Στο τεύχος 126 της Φιλολογικής (Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 2014) στη στήλη Διάλογος για φιλολογικά θέματα δημοσιεύτηκε ανυπόγραφο άρθρο με τον τίτλο «Για την τιμή των όπλων: Ηλεκτρονικά μέσα στην Εκπαίδευση». Ο συντάκτης (το αρσενικό εδώ λειτουργεί κατ’ ανάγκη γενικευτικά), εκκινώντας από τις κατά καιρούς κυβερνητικές εξαγγελίες σχετικά με την εισαγωγή των ψηφιακών τεχνολογιών στο ελληνικό σχολείο, εκφράζει ενδοιασμούς σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Οι προβληματισμοί του αρθρώνονται σε τρία επίπεδα.

Στο πρώτο που έχει τον τίτλο «Στη ζούγκλα του Internet», ο προβληματισμός του εστιάζεται σε μια σειρά από παράγοντες: η ποικιλία υλικού που έχει αναρτηθεί, και κυρίως υλικού που αγγίζει ευαίσθητες περιοχές (σατανισμός, πορνογραφία, παιδοφιλία)· ο χρόνος που δαπανούν οι νέοι/νέες με αποτέλεσμα αρκετοί/ές να εθίζονται· η αδυναμία τους να αποχωριστούν τα ηλεκτρονικά μέσα που τους συνδέουν με τον κυβερνοχώρο· η οικονομική εκμετάλλευση λόγω της προβολής νέων και πιο εξελιγμένων ηλεκτρονικών συσκευών· η επικοινωνία με αγνώστους και τους πιθανούς κινδύνους που αυτή ενέχει· ο διαδικτυακός εκφοβισμός. «Στην αγκαλιά της Google» είναι ο τίτλος του δεύτερου μέρους και αμφισβητεί τα κριτήρια με τα οποία προβάλλονται οι ιστότοποι, όταν κάνουμε αναζήτηση, με αφορμή ένα παράδειγμα αναζήτησης που πραγματοποίησε ο ίδιος, εκφράζοντας την άποψη ότι μέσω αυτών εξυπηρετούνται οικονομικά συμφέροντα. Τέλος, στην ενότητα «Στα δόντια της Wikipedia» επισημαίνει ότι καλύπτει μια πληθώρα θεμάτων, αλλά κανείς από τους συντάκτες των άρθρων δεν αναφέρει το όνομά του, δεν αναλαμβάνει την ευθύνη όλων όσα έχει γράψει. Επίσης, ότι οποιοσδήποτε μπορεί να κάνει διορθώσεις, προσθήκες, διαγραφές. Όλα αυτά έχουν συνέπειες στην ποιότητα της πληροφόρησης που παρέχεται μέσα από τα άρθρα της. Κλείνοντας το άρθρο ο συντάκτης εκφράζει την άποψη ότι η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων στην εκπαίδευση είναι απαραίτητη, αν και δεν κάνουν πιο εύκολη την πρόσβαση στη γνώση, και συμβουλεύει τους ιθύνοντες του Υπουργείου να είναι προσεκτικοί και υπεύθυνοι στις οδηγίες τους και τους/τις εκπαιδευτικούς της τάξης να είναι είναι επιφυλακτικοί/ές ως προς τη χρήση τους, προειδοποιώντας ότι υπάρχει ο κίνδυνος της απομόνωσης από τους/τις μαθητές/τριες τους.

Οι απόψεις αυτές αξίζουν την προσοχή μας. Όχι τόσο για το αν τα ψηφιακά μέσα και οι τεχνολογίες αιχμής βοηθούν ή όχι στην απόκτηση των γνώσεων, όσο για το τι είναι απαραίτητο οι εκπαιδευτικοί της τάξης να κάνουν. Όλες οι ενστάσεις που προβάλλονται σχετικά με τη «ζούγκλα» του Διαδικτύου έχουν βάση και ο ρόλος του σχολείου σε κάποια από αυτά μπορεί να είναι ανασχετική. Για παράδειγμα, μπορούν να οργανωθούν ειδικές διδασκαλίες με τη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών μέσω των οποίων να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές μας σε θέματα σεβασμού του άλλου και του διαφορετικού, προστασίας και δημοσιοποίησης ευαίσθητων δεδομένων στο διαδίκτυο, καταγγελίας νοσηρών φαινομένων (βίας-πορνογραφίας-παιδοφιλίας-διαδικτυακού εκφοβισμού), του ρόλου της διαφήμισης.

