Λοιμός. Μήνις

Βρισκόμαστε ήδη στον ένατο χρόνο του πολέμου. Μετά την επίκληση του ποιητή στη Μούσα γίνεται μία αναδρομή και μαθαίνουμε πώς ο Αγαμέμνονας αρνούμενος να επιστρέψει τη Χρυσηίδα στον πατέρα της -ιερέα του Απόλλωνα- προσέβαλε το θεό και προκάλεσε την οργή του εναντίον των Αχαιών. Ο Αγαμέμνονας βρίσκεται υποχρεωμένος από το στρατό να επιστρέψει τη Χρυσηίδα, αλλά ζητάει ως αντάλλαγμα τη Βρισηίδα που ανήκει στον Αχιλλέα. Οι αρχηγοί φιλονικούν, επεμβαίνει η Αθηνά και  συνετίζει τον Αχιλλέα που ετοιμαζόταν να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα. Εκείνος  οργισμένος αποφασίζει να μη συμμετέχει πλέον στις μάχες. Ζητάει από τη μητέρα του Θέτιδα να μεσολαβήσει στο Δία, για να πάρει ικανοποίηση για την προσβολή που του έγινε. Η Θέτιδα συναντά το Δία και εκείνος δίνει τη συγκατάθεσή του.

Περίληψη Α ραψωδίας

ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ A -1 Προοίμιο – Ικεσία του Χρύση – Λοιμός

Η οργή του Αχιλλέα (Ιλιάδα, ραψωδία Α)

Ενδεικτική ανάλυση ανά ενότητες:

«Η σύγκρουση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα»

(Ραψωδία Α, στ. 106-188) 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΔΟΜΗ

1^ος λόγος του Αγαμέμνονα (106-121)

• αποκαλεί τον Κάλχα μάντη κακών (Αυλίδα – θυσία της Ιφιγένειας)
• τον κατηγορεί (μνησικακία του Αγαμέμνονα, μετάθεση ευθύνης – δεν σκέφτεται τη δική του ευθύνη
• παρουσιάζει τις αρετές της Χρυσηίδας: ιδανικός τύπος γυναίκας και τη συγκρίνει με τη Κλυταιμνήστρα (σύζυγος & βασίλισσα). Έτσι εξηγείται

• • • γιατί δεν την επέστρεψε στον πατέρα της
    • το ότι η επιστροφή της θα είναι απόδειξη της μεγαλοψυχίας του ηγέτη Αγαμέμνονα, που θυσιάζει κάτι πολύτιμο για το καλό του στρατεύματος

• υποχώρηση Αγαμέμνονα με όρους

• • • υποχωρεί στο θείο, όχι στους ανθρώπους
    • το αντάλλαγμα που ζητά δείχνει εγωκεντρισμό, αρχηγικό ρόλο

(είναι ζήτημα ηθικής τάξης να αποκατασταθεί ο ηγέτης)

• • • εξυπηρετείται η οικονομία του έπους (προώθηση της υπόθεσης)

1^ος λόγος του Αχιλλέας (122-130)

• απαντά ο Αχιλλέας και όχι ο μάντης, γιατί:

• • • ο ποιητής δεν εκθέτει ιερό πρόσωπο
    • εξυπηρετείται η οικονομία του έπους (για να οδηγηθούμε στη σύγκρουση Αγαμ και Αχ)
    • έχει υποσχεθεί με όρκο ότι θα τον προστάτευε τον μάντη

• αντιθετικοί χαρακτηρισμοί: «ένδοξε» (απόδοση τιμής) & «περισσά φιλόπλουτε» (απόδοση μομφής)
• η επιχειρηματολογία στηρίζεται στην αντικειμενική πραγματικότητα (δεν υπάρχουν λάφυρα)
• υπόσχεση για ανταμοιβή στο μέλλον (αόριστη)
• προοικονομία για την άλωση της Τροίας (στ. 129-130)
• πληροφορίες για πολεμικές πρακτικές (ληστρικές επιδρομές, λαφυραγώγηση)
• χρήση α΄ πληθυντικού προσώπου: η αντιπαράθεση όχι προσωπική (μιλά ως εκπρόσωπος του στρατού)

2^ος λόγος του Αγαμέμνονα (131-148)

• υπογραμμίζει ότι δε θα δεχτεί να εξαπατηθεί: μεταφέρει την αντιπαράθεση σε προσωπικό επίπεδο
• απαιτητικός («δώρο ισότιμο της αρεσκείας μου»)
• απειλητικός («θα έρθω με τα χέρια μου να πάρω»)
• υπερόπτης και αλαζονικός (εκμεταλλεύεται την αρχηγική του θέση (αλαζονεία εξουσίας), παρεμβαίνει στη σφαίρα δικαιοδοσίας άλλων αρχηγών, τους οποίους δε σέβεται και περιφρονεί)
• επίδειξη ευσέβειας (επιστροφή Χρυσηίδας & προσφορά εκατόμβης)
• ορίζει τον Αχιλλέα αρχηγό της αποστολής (υπό άλλες συνθήκες θα ήταν τιμητικό, εδώ όμως ακούγεται ως ειρωνεία και φορτίζει την ατμόσφαιρα)

2^ος λόγος του Αχιλλέα (149-172)

• οργισμένος, επιθετικός, προκλητικός («πανουργότατε», «μ’ αναίδεια ενδυμένε», «σκυλοπρόσωπε»)
• υπογραμμίζει ότι η πανελλήνια τρωική εκστρατεία έγινε για οικογενειακούς λόγους πράγμα που φαίνεται να ξέχασε ο Αγαμέμνονας = αχάριστος και αγνώμων
• νιώθει κατ’ εξακολούθηση αδικημένος από τη μοιρασιά («κι ίσια με σε δώρο καλό δεν έχω εγώ ποτέ μου», στ. 164 & «τρανό συ παίρνεις δώρο κι εγώ με δώρο μικροστό κι αγαπητό γυρίζω», στ. 167-8)
• απειλητικός («στη Φθία τώρα αναχωρώ»)
• η αντιπαράθεση γίνεται προσωπική

3^ος λόγος του Αγαμέμνονα (173-188)

• αδιάφορος («φύγε αν το θέλεις … εγώ δεν σε παρακαλώ»), περιφρονητικός («κοντά μου υπάρχουν κι άλλοι να με δοξάσουν»), επιθετικός («συ είσαι ο μισητός μου»)
• θεωρεί στήριγμά του τον Δία: επική ειρωνεία
• υποβαθμίζει τον Αχιλλέα («κι αν είσαι τόσο δυνατός είναι θεού το δώρο»)
• απειλητικός (θα πάρει τη Βρισηίδα): όπως ο ίδιος υποχωρεί μπροστά στο θεό Απόλλωνα και ο Αχιλλέας θα υποχωρήσει μπροστά στον αρχιστράτηγο
• κάνει επίδειξη δύναμης και δίνει μάθημα εκφοβισμού στους άλλους στρατηγούς

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

• Η έννοια της τιμής: αποτελεί το υπόβαθρο της σύγκρουσης Αγαμέμνονα – Αχιλλέα.

