103 KΥΠΑΡΙΣΣΑΚΙΑ

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

Θέατρο: Είναι η τέχνη της παράστασης επί σκηνής μιας υπόθεσης δραματοποιημένης. Από πρώτη άποψη θέατρο είναι ό,τι “παρίσταται” ως γεγονός, μέσα σε μια σύμβαση, της οποίας είτε γνωρίζουμε τους κανόνες της, είτε δεν τους γνωρίζουμε και συμμετέχουμε, από ένστικτο, οπότε τους δημιουργούμε ως θεώμενα και θεατές.

Θεώμενα και θεατές: Μεταξύ τους υπάρχει μια σύμβαση αποδοχής που βασίζεται στην επικοινωνία μέσω της εικόνας και του λόγου. Η σχέση αυτή εξελίσσεται σε έκφραση συμπάθεια ή αντιπάθειας.

Το Θέατρο είναι σύνθετο είδος τέχνης που υπηρετεί και υπηρετείται συνάμα, από το λόγο και την εικόνα.
Ο άνθρωπος μέσα από το θέατρο προσπαθεί διαχρονικά να δώσει μια πειστική απάντηση στα διαχρονικά ερωτήματα: «Ποιος είμαι;», «Ποιος είναι ο προορισμός μου;», «Τι γίνεται όταν πεθάνω;» κι έτσι ξεκινάει ο πρώτος υπαρξιακός, θεατρικός, «καλλιτεχνικός διάλογος» του ανθρώπου. Αιτία και αποτέλεσμα αυτού του διαλόγου είναι το θέατρο…

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο, θεσμός της αρχαιοελληνικής πόλης κράτους αναπτύχθηκε στα τέλη της αρχαϊκής περιόδου (Αρχαϊκή περίοδος: 750 π.Χ.- 480 π.Χ.) και διαμορφώθηκε πλήρως κατά την κλασική περίοδο (480π.Χ – 323π.Χ.) κυρίως στην Αθήνα. Έχει τις ρίζες του στις λατρευτικές γιορτές του Διονύσου.

Ο Διόνυσος ήταν θεός της γονιμότητας και της βλάστησης και προς τιμήν του οι αρχαίοι Έλληνες διοργά-νωναν πολλές γιορτές μέσα στις οποίες παίζονταν θεατρικές παραστάσεις (τραγωδίες και κωμωδίες).

Η πρώτη θεατρική πράξη ήταν ο διθύραμβος που ήταν χορική ποίηση με θέμα τη ζωή και τη λατρεία του θεού Διονύσου. Τραγουδιόταν γύρω απ’ το βωμό του θεού του κρασιού. Ερμηνευόταν από ένα χορό πενήντα ανδρών (πέντε άνδρες για κάθε μια απ’ τις δέκα φυλές της Αττικής). Αργότερα ο διθύραμβος άρχισε να διαπραγματεύεται και άλλα θέματα με ιστορίες για τους ημίθεους και τους ήρωες, τους μυθολογικούς προγόνους των Ελλήνων και των συγγενικών λαών.

Ο Θέσπις, αρχηγός ενός διθυραμβικού χορού, έκανε μια καινοτομία. Απέσπασε τον εαυτό του από το σύ-νολο του χορού και, παίρνοντας τη μορφή του θεού ή του ήρωα του οποίου τα κατορθώματα εξυμνούνται, ανοίγει διάλογο με το χορό. Έτσι γίνεται ο πρώτος “θιασάρχης” και ο πρώτος “ηθοποιός”.

Το αρχαίο ελληνικό θέατρο κατείχε από νωρίς σημαντική θέση στην κοινωνική ζωή. Από τη θεματο-γραφία των έργων και τη κατασκευή των θεάτρων μέχρι την οργάνωση των παραστάσεων, οι παραστάσεις διοργανώνονται από το κράτος με δαπάνες ευπόρων πολιτών (χορηγών). Το θέατρο ήταν δωρεάν για όλους τους πολίτες, γεγονός το οποίο μαρτυρά τη σημασία του. Ο χαρακτήρας των θεατρικών παραστάσεων είναι διαγωνιστικός. Οι ρόλοι δίνονται αυστηρά μόνο σε άντρες οι οποίοι φορούσαν μάσκες. Τις μάσκες αυτές ορισμένες φορές τις άλλαζαν ακόμη και για τον ίδιο ρόλο ανάλογα με τις ανάγκες της παράστασης. Προκειμένου, να φαίνονται πιο επιβλητικοί, φορούσαν ειδικά παπούτσια με ψηλά χοντρά πέλματα (τους κοθόρνους).

Τα πρώτα θέατρα της Ελλάδας ήταν πάντοτε χτισμένα κοντά σε κάποιο ναό. Οι θεατές εξακολουθούσαν βέβαια να έχουν συνείδηση της θρησκευτικής σημασίας του έργου, έμαθαν όμως σιγά σιγά και να αντιμετωπίζουν τα δρώμενα σαν έργο τέχνης και κάποτε σαν ψυχαγωγία.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ (χώροι του θεάτρου)

Οι πρώτες παραστάσεις στην Αγορά της Αθήνας δίνονταν με κατασκευή ικριωμάτων (ικρίων). Σταδιακά το θέατρο αποκτά την μορφή του, συντιθέμενο από τρία διακριτά μέρη, το κοίλον, την ορχήστρα και την σκηνή. H αναζήτηση χώρων καλής ακουστικής οδήγησε, σε πλαγιές λόφων. Συχνά γινόταν συμπλήρωση χωμάτων, ακόμη και πλήρης επίχωση (Δίο, Mαντίνεια).

Η ορχήστρα: Πρόκειται για έναν ισοπεδωµένο, υπαίθριο, κυκλικό χώρο µε ένα βωµό στο κέντρο (αφιερωµένο στο θεό), γνωστό ως θυµέλη. Στην πρώτη αυτή φάση, ο κόσµος συγκεντρωνόταν όρθιος γύρω από την ορχήστρα.

Το κοίλον: Σχηματίστηκε σκάβοντας την πλαγιά ενός λόφου και χρησίμευε για να κάθονται οι θεατές, αποτελεί δηµιούργηµα του 5ου αι. π.Χ. Οι αρχικές συµπληρώσεις µε ξύλινες κατασκευές (ικρία) εξέλιπαν οριστικά, ύστερα από τα θανατηφόρα ατυχήµατα που προξένησε η πτώση των ξύλινων εδωλίων στην Αθήνα (5ος αι. π.Χ.) Οι οµόκεντρες σειρές των εδωλίων του κοίλου χωρίζονται κάθετα µε στενές κλίµακες , τις κερκίδες. Το κοίλο χωρίζεται καθ. ύψος από ένα οµόκεντρο διάδροµο, το διάζωµα. Το ανώτερο µέρος του κοίλου καλείται επιθέατρον. Προνοµιούχα θεωρούνται τα εδώλια της πρώτης σειράς του κάτω µέρους του κοίλου και του επιθεάτρου, τα οποία ξεχώριζαν ως προς την κατασκευή τους. Στο θέατρο του Διονύσου τα πολυτελή καθίσµατα φέρουν επιγραφές µε τα ονόµατα των διακεκριµένων προσώπων για τα οποία προορίζονται και ονοµάζονται προεδρίαι.

Η σκηνή: Ήταν ο χώρος των υποκριτών (ηθοποιών). Ήταν στην παρυφή της ορχήστρας, στον άξονα του κοίλου, κατασκευασµένη πρόχειρα από ξύλα και ύφασµα. Χρησίµευε ως αποδυτήριο και ως αποθήκη για τη θεατρική σκευή. Ο κύριος χώρος δράσης των υποκριτών ήταν το λογείον, υπερυψωµένη εξέδρα ανάµεσα στη σκηνή και την ορχήστρα. Μεταξύ της σκηνής και των πλαγίων αναληµατικών τοίχων σχηµατίζονται δύο προσβάσεις του χορού στην ορχήστρα, οι πάροδοι. Μπροστά από τον τοίχο της πρόχειρης σκηνής προστέθηκε µια ελαφρά κιονοστοιχία που ονοµάστηκε προσκήνιον. Το προσκήνιον άρχισε να αποκτά ειδική σηµασία στην παρουσίαση κάθε έργου µε τους ζωγραφικούς πίνακες που κοσµούσαν τα µετακιόνια διαστήµατά του και τις τρεις θύρες-πύλες που έφεραν ανάλογο γραπτό διάκοσµο και επιπλέον είχαν µια ιδιαίτερη συµβολική σηµασία. Δύο µικρές πτέρυγες στις άκρες ονοµάζονται παρασκήνια. Σκηνή και παρασκήνιο στον 5ο αι. π.Χ. ήταν πρόχειρες κατασκευές. Τον 4ο αι. π.Χ. εµφανίζονται τα πρώτα λίθινα σκηνικά συγκροτήµατα. Στους ελληνιστικούς χρόνους το λογείον στο οποίο κινούνται οι υποκριτές είναι ένα υπερυψωµένο πάτωµα. Στο χώρο µεταξύ σκηνής και ορχήστρας έχει δηµιουργηθεί σε ορισµένες περιπτώσεις µια υπόγεια διάβαση, γνωστή ως Χαρώνειος Κλίµαξ , που χρησίµευε για την εµφάνιση του Χάροντα.