Ως προς τη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών το σχολείο μπορεί να αποδεχτεί την παρουσία τους και τη χρήση τους στη σχολική τάξη με σκοπό να αναδείξει έναν διαφορετικό και πιο δυναμικό τρόπο χρήσης, εκείνον της αναζήτησης της γνώσης. Παραδείγματος χάρη, ως εισαγωγική εφόρμηση σε κάποιο κεφάλαιο της Ιστορίας θα μπορούσε ο/η εκπαιδευτικός να οργανώσει μια εξερεύνηση στο Διαδίκτυο σχετικά με την κύρια προσωπικότητα της ενότητας ή τις έννοιες-κλειδιά, ώστε η διδασκαλία να συνεχίσει και να χτίσει πάνω σ’ αυτές τις πληροφορίες.

Στο ζήτημα του χρόνου χρήσης και του κινδύνου εθισμού των νέων, πιθανότατα το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης να βρίσκεται στο οικογενειακό πλαίσιο των μαθητών/τριών μας. Και πάλι όμως θα μπορούσαμε να οργανώσουμε ειδικές τηλεδιασκέψεις και διαλόγους με υπεύθυνους ψυχικής υγιεινής και προτιμότερα με συνομήλικους/ες του οι οποίοι έχουν βιώσει τέτοιες καταστάσεις και μπορούν να αποτελέσουν έναν ισχυρό παράδειγμα, περισσότερο κι από έναν ενήλικα, για να αποδεχτούν τη λελογισμένη χρήση των ψηφιακών μέσων και την πιο ενεργή επαφή με τον πραγματικό κοινωνικό χώρο.

Σχετικά με την αναζήτηση πληροφοριών στο Διαδίκτυο, υπάρχουν κι άλλες μηχανές αναζήτησης πέρα από το Google. Επίσης, όλες αυτές προσφέρουν τη δυνατότητα προηγμένης αναζήτησης, ώστε θέτοντας πολλαπλά κριτήρια να περιορίζουμε το πλήθος των ευρημάτων κι έτσι να πολλαπλασιάζουμε την πιθανότητα να βρούμε τις πηγές που θα μας βοηθήσουμε στην εργασία μας. Τέλος, υπάρχει πλήθος βιβλιοθηκών και βάσεων με κείμενα ή δεδομένα όπου οι εκπαιδευτικοί μπορούν να παραπέμπουν τους μαθητές/τριες τους, ώστε η αναζήτηση να γίνεται στοχευμένα και να αποφεύγονται σφάλματα και να περιορίζεται ο χρόνος αναζήτησης.

Θα ήταν όμως πιο δημιουργικό και ίσως το ζητούμενο στην κοινωνία της πληροφορίας οι μαθητές να εκπαιδεύονται σε τεχνικές αξιολόγησης των ιστοτόπων και των πληροφοριών που αυτές παρέχουν. Και πάλι ο ρόλος του σχολείου σε αυτό μπορεί να είναι καθοριστικός με την οργάνωση ειδικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με σχετική θεματική. Σχετικό με αυτό είναι το ζήτημα της Wikipedia όπου οι μαθητές καλό είναι να καταφεύγουν, για να βρίσκουν πληροφορίες, αλλά είναι απαραίτητο να εκπαιδευτούν στην διασταύρωσή τους με άλλες πηγές πληροφόρησης, είτε ψηφιακές είτε γραπτές.

Τέλος, η εισαγωγή και η χρήση των ψηφιακών μέσων στο σχολείο και στις εργασίες των μαθητών είναι αναγκαία, ώστε οι νέοι/νέες να είναι εξοικειωμένοι με την πολυτροπική μετάδοση μηνυμάτων και την ανάδειξη της δημιουργικότητάς τους στην παραγωγή δικών τους έργων. Με άλλα λόγια θα πρέπει να έχουν αναπτύξει μια σειρά από δεξιότητες απαραίτητες τόσο στην επαγγελματική όσο και την κοινωνική τους δραστηριότητα.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η χρήση των ψηφιακών μέσων και κυρίως του Διαδικτύου για εκπαιδευτικούς σκοπούς μπορεί να γίνει με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Σ’ αυτούς ο ρόλος του σχολείου και ιδίως του/της εκπαιδευτικού είναι κομβικής σημασίας. Οι υπολογιστές, τα notebook, τα κινητά, τα tablet, ο προτζέκτορας, οι διαδραστικές πίνακες δεν είναι τίποτε περισσότερο από απλά τεχνικά μέσα. Αυτός/ή που δίνει ουσία και αξία σ’ αυτά είναι ο/ή εκπαιδευτικός, όταν τα ενσωματώνει στη διδασκαλία του/της, για να εξυπηρετήσει την επίτευξη σαφών εκπαιδευτικών στόχων. Θα συμφωνούσαμε, λοιπόν, με την προτροπή για την επιφυλακτικότητα που πρέπει να δείχνουν οι εκπαιδευτικοί, αλλά όχι γενικευτικά και αόριστα, αλλά σχετικά με το τι επιζητούμε να επιτύχουμε με τη χρήση των καινοτόμων τεχνολογιών.

Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons -Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή4.0.