Τα λάφυρα ήταν σημαντικά όχι μόνο ως υλικά αγαθά, αλλά ήταν ένδειξη τιμής σε όποιον τα αποκτούσε (σήμαιναν αναγνώριση της αξίας του). Η αφαίρεσή τους ήταν προσβολή της τιμής του ήρωα. Για τον Αχιλλέα η έννοια της τιμής συνδέεται με την αξία του ως πολεμιστή. Για τον Αγαμέμνονα η έννοια της τιμής συνδέεται με το κύρος που του δίνει η εξουσία του.

[Στη δημοκρατική Αθήνα τον 5^ο αι. π.Χ. «άτιμος» ονομάζεται αυτός που στερείται τα πολιτικά του δικαιώματα.]

• Όρκος

 

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ & ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

• Ο ιδανικός τύπος γυναίκας της εποχής:

Να ξεχωρίζει στην κλάση (καταγωγή), στο ανάστημα (ομορφιά: εξωτερική εμφάνιση), στη γνώμη (σύνεση: εσωτερική ποιότητα), στα έργα (γυναικείες ασχολίες)

• Ο γυναίκα ως «γέρας» = λάφυρο πολέμου: αυτό δείχνει ότι η γυναίκα ήταν ένα ‘αντικείμενο’
• Αγώνας λόγων: Αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο ήρωες με τα λόγια.
• Η οργάνωση του ελληνικού στρατοπέδου στην Τροία

• Πολιτικές διαδικασίες:

συνέλευση, ιεραρχία, σχέσεις των αρχηγών με τον αρχιστράτηγο

• Στρατιωτικές πρακτικές:

Ληστρικές επιδρομές, διανομή λείας μεταξύ των αρχηγών

 

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

• Οικονομία του έπους: υποχώρηση Αγαμέμνονα με όρους, απαντά ο Αχιλλέας και όχι ο Κάλχας
• Προοικονομία: στ. 129-130
• Επική ειρωνεία: στ. 176
• Ο αγώνας λόγων: πρόκειται για τους λόγους (μοτίβο των λόγων ή ρήσεων) που προηγούνται της μονομαχίας μεταξύ δύο ηρώων. Με άλλα λόγια πρόκειται για μια μονομαχία με τα λόγια.

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

• Χαρακτηρισμός Αγαμέμνονα

Ο Αγαμέμνονας μετατρέπει την αντιπαράθεση σε προσωπική σύγκρουση.

• Χαρακτηρισμός Αχιλλέα

Ο Αχιλλέας στον 1^ο λόγο του μιλά ως εκπρόσωπος του στρατού. Η αντιπαράθεση είναι ‘αντικειμενική’.

Στον 2^ο λόγο του μιλά προσωπικά. Η αντιπαράθεση είναι υποκειμενική-προσωπική. .

 (Ραψωδία Α, στ. 189-245) 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΔΟΜΗ

• Ο Αχιλλέας έτοιμος να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα (στ. 189-193)

• Ο Αχιλλέας αμφιταλαντεύεται αν θα πρέπει να λειτουργήσει αυθόρμητα και να ικανοποιήσει το πάθος του ή να ελέγξει την οργή του και να υποχωρήσει. («έστρεψε δύο στοχασμούς»)
• Στην πάλη ανάμεσα στο συναίσθημα και στη λογική ισχυρότερο αποδεικνύεται το συναίσθημα. «το μέγα ξίφος έσερνε». Αν σκοτώσει τον Αγαμέμνονα περισώζει την αξιοπρέπειά του και καταξιώνεται ως ήρωας.

• Η επιφάνεια της Αθηνάς (στ. 194-199)

• Η εξέλιξη της υπόθεσης φεύγει από τα χέρια των ανθρώπων και περνάει στα χέρια των θεών συγκεκριμένα της Ήρας (ως εντολοδότριας) και της Αθηνάς (ως εκτελεστικού οργάνου). (ιεραρχία μεταξύ των θεών – επιφάνεια  της Αθηνάς)
• Ο Αχιλλέας έχει πείσει για τον ηρωισμό του. Το ότι δεν πραγματοποιεί το φονικό οφείλεται όχι σε δειλία, αλλά στην ανάγκη να υπακούσει στη θεϊκή εντολή.
• Με τον τρόπο αυτό εξυπηρετείται η οικονομία του έργου.
• Αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εικόνα που έχει αισθητικό αποτέλεσμα στον ακροατή-αναγνώστη.

• Η αντίδραση και ο λόγος του Αχιλλέα (στ. 200-206)

• Ο Αχιλλέας αντιμετωπίζει την Αθηνά με οικείο τρόπο → είναι πρόσωπο αγαπητό στους θεούς.
• Οι δυο ερωτήσεις του Αχιλλέας εκφράζουν το παράπονό του («τ’ ήλθες κι εσύ;» «να ιδείς την αδικίαν;»)
• Η δήλωση του Αχιλλέα ότι ο Αγαμέμνονας θα πληρώσει με τη ζωή του δείχνει ότι ο ποιητής συνεχίζει να προβάλλει την ηρωική διάσταση της προσωπικότητας του Αχιλλέα. (η τιμή του ήρωα)

• Η συμβουλή και οι υποσχέσεις της Αθηνάς (στ. 207-215)

• Η Αθηνά τονίζει ότι εκτελεί εντολή της Ήρας. (ιεραρχία μεταξύ των θεών)
• Υποδεικνύει στον Αχιλλέα αυτό που πρέπει να κάνει: αυτοσυγκράτηση και υπακοή στους θεούς. Να μη χρησιμοποιήσει το ξίφος αλλά να εκτονωθεί με τα λόγια, λέγοντας στον Αγαμέμνονα τι θα πάθει.
• Η Αθηνά επισημαίνει την ύβρη του Αγαμένονα (ύβρις) και προλέγει τη μελλοντική δικαίωση του Αχιλλέα (προοικονομία).