Το κτήριο του θεάτρου ήταν πάντοτε υπαίθριο και αρµονικά ενταγµένο στο γύρω τοπίο. H ακουστική του µαρµάρινου θεάτρου είναι εξαιρετική. Το σκηνικό υλικό δεν είχε καµία σχέση µε το σηµερινό. Καταρχήν, αφού οι παραστάσεις γίνονταν σε εξωτερικό χώρο, πολύ συχνά είχαν ως φόντο την θάλασσα, το ηλιοβασίλεµα ή ένα βουνό. Γενικά υπήρχε απλούστερο σκηνικό υλικό και δεν υπήρχαν τεχνητοί φωτισµοί. Τέλος η δυνατότητα αλλαγής ενός σκηνικού ήταν περιορισµένη. Έτσι οι ζωγραφικοί πίνακες ήταν σταθεροί και προσαρτηµένοι πάνω σε δυο ξύλινους περιστρεφόµενους άξονες, τους περίακτους και οι αλλαγές σκηνικού στη διάρκεια της παράστασης µηδαµινές.

ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ – ΘΕΑΤΡΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ

Η ανακάλυψη της πραγµατικής σκηνογραφίας αποδίδεται από τον Αριστοτέλη στο Σοφοκλή ενώ η ζωγραφική σαν µέσο διαµόρφωσης του σκηνικού χώρου είχε χρησιµοποιηθεί και από τον Αισχύλο. Τόσο στον κάτω όροφο της ελληνιστικής σκηνής, στα µεσοδιαστήµατα των ηµικιόνων που συνέθεταν τη στοά του προσκηνίου όσο και στον πάνω όροφο, στα κενά που δηµιουργούσαν µεγάλα ανοίγµατα, γνωστά ως θυρώµατα, υπήρχε η δυνατότητα παρεµβολής ελαφρών σκηνογραφικών στοιχείων. Τέτοια ήταν τα καταβλήµατα, µε µορφή είτε υφασµάτινων παραπετασµάτων είτε ζωγραφικών πινάκων. Ίχνη στερέωσης των τελευταίων έχουν αποκαλυφθεί σε πολλά µνηµεία της ελληνιστικής περιόδου. Η εµφάνιση ενός θεού ή ενός προσώπου του εξωσκηνικού χώρου ή η θεατρική αναπαράσταση ενός φυσικού φαινοµένου ήταν δυνατά µόνο µε τη βοήθεια ειδικών µηχανισµών. Πολύτιµες πληροφορίες λαµβάνουµε από αναπαραστάσεις θεατρικών σκηνών σε αγγεία. Η διαπίστωση ότι στις περιγραφές των αρχαίων θεατρικών µηχανισµών αναγνωρίζεται σήµερα η κεντρική ιδέα πολλών στοιχείων της σύγχρονης σκηνικής τεχνολογίας, είναι οπωσδήποτε ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος. Το εκκύκληµα αποτελούσε ένα χαµηλό τροχοφόρο όχηµα επί του οποίου εµφανιζόταν ή εξαφανιζόταν, από την κεντρική είσοδο της σκηνής, πρόσωπα ή και το εσωτερικό ενός χώρου. Πιθανή ήταν και η περιστροφική κίνηση του εκκυκλήµατος, ανάλογη µε τη σηµερινή χρήση της περιστροφικής σκηνής πάνω σε βαγονέτο. Παρόµοιος µηχανισµός ήταν και η εξώστρα, για την αλλαγή του εσωτερικού σκηνικού. Ένας άλλος σηµαντικός και εύχρηστος µηχανισµός ήταν η µηχανή, ένα ανυψωτικό µηχάνηµα για τη µεταφορά στη σκηνή καθοριστικών για τη δράση προσώπων, όπως οι ήρωες και οι θεοί, γνωστό ως ο «από µηχανής θεός». Η µηχανή µπορεί να θεωρηθεί ο πρόδροµος των ανυψωτικών µηχανισµών υψηλής τεχνολογίας του σηµερινού θεάτρου και λειτουργούσε ως γερανός µε σχοινί που ονοµαζόταν αιώρα. Για την άµεση εµφάνιση και αποµάκρυνση προσώπων ή αντικειµένων στο αρχαίο θέατρο χρησιµοποιούνταν επίσης και τα λεγόµενα αναπιέσµατα, ένα είδος καταπακτών που λειτουργούσαν όπως οι αντίστοιχες καταπακτές των σύγχρονων θεατρικών σκηνών. Ένας ιδιαίτερα συνήθης θεατρικός µηχανισµός για την άµεση αλλαγή σκηνικών εικονογραφικών στοιχείων αποτελούσαν οι περίακτοι, πρισµατικής µορφής περιστρεφόµενες κατασκευές, που τοποθετούνταν σε κατάλληλα σηµεία του σκηνικού οικοδοµήµατος. Η σκηνική παρουσίαση εντόνων φυσικών φαινοµένων επιτυγχανόταν µε τη βοήθεια του κεραυνοσκοπείου, ενός τύπου περιάκτου που διέθετε είτε πλευρές µε σχέδια κεραυνών, είτε µια γυαλιστερή επιφάνεια πάνω στην οποία αντανακλούσε το φως του ήλιου. Για την παραγωγή του χαρακτηριστικού ήχου της βροντής χρησιµοποιούσαν το βροντείον, µεταλλικό δοχείο µε χαλίκια για την παραγωγή θορύβου.

ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Η ακουστική ποιότητα των αρχαίων ελληνικών θεάτρων είναι τόσο γνωστή όσο και αξιοθαύµαστη. Γνωρίζουµε ότι η ακουστική δεν υπήρχε ως επιστήµη στο αρχαίο θέατρο, οι πρόγονοί µας όµως, ως φιλόσοφοι, είχαν την ικανότητα να παρατηρούν το περιβάλλον τους, να βγάζουν συµπεράσµατα , να τα µεταφέρουν και να τα εφαρµόζουν στη ζωή τους. Έτσι διαπίστωσαν ότι ο κύκλος αποτελεί το καλύτερο σχήµα για να µπορεί να βλέπει και να ακούει άνετα ένας µεγαλύτερος αριθµός θεατών και αυτό γιατί επιβάλλει σχεδόν οµοιόµορφη κατανοµή της ηχητικής ενέργειας της φωνής γύρω από ένα οµιλητή. Παράλληλα αυτή η κυκλική διάταξη του θεάτρου υποχρεώνει σε µια απόλυτη συγκέντρωση όλου του θεάτρου στα δρώµενα, απαραίτητη για τη µεταφορά των θεατών από τον πραγµατικό στο θεατρικό χώρο. Απ’ την άλλη η σκηνή στην οποία έπαιζαν οι υποκριτές υψωνόταν µπροστά από την ορχήστρα, ενίσχυε την ανάκλαση της φωνής και την καθιστούσε ικανή να ακουστεί σε µεγάλες αποστάσεις. Τέλος, σηµαντικός παράγοντας ήταν και η σωστή επιλογή χώρου του αρχαίου θεάτρου ώστε η ησυχία και η ηρεµία του τοπίου να συµβάλλει τα µέγιστα στον τοµέα της ακουστικής. Συµπερασµατικά, το αρχαίο θέατρο, παρά τα πενιχρά µέσα που διέθετε, κατάφερε να αναδειχθεί σε δάσκαλο της σύγχρονης ακουστικής επιστήµης, υποδεικνύοντας τρόπους και µεθόδους που για άλλη µια φορά αναδεικνύουν το µεγαλείο του αρχαίου ελληνικού πνεύµατος.

