ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισάγονται:
- ὅτε, ὁπότε, ὅταν, ὡς, ἐπεί, ἐπειδή, ἐπειδάν,πρίιν, ἕως, ἔστε, ἄχρι, μέχρι, ἡνίκα
- χρονικά επιρρήματα:ὁσάκις, ὁποσάκις
- με εμπρόθετες αναφορικές εκφράσεις: ἐξοὗ, ἀφ’οὗ, ἀφ’ὅτου, ἐν ᾧ, ἕως, μέχρι οὗ, ἄχρι οὗ, οὗ
- με φράσεις όπως: ἐπεί πρῶτον, ἐπειδή πρῶτον, ἐπεί τάχιστα, ἐπειδή τάχιστα, ὡς τάχιστα, οὐ πρότερον
Εκφέρονται:
- Οριστική
- Ευκτική
- Ευκτική του πλαγίου λόγου
- Απαρέμφατο αρκετά συχνά, όταν εισάγονται με το σύνδεσμο πρίν
Παραδείγματα
- Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο, ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν.
- Ἐπειδή ἔαρ ὑπέφαινε, συνήγαγε τούυς στρατιώτας.
- Ἦν ποτε χρόνος, ὅτε οὐκ ἦν γένη θνητά.
- Ἔμειναν, ἕως ἀφίκοντο οἱ στρατηγοί.
- Ἐπειδάν ὁ πόλεμος παρέλθῃ, ἀποδώσομεν ὑμῖν ταῦτα.
- Ἐπειδάν πάντα ἀκούσητε, κρίνατε.
- Ὅταν βορρᾶ πνέῃ καλοί πλοῖ εἰσί.
- Ὁπόταν τίς αὐτῶν δέηται, μισθοῦ στρατεύοντο.
- Ὁπότε τόν μισθόν ἔχοιμεν, ἀπίοιμεν ἄν.
- Ὁσάκις Ἀθήναζε ἀφικοίμην, ἐπανηρώτων τόν Σωκράτην.
- Ὁπότε χειμών εἴη νοτερός, ἀπέλειπον τάς ἐπάλξεις.
- Ὁπότε μή φαῖεν, ἀπέκτειναν.
- Κῦρον ἐθήρευεν, ὁπότε βούλοιτο γυμνάσαι ἑαυτόν.
- Πολλοί ἄνθρωποι θνήσκουσιν πρότερον, πρίν δῆλοι γίγνεσθαι οἷοι ἦσαν.
- Μή στέναζε, πρίν μάθῃς.
- Οἱ τριάκοντα ᾐρέθησαν, ἐπεί τάχιστα τά μικρά τείχη καθηρέθη.
- Ὅταν πλεῖστα ἔχῃ τις, τότε πλεῖστοι τούτῳ φθονοῦσι.
- Περιεμένομεν οὖν ἑκάστοτε, ἕως ἀνοιχθείη τό δεσμωτήριον.
- Μηδενί δίκην δικάσῃς, πρίν ἀμφοῖν μῦθον ἀκούσῃς.
Οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις δηλώνουν το χρόνο, κατά τον οποίο ή πριν τον οποίο ή μετά τον οποίο συμβαίνει η πράξη της προσδιοριζόμενης πρότασης (συνήθως κύριας). Ανάλογα με τη χρονική σχέση των δύο προτάσεων δηλώνουν:
-
- Το σύγχρονοà η πράξη της χρονικής πρότασης είναι σύγχρονη με την πράξη της κύριας πρότασης
π.χ. Όταν σε βλέπω, τρέμω
-
- Το προτερόχρονοà η πράξη της χρονικής πρότασης προηγείται από την πράξη της κύριας πρότασης
π.χ. Μόλις τον είδε, τον χαιρέτησε
-
- Το υστερόχρονοà η πράξη της χρονικής πρότασης είναι μεταγενέστερη από την πράξη της κύριας πρότασης
π.χ. Πριν χαράξει, ήρθε ο Κώστας στο σπίτι