• Υπακοή του Αχιλλέα – Αποχώρηση της Αθηνάς (στ. 216-223)

• Ο Αχιλλέας δεν εκφράζει καμία αντίρρηση ή διαμαρτυρία. Οι θεοί ανταποκρίνονται στις επικλήσεις αυτών που ακολουθούν τις εντολές τους: «όπου υπακούει στους θεούς κι αυτοί τον υπακούουν», στ. 219 [γνωμικό (= απόφθεγμα) – αρχή προσφοράς και ανταπόδοσης]
• Η λογική απορία «τι έκαναν οι άλλοι Αχαιοί όσο ο Αχιλλέας συνομιλούσε με την Αθηνά;» δεν έχει θέση στο μυθικό χώρο των επών και γενικά της τέχνης.

• Νέο υβριστικό ξέσπασμα του Αχιλλέα εναντίον του Αγαμέμνονα (στ. 224-233)

• Ο Αχιλλέας στα μάτια των συμπολεμιστών του παραμένει εκτεθειμένος, ως ηττημένος, στην αντιπαράθεση με τον Αγαμέμνονα. Προσπαθεί λοιπόν να αντισταθμίσει τις απώλειες από την υποχώρησή του, εκστομίζοντας βαριές βρισιές και κατηγορίες εναντίον του Αγαμέμνονα.
• Στο νέο του ξέσπασμα ο Αχιλλέας φτάνει στν υπερβολή.
• Η σιωπή και η παθητική στάση των άλλων αρχηγών ερμηνεύονται από τον Αχιλλέα ως συνενοχή (στ. 232 «τωόντι αχρείους κυβερνάς λαοφάγε βασιλέα»). Στο μέλλον θα αδιαφορεί και αυτός για την τύχη των Αχαιών (στοιχείο προοικονομίας).

• Ο όρκος του Αχιλλέα (στ. 234-245)

• Ο Αχιλλέας γεμάτος αυτοπεποίθηση και βασισμένος στην απόφαση της θεάς, δίνει επίσημα μπροστά σε όλους «μέγαν όρκον». Ορκίζεται στο σκήπτρο του: Αν το αυτό σκήπτρο βγάλει φύλλα, τότε μόνο θα προστρέξει σε βοήθεια των Αχαιών. (σχήμα του αδύνατου). Η απόφασή του παρουσιάζεται τελεσίδικη.
• Η Αθηνά επηρέασε τον Αχιλλέα ώστε να ενεργήσει μέσα από το πρίσμα της λογικής. Όμως η ευθύνη των ανθρώπων για τις πράξεις τους εξακολουθεί να υπάρχει, παρόλες τις επεμβάσεις των θέων.
• Στ. 241-245: προοικονομία

Ι. ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

• Η επιφάνεια της θεάς Αθηνάς:

Στοιχεία του κειμένου όπου φαίνεται η επιφάνεια της Αθηνάς:

• Η Αθηνά γίνεται αντιληπτή από τον Αχιλλέα αλλά είναι «αθώρητη στους άλλους» (στ. 199)
• Ο Αχιλλέας ξαφνιάζεται, βρίσκεται σε αμηχανία «ξιπασθη αυτός» (στ. 200)
• Ο Αχιλλέας αναγνωρίζει την Αθηνά αμέσως από τη φοβερή λάμψη στα μάτια της (στ. 201)

Ο ρόλος της επιφάνειας της Αθηνάς:

– Ο Αχιλλέας θεωρεί ότι ο Αγαμέμνονας έχει προσβάλλει την τιμή του μπροστά σε όλους τους Αχαιούς και είναι πολύ οργισμένος μαζί του. Κατά συνέπεια μόνο ένας θεός μπορεί να τον σταματήσει και μόνο μπροστά σε μια θεϊκή εντολή μπορεί να υποχωρήσει.

– Ταυτόχρονα η επιφάνεια της Αθηνάς εξυπηρετεί την οικονομία του έργου. Ο Αχιλλέας δίνει τόπο στην οργή του, προβαίνει σε όρκο και αποσύρεται από τη μάχη.

– Επιπλέον, είναι και μια εξαιρετικά όμορφη εικόνα που έχει αισθητικό-καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.

(Σύγκριση με τρόπο εμφάνισης της Αθηνάς στον Τηλέμαχο ως Μέντης (= ενανθρώπιση) – διαφορετικός ρόλος)

• Η επέμβαση των θεών στη ζωή των ανθρώπων:

Η εξέλιξη της υπόθεσης φεύγει από τα χέρια των ανθρώπων και περνά στα χέρια των θεών.

«Κατέβηκα απ’ τον ουρανό να παύσω την οργή σου» (στ. 208)

«η Ήρα, που ολόψυχα σας αγαπά παρόμοια και τους δύο» (στ. 210)

«κρατήσου κι άκουσέ μας» (στ. 215)

• Υπακοή στους θεούς – Αρχή προσφοράς και ανταπόδοσης:

«οπου υπακούει στους θεούς κι αυτοί τον εισακούουν» (στ. 219): γνωμικό = εκφράζει μια γενικότερη αντίληψη της εποχής εκείνης.

• Η προσωπική ευθύνη του ήρωα – τα όρια της ελευθερίας του:

Η Αθηνά επηρέασε τον Αχιλλέα ώστε να ελέγξει τον θυμό του και να ενεργήσει μέσα από το πρίσμα της λογικής. Όμως η ευθύνη του ανθρώπου για τις πράξεις του εξακολουθεί να υπάρχει παρά την επέμβαση των θεών.

• Η ύβρις του Αγαμέμνονα:

«την αδικίαν» (στ. 204), «την ύβρη» (στ. 215). Αυτό θα το πληρώσει ο Αγαμέμνονας με τις απανωτές ήττες του στρατού του (έστω κι αν αυτές είναι πρόσκαιρες), που θα ακολουθήσουν σύμφωνα με το σχέδιο του Δία, για να δικαιωθεί ο Αχιλλέας. Και πάλι το σφάλμα του Αγαμέμνονα (όπως και με τον λοιμό) θα το πληρώσουν όλοι οι Αχαιοί. Ο Αχιλλέας εξάλλου θα τους θεωρήσει συνυπεύθυνους παρακάτω («αχρείους κυβερνάς» στ. 232).