ΤΑ ΕΝΔΥΜΑΤΑ

Η παρουσίαση και η σκηνική ολοκλήρωση ενός έργου στο αρχαίο ελληνικό θέατρο περιελάµβανε και τη σκευή των υποκριτών (κοστούµι, µάσκα, υπόδηµα), απαραίτητο στοιχείο της διδασκαλίας που ανάγεται στη λατρεία του Διονύσου και ενσωµατώθηκε στην παράσταση ως σηµασιολογικό και λειτουργικό στοιχείο της. Η πατρότητα της ουσιαστικής αναβάθµισης της σκευής στην αρχαία τραγωδία ανήκει στον Αισχύλο, που πιστεύεται ότι διακόσµησε µε µεγαλοπρεπή τρόπο το θέατρο και προσδιόρισε συγκεκριµένα κοστούµια στους ηθοποιούς. Το χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ τα τραγικά έργα αναφέρονταν σε προηγούµενες εποχές και σε µυθολογικά κατά βάση θέµατα, η θεατρική σκευή ήταν κατά κανόνα σύγχρονη της εποχής που παίχτηκαν οι τραγωδίες. Τα βασικότερα κοστούµια της τραγωδίας ήταν τα επιβλήµατα (ιµάτιον, χλαµύς κλπ.) και οι πολύχρωµοι χιτώνες. Τα κυριότερα αρχαιοελληνικά ενδύµατα ήταν τα εξής:
ΠΕΠΛΟΣ: Ένδυµα από µάλλινο συνήθως ύφασµα που φορούσαν γυναίκες. Πριν το τυλίξουν γύρω από το σώµα τους, το αναδίπλωναν στο πάνω µέρος σχηµατίζοντας το απόπτυγµα. Το ρούχο στερεωνόταν στους ώµους µε περόνες ή πόρπες. Μερικές φορές φόραγαν και ζώνη στη µέση. Επίσης δηµιουργούνται πτυχές πάνω από τη µέση, από το ζώσιµο του ρούχου, και ονοµάζονται κόλπος. Ο Δωρικός πέπλος φοριόταν χωρίς ζώνη, ήταν ανοιχτός στο πλάι και γι’ αυτό ονοµαζόταν «φαινοµηρίς ».
ΧΙΤΩΝΑΣ: Ένδυµα από λεπτό ύφασµα, λινό ή µάλλινο, που φορούσαν άνδρες ή γυναίκες κατάσαρκα. Ήταν ραµµένος στο ένα πλάι και γι’ αυτό τον φορούσαν από το κεφάλι και τον συγκρατούσαν στους ώµους µε κουµπιά ή πόρπες, ώστε να σχηµατίζονται µακριά ή κοντά µανίκια. Στην πρώτη περίπτωση ονοµαζόταν χειριδωτός και στη δεύτερη αχειρίδωτος. Μπορεί να ήταν κοντός ή µακρύς και συνήθως τον φορούσαν µε ζώνη. Στο αρχαίο θέατρο οι χιτώνες είχαν χρωµατιστές κατακόρυφες ραβδώσεις και οι µανδύες ήταν στολισµένοι µε κεντήµατα και ταινίες.
ΙΜΑΤΙΟ: Ένδυµα από, συνήθως, µάλλινο ή χοντρό ύφασµα. Οι γυναίκες το φορούσαν πάνω από το χιτώνα και οι άντρες είτε πάνω από το χιτώνα είτε κατάσαρκα. Το Ιωνικό ιµάτιο ήταν ένα στενό ορθογώνιο ύφασµα, που τυλιγόταν κατά µήκος του πάνω µέρους του κορµού, περνούσε κάτω από το αριστερό χέρι σχηµατίζοντας µια αναδίπλωση και στερεωνόταν πάνω από τον δεξιό ώµο µε κουµπιά ή πόρπες. Οι γυναίκες συχνά κάλυπταν το κεφάλι τους µ’ αυτό. Οι άντρες συχνά το έβαζαν πάνω από το χιτώνα και το τύλιγαν γύρω από τους ώµους έτσι ώστε να πέφτει το ίδιο κι απ’ τις δύο πλευρές.
ΧΙΤΩΝΙΣΚΟΣ: Κοντός χιτώνας που φορούσαν κυρίως οι στρατιώτες κάτω από την πανοπλία τους. (µε χιτωνίσκο απεικονίζονται συχνά η Άρτεµις και οι Αµαζόνες )
ΧΛΑΜΥΔΑ: Κοντό ιµάτιο στερεωµένο στον ένα ώµο µε πόρπη. Τη χλαµύδα φορούσαν κυρίως οι έφηβοι, οι ιππείς, οι αγγελιοφόροι και γενικά όσοι χρειάζονταν ελευθερία κινήσεων.
ΕΞΩΜΙΣ: Είδος κοντού χιτώνα που άφηνε τον δεξιό ώµο ελεύθερο. Την εξωµίδα φορούσαν όσοι χρειάζονταν ελευθερία κινήσεων όπως οι αναβάτες, οι τεχνίτες κ. ά.

Ο Σοφοκλής ακολούθησε τις βασικές ενδυµατολογικές αρχές του Αισχύλου, ενώ ο Ευριπίδης εισήγαγε το φτωχό, έως και εξαθλιωµένο, ένδυµα σε πολλά από τα έργα του. Στην αρχαία κωµωδία χρησιµοποιούνταν συνήθως το σωµάτιον, ένα εφαρµοστό µάλλινο ρούχο στο χρώµα του δέρµατος µε παραγεµίσµατα στην κοιλιά και στα οπίσθια και µε ενσωµατωµένο ένα δερµάτινο φαλλό. Σε άλλες περιπτώσεις φορούσαν ζωόµορφα ενδύµατα (όρνιθες, σφήκες, βάτραχοι κλπ.) ως κληρονοµιές από τις διονυσιακές γιορτές, ενώ σπανιότερα εµφανιζόταν ο κωµικός χιτών, η εξωµίς και τα κωµικά επιβλήµατα.

Τυπικό στοιχείο υπόδησης των ηθοποιών ήταν ο γνωστός κόθορνος. Αρχικά αποτελούσε ένα µαλακό υπόδηµα µε λεπτό τακούνι και κορδόνια που µπορούσε να φορεθεί αδιάκριτα είτε στο αριστερό είτε στο δεξί πόδι. Στην εξέλιξη του αποκτούσε όλο και ψηλότερη σόλα για να καταλήξει στη ρωµαϊκή περίοδο πανύψηλος. Με τον τρόπο αυτό οι χαρακτήρες των έργων φαίνονταν πιο µεγαλόσωµοι και εξέφραζαν την ανωτερότητά τους. Υπεύθυνος για την ενδυµασία των υποκριτών ήταν ο ποιητής, που αναλάµβανε και χρέη ενδυµατολόγου.

ΜΑΣΚΑ – ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ

Η ιστορία της µάσκας µας πάει πολλούς αιώνες πίσω, σε µια φυλή της Νέας Γουινέας, τους Παπούα. Αυτοί ήταν οι πρώτοι που κατασκεύασαν µάσκα. Η µάσκα αυτή ή κάλυπτε όλο το κεφάλι ή πολλές φορές ήταν υπερυψωµένη και τόνιζε την επιβλητικότητα του προσώπου που τη φορούσε. Σε άλλες περιπτώσεις έβαφαν και τα πρόσωπά τους. Στην αρχή η µάσκα χρησιµοποιούνταν για θρησκευτικές τελετές και χορούς, όπως συνέβαινε µε τους αρχαίους Αιγύπτιους που κάλυπταν τις µούµιες µε µάσκες. Φαίνεται λοιπόν ότι η µάσκα είχε και µνηµειακή λειτουργία. Η χρήση της µάσκας εµφανίστηκε στην αρχαία Ελλάδα και συγκεκριµένα στις τελετές προς τιµή του θεού Διόνυσου. Οι θιασώτες του Διόνυσου έβαφαν το πρόσωπό τους µε το κατακάθι του κρασιού. Έβγαιναν από τον εαυτό τους, οδηγούνταν στην έκσταση και αυτοµάτως στη θεοληψία, στην κατάληψή τους από το πνεύµα του θεού. Στη συνέχεια η µάσκα έγινε αναπόσπαστο κοµµάτι του αρχαίου θεάτρου. Σύµφωνα µε την αρχαία παράδοση, πρώτος ο Θέσπης, το δεύτερο µισό του 6ου π.Χ. αι., έβαψε τα πρόσωπα των υποκριτών µε διάφορες χρωστικές ουσίες και πρώτος εισήγαγε τα προσωπεία από λινό ύφασµα. Με την αύξηση των απαιτήσεων του δράµατος κατά τον 5ο π. Χ. αι. το προσωπείο βοηθούσε τον ηθοποιό να υπερβεί την ατοµική του προσωπικότητα και να εναλλάσσει διαφορετικούς αντρικούς και γυναικείους χαρακτήρες στα δραµατικά είδη. Στο αρχαίο θέατρο τα προσωπεία (µάσκες) ήταν κατασκευασµένα ανάλογα µε το είδος του έργου, ώστε να δίνεται η κατάλληλη έκφραση (γελαστή, λυπηµένη, ειρωνική). Είχαν µεγάλα ανοίγµατα για το στόµα και τα µάτια και µε αδρές γραµµές ήταν ζωγραφισµένα τα χαρακτηριστικά των προσώπων του δράµατος. Την αναβίωση της µάσκας τη συναντάµε και στη σηµερινή εποχή να βρίσκει την πλήρη της έκφραση στα αποκριάτικα έθιµα, κατάλοιπα και αυτά της διονυσιακής λατρείας. Με τη µάσκα δίνεται η δυνατότητα αλλά και η ευκαιρία στο σύγχρονο άνθρωπο να βγει έξω από τον εαυτό του και να υποδυθεί ένα άλλο πρόσωπο.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Το αρχαίο θέατρο ήταν ένας χώρος κατάλληλα διαµορφωµένος για να δίνονται σ’ αυτόν παραστάσεις.   Οι παραστάσεις άρχιζαν πολύ πρωί και κρατούσαν ως το βράδυ. Το εισιτήριο ήταν φτηνό αλλά και για όσους δεν είχαν να το πληρώσουν, το πλήρωνε η πολιτεία. Έπρεπε όλοι να βλέπουν θέατρο: άντρες, γυναίκες και παιδιά. Γιατί το θεωρούσαν όχι µόνο ευχαρίστηση και ψυχαγωγία αλλά ένα από τα καλύτερα µέσα διαπαιδαγώγησης, ένα αληθινό σχολείο. Από το θέατρο, µάθαιναν τη ζωή, τα πάθη και τα συναισθήµατα που θα βίωναν στη ζωή τους. Οι θεατές αισθάνονταν συµπάθεια ή ανησυχία για την τύχη των ηρώων. Ο ποιητής έδινε τέτοια τροπή στην εξέλιξη του µύθου ώστε ο ήρωας έπεφτε µε αξιοπρέπεια και υπέκυπτε στους νόµους της ηθικής τάξης. Έτσι η ψυχή του θεατή που άρχιζε να συγκλονίζεται από τον έλεο και τον φόβο, εξαγνιζόταν από τα παθήµατα ενώ µε τη δοκιµασία που είχε περάσει, ανακουφιζόταν. Τέλος πηγαίνοντας να δει θέατρο, ο αρχαίος θεατής πίστευε πως θα απαλλασσόταν από το ψυχικό βάρος που κουβαλούσε και ότι θα ελευθερωνόταν από τα αρνητικά συναισθήµατα που βίωνε, µε αποτέλεσµα να αποκτά ψυχική ευεξία και ηθική ισορροπία. Γενικά το θέατρο σε κάθε εποχή αποτελεί γέννηµα της ανάγκης που αισθάνονται οι άνθρωποι να βρίσκονται κοντά στους οµοίους τους και να επικοινωνούν µαζί τους. Αυτή η προσωπική και κοινωνική ανάγκη που είναι συνυφασµένη µε την ίδια υπόσταση του ανθρώπου σαν όντος και εµφανίστηκε µαζί του, εκδηλώνεται µε πολλές µορφές. Μια από αυτές είναι η ανάγκη που νιώθουν οι άνθρωποι, να εκφραστούν µε την υπόκριση ή να βλέπουν άλλους να εκφράζονται µε τον τρόπο αυτό. Όταν αυτή η ανάγκη ικανοποιείται, οι άνθρωποι νιώθουν απόλαυση.      Η ίδια αυτή ανάγκη για έκφραση µέσω της υπόκρισης, σπρώχνει τα παιδιά να παρασταίνουν στα παιχνίδια τους διάφορα ζώα ή γνωστά τους πρόσωπα και ακόµα περισσότερο να παίζουν διάφορα παιχνίδια, όπως οι «κουµπάρες», ο «µπακάλης» κ.α. Παιχνίδια που χάνονται ίσως στις αστικές συνθήκες των σύγχρονων πόλεων και που «ανακαλύπτουµε» ξανά σήµερα µέσα από τα «παιχνίδια ρόλων» του θεατρικού παιχνιδιού αλλά και των σύγχρονων επικοινωνιακών τεχνικών. Βλέπουµε λοιπόν ότι το θέατρο έχει παίξει και παίζει ένα πολύ σηµαντικό ρόλο στη ζωή µας αφού όχι µόνο µας βοηθά να ξαναβρούµε τη χαµένη παιδικότητά µας αλλά και τον τρόπο να συνυπάρχουµε µε τους άλλους γύρω µας καθώς και να ερχόµαστε σε επαφή µε τις σηµαντικότερες ιδέες που γέννησε κάθε εποχή και βρήκαν την αµεσότερη έκφρασή τους στη θεατρική δράση.

