sabrazis's blog

H παιδαγωγική έρευνα, τα τελευταία χρόνια, δίνει όλο και περισσότερη έμφαση στην κατανόηση του συναισθηματικού τομέα και … στη σχέση του με τη μαθησιακή διαδικασία. Ως εκ τούτου, οι ερευνητικές προσπάθειες οι οποίες σχετίζονται με τη διδασκαλία και μάθηση των μαθηματικών έχουν μετακινηθεί από την εξέταση μόνο γνωστικών μεταβλητών. Στην παρούσα έρευνα το ενδιαφέρον, όσον αφορά τους συναισθηματικούς παράγοντες, εστιάζεται στις πεποιθήσεις (beliefs), στις πεποιθήσεις επάρκειας (self efficacy beliefs) και στις στάσεις των μαθητών στα μαθηματικά.

Ο συναισθηματικός τομέας ορίζεται με βάση τρεις έννοιες, τις συγκινησιακές καταστάσεις ή αλλιώς συναισθήματα, τις στάσεις και τις πεποιθήσεις. Τα παραπάνω διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την ένταση, τη διάρκεια, τη μονιμότητα και το χρόνο που χρειάζεται για να αναπτυχθούν.

Τα συναισθήματα θεωρούνται ως αντιδρασιακές ανταποκρίσεις ενός υποκειμένου σε γεγονότα, φορείς και αντικείμενα, και η συγκεκριμένη φύση τους προσδιορίζεται από τον τρόπο που το υποκείμενο κατανοεί την κατάσταση που τα προκαλεί. Τα συναισθήματα διακρίνονται σε τρεις ομάδες: ευχαρίστησης ή δυσαρέσκειας, έγκρισης ή απόρριψης και αρέσκειας ή απαρέσκειας.

Από την άλλη, οι στάσεις αφορούν τις «τάσεις του υποκειμένου να ανταποκρίνεται με κάποιο ομοιόμορφο τρόπο, ευμενώς ή δυσμενώς έναντι συγκεκριμένων γεγονότων, ατόμων ή φορέων, αντικειμένων ή και μαθημάτων».

Η τρίτη έννοια, δηλαδή οι πεποιθήσεις ενός ατόμου, μπορούν να οριστούν ως «οι υποκειμενικές του γνώσεις, θεωρίες και αντιλήψεις», που επηρεάζουν άμεσα τη συμπεριφορά του ατόμου. Η διαφορά των πεποιθήσεων και γνώσεων έγκειται στο ότι οι πεποιθήσεις είναι υποκειμενικές απόψεις ή ‘γνώσεις’ οι οποίες είναι αμφισβητήσιμες και διαφοροποιήσιμες, ενώ οι γνώσεις, με τη συνήθη έννοια του όρου, εμπεριέχουν το στοιχεία της αντικειμενικότητας και περιλαμβάνουν αποδεκτά κριτήρια για την επαλήθευσή τους. Με βάση τις ατομικές εμπειρίες, το σύστημα αξιών και τη φιλοσοφία του, το άτομο διαμορφώνει ένα σύστημα πεποιθήσεων για κάθε σημαντικό θέμα που το απασχολεί.

Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, εξίσου σημαντικές θεωρούνται οι πεποιθήσεις επάρκειας ενός ατόμου, οι οποίες ορίζονται ως οι υποκειμενικές απόψεις και αντιλήψεις ενός ατόμου για το ίδιο του το άτομο. Με άλλα λόγια, οι πεποιθήσεις επάρκειας ορίζονται ως ‘το τι πιστεύει ένα άτομο ότι είναι και τι πιστεύει ότι είναι ικανό να κάνει’. Έγιναν αρκετές έρευνες για να εξακριβωθεί η σχέση των πεποιθήσεων επάρκειας με την επίδοση των μαθητών. Η γενική υπόθεση είναι ότι οι πεποιθήσεις επάρκειας επηρεάζουν την επίδοση των μαθητών.

Στο μήκος ενός συνεχούς με υψηλή ένταση και μικρή διάρκεια στο ένα άκρο και χαμηλή ένταση αλλά με αυξημένη μονιμότητα στο άλλο άκρο, οι πεποιθήσεις βρίσκονται στο άκρο με μικρή ένταση και απαιτείται μεγάλη διάρκεια ώστε να αναπτυχθούν. Από την άλλη βρίσκονται τα συναισθήματα με μικρή χρονική διάρκεια στην ανάπτυξή τους ενώ χαρακτηρίζονται από αυξημένη ένταση και οι στάσεις βρίσκονται στο μέσο.

O συναισθηματικός τομέας κατέχει εξέχουσα θέση στη διαδικασία επίλυσης μαθηματικών ασκήσεων και προβλημάτων, αλλά γενικά και στην κατανόηση, ερμηνεία και εφαρμογή διαφόρων μαθηματικών εννοιών. Επομένως, ο συναισθηματικός τομέας των μαθητών αποτελεί ένα κομβικό σημείο για την κατανόηση μαθηματικών εννοιών, στον οποίο οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή. Tα συναισθήματα, οι πεποιθήσεις (για κάποιο σημαντικό θέμα αλλά και για την προσωπική επάρκεια των μαθητών) και οι στάσεις των μαθητών επηρεάζουν την συμπεριφορά τους κατά την επίλυση μαθηματικής άσκησης ή προβλήματος.

Παρά τη σημασία όμως που αποδίδεται ερευνητικά τόσο στις πεποιθήσεις όσο και στις πεποιθήσεις επάρκειας στη διδασκαλία και στη μάθηση των μαθηματικών, ελάχιστες και σε μικρή κλίμακα είναι οι έρευνες που έως τώρα έχουν επιχειρήσει διερεύνηση του θέματος σε σχέση με τις αναπαραστάσεις. Οι έρευνες αυτές έγιναν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και αφορούσαν περιορισμένο αριθμό φοιτητών ή μελέτες περιπτώσεων.

[Τα παραπάνω είναι μέρος της δημοσίευσης και παρουσίασης  “ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΣ  ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΙ  ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ  ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ  ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ  ΣΤA  ΚΛΑΣΜΑΤA” στο 25ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας στο Βόλο το Νοέμβριο του 2008]

Στέλιος Αμπράζης

Μαθηματικός