• Το  ηρωικό ιδεώδες – Το θέμα της τιμής του ήρωα
• Ο όρκος του Αχιλλέα (ιερός και απαράβατος)

 

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

• Η οργάνωση του ελληνικού στρατοπέδου στην Τροία

• Πολιτικές διαδικασίες: συνέλευση, ιεραρχία, σχέσεις των αρχηγών με τον αρχιστράτηγο
• Στρατιωτικές πρακτικές: ληστρικές επιδρομές, διανομή λείας μεταξύ των αρχηγών

• Ιεραρχία μεταξύ των θεών

Η Ήρα λειτουργεί ως εντολοδότρια και η Αθηνά ως εκτελεστικό όργανο (στ. 209 «μ’ έστειλε η Ήρα η λευκοχέρα»).

ΙΙ. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

• Προοικονομία:

• «ότι να γίνει θέλει ιδείς αυτό που σου προλέγω (…) τρίδιπλα δώρα ατίμητα θα λάβεις (…) (στ. 213-215)
• «τωόντι αχρείους κυβερνάς λαοφάγε βασιλέα» (στ. 232)
• «θ’ αποζητήσουν οι Αχαιοί μια μέρα τον Πηλείδη (…) και σε θα τρώγει ο πόνος που αψήφησες (…) πολεμάρχον» (στ. 241-245)

• Το σχήμα του αδύνατου: Ένας χαρακτηριστικός τρόπος για να δείξουμε πως κάτι δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί είναι να ισχυριστούμε πως αυτό θα γίνει μόνο αν παραβιαστεί η φυσική τάξη του κόσμου. Αυτός ο τρόπος έκφρασης λέγεται «σχήμα του αδύνατου». (όρκος του Αχιλλέα, Α, 234-245) Το «σχήμα του αδύνατου» χρησμοποιείται συχνά στην νεοελληνική μας παράδοση (δημοτικά τραγούδια, λαϊκά παραμύθια).
• Στερεότυπα επίθετα
• Εικόνα: Η επιφάνεια της Αθηνάς αποτελεί μια ιδιαίτερα ζωντανή εικόνα που έχει αισθητικό-καλλιτεχνικό αποτέλεσμα στους ακροατές-αναγνώστες.

 

ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

• Χαρακτηρισμός Αχιλλέα (η στάση του απέναντι στην Αθηνά, στον Αγαμέμνονα, στους Αχαιούς)
• Διακύμανση συναισθημάτων του Αχιλλέα: Οργή, αίσθημα προσβολής και αδικίας → απόφαση για άμεση εκδίκηση// ευσέβεια – υπακοή στους θεούς // προσβλητικός και επιθετικός απέναντι στον Αγαμέμνονα // όρκος  → πικρία, αγανάκτηση

 

(Ραψωδία Α, στ. 246-306) 

«Η μεσολάβηση Νέστορα»

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΔΟΜΗ

• Η αντίδραση του Αχιλλέα

Ο Αχιλλέας πετά με οργή το σκήπτρο του στη γη.

– Πράξη διαμαρτυρίας έναντι στις αυθαιρεσίες της βασιλικής εξουσίας

– Αντιδρά με παθητική στάση σε αντίθεση με το τράβηγμα του σπαθιού που ήταν κίνηση επιθετική.

– Διαχωρίζει τη θέση του και παραιτείται από τις θέσεις του Αχαϊκού στρατού.

– Περιφρονεί το θεσμό της δικαιοσύνης (φορέας του είναι ο Αγαμέμνονας).

– Περιφρονεί τη γενική συνέλευση που δεν τόλμησε να του εναντιωθεί.

• Η παρουσίαση του Νέστορα (στ. 246-254)

Η παρουσίαση του Νέστορα πριν από την παράθεση των λόγων του καταλαμβάνει 7 στίχους.

Σημαντικός ο ρόλος του.

Λειτουργεί ως επιβράδυνση.

• Ο λόγος του Νέστορα (στ. 255- 285)

Ο Νέστορας προσπαθεί με επιχειρήματα και παραινέσεις να συμβιβάσει τους δύο αρχηγούς.

– Διαπιστώνει τη θλίψη του Αχιλλέα.

– Επισημαίνει τον αντίκτυπο που θα είχε η διαμάχη τους αν γινόταν γνωστή στο τρωικό στρατόπεδο.

– Εξαίρει την πολεμική αρετή και φρόνηση των δύο αρχηγών.

– Τους καλεί να σεβαστούν τη γνώμη του διότι

(α) είναι πιο νέοι

(β) έχει μεταπείσει σπουδαίους ανθρώπους στο παρελθόν, (χρησιμοποιεί το μυθικό παράδειγμα της Κενταυρομαχίας (= σύγκρουση Κενταύρων & Λαπιθών) ως μέσο πειθούς των λόγων του)

– Καταλήγει σε νουθεσίες (στ. 276-285).

(α) Τονίζει την ξεχωριστή αξία του καθενός.

(β) επισημαίνει τα σφάλματά τους και τι πρέπει να κάνουν.

– Ο λόγος του Νέστορα χαρακτηρίζεται από ευελιξία και διπλωματικότητα. Η μεσολάβησή του απέτυχε, διότι οι δύο πλευρές επέμεναν πεισματικά στις θέσεις τους (οικονομία του έπους – εξέλιξη της πλοκής).

• Ο λόγος του Αγαμέμνονα (στ. 286-292)

• Ο Αγαμέμνονας συγκρατεί από τα λόγια του Νέστορα μόνο εκείνα που μιλούσαν για το δικό του δίκιο.
• Επισημαίνει ως βαθύτερο αίτιο της φιλονικίας την αλαζονεία του Αχιλλέα.
• Μιλά υποτιμητικά για την παλικαριά του Αχιλλέα.

• Η απάντηση του Αχιλλέα (στ. 293-304)

• Με αυτά τα λόγια του Αχιλλέα τελειώνει η φραστική σύγκρουση των δύο αντρών. Η οριστική ρήξη οδηγεί στην αποχή του Αχιλλέα από τις μάχες και ρυθμίζει την πορεία της υπόθεσης του έργου.
• Διακόπτει τον Αγαμέμνονα, αγνοεί τον Νέστορα (= αδιάλλακτος)
• Θέλοντας να μετριάσει την ταπείνωση

α) αποδίδει στον Αγαμέμνονα αβάσιμη κατηγορία (στ. 301-302)

β) γίνεται απροκάλυπτα απειλητικός (στ. 303-304)

• Με απειλές διασώζει την αξιοπρέπειά του, δικαιολογεί την υποχώρήσή του.