Πηγές:

1) ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΑΤΡΟΥ: Εισαγωγική διάλεξη σε ακροατήριο εκπαιδευτικών στο σεμινάριο του ΙΝ.ΠΑΙ.ΘΕ.ΘΕ. σε συνεργασία με τον Δήμο Καισαριανής με θέμα “το θέατρο ως παιδαγωγικό εργαλείο” τον Δεκέμβριο 2002. Εισηγητής Τάκης Χρυσούλης
2) Εφημερίδα: «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», Επτά ημέρες, Κυριακή 25/7/1999.
3) ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΩΣ ΧΩΡΟΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ (από το πρόγραµµα της θεατρικής οµάδας Γυµν-Λυκ Καλλιµασιάς Χίου 2004 για τη παράσταση «Το µέγα δέος ο άνθρωπος γεννά» επιµέλεια Μαρία Ρεβελάκη
4) Η γένεση του θεάτρου (από τη μαθήτρια  Έλενα Σεβαστοπούλου)

Η οικογένεια του Ναντίτο πήγε για πικ νικ στο δάσος. Έφαγαν και πέταξαν πολλά σκουπίδια. Τα δεντράκια διαμαρτυρήθηκαν γι’ αυτό. Η οικογένεια κατάλαβε το λάθος της. Ζήτησε συγγνώμη από τα δέντρα του δάσους και μάζεψε όλα τα σκουπίδια. Αγαπώ το δάσος σημαίνει καθαρό δάσος.

Παιδιά, σε λίγες μέρες φθάνει το Πάσχα!
Αν δε ζωγραφίσουμε και μερικά πασχαλινά αυγά, δε λέει. Γι’ αυτό λοιπόν κι εμείς ζωγραφίσαμε με την τάξη μας αυγά αληθινά και χάρτινα. Η μέθοδος είναι εύκολη και απλή. Παίρνετε τέμπερες ή μαρκαδόρους και ζωγραφίζετε αυγουλάκια.
Για τα αληθινά προτιμήστε τις τέμπερες. Τα βράζετε καλά πριν τα βάψετε, προς αποφυγήν… ατυχημάτων. Με χοντρό χαρτονάκι φτιάχνετε μια μικρή κυλινδρική βάση και τα βάζετε εκεί όταν τα ζωγραφίζετε για να μη χρειάζεται να τα κρατάτε στο χέρι. Ακόμη, με τη βάση αυτή τα τοποθετείτε στο γραφείο ή τη βιβλιοθήκη σας για τις γιορτινές μέρες.
Τα χάρτινα τα ζωγραφίζετε σε χοντρό λευκό χαρτονάκι. Μπορείτε άνετα να χρησιμοποιήσετε τους μαρκαδόρους σας. Κάνετε πρώτα με μολύβι το περίγραμμα του αυγού και μετά αρχίζετε τα σχέδια, το βάψιμο και τις ευχές, όπως “Χριστός ανέστη”, “Αληθώς ανέστη”, “Καλό Πάσχα”, “Χρόνια Πολλά” κ.α. Όταν τελειώσετε τα κόβετε προσεκτικά με το ψαλιδάκι. Και αυτά μπορείτε να τα βάλετε σε κάποιο δωμάτιο για διακοσμητικά. Αν θέλετε, τους κολλάτε πίσω ένα μικρό μαγνητάκι και τα βάζετε στο ψυγείο της κουζίνας. 

Παρακαλώ, πάρτε μια ιδέα!

Πρώτα τα αληθινά. Τα ζωγραφίσαμε με τέμπερες.

Και μετά τα χάρτινα. Τα ζωγραφίσαμε με μαρκαδόρους.

Χρόνια Πολλά σε όλους και καλό Πάσχα!
Χριστός ανέστη! Αληθώς ανέστη!

Παιδιά, αν έχετε κέφι για απίθανες κι αξεπέραστες χαρτοκοπτικές, παρακολουθήστε το επόμενο video που αναρτήσαμε στο YouTube.
Πάρτε κι εσείς ένα χαρτί Α4 (κατά προτίμηση λευκό), διπλώστε το ανάλογα (στα οκτώ ή στα δώδεκα), ζωγραφίστε πάνω του διάφορα σχέδια και κόψτε τα με το ψαλιδάκι σας. Ανοίξτε το και θα εκπλαγείτε από την καταπληκτική δημιουργία σας.
Μπορείτε να το βάλετε σαν διακοσμητικό κάτω από το τζάμι του γραφείου σας ή του τραπεζιού της κουζίνας.
Αν κάνετε πολλά σχέδια, βάλτε τα σε διαφανείς ζελατίνες, βάζοντας μέσα κι ένα χαρτί Α4 διαφορετικού χρώματος για φόντο, όσο γίνεται όμως πιο σκούρο (για να τονίζεται περισσότερο η δημιουργία σας). Κατόπιν τοποθετήστε τα σ’ ένα ντοσιέ (προτιμήστε ντοσιέ που πιάνει σε τέσσερα σημεία). Παρουσιάστε τις δημιουργίες σας στην τάξη και στους συμμαθητές σας και θα μας θυμηθείτε. Καλή επιτυχία!

Συντάκτης: Χριστίνα Πασαλή

Με τα πρώτα κρύα κάνουν την εμφάνισή τους τα παιδιά “κρεμμύδια”! Πολλοί γονείς υπερφορτώνουν τα παιδιά τους με πολλά και ζεστά ρούχα, δεν τα βγάζουν σε εξωτερικούς χώρους και αποφεύγουν να αερίσουν τα σπίτια τους γιατί φοβούνται μήπως κρυώσουν…

Κατά την έναρξη της χειμερινής περιόδου πολλές “εποχιακές” λοιμώξεις κάνουν την εμφάνισή τους και τα παιδιά εμφανίζουν καταρροή, πυρετό, βήχα κλπ. Συχνά ακούμε την έκφραση “το παιδί κρύωσε γιατί δεν ντύθηκε καλά”, τα παιδιά όμως δεν αρρωσταίνουν επειδή κρύωσαν, αρρωσταίνουν επειδή κόλλησαν κάποιο μικροοργανισμό, συνήθως κάποιον ιό, και πιο σπάνια κάποιο μικρόβιο, από κάποιον άλλον που τους τον μετέδωσε.

Όλες αυτές οι λοιμώξεις των παιδιών που λανθασμένα λέγονται “κρυώματα” και παρερμηνεύονται. Είναι λοιμώδη νοσήματα που οφείλονται σε δυνητικά παθογόνους μικροοργανισμούς. Άλλωστε η λέξη “λοιμώδης” σημαίνει μολυσματικός, δηλαδή μεταδοτικός.

Μπορεί όμως κάποιος εύλογα να αναρωτηθεί γιατί αυτές οι λοιμώξεις εμφανίζονται μόλις αρχίζουν τα κρύα; Μήπως έχουν δίκιο αυτοί που υποστηρίζουν πως τα παιδιά κρύωσαν;

ΦΥΣΙΚΑ ΟΧΙ!

Οι λοιμώξεις που εμφανίζονται με την πτώση της θερμοκρασίας οφείλονται στους κλειστούς χώρους που δεν αερίζονται επαρκώς και στον συνωστισμό των παιδιών σε αυτούς τους χώρους (σχολείο, κλειστοί παιδότοποι, παιδικοί σταθμοί κλπ). Με αποτέλεσμα να μεταδίδουν τους λοιμογόνους παράγοντες από το ένα παιδί στο άλλο, είτε μέσω της εισπνοής σταγονιδίων (βήχας, πτέρνισμα), είτε με την άμεση επαφή με μολυσμένα χέρια ή με μολυσμένα αντικείμενα.

Άρα, τα παιδιά δεν κρυώνουν! Τα παιδιά κολλάνε μικρόβια και ιούς!

Τι μπορούμε να κάνουμε για να τα προφυλάξουμε; Απλούς τρόπους πρόληψης:

● Αποφεύγοντας τους κλειστούς μη καλά αεριζόμενους χώρους κατά την περίοδο έξαρσης των λοιμώξεων & αερίζετε τακτικά οποιονδήποτε κλειστό χώρο.

