«Διομήδους Αριστεία»

(στ. 274-430)

ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΈΝΟΥ
 Η συμπλοκή του Διομήδη με τον Πάνδαρο – Ο θάνατος του Πάνδαρου
 Ο αγώνας του Αινεία γύρω από τον νεκρό Πάνδαρο και η επέμβαση της Αφροδίτης
 Τα άλογα του Αινεία
 Ο τραυματισμός της Αφροδίτης από τον Διομήδη
 Η Αφροδίτη αποσύρεται στον Όλυμπο – η Διώνη παρηγορεί και θεραπεύει την Αφροδίτη
 Τα ειρωνικά σχόλια της Αθηνάς και της Ήρας για την Αφροδίτη
Ι. ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΊΑ (ΙΔΕΕΣ & ΑΞΙΕΣ)
 Ύβρις – νέμεσις – τίσις: Μια βασική της αρχαίας Ελλάδας εκφράζεται από το σχήμα «ύβρις – νέμεσις – τίσις»: όταν
κάποιος ξεπερνά το μέτρο, τα επιτρεπτά όρια της ανθρώπινης φύσης, και συμπεριφέρεται προσβλητικά απέναντι σε
θεούς και ανθρώπους, τότε λέμε ότι διαπράττει «ύβρη», η οποία προκαλεί τη «νέμεση», την οργή δηλαδή των θεών,
και στη συνέχεια ακολουθεί η «τίση», η τιμωρία του
Η ύβρις του Πάνδαρου: Ο Πάνδαρος, παρασυρμένος από τη θεά Αθηνά τοξεύει τον Μενέλαο και γίνεται επίορκος.
Επιπλέον, καυχιέται πριν αναδειχθεί νικητής στη σύγκρουσή του με τον Διομήδη. Με τον θάνατό του τιμωρείται α)
ως επίορκος και β) ως καυχησιάρης αλαζόνας και υβριστής.
Η ύβρις του Διομήδη: Ο Διομήδης ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα καθώς κυνηγά και τραυματίζει την Αφροδίτη, στη
συνέχεια επαίρεται προκλητικά για το κατόρθωμά του και επιπλέον χλευάζει και ταπεινώνει τη θεά που είχε το
θράσος να ανακατευτεί σε πολεμικά έργα. Κατά συνέπεια πρέπει να τιμωρηθεί για να αποκατασταθεί η ηθική τάξη.
 Ανθρωπομορφισμός θεών:
– Ο Διομήδης κυνηγά ανελέητα τη θεά Αφροδίτη η οποία κρατά στην αγκαλιά της τον τραυματισμένο Αινεία και την
πληγώνει στην άκρη της παλάμης της.
– Η θεά πονάει, φωνάζει, πανικοβάλλεται, ζαλίζεται, μελανιάζει, εγκαταλείποντας τον Αινεία στη φροντίδα του
Απόλλωνα. Στις φλέβες των θεών αντί για αίμα κυκλοφορεί ο «ιχώρ», ένα υγρό άφθαρτο, γι αυτό και ονομάζονται
«αναίματοι». Επιπλέον τρώνε αμβροσία και πίνουν νέκταρ και ονομάζονται «αθάνατοι».
– Η Αφροδίτη παρακαλάει τον αδερφό της τον Άρη να της δώσει το άρμα του και με τη βοήθεια της Ίριδας
απομακρύνεται από το πεδίο μάχης.
– Η Αφροδίτη ακούει τα ταπεινωτικά λόγια του Διομήδη χωρίς να αντιδράσει.
– Η μητέρα της Αφροδίτης, Διώνη, την αγκαλιάζει, τη χαϊδεύει και την θεραπεύει. Για να την παρηγορήσει αναφέρει
τρεις περιπτώσεις θεών που βασανίστηκαν από ανθρώπους (Άρης, Ήρα, Άδης).
 Η επέμβαση των θεών στη ζωή των ανθρώπων
 Η προσωπική ευθύνη του ήρωα για τις πράξεις του:
Η ευθύνη του Πάνδαρου: Ενώ η δράση των θεών δεν υπακούει σε ηθικούς κανόνες, οι θνητοί έχουν ακέραια την
ευθύνη των πράξεών τους. Ο Πάνδαρος δεν ήταν υποχρεωμένος να υπακούσει στη θεά Αθηνά και να χτυπήσει τον
Μενέλαο. Από τη στιγμή που το έκανε φέρει ακέραια την ευθύνη της πράξης του και γίνεται επίορκος, ενώ στη
συνέχεια καυχιέται με αλαζονεία πριν από την τελική έκβαση της μάχης. Έτσι, η τιμωρία του είναι αναμενόμενη.
Η ευθύνη του Διομήδη: Παρόλο που ο Διομήδης ενήργησε με εντολή της Αθηνάς, έχει την ελευθερία της
προσωπικής επιλογής και την τελική ευθύνη της πράξης του. Πάνω στη στιγμή της μεγαλύτερης πολεμικής του
ανδρείας δεν διστάζει να πληγώσει δύο θεούς και να καυχηθεί για το κατόρθωμά του. Έχει ολοφάνερα ξεπεράσει τα
ανθρώπινα μέτρα και στη συνέχεια θα τιμωρηθεί για την πράξη του.
 Ηρωικό ιδεώδες:
Η πολεμική αρετή θεωρείται αυταξία – ο ήρωας αναδεικνύεται μέσα στη μάχη ή στη μονομαχία (πχ η αριστεία του
Διομήδη). Ο ήρωας ταυτόχρονα επιδιώκει τη «δόξα» (ηθικό μέρος) και ταυτόχρονα προσπαθεί να αποκτήσει τα όπλα
και τα άλογα του νεκρού ή ακόμη και το σώμα του αντιπάλου (υλικό μέρος). Η «σκύλευση του νεκρού», δηλαδή η
απόκτηση του νεκρού σώματος του αντιπάλου και η γύμνωσή του από τα όπλα του, θεωρούνταν μεγάλη «ατίμωση»
για τον νεκρό. Ο πολεμιστής είχε την ηθική υποχρέωση να προστατεύσει τον νεκρό σώμα του συμπολεμιστή του.

ΠΗΓΗ