 

Ι. ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ – ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

• Εξιδανίκευση ηρώων παρελθόντος: Συχνά στον Όμηρο οι άνθρωποι παλαιότερων εποχών εξιδανικεύονται και παρουσιάζονται ανώτεροι από τους συγχρόνους του ποιητή.
• Ο αρχιστράτηγος ως φορέας του θεσμού της δικαιοσύνης
• Γενική συνέλευση των Αχαιών

 

ΙΙ. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

• Ο λόγος του Νέστορα λειτουργεί ως στοιχείο επιβράδυνσης.
• Η μεσολάβηση του Νέστορα αποτυγχάνει πράγμα που εξυπηρετεί την οικονομία του έπους.

 

ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

• Χαρακτηρισμός του Νέστορα: ο γηραιότερος ήρωας των Αχαιών, γλυκόλογος και «λιγυρός» ομιλητής (= με καθαρή φωνή)
• Χαρακτηρισμός του Αγαμέμνονα και του Αχιλλέα.

 

(Ραψωδία Α, στ. 350-431) 

«Η συνάντηση Αχιλλέα Θέτιδας»

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΔΟΜΗ

• Το κλάμα και η δέηση του Αχιλλέα στη Θέτιδα (στ. 350-357)

 

• Η εικόνα του πανίσχυρου άντρα που κλαίει δεν είναι ασύμβατη για έναν επικό ήρωα. Η ηρωική διάσταση δεν αίρεται, απλώς παραμερίζεται. Ο ποιητής επιλέγει την ακρογιαλιά ως τόπο προσευχής:

α) Για να μην ακούσει τον Αχιλλέα κανείς.

β) Για να έχει αυτοσυγκέντρωση την ώρα της προσευχής.

γ) Ο Αχιλλέας κάνει μια δέηση για κακό, που δεν πρέπει να εξουδετερωθεί με την αντιδέηση (= αντίθετη δέηση για το ίδιο πράγμα) κάποιου άλλου.

δ) Η Θέτιδα είναι θεότητα της θάλασσας.

 

• Στην προσευχή του ο Αχιλλέας:

α) Εκφράζει έμμεσα παράπονο για τη λιγόχρονη ζωή του.

β) Εκφράζει το μεγάλο του παράπονο για την προσβολή της τιμής του.

γ) Αποδίδει στον Δία την ευθύνη για την ατίμωσή του.

δ) Ο Αχιλλέας δε γνωρίζει ότι θα πεθάνει πριν το τέλος του Τρωικού πολέμου. Ο ποιητής όμως διαμορφώνει τη μελλοντική εξέλιξη και υποβάλλει τη σχετική γνώση στο Αχιλλέα. Αντιστάθμισμα της ολιγόχρονης ζωής του ήρωα είναι η τιμή του. [Πρβλ. Άποψη: «Νέος απόλλυται όντινα θεός φιλεί.»]

 

• Η άμεση εμφάνιση και το ενδιαφέρον της Θέτιδος (στ. 358-364)

 

• στ. 363-364: Η Θέτιδα ως θεά βέβαια γνωρίζει, όμως η ερώτηση που θέτει δίνει

α) ανθρώπινη διάσταση στο θέμα και

β) εξυπηρετείται η ποιητική οικονομία (μιλά ο γιος της για το πρόβλημα –  ακούγεται και η πλευρά του θιγμένου)

 

• Τα παράπονα και το αίτημα του Αχιλλέα (στ. 365-413)

αφήγηση γεγονότωνπου προηγήθηκαν (στ. 365-393)

Παρουσιάζει με υποκειμενικό τρόπο το περιστατικό. Δίνει την εντύπωση ότι αυτό στάθηκε η αιτία της διαμάχης με τον Αγαμέμνονα. Εξαίρει την πρωτοβουλία του να απευθυνθούν στον Κάλχαντα. Παραλείπει να αναφερθεί στη δική του αυθάδικη συμπεριφορά. Παρουσιάζεται αδικημένος, ατιμασμένος.

 

διατύπωση του αιτήματος του Αχιλλέα (στ. 394-414)

Ο Αχιλλέας παρακαλεί τη Θέτιδα να ζητήσει από τον Δία την αποκατάσταση της τιμής του με τη συντριβή των Αχαιών από τους Τρώες, πράγμα που θα δείξει την αξία του και την αδικία-προσβολή του Αγαμέμνονα απέναντί του. Στην αρχή το αίτημα παρουσιάζεται ανώδυνα (σαν φυσιολογική ανάγκη ενός παιδιού). Στη συνέχεια η απαίτηση γίνεται εγωιστική, εκδικητική, απάνθρωπη. Στόχος του Αχιλλέα είναι να πάρει εκδίκηση από τον Αγαμέμνονα.

στ. 398-399: αρχή προσφοράς και ανταπόδοσης: η Θέτιδα έχει παρρησία μπροστά στον Δία, διότι τον είχε σώσει από μεγάλο όλεθρο όταν άλλοι Ολύμπιοι (Ήρα, Αθηνά, Ποσειδών) πήγαν να τον δέσουν. Η προσφορά της δημιουργεί υποχρέωση στον Δία να ανταποκριθεί στο άιτημά της (όμοια και ο Χρύσης ζητά ανταπόδοση από τον Απόλλωνα για τη συνολική του προσφορά στον θεό)

 

• Η υπόσχεση της Θέτιδας (στ. 414-431)

στ. 416: αντιηρωικό ξέσπασμα της Θέτιδας

Η αρχική επιφύλαξη (στ. 421) γίνεται βάσιμη ελπίδα και προϊδεάζει για νέες συμφορές στο ελληνικό στρατόπεδο (στ. 428)

 

Ι. ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

• Ο ανθρωπομορφισμός των θεών

Η Θέτιδα διαθέτει:

α) ανθρώπινα γνωρίσματα: μάνα που υποφέρει και θρηνεί, θυμάται το μεγάλωμα του παιδιού της, παίρνει απερίφραστα το μέρος των Αχαιών, λειτουργεί με υποκειμενικά κριτήρια, διατυπώνει αντιηρωικές σκέψεις)