● Ντύστε το παιδί με κατάλληλα ρούχα, έτσι ώστε να μη δυσφορεί από κρύο και τη από ζέστη. Ενδείκνυται η ένδυση “κατά στρώματα¨, για παράδειγμα ένα ζακετάκι που μπορεί να βγει όταν το παιδί ζεσταθεί, ή ένα κοντομάνικο μέσα από την μπλούζα αντίστοιχα.

● Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να πλένουν τα χέρια τους με σαπούνι και νερό, ιδιαίτερα πριν το φαγητό & μετά την τουαλέτα.

● Όποιος βήχει πρέπει να καλύπτει το στόμα του με τον αγκώνα και όχι με το χέρι του ή με ένα χαρτομάντιλο που μετά πρέπει να το πετάει άμεσα.

● Ενισχύοντας το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού με πλούσια διατροφή, τακτική άσκηση και ξεκούραση.

Και τέλος ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προφύλαξης από τη γρίπη είναι ο αντιγριπικός εμβολιασμός. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για τα μικρά παιδιά, που δεν συμμορφώνονται απόλυτα στους κανόνες υγιεινής, αλλά και συγχρωτίζονται σε σχολεία και άλλες δραστηριότητες.

Πηγή: meallamatia.gr

Η δημοτική βιβλιοθήκη Μεγάρων χτίστηκε σε οικόπεδο που άφησε το 1967, ως δωρεά στο δήμο Μεγαρέων, η Κα Αθηνά Αλεξίου-Καστάνη. Άρχισε να λειτουργεί το 1983.
Ο δήμος, με χρήματα του μεγαρικού λαού, έφτιαξε το κτήριο, εξόπλισε τη βιβλιοθήκη με τα απαραίτητα υλικά (έπιπλα, ράφια βιβλιοθήκης), προσωπικό και τα πρώτα βιβλία. Στη συνέχεια έδωσαν βιβλία και πολλοί Μεγαρίτες δωρητές. Σήμερα έχει 16.000 και πλέον τίτλους βιβλίων. Ανήκει στη  ΔΗ.Κ.Ε.ΔΗ.ΜΕ. (Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Μεγαρέων) η οποία φροντίζει για τη συντήρησή της.
Υπάρχουν όλα τα είδη βιβλίων π.χ. ιστορικά, εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, ιατρικά, σχολικά βοηθήματα (Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου), κοινωνικών επιστημών, δοκίμια, ποίηση, αρχαίοι κλασικοί συγγραφείς, παιδική και εφηβική βιβλιοθήκη λογοτεχνία (ελληνική και ξένη), Γεωγραφία, διακόσμηση, το αυτοκίνητο, τη φωτογραφία κ.α. Τα περισσότερα βιβλία δανείζονται στο σπίτι, εκτός από τις εγκυκλοπαίδειες, τα λεξικά, τα σπάνια βιβλία και τα βιβλία που αφορούν τα Μέγαρα (μεγαρικό αρχείο).
Όλα τα βιβλία είναι τοποθετημένα στα ράφια με το σύστημα δεκαδικής ταξινόμησης Dewey (Ντιούι) σύμφωνα με το οποίο ταξινομούνται σε δέκα μεγάλες κατηγορίες: 000 Γενικά θέματα, 100 Φιλοσοφία και Ψυχολογία, 200 Θρησκεία, 300 Κοινωνικές επιστήμες, 400 Γλώσσα, 500 Φυσικές επιστήμες και μαθηματικά, 600 Τεχνολογία (εφαρμοσμένες επιστήμες), 700 Τέχνες (Καλές και διακοσμητικές τέχνες), 800 Λογοτεχνία και Ρητορική και τέλος 900 Γεωγραφία και Ιστορία. Κάθε μια από τις μεγάλες αυτές κατηγορίες χωρίζεται σε 10 υποκατηγορίες κι αυτές με τη σειρά τους σε μικρότερα τμήματα με αποτέλεσμα να υπάρχουν στην αναλυτική ταξινόμηση 1.000 κατηγορίες συνολικά. Κάθε βιβλίο που μπαίνει στη βιβλιοθήκη παίρνει στη ράχη του ένα αυτοκόλλητο που γράφει τον βιβλιάριθμό του. Είναι ένας τριψήφιος αριθμός που δηλώνει σε ποια ακριβώς κατηγορία κατατάσσεται το συγκεκριμένο βιβλίο. Αυτό το σύστημα χρησιμοποιούν οι περισσότερες βιβλιοθήκες στην Ελλάδα.
Στη βιβλιοθήκη υπάρχουν και ηλεκτρονικοί υπολογιστές με σύνδεση στο internet.

Διεύθυνση Βιβλιοθήκης: Κ. Σχινά 2
Ώρες λειτουργίας: 8:00΄π.μ. – 8:00΄μ.μ. (Σάββατο έως 3:00΄μ.μ.)
Τηλέφωνο: 22963-00544

Η τάξη μας επισκέφθηκε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της πόλης μας.
Τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες εργασίας, εκπόνησαν εκπαιδευτικό πρόγραμμα κι έπαιξαν θεατρικό δρώμενο σχετικό με τη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Ευχαριστούμε πολύ τις υπεύθυνες της Βιβλιοθήκης Κα Παπαφράγκου Ιωάννα και Κα Μούρτου Μαρία για τη ζεστή υποδοχή, βοήθεια κι εξυπηρέτηση των μαθητών μας.

Αγαπητοί μαθητές,
από την επίσκεψή μας στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Μεγάρων αποκομίσαμε πολλά οφέλη:
1. Γνωρίσαμε τη δημοτική βιβλιοθήκη της πόλης μας και κατανοήσαμε ότι είναι ένας πολύτιμος πνευματικός θησαυρός που βρίσκεται, όποια στιγμή το θελήσουμε, στη διάθεσή μας. Μπορούμε να πάρουμε από εκεί πληροφορίες για τις εργασίες του σχολείου μας, να ψυχαγωγηθούμε ή να ηρεμήσουμε διαβάζοντας ένα καλό βιβλίο και γενικά να αναπτύξουμε το πνευματικό μας επίπεδο και κατ’ επέκταση την προσωπικότητά μας.
2. Είδαμε πόσο σημαντικό είναι το να έχουμε κι εμείς στο σπίτι μας μια βιβλιοθήκη η οποία θα περιλαμβάνει όλα τα βιβλία μας (παλιά και νεότερα) τακτοποιημένα με κάποιο σύστημα για να μπορούμε να τα βρίσκουμε αμέσως και να αντλήσουμε από αυτά τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε κάθε φορά.
3. Επιβεβαιώσαμε τα γνωστά ρητά που λένε ότι «το βιβλίο είναι ένα παράθυρο ανοικτό στον κόσμο» και ότι «το βιβλίο είναι ο καλύτερος φίλος μας». Μας μορφώνει, μας ψυχαγωγεί, μας ηρεμεί, μας ανοίγει δρόμους και διευρύνει τους πνευματικούς μας ορίζοντες. Το έχουμε στη βιβλιοθήκη μας και περιμένει να το ανοίξουμε, να το διαβάσουμε και να μάθουμε καινούρια πράγματα, να ταξιδέψουμε μαζί του στον κόσμο της γνώσης, της φαντασίας, της περιπέτειας, του παραμυθιού, της χαράς, της λύπης, της ανακάλυψης κλπ.

Μερικές χρήσιμες οδηγίες:
1. Είναι καλό να έχετε ένα αρχείο (σε τετράδιο ή σε ηλεκτρονική μορφή, αν έχετε Computer) και να έχετε καταγράψει σε αυτό οποιοδήποτε βιβλίο υπάρχει στη βιβλιοθήκη σας ή πρόκειται να μπει, σημειώνοντας μερικά βασικά στοιχεία (π.χ. τίτλο, συγγραφέα, εκδοτικό οίκο, κατηγορία και αριθμό ).
2. Κρατάτε και ένα άλλο αρχείο στο οποίο θα σημειώνετε βιβλία που έχετε δανείσει σε φίλους και γνωστούς σημειώνοντας ημερομηνία δανεισμού και επιστροφής (πολλές φορές δανείζουμε βιβλία και δεν επιστρέφουν ποτέ στη θέση τους…).
3. Σημειώνετε με στυλό μέσα στο βιβλίο (στην αρχή ή στο τέλος) μερικά στοιχεία (π.χ. το ονοματεπώνυμό σας, κατηγορία του βιβλίου και αριθμό που του έχετε δώσει (βιβλιάριθμο)) για να μπορεί πάντα να εξακριβωθεί ότι το βιβλίο αυτό σας ανήκει.
4. Χωρίστε τη βιβλιοθήκη σύμφωνα με το σύστημα ταξινόμησης του Dewey αλλά μεριμνήστε και για τον ανάλογο χώρο σε κατηγορίες βιβλίων που υπερέχουν ποσοτικά (π.χ. αν έχετε 5 βιβλία για Φιλοσοφία και Ψυχολογία και 30 βιβλία για Γλώσσα, θα εξασφαλίσετε περισσότερο χώρο για την κατηγορία «Γλώσσα» απ’ ό,τι για την προηγούμενη κλπ.) [Οι 1.000 κατηγορίες είναι αναρτημένες δεξιά στη σελίδα “Σχολείο” στο blog μας.]
5. Βάλτε στη ράχη των βιβλίων σας «βιβλιάριθμο» ώστε να βρίσκετε αμέσως το βιβλίο που θέλετε.
6. Προσέχετε πάντα την κατάσταση των βιβλίων σας για να τα έχετε πολλά χρόνια.
7. Τέλος, μην ξεχνάτε ότι μια καλή βιβλιοθήκη με τακτοποιημένα τα βιβλία της είναι στολίδι για κάθε σπίτι και δείγμα του πνευματικού επιπέδου και πολιτισμού των ιδιοκτητών της.

