρόσωπη ζωή στις πολυκατοικίες των μεγάλων αστικών κέντρων
- Τα προβλήµατα από τη συγκατοίκηση πολλών οικογενειών στις σύγχρονες πολυκατοικίες
- Εργαζόµενες µητέρες µε παιδιά
- Οι δυσκολίες στην ανατροφή και στη διαπαιδαγώγηση τους.
Ενότητες:
1η ενότητα («Ζούμε στην εποχή… που κρέμεται στον τοίχο»): η τυποποιημένη κατασκευή των διαμερισμάτων και ο ομοιόμορφος τρόπος ζωής των ενοίκων.
Στην πρώτη ενότητα θίγεται το θέμα της ασφυκτικής ζωής σε ένα διαμέρισμα. Τα σύγχρονα διαμερίσματα μοιάζουν με κλουβιά, χωρίς φως, χωρίς παράθυρα.
2η ενότητα («Αλλάζουν οι καιροί… μας χωρίζει ένας τοίχος»): Η ζωή των ενοίκων και οι σχέσεις μεταξύ τους.
Στη δεύτερη ενότητα μας παρουσιάζει κάποια άλλα προβλήματα που δημιουργούνται από τη συμβίωση πολλών ενοίκων στην πολυκατοικία. Στην ισοπεδωτική ομοιομορφία των διαμερισμάτων, που ανάφερε πριν, έρχεται να προστεθεί ο φόβος, που κάνει τους ανθρώπους ψυχρούς (αγγλοπρεπείς). Η ανωνυμία της συγκατοίκησης οδηγεί στην αποξένωση, στην εσωστρέφεια, στις απρόσωπες σχέσεις.
3η ενότητα (« Από το λουτροκαμπινέ… και ησυχάσαμε»): Η καταπιεστική συμπεριφορά της μητέρας του διπλανού διαμερίσματος και η έντονη αντίδραση του παιδιού.
Στην τελευταία ενότητα η αφηγήτρια αναφέρεται σε μια οικογένεια που ζει στο διπλανό διαμέρισμα. Η αφηγήτρια άθελά της παρακολουθεί τη σχέση της γυναίκας του διπλανού διαμερίσματος με τη μικρή της κόρη. Η εργαζόμενη μητέρα συμπεριφέρεται υστερικά στο παιδί της και το παιδί αντιδρά νευρωτικά και τρομαγμένα. Η μητέρα κουρασμένη από τη δουλειά και αγχωμένη δεν ξέρει πώς να διαπαιδαγωγήσει το μικρό παιδί, του φέρεται εξουσιαστικά και αντιπαιδαγωγικά. Αντιλαμβανόμαστε πόσο πιεστική είναι η ζωή των μεγάλων που ξεσπούν στα παιδιά τους και δεν ξέρουν πώς να τα μεγαλώσουν. Οι αντιδράσεις του παιδιού είναι νευρικές και δείχνουν πως το επηρεάζει αρνητικά αυτή η στάση της μητέρας του. Η αξιοπρέπεια του μικρού παιδιού έχει πληγωθεί και για να αμυνθεί αρνείται να φάει.
Προβλήματα που απορρέουν από το σύγχρονο τρόπο ζωής.
Οι γονείς αναγκάζονται να περνούν πολλές ώρες μακριά από το σπίτι, γιατί πρέπει να εργαστούν και δεν έχουν μια ποιοτική επαφή με τα παιδιά τους. Το πρόγραμμα της οικογένειας είναι τυπικό και μονότονο και η ρουτίνα φαίνεται να δημιουργεί προβλήματα και εντάσεις μέσα στο σπίτι.
Ο πατέρας μάλλον απουσιάζει διαρκώς από το σπίτι και η μητέρα δεν έχει το χρόνο ή τη διάθεση να ασχοληθεί με το παιδί της.
Το ζευγάρι πηγαίνει μόνο του για διακοπές αφήνοντας το παιδί στη γιαγιά. Τα μέλη της οικογένειας αποξενώνονται και τα παιδιά εξαγριώνονται και οδηγούνται σε βίαιες και νευρωτικές συμπεριφορές.
Ο κλονισμός του θεσμού της οικογένειας είναι φανερός.