β) θεϊκές ιδιότητες: εμφανίζεται σαν ομίχλη (παραμυθικό μοτίβο: οι μορφές των παραμυθιών έρχονται στον κόσμο σαν ομίχλη και σιγά σιγά παίρνουν ανθρώπινη μορφή. Εδώ χρησιμοποιείται ομίχλη και για τον πρόσθετο λόγο ότι πρόκειται για θεότητα της θάλασσας), γνωρίζει τι συμβαίνει στο στρατόπεδο, γνωρίζει τη μοίρα του παιδιού της, έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει τον Δία

• Ο Αχιλλέας και η έννοια της τιμής

(στ. 354-355, 356-357): Ο Αχιλλέας θεωρεί την αποκατάσταση της τιμής του ως αντιστάθμισμα για την ολιγόχρονη ζωή του. Εκείνο που θλίβει τον Αχιλλέα δεν είναι η σύντομη ζωή, αλλά η ατίμωση που υφίσταται με την αφαίρεση του δώρου του. Το δώρο (αριστείο, γέρας) για τον ομηρικό ήρωα ήταν η ανταμοιβή  και η αναγνώριση της ανδρείας του στη μάχη. Και η τιμή, αποτέλεσμα της ανδρείας του, δεν ήταν αξία ιδεατή, αλλά είχε και υλικό αντίκρυσμα (αριστείον = βραβείο, γέρας = λάφυρο).

• Μάντις: Ο ομηρικός άνθρωπος πίστευε ότι ο θεός αποκάλυπτε στο μάντη το θέλημά του κι εκείνος το εξηγούσε στη συνέχεια με το χρησμό του
• Αρχή προσφοράς και ανταπόδοσης (στ. 398-399): δημιουργεί υποχρεώσεις και στα δύο μέρη (Θέτιδα – Δίας)

 

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ:

• Ικέτης: «τα γόνατά του αγκάλιασε» (στ. 408): στην τυπική στάση ικεσίας ο ικέτης με το ένα χέρι άγγιζε το πηγούνι του προσώπου που ικέτευε και με το άλλο του αγκάλιαζε τα γόνατα.
• χαλκόστρωτα δώματα του Δία στον Όλυμπο
• γέρας, αριστείο (δώρο)

 

ΙΙ. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

• Προοικονομία

στ. 354-355: προοικονομείται το αίτημα που θα υποβάλει ο Αχιλλέας στον Δία για αποκατάσταση της τιμής του

στ. 396: προοικονομείται η «εξαργύρωση» (= ανταπόδοση) της ευεργεσίας της Θέτιδας στον Δία

στ. 428: προοικονομούνται οι νέες συμφορές στο ελληνικό στρατόπεδο, εφόσον ο Δίας εισακούσει το αίτημα της Θέτιδας

• Επιβράδυνση

= Καθυστέρηση της εξέλιξης της υπόθεσης με την παρεμβολή συνήθως μιας άλλης μικρής διήγησης) (στ. 365-393 & 424-427)

• Ποιητική οικονομία (ο σχεδιασμός της εξέλιξης της δράσης από τον ποιητή)
• Ημέρες 12 (στ. 426: τυπικός αριθμός πολλαπλάσιο του 3)
• Αντίθεση: ο κατεξοχήν ήρωας του έπους κλαίει στην αγκαλιά της μητέρας του
• Στερεότυπα επίθετα: μέγας Αγαμέμνων, σεπτή μητέρα, μακροβόλος Φοίβος, γοργά καράβια, μαυροσύννεφος Κρονίδης, κραταιός Ατρείδης Αγαμέμνων, βροντοφόρος Δίας

 

ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

Θέτιδα: τρυφερή και συμπονετική μάνα // υποκειμενική, «άδικη» και προσηλωμένη στο συμφέρον του παιδιού της // τολμηρή και αποφασιστική μπροστά στον Δία // προς στιγμή κρατά αντι-ηρωική στάση

Αχιλλέας: ο τολμηρός ήρωας παρουσιάζεται σε μια στιγμή ανθρώπινης αδυναμίας οργισμένος, θλιμμένος και απαρηγόρητος, να κλαίει επικαλούμενος τη βοήθεια της μητέρας του // εκφράζει το ηρωικό ιδεώδες: πρώτη αξία για τον ήρωα είναι η «τιμή» του και μεγαλύτερος εξευτελισμός η «ατίμωση». Νιώθει αδικημένος, προσβεβλημένος, ατιμασμένος. // συμπεριφέρεται εγωιστικά και εκδικητικά εφόσον βάζει την αποκατάσταση της τιμής του και την προσωπική δικαίωσή έναντι του Αγαμέμνονα πάνω από το συλλογικό καλό των Αχαιών

 

Σύγκριση προσευχής Αχιλλέα & Χρύση: 

Η προσευχή του Αχιλλέα (Α, στ. 353-357)

Η προσευχή του Χρύση (Α, στ. 37-42)

 

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ

• Τόπος: ακρογιάλι
• Ικέτης: τόσο ο Χρύσης όσο και ο Αχιλλέας νιώθουν αδικημένοι
• Δέηση σε προστάτη θεό
• Αίτημα για κακό: και οι δύο ζητούν να πάρουν εκδίκηση για το κακό που τους έγινε
• Αρχή προσφοράς και ανταπόδοσης: ο Χρύσης υπενθυμίζει τις θυσίες που έχει κάνει & ο Αχιλλέας λέει στην μητέρα του να επικαλεστεί το καλό που έκανε στο Δία στο παρελθόν
• Άμεση ανταπόκριση του θεού: επιφάνεια και ενανθρώπιση Απόλλωνα & Θέτιδας

 

ΔΙΑΦΟΡΕΣ

• ο Αχιλλέας διαπράττει ύβρη

ο Χρύσης εκφράζει δίκαιο αίτημα (εκπρόσωπος του Θεού – προσβολή του ίδιου του θεού)

• ο Αχιλλέας ζητά εκδίκηση για αποκατάσταση της τιμής του

ο Χρύσης για προσωπικούς – συναισθηματικούς λόγους

• ο Αχιλλέας κάνει διάλογο, συζητάει το πρόβλημά του, έχει μεγάλη οικειότητα με τη θεά μάνα του

ο Χρύσης κάνει μονόλογο

 

(Ραψωδία Α, στ. 494-612) 

«Συμπόσιο θεών – Σύγκρουση Δία & Ήρας»