Ο άγιος Βασίλειος ο Μέγας έλεγε: «Όπως οι μέλισσες διαλέγουν το νέκταρ από τα λουλούδια, έτσι κι εσείς να διαλέγετε αυτά που διαβάζετε. Να κρατάτε τα καλά και ωφέλιμα». Αυτά τα καλά και ωφέλιμα υπάρχουν μέσα στα καλά βιβλία. Φροντίστε λοιπόν αυτά τα καλά βιβλία να τα αποκτήσετε και να τα έχετε για πάντα στη βιβλιοθήκη σας.

ΜΕΓΑΡΑ ΑΤΤΙΚΗΣ

Η Μεγαρίτισσα γιαγιά Ελένη Τσίγκρη θυμάται την κατοχή του ’40

Το 1941, στην κατοχή, οι άνθρωποι πεινούσαν πάρα πολύ. Όσοι είχαν διάφορα πράγματα τα αντάλλασσαν με αυτούς που είχαν λάδι ή σιτάρι για να μπορέσουν να ζήσουν. Υπήρχε το συσσίτιο που έδιναν λίγο πιο πάνω από το κτήριο που σήμερα στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεγάρων, και πήγαιναν οι άνθρωποι με το κατσαρολάκι για να πάρουν λίγο φαγητό. Επίσης έστελνε και η Αμερική για να ζήσουν οι άνθρωποι. Μερικά παιδιά πήγαιναν γύρω από τα σημεία που τρώγανε οι Γερμανοί και έπαιρναν από τα σκουπίδια ό,τι έβρισκαν: φύλλα από λάχανα, μήλα μισοφαγωμένα, φλούδες από τις πατάτες κ.α. και μερικές φορές έκλεβαν ό,τι μπορούσαν. Σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, όπως στην Αθήνα πέθαινε πάρα πολύς κόσμος από την πείνα.

Στα Μέγαρα, μια Κυριακή απόγευμα, σκοτώσανε έναν Ιταλό στην περιοχή «Έξω Βρύση». Τη Δευτέρα το πρωί είχαν περικυκλωθεί όλα τα Μέγαρα από Γερμανούς και Ιταλούς οι οποίοι μπήκαν μέσα στην πόλη και ψάχνανε τα σπίτια. Πήρανε όλους τους άντρες και τους πήγανε στην πλατεία Ηρώων. Είχανε αποφασίσει να τους εκτελέσουν. Ο τότε δήμαρχος Θεόδωρος Τσεκές μαζί με το δεσπότη Ιάκωβο μεσολάβησαν για να μη τους εκτελέσουν. Ο Γερμανός αξιωματικός επέμενε ότι θα τους εκτελέσει. Τότε αυτοί μπήκαν μπροστά στους Μεγαρίτες και είπαν να εκτελέσουν πρώτα αυτούς και μετά τους άλλους. Οι Γερμανοί δεν τους εκτέλεσαν και γλίτωσαν οι άνθρωποι.

Στη σημερινή πλατεία  «Εθνικής Αντιστάσεως» οι Γερμανοί είχαν κρεμάσει δέκα Μεγαρίτες.

Ελένη Τσίγκρη

Υ.Γ. Όλα αυτά μου τα διηγήθηκε η γιαγιά μου Ελένη Τσίγκρη η οποία τότε ήταν 13 ετών και τα είδε με τα μάτια της.

Ένας γέροντας Μεγαρίτης διηγείται…

Το 1942, είχαν έρθει στα Μέγαρα οι Γερμανοί. Είχαν τοποθετήσει νάρκες κάτω από μια γέφυρα στην Κακιά σκάλα Κινέττας διότι είχαν πληροφορίες ότι από  κει θα περνούσαν Έλληνες στρατιώτες και ήθελαν να τους σκοτώσουν. Οι Έλληνες όμως υποψιάστηκαν ότι κάτι παράξενο συμβαίνει και ψάχνοντας διαπίστωσαν ότι υπάρχουν νάρκες. Έτσι απέφευγαν να περνούν από αυτό το σημείο. Μετά από καιρό οι Γερμανοί πήγαν να βγάλουν τις νάρκες για να τις μεταφέρουν σε άλλο σημείο. Εκεί που δούλευαν, ένας Γερμανός στρατιώτης πάτησε κατά λάθος μια νάρκη και σκοτώθηκε.

Σωτηρία Σχινά

Η γιαγιά Αγγελική Κουρελιά θυμάται από το ’40

Τον Ιανουάριο του 1942 τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής που βρίσκονταν στην περιοχή μας, κυνηγούσαν τους Ιταλούς συμμάχους των. Ο πατέρας της γιαγιάς μου έκρυψε έναν Ιταλό αξιωματικό ο οποίος είχε έρθει στην αυλή του και ζητούσε φαγητό και καταφύγιο. Οι Γερμανοί τον έψαχναν… Ο πατέρας της γιαγιάς μου τον έκρυψε στο άδειο βαρέλι  του κρασιού. Στο τέλος ο Ιταλός σώθηκε από τη μανιώδη καταδίωξη των Γερμανών που σήμαινε εκτέλεση…

Αγγελική Κουρελιά

Ο παππούς μου Λεωνίδας Τσούκαλας θυμάται το ’40

Ερ. : Πώς ήταν η ζωή τότε παππού;
Απ.: Οι άνθρωποι πείναγαν πολύ. Έτρωγαν ό,τι έβρισκαν για να μην πεθάνουν από την πείνα. Σφαγμένους γαϊδάρους και γάτες. Κι αυτό γιατί οι Ιταλοί πήγαιναν στα σπίτια κι έπαιρναν τα τρόφιμα όπως κρέας, λάδι και σιτάρι και οι Έλληνες λιμοκτονούσαν.

Ερ.: Θυμάσαι κάποιο περιστατικό;
Απ.: Ένας Ιταλός πήγαινε με ένα υδροφόρο στην Έξω Βρύση για να πάρει νερό και να το πάει στο Μεγάλο Πεύκο (Ν. Πέραμος). Τότε κατέβηκαν από τα βουνά δυο Έλληνες αντάρτες. Ο Ιταλός τους έδωσε να καπνίσουν τσιγάρο, έβαλε το χέρι μέσα στην τσέπη του για να τους δώσει σπίρτα να ανάψουν το τσιγάρο και έβγαλε όπλο σκότωσε τον έναν Έλληνα. Ο άλλος Έλληνας τράβηξε το όπλο του και τραυμάτισε θανάσιμα τον Ιταλό. Οι Γερμανοί που ήταν στο Μεγάλο Πεύκο και περίμεναν το νερό είδαν ότι ο Ιταλός άργησε και ήρθαν στα Μέγαρα. Πήγανε στην Έξω Βρύση και είδαν το σκοτωμένο Ιταλό. Τότε άρχισαν να παίρνουν άντρες πάνω από 16 ετών έως και 50 ετών από την περιοχή Πλακάκια μέχρι τη Έξω Βρύση. Όσους πήρανε τους συγκέντρωσαν στην πλατεία Ηρώων και απ’ αυτούς διάλεξαν 10 άτομα και τους έκλεισαν στη φυλακή. Τους βασάνιζαν για να μαρτυρήσουν. Μερικοί Μεγαρίτες κρύφτηκαν στα βουνά για να μην τους πιάσουν οι Γερμανοί.

Στο σπίτι μας έμεναν 30 Γερμανοί. Οι Γερμανοί ήταν κύριοι και άμα δεν τους πειράζαμε δεν μας πείραζαν και δεν μας έπαιρναν τίποτα.

Στην Πάχη είχαν αράξει δυο ελληνικά καράβια φορτωμένα με κριθάρι. Μετά πέρασαν πέντε γερμανικά αεροπλάνα και τα βύθισαν. Τότε ο κόσμος επειδή πεινούσε έπαιρνε απ’ τη θάλασσα το βρωμοκρίθαρο  και το άλεθαν στο μύλο και το έτρωγαν.

Στο Λουτρόπυργο περνούσε ένα τρένο με Γερμανούς αλλά δεν είχαν βάλει στα μπροστινά βαγόνια Έλληνες, ( έτσι συνήθιζαν να κάνουν ώστε αν γινόταν κάποιο σαμποτάζ να σκοτώνονταν οι Έλληνες). Οι Έλληνες αντιστασιακοί είχαν βάλει εκρηκτικά στις γραμμές και το τρένο ανατινάχτηκε. Την επόμενη μέρα οι Γερμανοί έφτιαξαν κρεμάλες και κρέμασαν 10 Έλληνες.

Εγώ τότε ήμουν 9 ετών και φύλαγα 5 πρόβατα στην περιοχή της Ι. Μ. Αγ. Βαρβάρας. Μια μέρα ήρθαν οι Ιταλοί να μου πάρουν ένα πρόβατο. Εγώ δεν το έδινα. Με χτύπησαν και ήρθα κλαίγοντας στα Μέγαρα αλλά το πρόβατο δε μου το πήρανε.

Ερ.: Εσείς είχατε να φάτε;
Απ.: Εμείς ήμασταν αγρότες και είχαμε σιτάρι, φακές, φασόλια, κουκιά, κριθάρι και καλαμπόκι.

Σ’ ευχαριστώ πολύ παππού. Τώρα κατάλαβα αρκετά πράγματα για το κακό που κάνει ο πόλεμος στους ανθρώπους.

