Ο άγιος Βασίλειος είναι ο ένας από τους τρεις ονομαστούς ιεράρχες (Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Θεολόγος, Ιωάννης ο Χρυσόστομος), πατέρες της εκκλησίας. Γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το 330 μ.Χ. Γονείς του ήταν ο Βασίλειος και η Εμμέλια που ήταν κόρη χριστιανού μάρτυρα. Η αγωγή που του έδωσε η μητέρα του και η γιαγιά του Μακρίνα, διαμόρφωσαν το θαυμάσιο χαρακτήρα του. Η μόρφωσή του ήταν πολύ μεγάλη. Ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία, την ελληνική φιλολογία, την ιατρική, φυσική, γεωμετρία, τα μαθηματικά, την αστρονομία. Σπούδασε στην πατρίδα του, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα. Κατόπιν ξαναγύρισε στην Καισάρεια και δικηγορούσε. Παράλληλα δίδασκε και σε σχολή ρητορικής, που ίδρυσε ο ίδιος. Τη θεολογική του κατάρτιση την απέκτησε μελετώντας τον ασκητισμό σε περιοδείες στον Πόντο, στην Παλαιστίνη, στην Αίγυπτο, στη Συρία, και παρακολουθώντας τις διδασκαλίες λογής σοφών. Στην Καισάρεια δεν έμεινε πολύ. Πήρε μαζί του το Γρηγόριο το Ναζιανζηνό , στενό του φίλο, και πήγαν στον Πόντο, για να μελετήσουν τον ασκητικό τρόπο ζωής. Εκεί έζησε σαν μοναχός πέντε χρόνια. Στη συνέχεια γύρισε στην Καισάρεια όπου έγινε πρεσβύτερος και μετά επίσκοπος Καισάρειας (370 μ.Χ.). Από τότε αρχίζει η πλούσια, η γεμάτη αυταπάρνηση και θερμή πίστη, χριστιανική και φιλανθρωπική δράση του.
Το έργο του
Πρώτα πρώτα ενδιαφέρθηκε ν? ανακουφίσει τους φτωχούς, να παρηγορήσει έμπρακτα τους δυστυχισμένους, να προστατέψει χήρες κι ορφανά. Όλα τα χρήματά του τα μοίραζε και φρόντιζε με ζήλο να κτιστούν νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία. Τα κηρύγματά του συγκέντρωναν χιλιάδες πιστούς, που έτρεχαν ν? ακούσουν με ιερή κατάνυξη, τα λόγια του, εμπνευσμένα από βαθιά πίστη. Μια μέρα ο αυτοκράτορας Ουάλης, φίλος των Αρειανών (οπαδών της αίρεσης του Αρείου) τους οποίους ο Μέγας Βασίλειος καταδίκαζε αμείλικτα, έστειλε τον έπαρχό του Μόδεστο να τον απειλήσει. Κι ο άγιος Βασίλειος του είπε ήρεμα, γαλήνια, με την αυτοπεποίθηση ανθρώπου που βαθύτατα σέβεται τις αρχές του: «Δε με φοβίζουν οι φοβέρες για δήμευση της περιουσίας μου, για εξορία και βασανιστήρια. Γιατί έχω μόνο δυο παλιά σχεδόν άχρηστα ράσα και λιγοστά βιβλία. Τίποτ? άλλο. Η εξορία; Μα είμαι περαστικός διαβάτης από τούτον τον κόσμο. Πόσο θα μείνω ακόμα; Για το μαρτυρικό θάνατο, τέλος, αδιαφορώ. Είναι τόσο ασθενικό το κορμί μου, που αμέσως θα υποκύψει, και η ψυχή μου θα ενωθεί με το Θεό. Τον θεωρώ, λοιπόν, σαν ευεργέτη το θάνατο». Θαύμασε ο αυτοκρατορικός απεσταλμένος το θάρρος και την πίστη του αγίου κι έφυγε, χωρίς να τον ξαναενοχλήσει. Στάθηκε γενναίος μαχητής της Ορθοδοξίας, έγραψε έργα παιδαγωγικά, δογματικά, ασκητικά. Ο ίδιος έγραψε και τη λειτουργία που φέρει τ? όνομά του.Ο άγιος Βασίλειος στον τύπο του σώματος ήταν ψηλός, μελαχρινός και αδύνατος. Κοιμήθηκε το 379 μ.Χ. σε ηλικία 49 ετών. Τόσοι πολλοί πήγαν στην κηδεία του, ώστε μερικοί πέθαναν από ασφυξία. Η εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη του την πρώτη Ιανουαρίου.