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

• Πρώτος λόγος της Ήρας (επιθετική, εριστική, προσπαθεί να είναι διπλωματική και αξιοπρεπής)
• Η απάντηση του Δία (νηφάλιος, ήπιος, διπλωμάτης)
• Η δευτερολογία της Ήρας (σέβεται το δικαίωμα του Δία να μην της φανερώνει τα πάντα, αποκαλύπτει ότι είδε τη Θέτιδα, εκφράζει τους φόβους της για τον λόγο επίσκεψης της Θέτιδας και την τύχη των Αχαιών).
• Η απειλητική δευτερολογία του Δία [παρακάμπτει την ουσία του θέματος και χάνει την ψυχραιμία του, περνά στην αντεπίθεση με τα όπλα που διαθέτει ως άντρας (σωματική δύναμη – απειλή ξυλοδαρμού) αλλά και ως πατέρας των θεών και των ανθρώπων (παντοδυναμία – ενεργεί ως απόλυτος μονάρχης) ]

 

Ι. ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ:

• Ανθρωπομορφισμός των θεών

Ομοιότητες θεών και ανθρώπων:

α)  ανθρώπινα συναισθήματα: ζηλεύουν , οργίζονται, στενοχωριούνται, χαίρονται

β) ανθρώπινη συμπεριφορά: καυγαδίζουν, γίνονται καχύποπτοι, απειλούν, χειροδικούν

γ) όρια στη γνώση: δεν είναι παντογνώστες (η Ήρα δε γνωρίζει τους στοχασμούς του Δία)

δ) συζυγικός βίος: έχει πολλά κοινά σημεία (υποταγή της γυναίκας στην αντρική εξουσία)

ε) ιεραρχία: σέβονται τους ιεραρχικά ανώτερους θεούς (στην προκειμένη περίπτωση κάποιος ασκεί την εξουσία αυταρχικά και οι άλλοι υποτάσσονται σε αυτόν: η Ήρα υποτάσσεται στη θέληση του Δία & ο Ήφαιστος, που παρεμβαίνει, δεν τολμά να μιλήσει στον πατέρα του και απευθύνεται μόνο στη μητέρα του)

Διαφορές θεών και ανθρώπων:   

α) Οι θεοί ζουν μες στην ευδαιμονία (οι έγνοιες τους για τους ανθρώπους είναι προσωρινές)

β) Έχουν υπερφυσικές ικανότητες (η Θέτιδα εξαφανίζεται στης θάλασσας τα βάθη)

γ) Οι θεοί συμμετέχουν σε συμπόσια, πίνουν νέκταρ και τρώνε αμβροσία

δ) Στις φλέβες των θεών ρέει «ιχώρ» αντί για αίμα

ε) Η απόφαση του Δία που επιβεβαιώνεται με το νεύμα του Δία είναι αμετάκλητη

 

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

• Ύπαρξη ιεραρχίας (κοινωνική και πολιτική διάσταση)
• Ο ρόλος ανδρών και γυναικών (μέσα στο ζευγάρι και γενικότερα)

 

ΙΙ. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

• Επιβράδυνση (η διήγηση του Ήφαιστου: τι έπαθε ο ίδιος από τον Δία στο παρελθόν – διαφοροποίηση του μύθου του Ήφαιστου από τον Όμηρο για να εξυπηρετηθεί καλύτερα η ποιητική οικονομία του έργου)
• Κωμικά στοιχεία:

• Η κινητική εικόνα (ο Δίας εκσφνδονίζει τον γιο του – ο Ήφαιστος διαγράφει στον ουρανό καθοδική πορεία και πέφτει)
• ο χωλός Ήφαιστος που κερνά τους υπόλοιπους θεούς (αντί για κάποιον υπηρέτη) με το ακανόνιστο βήμα του και το όχι όμορφο πρόσωπό του αποτελεί κωμική φιγούρα

• Μετά τις σκηνές έντασης (έριδα Αγαμέμνονα – Αχιλλέα) που προηγήθηκαν ακολουθεί μία σκηνή χαλάρωσης (συμπόσιο θεών) για τον ακροατή-αναγνώστη, που λειτουργεί ως ένα ευχάριστο διάλειμμα μέσα στην πολεμική διήγηση.
• Εξαιρετικά ζωντανές εικόνες: στ. 499-503 (Δίας-Θέτιδα), στ. 529-531 (Δίας), στ. 534-536 (Δίας-θεοί).

 

ΙΙΙ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

Έχει ενδιαφέρον να δούμε α) τόσο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κάθε θεού (ο παντοδύναμος Δίας που φοβάται τα σχόλια της γυναίκας του// η ζηλιάρα και παρεμβατική Ήρα που υποτάσσεται στη θέληση του πανίσχυρου θεού// ο άσχημος και καλοπροαίρετος Ήφαιστος που προσπαθεί να κατευνάσει τα πνεύματα) αλλά και β) τον ρόλο που αντιπροσωπεύει ο καθένας (άντρας / γυναίκα, κατώτερος/ ανώτερος θεός)

 

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ

 

Σύγκρουση Αγαμέμνονα – Αχιλλέα ύφος εριστικό – ανταλλαγή διαξιφισμών	Σύγκρουση Δία – Ηρας ύφος εριστικό – ανταλλαγή διαξιφισμών
Ο Χρύσης ικετεύει τον Αγαμέμνονα	Η Θέτιδα ικετεύει τον Δία
Ο Αγαμέμνονας στηρίζει τη δύναμη του στην εξουσία, ο Αχιλλέας στην παλλικαριά	Ο Δίας στηρίζει τη δύναμή του στο ότι είναι ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων
Οι Αχαιοί έμειναν αμέτοχοι κατά την έριδα Αγαμέμνονα – Αχιλλέα	Οι θεοί φοβήθηκαν τη δύναμη του Δία και δεν αντέδρασαν
Μεσολαβητής ο Νέστορας	Μεσολαβητής ο Ήφαιστος

 

ΔΙΑΦΟΡΕΣ

 

Η συνέλευση των θνητών συγκαλείται μετά από πρόταση του Αχιλλέα για το αδιέξοδο του λοιμού	Συνηθισμένη συνεστίαση των θεών
Ο Αχιλλέας ορθώνει το ανάστημά του	Η Ήρα υποτάσσεται στην εξουσία του Δία (υποταγή της γυναίκας στην αντρική εξουσία)
Οι θνητοί συγκρούονται για δικές τους υποθέσεις	Οι θεοί συγκρούονται για υποθέσεις των ανθρώπων
Η παρέμβαση του Νέστορα δε στάθηκε αποτελεσματική	Η παρέμβαση του Ήφαιστου ήταν αποτελεσματική και η σύγκρουση αποκαταστάθηκε
Η συνέλευση των θνητών είχε μεγάλη διάρκεια και έληξε δυσάρεστα	Η συνέλευση των θέων ήταν σύντομη και έληξε με τραγούδια

 

Στη συζήτηση των δύο συζύγων παρακολουθούμε το ακόλουθο σχήμα:

• Η Ήρα ανοίγει τη συζήτηση:

– Συγκρατημένη επιθετικότητα, εριστική διάθεση, διαφυλάττει την αξιοπρέπειά της και διατυπώνει τα λόγια της με τρόπο διπλωματικό.