Μάριος Τσούκαλας

Η γιαγιά Παρασκευή Χατζή, 86 ετών, θυμάται από τον πόλεμο του 1940

Οι Ιταλοί έφτασαν τη Δευτέρα, ενώ οι άνθρωποι ήταν ακόμη στα αμπέλια και τρυγάγανε. Τότε είδαν πέντε, έξι Ιταλικά αεροπλάνα που πήγαν να βομβαρδίσουν την Κακιά Σκάλα (περιοχή μεταξύ Μεγάρων και Κινέττας). Όλες οι βόμβες που ρίξανε έπεσαν στη θάλασσα. Ένας Μεγαρίτης ειδοποίησε τους ανθρώπους που ήταν στ’ αμπέλια ότι οι Ιταλοί μας κήρυξαν τον πόλεμο. Τότε όλοι φύγανε και πήγαν στα σπίτια τους. Ύστερα μαζεύτηκαν παλικάρια για να πολεμήσουν. Πολεμούσαν, νικούσαν τους Ιταλούς και χτυπούσαν τις καμπάνες για κάθε χωριό που έπαιρναν.
Τον Απρίλιο μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα. Μετά βομβάρδισαν το λιμάνι του Πειραιά, την παραλία των Μεγάρων (στον Άγιο Νικόλα στην Πάχη). Έγινε και αερομαχία και έπεσε ένα αγγλικό αεροπλάνο στην περιοχή του Αϊ-Γιάννη του Χορευταρά.

Τασίνου Δήμητρα

Εγώ πήρα αυτή την συνέντευξη από τον παππού μου τον Βαγγέλη Μακεδόνα κι από την γιαγιά μου Καλλιόπη Μακεδόνα που έζησαν τον πόλεμο σε ηλικία δέκα ετών.
-Γιαγιά και παππού πως αντιμετωπίσατε την πείνα στην κατοχή το 1940;
Παππούς: Τρώγαμε ό,τι βρίσκαμε μπροστά μας, όπως χόρτα, καλαμπόκι, φλούδες από πατάτες, χαρουπάλευρο, δηλαδή αλεύρι από χαρούπια, κριθάρι, γιατί την εποχή εκείνη στην Πάχη είχε βουλιάξει ένα καράβι και στις αποθήκες του είχε κριθάρι. Είχε μαυρίσει. Το είχαν αλέσει, είχε γίνει σαν κοπριά και το έτρωγαν ο κόσμος από ανάγκη.
-Πώς ζήσατε τον πόλεμο;
Γιαγιά: Ζήσαμε με πολύ φόβο και αγωνία για τους συγγενείς μας.
Παππούς: Ζήσαμε με πολύ πείνα και με πολλούς βομβαρδισμούς.
-Τι σας συγκλόνισε που σας έμεινε χαραγμένο στη μνήμη; Τι σας φόβισε;
Γιαγιά: Αυτό που με συγκλόνισε περισσότερο είναι όταν ένα πρωί, όπως κάθε μέρα, ξεκινήσαμε να πάμε στην περιοχή «Καντήλι» να σπάσουμε πέτρες στο δρόμο. Εκείνο το πρωινό εγώ δεν πήγα γιατί δεν πρόλαβα το αυτοκίνητο και ήμουν πολύ τυχερή γιατί εκείνη την ημέρα, την ώρα που είχαν μοιράσει το συσσίτιο και έτρωγαν πέρασε ένα αμερικανικό αεροπλάνο και βομβάρδισε την περιοχή. Όσοι ήταν εκεί σκοτώθηκαν όλοι. Αυτό με συγκλόνισε πολύ και δεν πρόκειται να το ξεχάσω ποτέ.
-Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τις πολύτιμες πληροφορίες που μου δώσατε.

Πόπη Μακεδόνα

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες οι παππούδες μας φέρνουν στο μυαλό τους τα δύσκολα εκείνα χρόνια του πολέμου που οι Ιταλοί κατακτητές εισέβαλλαν στην Ελλάδα. Εμένα ο παππούς μου Σπύρος Κρεμμύδας μου διηγήθηκε τα παρακάτω, καθώς έπινε το καφεδάκι του:
«Δύσκολα εκείνα χρόνια που με τα λίγα πολεμικά μέσα αλλά με μεγάλη ψυχή αγωνιστήκαμε και πολεμήσαμε στα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Θυμάμαι τις δύσκολες μέρες που πολεμούσαμε στα βουνά της Ηπείρου χωρίς ζεστά ρούχα και τρόφιμα. Περιμέναμε να μας στείλουνε μάλλινα ρούχα και τρόφιμα για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Πολλοί από μας έπαθαν κρυοπαγήματα και αναγκάστηκαν να κόψουν χέρια και πόδια για να μην πεθάνουν. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός έκανε μεγάλο αγώνα για να βοηθήσει τους πολεμιστές που είχαν ανάγκη. Τους πήγαιναν τρόφιμα και ρούχα, επίσης βοηθούσαν τους χτυπημένους Έλληνες.
Όλοι μας όμως είμαστε υπερήφανοι που καταφέραμε να διώξουμε τους κατακτητές και να ζείτε τώρα εσείς ελεύθεροι».
Κι εγώ αυθόρμητα, έτρεξα, τον αγκάλιασα, του έδωσα ένα γλυκό φιλί  και του είπα: «Αυτό, για τον αγώνα που κάνατε για μας παππού».

Βαγγέλης Γκοσδής

Στα χρόνια της κατοχής οι Έλληνες αντιμετώπισαν μεγάλο πρόβλημα πείνας. Τα Μέγαρα επειδή είναι αγροτική περιοχή δεν αντιμετώπισαν τόσο έντονα το πρόβλημα αυτό. Κάθε οικογένεια είχε το δικό της σιτάρι. Έτσι αν και είχαν πολλές ελλείψεις κατάφερναν να επιβιώσoυv τα δύσκολα αυτά χρόνια. Για τα μικρά παιδιά ο Ερυθρός Σταυρός μοίραζε συσσίτιο στα σχολεία. Κάθε παιδάκι κρατούσε στο χέρι μια καρτέλα για να σημειώνουν ότι πήρε τη μερίδα του και ένα κατσαρολάκι. Το φαγητό ήταν συνήθως όσπρια και πλιγούρι. Το πλιγούρι το έφτιαχναν από σπασμένο σιτάρι. Πολλές φορές έρχονταν στα Μέγαρα ξένοι πεινασμένοι και εξαντλημένοι άνθρω­ποι που οι Μεγαρίτες τους έδιναν λίγο ψωμί ή ένα αβγό για να μπορέσουν να ζήσουν. Άλλοι τα κατάφερναν και άλλοι όχι. Οι Μεγαρίτες πήγαιναν στο κάμπο και μάζευαν χόρτα και μαζί με καλαμποκά­λευρο έφτιαχναν πίττες. Με καλαμποκάλευρο επίσης έφτιαχναν ένα είδος ψωμιού που το περιέχυναν με πετιμέζι και το έτρωγαν σαν γλύκισμα που το έλεγαν μπο­μπότα. Είχαν όσπρια κρασί και λάδι Έτσι λοιπόν μπορούμε να πούμε πως οι Μεγαρίτες μπορεί να πείνασαν στην κατοχή αλλά δεν λιμοκτόνησαν.

Παύλος Δαλάκας

Η πείνα και τα αντίποινα

Το 1940 ξέσπασε ο πόλεμος κι έτσι αρχίζει το άγιο πάθος της Ελλάδας. Ο γερμανικός στρατός έχει κατακτήσει την Ελλάδα. Έτσι έφθασε και στα Μέγαρα ο Γερμανός κατακτητής. Είναι όλοι θλιμμένοι. Σιγά σιγά τα αποθέματα τροφίμων τελειώνουν. Ο κόσμος πεινάει. Οι εκκλησίες αρχίζουν να δίνουν συσσίτιο. Οι μέρες περνούν με πολλή δυστυχία κάτω από το γερμανικό ζυγό. Σε συμπλοκή σκότωσαν ένα Γερμανό στρατιώτη. Μόλις το έμαθε ο Γερμανός διοικητής αμέσως κάνει μπλόκο και μαζεύει όλους άνδρες των Μεγάρων στο Γυμνάσιο για εκτέλεση. Ο τότε δήμαρχος Θεόδωρος Τσεκές καλεί το βράδυ το Γερμανό διοικητή και του κάνει το τραπέζι. Του ζητάει  συγγνώμη και τον παρακαλεί να μην κάνει τέτοιο κακό. Γιατί ο Γερμανός διοικητής είχε πει αν πειράξει κανείς Γερμανό στρατιώτη, γι’ αντίποινα θα σκοτώσει 100 Μεγαρίτες. Ο δήμαρχος κατάφερε να του αλλάξει γνώμη και την επόμενη μέρα το πρωί δεν έγινε η εκτέλεση κι αφέθηκαν όλοι οι αιχμάλωτοι Μεγαρίτες ελεύθεροι.