Ο Φώτης Κόντογλου για το Μέγα Βασίλειο
Ο ευλαβής χριστιανός, συγγραφέας και αγιογράφος Φώτης Κόντογλου για το Μέγα Βασίλειο γράφει στην ιδιότυπη, μα τόσο ζωντανή και παραστατική γλώσσα του: «Τον άγιο Βασίλειο ο πολύς ο κόσμος τον γνωρίζει σαν ένα μεγάλο άγιο, που βρίσκεται μέσα στη μακαριότητα της βασιλείας των ουρανών, απάνω από τούτον τον ταραγμένο κόσμο, «?ν τ?π? ?ναπα?σεως, ?νθα ?π?δρα π?σα ?δ?νη, λ?πη κα? στεναγμ?ς». Πού να ξέρει πως τον καιρό που ζούσε σε τούτη την αμαρτωλή ζωή, στάθηκε πολυ-βασανισμένος, άρρωστος, στεναχωρεμένος από χίλιες έγνοιες, παλεύοντας καταπάνω στους άθεους και στους αιρετικούς, φαρμακωμένος από τους κακούς και φθονερούς ανθρώπους. Αυτά φαίνονται ζωηρά μέσα στα γράμματα που έγραψε, και τόση είναι συχνά η πίκρα που στάζουνε τα λόγια του, που είναι ν? απορεί κανένας πώς έναν τέτοιο αγιότατο άγιο τον τυραννήσανε τόσο πολύ κάποιοι δαιμονόψυχοι άνθρωποι. Μα από τ? άλλο μέρος εκείνος που τα διαβάζει παρηγοριέται για όσα τραβά από την κακία κάθε λογής, από την ασέβεια, από τη ζηλοφθονία, από την αχαριστία κι απ? όλα τα φαρμακερά φίδια του σατανά, βάζοντας με το νου του πως αφού απάνω σ? έναν τέτοιο επίγειο άγγελο έπεσε τόση κακία, τα δικά τους βάσανα δεν είναι τίποτα ».
Σημείωση: Δυστυχώς στις μέρες μας, ο πολύς κόσμος γνωρίζει τον άγιο Βασίλειο σαν έναν γερούλη, χοντρούλη, κοιλαρά με μια κόκκινη στολή να έρχεται από το Βόρειο πόλο μέσα από τα χιόνια πάνω σ? ένα έλκηθρο μόνο και μόνο για να φέρει δώρα στα παιδιά και να διαφημίσει τα διάφορα προϊόντα των εταιρειών στην τηλεόραση. Αυτοί που τον παρουσιάζουν έτσι, φαίνεται πως αγνοούν τα πάντα γι? αυτόν. Πολύ περισσότερο, τα χαρακτηριστικά του προσώπου και του σώματός του. Οι βιογράφοι του μας πληροφορούν ότι ο άγιος Βασίλειος ήταν ψηλός, μελαχρινός και αδύνατος (βλέπε παραπάνω αγιογραφίες) και κοιμήθηκε σε ηλικία 49 ετών χωρίς να προλάβει να γεράσει. Τέλος, αν ήξεραν λίγη γεωγραφία και τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς που λένε ότι «ο άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία», θα καταλάβαιναν ότι δεν έχει καμιά σχέση με τα χιόνια και τα έλκηθρα όπως και η Καισάρεια της Καππαδοκίας δεν έχει καμιά σχέση με τις πολικές περιοχές γεωγραφικά και κλιματικά γιατί βρίσκεται στη μικρά Ασία κι όχι στο Βόρειο πόλο.
Αν νομίζετε ότι γνωρίσατε καλά τον πραγματικό άγιο Βασίλη, με όσα διαβάσατε παραπάνω, απαντήστε στο αγιοβασιλιάτικο test που ακολουθεί (αν δυσκολεύεστε μπορείτε να συμβουλεύεστε και τα παραπάνω κείμενα):
Πού και πότε γεννήθηκε ο άγιος Βασίλης;
Ποιοι ήταν οι γονείς του;
Πού σπούδασε;
Ποιες επιστήμες σπούδασε;
Πού ασκήτεψε για πέντε χρόνια;
Ποιος ήταν ο στενός του φίλος;
Πότε έγινε επίσκοπος και σε ποια περιοχή;
Ποια φιλανθρωπικά έργα έκανε;
Ποιους αιρετικούς αντιμετώπισε;
Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται τα συγγράμματά του;
Πώς λέγεται η θεία λειτουργία που έγραψε;
Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του σώματός του;
Πότε και σε ποια ηλικία κοιμήθηκε;
Πότε γιορτάζει;
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά
ψιλή μου δενδρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με τ? άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός
άγιος και πνευματικός
στη γη να περπατήσει
και να μας καλοκαρδίσει.
Άγιος Βασίλης έρχεται
κι όλους μας καταδέχεται
από την Καισαρεία
συ είσ? αρχόντισσα κυρία.
Βαστά εικόνα και χαρτί
ζαχαροπλάστη ζυμωτή
χαρτί και καλαμάρι
δες και με το παλικάρι.
Το καλαμάρι έγραφε
τη μοίρα του την έλεγε
και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου, καλέ Βασίλη.