• Ο Δίας απαντά:

– Νηφάλιος, ήπιος, διπλωμάτη

• Η Ήρα δευτερολογεί με παρρησία:

• Διαβεβαίωση: σέβεται το δικαίωμά του να μην της φανερώνει τα πάντα, όμως η πραγματικότητα τη διαψεύδει.
• Αποκάλυψη: είδε τη Θετιδα
• Διατύπωση φόβων: ελπίζει ότι ανάλογα με τις αντιδράσεις του Δία θα καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα

• Η απειλητική δευτερολογία του Δία:

• Παρακάμπτοντας την ουσία του θέματος εγκαταλείπει την τακτική της ψύχραιμης άμυνας
• Περνά στην επίθεση με τα όπλα που διαθέτει ως άντρας (σωματική δύναμη) αλλά και ως θεός (παντοδυναμία)
• Απειλή ξυλοδαρμού
• Εικόνα εξοργισμένου θεού (ενεργεί με δική του βούληση, απόλυτος μονάρχης)
• Αποτελεσματικότητα απειλών

 

«Επέμβαση Ήφαιστου»

(Ραψωδία Α, στ. 572-601)

• Ο Ήφαιστος απευθύνεται μόνο στην Ήρα και δεν τολμάει να μιλήσει και στον πατέρα του.
• Δίνει συμβουλές στη μητέρα του
• Υπενθυμίζει τι έπαθε ο ίδιος από το Δία στο παρελθόν (επιβράδυνση) (διαφοροποίηση του μύθου του Ήφαιστου από τον Όμηρο για τις ποιητικές ανάγκες).
• Η αναφορά στο πάθημα του Ήφαιστου χαλρώνει την ένταση της ατμόσφαιρας
• Κωμικά στοιχεία: α) οι δύο κινητικές εικόνες:

– ο Δίας εκσφενδονίζει το γιο του

– ο Ήφαιστος διαγράφει στον ουρανό καθοδική πορεία

β) θεός να κερνάει θεούς και όχι υπηρέτης

γ) ο Ήφαιστος είναι χωλός και με το ακανόνιστο βήμα του αποτελεί κωμική φιγούρα (Γανυμήδης, Ήβη)

 

(στ. 602-612)

• Με τη συμφιλιωτική παρέμβαση του Ήφαιστου αποκαταστάθηκε πάλι η μακαριότητα των θέων. Η χαλάρωση της έντασης επισφραγίστηκε με ένα συμπόσιο.

Σύγκριση ανάμεσα στις συγκρούσεις:

Δία – Ήρας & Αγαμέμνονα – Αχιλλέα

Ομοιότητες:

α) Ο Χρύσης ικετεύει τον Αγαμέμνονα

η Θέτιδα ικετεύει τον Δία

β) Στη σύγκρουση ο Αγαμέμνονας στηρίζει τη δύναμη του στην εξουσία, ο Αχιλλέας στην παλλικαριά

Ο Δίας στηρίζει τη δύναμή του στο ότι είναι ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων

γ) Κεντρικό θέμα η τιμή, το ύφος είναι εριστικό

δ) οι Αχαιοί έμειναν αμέτοχοι κατά την έριδα Αγαμέμνονα – Αχιλλέα

Οι θεοί φοβήθηκαν τη δύναμη του Δία και δεν αντέδρασαν

ε) Μεσολαβητής ο Νέστορας

Μεσολαβητής ο Ήφαιστος

στ) κέντρο μια σύγκρουση

Διαφορές:

α) Η συνέλευση των θνητών συγκαλείται μετά από πρόταση του Αχιλλέα για το αδιέξοδο του λοιμού

συνηθισμένη συνεστίαση των θεών

β) ο Αχιλλέας ορθώνει το ανάστημά του

Η Ήρα υποτάσσεται στην εξουσία του Δία

γ) Οι θνητοί συγκρούονται για δικές τους υποθέσεις

Οι θεοί συγκρούονται για υποθέσεις των ανθρώπων

δ) Η παρέμβαση του Νέστορα δε στάθηκε αποτελεσματική

Η παρέμβαση του Ήφαιστου ήταν αποτελεσματική και η σύγκρουση αποκαταστάθηκε

ε) Η συνέλευση των θνητών είχε μεγάλη διάρκεια και έληξε δυσάρεστα

Η συνέλευση των θέων ήταν σύντομη και έληξε με τραγούδια

 

Ανθρωπομορφισμός των θεών

Ομοιότητες θεών και ανθρώπων:

α)  ανθρώπινα συναισθήματα: Ζηλεύουν , εκνευρίζονται, οργίζονται, στενοχωριούνται, χαίρονται

β) ανθρ. συμπεριφορά: καυγαδίζουν, γίνονται καχύποπτοι, απειλούν χειροδικούν

γ) όρια στη γνώση: δεν είναι παντογνώστες (η Ήρα δε γνωρίζει τους στοχασμούς του Δία)

δ) συζυγικός βίος: έχει πολλά κοινά

ε) Ιεραρχία: σέβονται τους ιεραρχικά ανώτερους

στ) Κάποιος ασκεί την εξουσία αυταρχικά και οι άλλοι υποτάσσονται σε αυτόν.

 

Διαφορές θεών και ανθρώπων:   

α) Οι θεοί ζουν μες στην ευδαιμονία (οι έγνοιες τους για τους ανθρώπους είναι προσωρινές)

β) Έχουν υπερφυσικές ικανότητες (η Θέτιδα εξφανίζεται στης θάλασσας τα βάθη)

γ) Οι θεοί πίνουν νέκταρ

δ) η τελεσίδικη απόφαση του Δία που επιβεβαιώνεται με το νεύμα του Δία

 

Επιμέλεια κειμένου:

Φιλοθέη Κολίτση & Στέλλα Παναγιωτοπούλου

Διαπολιτισμικό Γυμνάσιο Ευόσμου Θεσσαλονίκης