Παρασκευή Γκέλη

Το 1940

Εκείνη τη χρονιά ζήτησε ο Μουσολίνι, ο υπουργός της Ιταλίας, να μας πάρει την Ελλάδα και είπαμε ΟΧΙ δε θα πάρετε τη χώρα μας. Ο στρατός μας ήταν έτοιμος και χτύπησε  το στρατό της Ιταλίας. Τους πήραμε τη Βόρεια Ήπειρο κι ο κόσμος είχε βγει στους δρόμους και χειροκροτούσε τους Έλληνες στρατιώτες, χτύπαγαν τις καμπάνες στις πόλεις που περνούσε ο ελληνικός στρατός. Κορυτσά, Τεπελένι κ.α. Οι Έλληνες χαίρονταν που έβλεπαν το τραίνο να περνάει γεμάτο με Ιταλούς αιχμαλώτους. Είχαμε και μια τραγουδίστρια, τη Σοφία Βέμπο που άρχισε να τραγουδάει το τραγούδι «Κορόιδο Μουσολίνι» κι έδινε χαρά και θάρρος στους στρατιώτες. Μετά μας επιτέθηκαν οι Γερμανοί με τανκς. Η Ελλάδα αντιστάθηκε και πάλι αλλά δε νικήσαμε και μας σκλαβώσανε για τέσσερα χρόνια. Μετά έφυγαν οι Γερμανοί και ξανάρθε η λευτεριά στην πατρίδα μας.

Δημήτριος Κάντας

Το 1940 που έγινε η εισβολή των Ιταλών στα Μέγαρα ήμουν πολύ μικρή στην ηλικία αλλά κάποιες αναμνήσεις μου έρχονται στο νου.

Οι Ιταλοί τα μαγειρεία τους πίσω από το σπίτι μου. Εγώ, σαν μικρή που ήμουνα, πήγαινα κι ανέβαινα στον τοίχο του σπιτιού μας κι αυτοί μ’ έβλεπαν και μου φώναζαν να μου δώσουν φαγητό. Μου έδιναν λάχανο με ρύζι κουραμάνα και γαλέτα που ήταν το αγαπημένο τους.
Μετά από λίγο καιρό ήρθαν οι Γερμανοί. Κάθε βράδυ απαγορευόταν η κυκλοφορία, γιατί έκαναν περιπολία. Εμείς δεν μπορούσαμε να βγούμε από τα σπίτια μας. Οι Γερμανοί ήταν πολύ πιο σκληροί από τους Ιταλούς. Μας έπαιρναν τις προμήθειες, επιτάσσανε τα σπίτια μας και παίρνανε τους άντρες.

Στο γειτονικό μου σπίτι είχαν το διοικητήριό τους. Πήγαινα και κρυφοκοίταζα κι έβλεπα ότι ήταν πολύ σκληροί. Φώναζαν πολύ δυνατά, είχαν μεγάλα σκυλιά, φόραγαν μπότες, είχαν μηχανές και τα όπλα τους που δεν τα αποχωρίζονταν ποτέ.

Πήγαινα με τους γονείς μου στη Λάκκα σ’ ένα περιβόλι που έπεφταν τα αλεξίπτωτα. Όταν ήθελαν ν’ αποχωρήσουν οι Ιταλοί επίταξαν το σπίτι κι έμειναν ένα βράδυ και όταν έφυγαν, πάνω στο τραπέζι είχαν αφήσει μια σοκολάτα.

Αμαλία Παπασίδερη  

Ξημερώματα 28^ης Οκτωβρίου 1940 ο Ιταλός πρέσβυς στην Αθήνα Γκράτσι παρέδωσε στον Ιωάννη Μεταξά τελεσίγραφο και ζητούσε την ελεύθερη διέλευση ιταλικών στρατευμάτων από την Ελλάδα. Ο Μεταξάς αρνήθηκε λέγοντας ΟΧΙ. Σε λίγες ώρες ξεκίνησε η ιταλική επίθεση. Ο λαός ξεχύθηκε στους δρόμους τραγουδώντας πατριωτικά τραγούδια. Ολόκληρο το έθνος ενώθηκε ενάντια στους Ιταλούς. Οι άνδρες έτοιμοι να πιάσουν τα όπλα, είχαν γεμίσει τους δρόμους για να φύγουν για το αλβανικό μέτωπο. Πολλοί Μεγαρίτες πήγαν να πολεμήσουν στα βουνά της Αλβανίας, στην Κορυτσά στο Τεπελένι, στους Αγίους σαράντα.
Ο προπάππους μου που πολέμησε στα χιονισμένα βουνά έλεγε ότι ο λόχος τους είχε πολλά προβλήματα. Κάποιοι στρατιώτες είχαν πάθει κρυοπαγήματα και τους είχαν κόψει τα πόδια κι άλλοι ήταν γεμάτοι ψείρες και ξύνονταν συνέχεια σ’ όλο τους το σώμα. Τρώγανε λίγο καλαμπόκι κι ήταν πάντα πεινασμένοι. Ένα πρωί ο ταχυδρόμος τους μοίρασε ημερολόγιο της εποχής με το νεογέννητο βασιλιά Κωνσταντίνο.

Αφροδίτη Πέγκου

– Παππού, πες μου τι έκαναν οι Μεγαρίτες το 1940 όταν χτύπαγε η σειρήνα;

– Κρυβόντουσαν σε πηγάδια και σε δυο καταφύγια. Το ένα ήταν κάπου στο λόφο του Αγίου Δημητρίου και το άλλο δίπλα από το χρυσοχοείο του Φατούρου στα πατρικά του Σπύρου Μουρτζούκου.
– Πείνασαν  τότε οι Μεγαρίτες;

– Ναι, υπήρξε πείνα. Τρώγαμε ό,τι βρίσκαμε μπροστά μας. Χόρτα, καλαμπόκι, πατάτες και 5 αυγά κι έτρωγαν 6–7 άτομα. Το σπίτι μου ήταν μαγειρείο των Ιταλών. Έχω ακούσει ιστορίες για μακαρονόζουμο και ότι μια μαμά έδωσε κάρβουνο στο παιδί της για φαγητό.

– Θυμάσαι κάποιο περιστατικό να μου πεις;

– Γυρνάγαμε από την Κινέττα, από τα χωράφια και τότε ήμουν οκτώ χρονών και ήμουν με τον αδερφό μου και ήθελαν να μας πάρουν το γαϊδούρι. Μας πήραν κι εμάς μαζί τους για να καθοδηγούμε το γαϊδούρι και μας άφησαν μετά από τρεις ημέρες.

Δημήτρης Κακαρίκος

– Γιαγιά, τι γνωρίζεις για τον πόλεμο του 1940;

– Μόλις άρχισε ο πόλεμος άλλαξε πολύ η ζωή μας. Δεν ήμασταν πια ελεύθεροι και ζούσαμε συνέχεια με τον φόβο των Ιταλών.

– Γιατί γιαγιά;

– Γιατί πολλοί στρατιώτες μας είχαν είχανε φύγει και πολεμούσανε στα βουνά της Πίνδου και δεν ξέραμε αν θα γυρίσουν.

– Μέσα στην πόλη πώς ζούσατε;

– Φοβισμένοι. Λίγες ώρες την ημέρα κυκλοφορούσαμε και το βράδυ στο σπίτι ήμασταν χωρίς φως. Υπήρχε πολύ φτώχεια και πείνα. Με το σφύριγμα της σειρήνας ο κόσμος έτρεχε να κρυφτεί στα καταφύγια και στα υπόγεια για να γλιτώσει από τις βόμβες που έριχναν τα αεροπλάνα.

Γιαγιά Ρίτσα

Ο παππούς του πατέρα μου υπηρέτησε στο στρατό στους εύζωνες, δηλαδή στους τσολιάδες. Το 1940 με την επιστράτευση κλήθηκε στο τάγμα ευζώνων για να πολεμήσει. Οι κορυφές της Πίνδου ήταν χιονισμένες. Το έδαφος κρύο, υγρό, χιονισμένο και λασπωμένο. Το φαγητό λίγο και η κούραση μεγάλη. Παρ’  όλα αυτά, οι εύζωνες προχωρούσαν πολεμώντας κι οι Ιταλοί οπισθοχωρούσαν. Ο προπάππους μου από εκείνον τον πόλεμο έπαθε στα πόδια κρυοπαγήματα από τα οποία υπέφερε μέχρι τα γεράματα.

Πόνιος Στέργιος

Ο παππούς μου Στέφανος Σάλτας μας έλεγε ότι στην Κατοχή οι Γερμανοί έμπαιναν τα βράδια σε σπίτια που είχαν πληροφορίες ότι μπορεί να υπήρχαν αντάρτες και χτυπούσαν τους ανθρώπους με μαστίγιο στο κεφάλι, στα χέρια και στα πόδια για να τους μαρτυρήσουν που κρύβονται.
Επίσης μας έλεγε ότι μερικές φορές έριχναν οι σύμμαχοι με αλεξίπτωτα κονσέρβες για να φάνε ο κόσμος που λιμοκτονούσε. Αν όμως τους τσάκωναν οι Γερμανοί, η ποινή ήταν θάνατος.

Στέφανος Σάλτας (89 ετών)

Η Ιωάννα Κουρελιά Κάτσενου στον ιταλογερμανικό πόλεμο ήταν 8 χρονών. Όμως θυμάται ότι όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος με τους Ιταλούς κάθε τόσο χτυπούσαν οι σειρήνες. Όταν περνούσε κανένα εχθρικό αεροπλάνο έτρεχαν και κρύβονταν οι άνθρωποι. Κλαίγανε και φοβόντουσαν πολύ. Χτυπούσε συναγερμός που τους προειδοποιούσε να κρυφτούν. Μετά από λίγη ώρα ξαναπτυπούσε για να τους ειδοποιήσει ότι έφυγε ο κίνδυνος και ξαναγύριζαν στα σπίτια τους.
Στην Κατοχή δεν υπήρχαν πολλά τρόφιμα. Ο κόσμος έτρωγε μόνο το βράδυ χόρτα, φακές και φασόλια. Τη μέρα έτρωγαν ελιές με ψωμί (όσοι είχαν).

Ιωάννα Κάτσενου (84 ετών)