Χαρακτηρισμός προσώπων
Αφηγήτρια: είναι μια γυναίκα μεγάλης ηλικίας που δεν αντέχει την ασφυκτική ζωή στο διαμέρισμα. Από την αρχή του αποσπάσματος φαίνεται η απογοήτευση, η δυσφορία της και αυτό το εκφράζει με την ειρωνική στάση της στην πρώτη ενότητα. Νοιώθει εγκλωβισμένη, δεν μπορεί να έχει τη δική της γωνιά. Ακόμη απογοητεύεται από την ψυχρότητα, το φόβο και την αποξένωση στις πολυκατοικίες. Προβληματίζεται και απορεί που οι Έλληνες έχασαν τις παραδοσιακές τους αξίες. Παρακολουθεί, άθελα της τις ζωές των άλλων. Από την παρέμβασή της στη σκηνή της μητέρας και του παιδιού, φαίνεται πως νοιάζεται, είναι ευαίσθητη, αξιοπρεπής, σκεπτόμενη, καλοπροαίρετη και προβληματισμένη. Δεν αποδέχεται τη βία. Προβληματίζεται, αγωνιά για την τύχη του παιδιού. Αντιδρά αρχικά ήρεμα κι έπειτα οργισμένα. («Ναι, πραγματικά τρελάθηκα»).
Μητέρα: υστερική, βίαιη, αγχωτική, εξουσιαστική. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η αγχωτική εργασία, το πιεστικό ωράριο, την έχουν κάνει να μη διαπαιδαγωγεί σωστά το παιδί, να του φέρεται άσχημα. Χάνει τον έλεγχο και αντιδρά άσχημα.
«Έχασαν οι Ρωμιοί τη ρωμιοσύνη τους»
Ρωμιοσύνη: ο Ελληνισμός, η ελληνική ψυχή, το φρόνημα και τα ιδανικά του ελληνικού έθνους και εδώ ο τρόπος συμπεριφοράς των Ελλήνων που περικλείει τις παραδοσιακές αρετές που αναφέρθηκαν παραπάνω δηλαδή τη φιλοξενία, την αλληλεγγύη, τη φιλία, την ψυχική ευγένεια, τη συμπόνια .Άλλωστε με αυτές τις αρετές μεγάλωσε όταν ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι γείτονες γνωρίζονταν μεταξύ τους, αντάλλασσαν επισκέψεις και μοιράζονταν τις χαρές και τις λύπες, είναι γεμάτες με εικόνες από βεγγέρες, γιορτές, μουσαφιριά και τραπεζώματα» Τώρα όμως στην Αθήνα διαπιστώνει μια άλλη κοινωνική πραγματικότητα. Οι άνθρωποι έχουν υιοθετήσει ξενικές συνήθειες. Έχουν γίνει τυπικοί κι εσωστρεφείς. Δεν ανοίγουν τα σπίτια τους και τις καρδιές τους. Έτσι στη θέση των παραδοσιακών αξιών έχει μπει η καχυποψία, η αδιαφορία, ο φόβος, η αντικοινωνικότητα.
« Έχουν την αξιοπρέπειά τους τα παιδιά»
σε συνδυασμό με το γαλλικό ρητό συνοψίζουν τις θέσεις της συγγραφέως και αφηγήτριας για τα δικαιώματα και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Τα παιδιά έχουν κι αυτά δικαιώματα και χρειάζονται σωστή διαπαιδαγώγηση. Χρειάζονται αγάπη, στοργή, υπομονή.
Αφηγηματικοί τρόποι
Στο απόσπασμα εναλλάσσονται η αφήγηση με το διάλογο και έτσι το κείμενο γίνεται πιο ζωντανό και παραστατικό. Παρατηρούμε κι ένα σχόλιο της αφηγήτριας («Αλλάζουν οι καιροί…τη ρωμιοσύνη τους»).
Γλώσσα
Η γλώσσα είναι απλή , δημοτική και είναι πολύ κοντά στην προφορική ομιλία των απλών ανθρώπων. Μοιάζει να κάνει διάλογο με ένα υποθετικό πρόσωπο. Υπάρχουν οπτικές και ακουστικές εικόνες, επαναλήψεις και μεταφορές.
Ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου
Το μυστήριο της τσιμεντούπολης (παραμύθι)
Θα θέλατε να ζείτε σε πολυκατοικία ή μονοκατοικία και γιατί;
ΠΗΓΕΣ
https://2stav-glossa.blogspot.com/2018/09/blog-post_27.html
https://alexgger.blogspot.com/2015/01/blog-post_14.html
https://filologikesidees.blogspot.com/2015/06/blog-post_28.html